ماعجان جۇماباەۆ. قازاق ءتىلى
قازاق تIلI
كۇش كەمiدi, ايبىندى تۋ قۇلادى،
كەشە باتىر – بۇگiن قورقاق، بۇعادى.
ەرiككە ۇمتىلعان ۇشقىر جانى كiسەندە
قان سۋىنعان، جۇرەك سولعىن سوعادى.
قىران قۇستى قوس قاناتى قىرقىلدى،
كۇندەي كۇشتi كۇركiرەگەن ەل تىندى.
اسقار التاي — التىن انا ەستە جوق،
باتىر، حاندار — اسقان جاندار ۇمىتىلدى!
ەرلiك، ەلدiك، بiرلiك، قايرات، باق، اردىڭ، —
جاۋىز تاعدىر جويدى ءبارiن نە باردىڭ...
التىن كۇننەن باعاسىز بiر بەلگi بوپ،
نۇرلى جۇلدىز، بابام تiلi, سەن قالدىڭ!
جارىق كورمەي جاتساڭ دا ۇزاق، كەن-تiلiم،
تازا، تەرەڭ، وتكiر، كۇشتi, كەڭ تiلiم،
تاراپ كەتكەن بالالارىڭدى باۋىرىڭا
اق قولىڭمەن تارتا الارسىڭ سەن، تiلiم!
جەر جۇزIنە...
جەر جۇزiنە ەر اتاعىم جايىلعان،
جان ەمەسپiن وتتان، سۋدان تايىنعان.
قايراتى مول قاندىبالاق قىرانمىن،
كۇن بولعان جوق جاۋدان جۇرەك شايىلعان.
ەركiن ىرعىپ شىققام اسقار التايعا،
قىردا تۇرىپ ساداق تارتقام قىتايعا.
تالاي تايعاق، تار كەشۋدە تايماعان
باتىر جۇرەك، قايرات ەندi الداي ما؟!
تالماي، قايتپاي قامال بۇزعان كەمەڭگەر،
ارىستانعا قارسى ۇمتىلعان مەندەي ەر.
بiر بارقىلداق جالپىلداعان توبەتتەن
قورقار بولسام، جۇتسىن مەنi قارا جەر!
مەن جاستارعا سەنەمIن
ارىستانداي ايباتتى،
جولبارىستاي قايراتتى –
قىرانداي كۇشتi قاناتتى.
مەن جاستارعا سەنەمiن!
كوزدەرiندە وت وينار،
سوزدەرiندە جالىن بار،
جاننان قىمبات ولارعا ار،
مەن جاستارعا سەنەمiن!
جاس قىراندار – بالاپان،
جايىپ قانات ۇمتىلعان.
كوزدەگەنi كوك اسپان.
مەن جاستارعا سەنەمiن!
جۇمساق مiنەز جiبەكتەر.
سۇتتەي تازا جۇرەكتەر.
قاسيەتتi تiلەكتەر –
مەن جاستارعا سەنەمiن!
تاۋ سۋىنداي گۇرiلدەر،
ايبىندى الاش ەلiم دەر،
التىن ارقا جەرiم دەر،
مەن جاستارعا سەنەمiن!
قاجۋ بار ما تۇلپارعا،
تالۋ بار ما سۇڭقارعا،
يمان كۇشتi ولاردا،
مەن جاستارعا سەنەمiن!...
الاش ايبىندى ۇرانى،
قاسيەتتi قۇرانى،
الاشتىڭ ولار قۇربانى،
مەن جاستارعا سەنەمiن!
مەن سەنەمiن جاستارعا.
الاش اتىن اسپانعا
شىعارار ولار بiر تاڭدا،
مەن جاستارعا سەنەمiن!
سەن سۇلۋ
بiلەم انىق: جانعا جايلى ماي سۇلۋ،
جارق-جارق ەتكەن مايدا نايزاعاي سۇلۋ.
قىزىقتى ورمان، كوڭiلدi ەركiن كەڭ دالا،
كۇمiس تاباق كوكتە جۇزگەن اي سۇلۋ.
كەشكi ەسكەن جiبەك، جىلى جەل سۇلۋ،
حوش يiستi ءتۇرلi-ءتۇستi گۇل سۇلۋ.
ادەمi اسپان – توبەدەگi كوك شاتىر،
اسقار تاۋى، دارياسىمەن جەر سۇلۋ.
سىلق-سىلق كۇلiپ سىلدىر قاققان سۋ سۇلۋ،
كولگە قونىپ قاڭقىلداعان قۋ سۇلۋ.
بەينە ايناداي جارقىراعان ايدىننان
كۇن شىعاردا كوتەرiلگەن بۋ سۇلۋ.
شاڭقاي تۇستە وتكiر، التىن كۇن سۇلۋ،
جىمىڭداعان جۇلدىزدارمەن ءتۇن سۇلۋ.
تولىپ جاتىر ءتۇرلi سۇلۋ دۇنيەدە،
بارiنەن دە ماعان، ساۋلەم، سەن سۇلۋ!
جاۋعا تۇسكەن جانعا
(م.د.-عا حات)
دامىل كورمەي ەرتە-كەش،
جۇرتتىڭ قامىن كوپ جەدiڭ.
بايلادىڭ بەلدi, سالىپ كۇش،
تىنىشتىق ءجۇزiن كورمەدiڭ.
جاعالاستىڭ جاۋمەنەن،
“بەرمەيمiن جۇرتىم، جانىم”، – دەپ.
الىسپاق بولدىڭ تاۋمەنەن،
“جۇرت ءۇشiن توگەم قانىم”، – دەپ.
“ويان! – دەدiڭ جۇرتىڭا، –
باس كوتەرiپ، تiرلiك قىل!”
اقىل ايتتىڭ ۇلتىڭا:
“تاستا تالاس، بiرلiك قىل!”
بiر شەشپەدiڭ بەلiڭدi,
جۇرت ءۇشiن ۋايىم-قايعى جەپ،
ساقتاماق بولىپ ەلiڭدi:
“قارا كۇن الدا، بەكiن”، – دەپ.
مەنمەنسiگەن كۇشتi جاۋ
كوزدەپ تۇردى iسiڭدi.
قويمادى سەنi ەسەن-ساۋ،
الدى قولدان كۇشiڭدi.
قاراڭعى ۇيگە قامادى،
مەيiرiمسiز وڭشەڭ تاسباۋىر.
سورلىعا ءتاڭiرi پانا-دى،
بولسا دا بەينەت قانشا اۋىر.
قيالعا ەسكi باتا بەر،
قايرا ءوزiڭدi, دارمەن نە؟
ۋايىمسىز، ويسىز جاتا بەر،
جۇرت ءۇشiن ءتۇستiڭ، ارمان نە؟
كوزiن اشىپ، ارتىڭدا
جۇرتىڭ ويلار: “بۇل قالاي؟
تايىنبا، قورىقپا، تارتىنبا!” –
دەۋشi بولار بiرتالاي.
ۇمىتپاعان ءوز ۇلتىن
قايراتتى جاس جiگiتتەر
جۇرت ءۇشiن سالار مال-مۇلكiن،
بiرiن-بiرi ۇگiتتەر.
ۇستاسىن، جاپسىن، ۋايىم جوق:
“قويماي قۋسا قورقاقتى –
باتىر بولار” دەگەن كوپ،
باتىر عىپ، ودان نە تاپتى؟
ورنەك بولار مۇنداي iس
كەيiنگi جانعان جاستارعا.
قايراتتانىپ، كۇيiپ iش،
ازۋىن شاينار قاستارعا.
قاراڭعى بولسا قانشا ءتۇن،
جۇلدىز سونشا جارقىرار.
بۇلت باسسا دا التىن كۇن،
بiر شىعار، جەردi جارىق قىلار.
كەلەشەك كۇندە قاعازعا،
التىنمەن جازار اتىڭدى.
قۇشاقتاپ سۇيەر، قاعازدا
كورسە جازعان حاتىڭدى.
ۋايىم-قايعى جۇتادى،
سەنi ويلاپ، سورلى جۇرت.
اڭدىعان جاۋ ۇتادى،
ءتاڭiرi, سونىڭ ءتۇبiن قۇرت.
ساعان كوك تە تiلەكتەس،
بۇرالعان وڭشەڭ نازiك بەل،
پەرiشتەلەر جانىڭدا!
ەش قايعىرما، راقات – انىق بiل...
مەيiرiمi كەڭ كۇشتi يەم،
سورلى جۇرتتى وڭ باستا.
دۇشپان – قۇلاش، بiز – سۇيەم،
راقمەت ۇشقىنىن تاستا!
كوبەيسiن ەلدە قايراتتى ەر،
جۇرت ءۇشiن بولسىن قارا تەر.
سورلى جۇرتتى باستاسىن،
جاساعان، سوعان كومەك بەر!
تۇتقىن
(م.د.-عا حات)
كەۋدەدە – وت، iشتە – جالىن، كوزدە – جاس،
كۇنi-ءتۇنi قايعى جۇتقان سورلى باس.
سابان توسەك، دىم، قاراڭعى جاتاعى،
نانى قارا، شايى قارا، قارنى اش.
كۇن تۇسiرمەس مەيiرiمi جوق قارا
اعارماي ما مۇنداي ۇيدە قارا شاش؟
جانىندا جوق جانى اشيتىن جاقىن ءجۇز،
تاسباۋىرلار ىڭعايىنا قاراماس.
جارىق ساۋلە – نە اي، نە كۇن كورسەتپەس،
جاقىنىنىڭ “وي، باۋىرىمىن!” ەستiرمەس.
Iس ساناۋلى، ءسوز اڭدۋلى، ەرiك جوق،
ءوز قولىمەن ۇنامدى تون پiشتiرمەس.
قايعىلانبا، سورلى تۇتقىن، ەش نەتپەس،
كۇن باتقانمەن، تاڭ اتپايتىن ءتۇن جەتپەس.
ەر جۇرەكتi ازاماتتىڭ باسىنا
بۇل جالعاندا نەلەر كەلiپ، نە كەتپەس؟!
م.د. اباقتىدان شىققاندا
زور قۋانىش — قارا ءتۇن وتكەنiنە،
التىن تاڭدى اشىق كۇن جەتكەنiنە،
قان ارالاس توگiلگەن كوپ كوز جاستى
ءتاڭiرi قابىل، مەيiرiم عىپ، ەتكەنiنە.
ەرiك قۇسى قايتا ۇشىپ كەلگەنiنە،
دۋشار بولماي دۇشپاننىڭ مەرگەنiنە.
قايتا شىقتى باتقان كۇن،
نۇر شاشىلدى،
مىڭ شۇكiرلiك ءتاڭiرiنiڭ بەرگەنiنە.
كۇننiڭ بەتiن ەجەلدەن بۇلت جاپپاق،
جاپسا دا، ۇزاق تۇرماي، ءجونiن تاپپاق.
قايعى كورسە، ەر جiگiت قايراتى اسپاق،
قامشى تيسە، شىن جۇيرiك ۇدەي شاپپاق.
وڭنان ەستi جەل بiراز قىرىن ەسكەن،
سوڭ تۋسا دا، وڭ تۋسا، قالماس كوشتەن.
وتكەن iسكە – سالاۋات، كۇتiپ قالدىق
وتكiر قيمىل، ەسكi ءۇمiت، جاڭا كۇشپەن.
Abai.kz
