مارحابات بايعۇت. بۇل ەسىم ادەبيەتسۇيەر قاۋىمعا، قالىڭ وقىرمانعا جاقسى تانىس. وقىرمانىن شىعارمالارىنداعى شىنايىلىقپەن باۋراعان قالامگەر مارحابات بايعۇت 1945 جىلى 25 مامىردا وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى، تۇلكىباس اۋدانى، پىستەلى اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. 1964 جىلى قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ فيلولوگيا فاكۋلتەتىنە وقۋعا تۇسكەن بوزبالا جەلتوقسان ايىندا اسكەرگە شاقىرتۋ الادى. اسكەري بورىشىن وتەپ كەلگەننەن كەيىن تۇلكىباس اۋداندىق «شامشىراق» گازەتىندە قىزمەت ەتكەن. بۇگىنگە دەيىن جيىرماعا جۋىق قۇندى كىتاپتارىن جارىققا شىعاردى. ادەبيەت الەمىندە وزىندىك ورنىن قالىپتاستىرعان جازۋشى مارحابات بايعۇتپەن اڭگىمەلەسۋدىڭ ءوزى ءبىر عانيبەت!

– مارحابات اعا، قيىر شىعىستا، سىبىردە، زابايكالسك اسكەري وكرۋگىندە، داۋريا دالاسىندا، بايكال كولىنىڭ ارعى جاعىندا ءۇش جىلدىق اسكەري بورىشىڭىزدى وتەپسىز. العاشقى شىعارمالارىڭىزدى دا ارميا قاتارىندا جازعان كورىنەسىز. وسى شىندىق پا؟

–ء يا، تىرناقالدى تۋىندىمدى اسكەر قاتارىندا ءجۇرىپ جازدىم. بىراق ارمياعا دەيىن مەكتەپتە ولەڭ جازدىم، ءتىپتى، سول تۋىندىلارىم اۋداندىق گازەتكە جاريالاندى. مەكتەپتە بارلىق ۇلداردىڭ اتىنان قىزدارعا حاتتى مەن جازاتىنمىن. ويتكەنى ولەڭمەن ءورىپ جازعان حاتتارىم اسەرلى شىعاتىن ەدى. كەيىن ءوزىمنىڭ مىنەزىمدى سالماقتاپ، ولەڭىمنىڭ ساپاسىنا نازار اۋدارىپ، «مەنەن اقىن شىقپايدى-اۋ» دەگەن قورىتىندىعا كەلدىم. سول كەزدەن پروزاعا قاراي بەت بۇرا باستادىم.

ءسىز سۇراپ وتىرعان ەڭ العاشقى اڭگىمەم داۋريا دالاسىنداعى قۇرىلىس باتالونىندا جازىلدى. ول ۋاقىتتا مەن 21 جاستاعى جىگىت ەدىم. قۇرىلىس باتالونىندا ۆزۆود كومانديرى بولىپ ءجۇرىپ، ءار اۋماقتاعى قۇرىلىس الاڭدارىنا 50-گە جۋىق ادامدى جۇمىسقا اپارىپ، الىپ كەلەتىنمىن. «كۇن استىنداعى كۇنىكەي قىز» دەپ اتالعان تۇڭعىش تۋىندىم دا سول ۋاقىتتا دۇنيەگە كەلدى. بۇل اڭگىمەم «تۇركىستان» گازەتىندە وسىدان 10 جىل بۇرىن، مەن 60 جاسقا تولعاندا جاريالانعان بولاتىن. ال اۋەلدە بۇل ەڭبەگىمدى اسكەردە ءجۇرىپ اۋداندىق گازەتكە جىبەرگەنمىن. وندا «لەنينشىل جاس» سەكىلدى اتىنان ات ۇركەتىن باسىلىمدارعا اڭگىمە جىبەرۋگە جۇرەگىم داۋالامادى. ءسويتىپ، مەنىڭ قالامىمنان العاش تۋىنداعان «كۇن استىنداعى كۇنىكەي قىز» اۋداندىق «شامشىراق» گازەتىندە جاريالاندى.

كەيىن اسكەردەن قايتقاننان كەيىن دە وقتا-تەكتە اڭگىمە جازىپ ءجۇردىم. 29 جاسىمدا جازۋشى تۇتقاباي يمانبەكوۆ اعامىز مەنى دۋلات يسابەكوۆپەن تانىستىردى. دۋلات يسابەكوۆ مەنەن: «ماعان كورسەتەتىن دۇنيەڭ بار ما؟»، – دەپ سۇرادى. ءۇش اڭگىمەمدى قولمەن جازىپ اپارعانمىن. قولجازبامدى الدى دا، كەتىپ قالدى. سوسىن حابارلاسىپ «تاڭەرتەڭ جولىعايىق»، – دەدى. ايتقان ۋاقىتتا باردىم. سوندا دۋلات يسابەكوۆ قولىمدى قىسىپ، قۇشاقتاپ: «سەنەن جاقسى جازۋشى شىعادى. شىعارماڭنان جالبىزدىڭ، اۋىلدىڭ ءيسى اڭقىپ تۇر»، – دەگەندى ايتتى. سودان كەيىن مەن باتىلدانىپ، كوركەم ادەبيەت الەمىنە 29 جاسىمدا كەلدىم.

– بارناۋلدان باستاپ بيسك، نوۆوسيبيرسك، يركۋتسك، انگارسك، چيتا مەن شيلكا، بايكالسك مەن زابايكالسك، حاباروۆسك، ۆلاديۆوستوكقا دەيىن بارعان كورىنەسىز. قاراپ وتىر­ساق، قازاق جازۋشىلارى اراسىن­داعى جيھانگەزى ءوزىڭىز ەكەن. وسى ساپارلارىڭىز شىعار­ماشى­لىعىڭىزعا اسەر ەتتى مە؟

– مۇنىڭ ءبارى اسكەر قاتارىندا جۇرگەندەگى ساپارلار عوي. مەن ول كەزدە ساياحاتتاپ، ەل-جەر كورۋ ءۇشىن ساپارعا شىققانىم جوق. جوعارىدا ايتىپ وتكەنىمدەي، قۇرىلىس باتالوندارى جۇمىس جۇرگىزگەن اۋماقتارعا ءار جاقتان سولداتتاردى تاسىمالدايمىز. ءبىراز جەردى كوردىم. ارميادا ءجۇرىپ چيتانىڭ ءبىر قۇپيا قالاسىندا 2,5 جىل بولدىق. وندا ۋران وندىرىلەدى، سودان كەيىن ۋراندى وزگە جاققا تاسىمالدايدى. قالادا بارلىعى قۇپيا بولاتىن. اەرودرومدار، قۇپيا اسكەري دۇنيەلەر وتە كوپ ەدى. ال ءبىز سولاردىڭ قۇرىلىسىن جۇرگىزدىك.

اسكەردە جۇرگەندە قولىما كوپ قالام ۇستاعان جوقپىن. سەبەبى وعان ۋاقىت تا، مۇمكىندىك تە از بولدى. كوركەم دۇنيە جازباسام دا، ارميادا ادەبي-كوركەم جۋرنالداردى وقۋعا ۋاقىت تاباتىن ەدىم. ول كەزدە رەسەيدىڭ بارلىق وبلىستارىندا ارنايى كوركەم-ادەبي جۋرنالدار شىعىپ تۇردى. ءبىزدىڭ «جۇلدىز» جۋرنالى سەكىلدى حاباروۆسكىدە «امۋر»، زابايكالسكىدە «بايكال»، ۆلاديۆوستوكتا «پريامۋريا» سىندى جۋرنالدار جارىق كورەتىن. سول جۋرنالدار ارقىلى سىبىردەن شىققان ۆاسيلي شۋكشين، ۆالەنتين راسپۋتين، ەۆگەني ەۆتۋشەنكو، ۆاسيلي بەلوۆ سياقتى ادەبيەت مايتالماندارىنىڭ تۋىندىلارىمەن تانىستىم. ولاردىڭ العاشقى ەڭبەكتەرى وسى جۋرنالداردا جاريالاناتىن. سول جۋرنالداردى اسىعا كۇتىپ، ۇلكەن ىجداعاتپەن وقيتىنمىن. ءوزىم شىعارمالارىن وقىعان اۆتورلاردان بىرنارسە بولسا دا، ۇيرەنىپ قالۋعا تىرىساتىن ەدىم.

– ءسىزدىڭ 80-جىلداردىڭ ىشىندە «ينتەرناتتىڭ بالاسى»، «ناۋرىزەك» سىندى كىتاپتارىڭىز 30 مىڭ دانامەن جارىق كورگەنىن بىلەمىز. بۇل جاس مارحاباتتىڭ قولى جەتكەن بيىكتىگى دەيىك. قازىر مارحابات بايعۇتتىڭ كىتاپتارى قانداي تيراجبەن تارايدى؟

– راسىمەن دە، ول كەزدە كىتاپتا­رىمنىڭ تارالىمى 30 مىڭعا جۋىق بولاتىن. الايدا قازىر دە مەنىڭ كىتاپتارىما سۇرانىس بار. بۇگىندە جيناقتارىم 2-3 جىلدا، ءارى كەتسە 4 جىلدا شىعىپ تۇرادى. كەيدە باسپالاردان حابارلاسىپ: «كىتابىڭىزدى شىعارايىق، وقىرماندار تاراپىنان سۇرانىس بار، ءسىزدىڭ جيناقتارىڭىزدى باسقا وبلىستار سۇرايدى. بىراق قالاماقى تولەمەيمىز، ەسەسىنە، سىزگە 50-100 كىتاپ بەرەمىز»، – دەپ جاتادى. قاناعات قارىن تويعىزادى. مەن ولاردىڭ دەگەنىنە كەلىسەمىن. كەيبىر جازۋشىلار قالاماقى بە­رىلمەسە، كىتابىن شىعارۋدان باس تارتادى. ول دۇرىس تا شىعار. الايدا مەن كىتاپتارىم وقىرماندارىمنىڭ قولىنا جەتە بەرسىن دەپ ويلايمىن. باسپانىڭ بەرگەن كىتاپتارىن قاناعات تۇتام. قازاقستان جاعدايىندا قالاماقىنى شەشۋگە ابدەن مۇمكىن ەدى. ەندى شەشىلمەيتىنىنە ابدەن كوزىمىز جەتتى عوي. ادەبيەتكە كەلگەندە، قوعامنان قۋات، ادامنان ۇيات قاشىپ سالا بەرەتىنى جاسىرىن ەمەس. ءبارىبىر، جانكەشتى جازۋشىلار جازادى، تاۋەلسىزدىكتىڭ ەرتەڭى ءۇشىن جانپيداعا بارۋعا دا ءازىر. وركەنيەتكە جەتەر جولدا كوركەم نيەتتى قازاق ۇلتى كوركەم ادەبيەتسىز قالماقشى ەمەس.

قازىر كىتاپتارىم ءارى كەتسە 2000 دانامەن شىعادى. تارالىمىنىڭ از بولعانى ماڭىزدى ەمەس. باستىسى، ول كىتاپتار ءوز وقىرمانىن تابادى. رەسپۋبليكالىق، وبلىستىق كىتاپ­حانالارعا جەتكىزىلەدى. بۇل دا ءبىر جەتىستىك. ىزدەپ، سۇراپ وقيتىن وقىر­ماننىڭ بولعانى دا باقىت ەمەس پە؟

– 1995 جىلدان باستاپ جىل سا­يىن ءبىر كىتابىڭىز جارىق كورگەن سياقتى. وندىرتە جازعان ەكەنسىز. مۇنداي ونىمدىلىكتىڭ سىرى نەدە؟

– جىل سايىن دەگەنىڭ تىم ارتىقتاۋ بولىپ كەتتى-اۋ. كىتاپتارىم جىل سايىن بولماسا دا، 2-3 جىلدا ءبىر شىعىپ تۇردى. جالپى، مەن ءوزىمدى ءوندىرىپ جازعان جازۋشىلاردىڭ قاتارىنا جاتقىزا المايمىن. مەنىڭ جازعاندارىمنىڭ نەگىزگىسى – اڭگىمە، پوۆەست. قولىما قالام الىپ، اق قاعازعا تۇسىرگەن تۋىندىلارىمنىڭ باسىن بىرىكتىرىپ، وسى ۋاقىتقا دەيىن 20 شاقتى جيناق شىعارىپپىن. ال قازىر ءبىر ءوزى 200 كىتاپتىڭ اۆتورى اتانىپ جۇرگەندەر دە بار. ولارمەن سالىستىرعاندا مەنىڭ جازعاندارىمنىڭ سانى تۇك تە ەمەس-اۋ.

مەنىڭ شىعارمالارىمنىڭ قاتارىن تولتىرىپ، قانجىعاسىن قالىڭداتىپ تۇرعان پۋبليتسيستيكالىق شىعارمالارىم بولار، بالكىم. ەكى-ءۇش كىتابىم «ەگەمەن قازاقستان»، «جاس الاش» سەكىلدى بەدەلدى باسىلىمداردا جارىق كورگەن تولعامدارىم مەن پۋبليتسيستيكالىق تۋىندىلارىما ارنالعان. پۋبليتسيستيكالىق دۇنيەلەردى قوسىپ ەسەپتەگەندە شىعارمالارىمنىڭ قاتارى كوپ بولىپ كورىنۋى مۇمكىن. مىسالى، «ەگەمەن قازاقستاندا» ءبىر بەت ماتەريالىم جارىق كورگەن ۋاقىتتا وبلىستىق گازەتتە دە مەنىڭ ءبىر شىعارمام باسىلادى. سونىمەن بىرگە كەيبىر باسپالار كىتاپتارىمدى قايتا شىعارادى، ال كەي اڭگىمەلەرىم بىرنەشە كىتاپقا باسىلادى. وسىنى بايقاعان جاناشىر جاندار «سەن وسى قاي ۋاقىتتا ۇيىقتايسىڭ؟» دەپ تاڭدانىپ جاتادى. بىراق بۇل جاي عانا سايكەستىك. ءار گازەتتەن اتى-ءجونىمدى وقىپ، تۋىندىمدى كورىپ، مەنى «تىم كوپ جازاتىن جازۋشىلار» قاتارىنا قوسىپ قويادى.

سوڭعى 4-5 جىلدىڭ كولەمىندە «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىنىڭ ءتىلشىسى بولدىم. قارتايعان شاعىمدا وزدەرى جۇمىسقا شاقىرعان سوڭ، باسىلىمعا باردىم. سونىڭ اسەرىنەن قازىرگى ۋاقىتتا كوركەم دۇنيە جازۋ ءبىراز توقتاپ قالدى. ەندى قايتا جۇمىس ىستەپ جاتىرمىن. كوركەم اڭگىمە جازۋ ءۇشىن قاعاز-قالامىمدى قايتا سايلاي باستادىم. ازىرگە ەكى جاڭا تۋىن­دىم شىقتى. جازۋعا تۇرارلىق جايتتار جەتىپ-ارتىلادى قازىر. ول تاقىرىپتاردى جازىپ تاۋىسۋ مۇمكىن ەمەس. سوندىقتان، قالامدى قولدان تۇسىرۋگە بولمايدى. ال قازىر قولىمدا تەاتردىڭ تاپسىرماسى بار. مەن دراماتۋرگ ەمەسپىن، بىراق ءوزىمدى دراماتۋرگيادا دا سىناپ كورگىم كەلەدى. بۇعان دەيىن جەلتوقسان كوتەرىلىسىنىڭ 20 جىلدىعىنا ارناپ جازىلعان «جوعالعان جۇرناق» اتتى اڭگىمەم ج.شانين اتىنداعى قازاق دراما تەاترىندا ساحنالانعان. ءوزىمدى دراماتۋرگيادا تاعى دا سىناپ كورمەكپىن.

– ءابىلدا ايماق، باقىتجان الديار سىندى جاس اقىنداردى قاناتىڭىزدىڭ استىنا العان ەكەنسىز. جاس ادەبيەتشىلەرگە باعىت بەرىپ، قامقورلىق كورسەتۋدەن شارشاعان ەمەسسىز. بۇنى ءبارى دە مويىندايدى. ال قازىر جاستارمەن تۆورچەستۆولىق بايلانىسىڭىز بار ما؟

– مەن قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ وبلىسارالىق (قىزىلوردا، جامبىل، وڭتۇستىك قازاقستان وبلىستارىن قامتيتىن) بولىمشەسىنىڭ جاۋاپتى حاتشىسى بولدىم. سول كەزدە مىندەتىمە وراي جاس اقىن-جازۋشىلاردى تاربيەلەدىم. سودان بەرى جاستارمەن بايلانىسىمدى ەشقاشان ۇزگەن ەمەسپىن. وسىدان ءبىراز ۋاقىت بۇرىن تۇلكىباس اۋدانىنىڭ ءبىر توپ ازاماتتارى «مارحابات-ميراس» قورىن قۇرعان. قوردىڭ نەگىزگى ماقساتى – جاس قالام يەلەرىن تاربيەلەۋ. كوركەم ادەبيەتكە، كىتاپ الەمىنە بەتبۇرىس جاساۋ ماقساتىندا ءتۇرلى بايقاۋلار ۇيىمداستىرۋ. مەن سول قوردىڭ ساباعىن جۇرگىزەمىن. جازۋعا يكەمى بار بالالاردىڭ شىعارمالارىن تالقىلايمىز. شىعارماشىلىق تۋرالى اڭگىمە ايتامىز.

ورايى كەلگەندە ايتا كەتەيىن، وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا شۇبايقىزىل دەيتىن اۋليە توبە بار. سول توبە 150 جىلدان بەرى «كراسنايا گوركا» اتانىپ كەتكەن. سونىڭ شۇبايقىزىل دەگەن اتاۋىن قايتارىپ، جاستاردىڭ ساناسىندا ساقتالۋ ءۇشىن «شىرايلىم – شۇبايقىزىلىم» اتتى بايقاۋ ۇيىمداستىردىق. وسى بايقاۋ ارقىلى شۇبايقىزىلدى جىرعا قوسقان جاس دارىندار تانىلدى. ءبىر جاعىنان بايقاۋ ارقىلى جاس تالانتتاردى جارىققا شىعارساق، ەكىنشى جاعىنان اۋليە توبەنىڭ اتاۋى دا قايتا قالپىنا كەلتىرىلدى. تاياۋدا 11 اقىن-جازۋشى «شىمكەنتتەن – شۇبايقىزىلعا» دەيىن 70 شاقىرىمدىق جاياۋ ساپار ۇيىمداستىردىق. 2,5 كۇن جاياۋ جول جۇردىك.

جاڭالىققا ۇمتىلۋ، ىزدەنىس تۇرعىسىنان العاندا، مەن جاستاردىڭ ول ارەكەتىن ايىپتامايمىن. جاڭالىق اشۋ ءۇشىن، ىزدەنىستەرگە بارۋ ءۇشىن ەكسپەريمەنتتەر كەرەك. مەن دە كەيدە ءبىر تاجىريبەلەر جاساعىم كەلىپ، وزىمشە ءبىر سيۋجەتتەردى قۇبىلتىپ، حاراكتەرلەردى ويناتىپ، بولمايتىن نارسەلەردى بولعانداي ەتىپ، ءسوز ويناتۋ، قوس سوزدەردى ءبولىپ الىپ، ەكى ءتۇرلى ماعىنا بەرىپ، سولاردىڭ ءمانىن ۇستەمەلەپ، ەكپىندەتىپ كورسەتۋ سياقتى ەكسپەريمەنتتەرگە بارامىن. ال جالپى، كوركەم شىعارمانى جازعاندا تىم شەتەلشىل بولىپ كەتۋ، يمپورت كيىمگە، يمپورت ماشينەگە، يمپورت بۇيىمدارعا، شەتەلدىك ءيىسسۋ، وپا-دالاپقا قۇمارتۋ مەنىڭ تابيعاتىمدا جوق. شەكتەن تىس ەمەس، اباي ايتقانداي، ءار نارسەنىڭ مولشەرى، ولشەمى بولۋى كەرەك. ول ۇمتىلىستاردا دا، ول ەكسپەريمەنتتەردە دە ولشەم مەن مولشەردەن اسۋعا بولمايدى. سوندىقتان جاستار­دىڭ تىم شەتەلشىل، تىم ەكسپە­ريمەنتشىل بولىپ كەتكەنى قاۋىپتى دە.

قازىرگى ۋاقىتتا مەنىڭ شاكىرتىم بولعان ءابىلدا ايماقتىڭ دا، باقىتجان الدياردىڭ دا ءوز شاكىرتتەرى بار. ولار مەنى «اتا» دەيدى. دەمەك، مەنىڭ بۇگىنگى قازاق ادەبيەتىنىڭ ىلگەرىلەۋىنە تامشىداي بولسا ۇلەس قوسىپ جۇرگەن بالالارىم دا، نەمەرەلەرىم دە بار. سوندىقتان دا، قازاق ادەبيەتىندەگى جاس قالامگەرلەردىڭ قادامدارىن حال-قادەرىمىزشە قاداعالاۋعا تىرىسامىن. دارحان بەيسەنبەكۇلى دەيتىن جاس پروزاشىنىڭ ءبىر-ەكى اڭگىمەسىن وقىپ، ءداستۇر مەن جاڭاشىلدىقتىڭ ۇيلەسكەن ۇدە­رىسىنە قاتتى قۋاندىق. ماقسات مالىكوۆتىڭ، قانات ابىلقايىردىڭ دۇنيەلەرىن، اياگۇل مانتاەۆا مەن ليرا قونىستىڭ شىعارمالارىن كورە قالساق، مىندەتتى تۇردە وقىپ شىعامىز. قۇرامىندا بەيبىت سارىباي، سايات قامشىگەر، مالىك وتارباەۆ سىندى ۇل-قىزدارىمىز بار تەگەۋرىندى توپ باستاعان بىرەر شوعىردىڭ شوق جۇلدىزدارعا اينالارىنا سەنەمىن.

– بەلگىلى جازۋشى كادىربەك سەگىزباي ءسىز تۋرالى «سەنىڭ جازۋ-سىزۋىڭداعى كەيبىر اۋەندەر ۆاسيلي شۋكشينمەن ۇندەسىڭكىرەيتىنىن بايقادىم» دەپتى. ءوزىڭىز دە ۆالەنتين راسپۋتين، ۆيكتور استافەۆ، ۆاسيلي شۋكشيندى جاتا-جاستانا وقىعان ەكەنسىز. ءوزىڭىزدى ورىس ادەبيەتىنەن كوپ ۇيرەندىم دەپ سانايسىز با؟

–ء يا، مەن ورىس ادەبيەتىنەن كوپ نارسە ۇيرەندىم. ونى جاسىرمايمىن. بىراق مەنىڭ ءپىرىم – بەيىمبەت مايلين. ال ورىس ادەبيەتىنەن ۆاسيلي شۋكشيندى شۇقشيا وقىعانىم راس. شۋكشيننىڭ 3-4 اڭگىمەسىن ءتارجىمالادىم، ودان كەيىن «مەنىڭ شۋكشينىم» دەپ اتالاتىن تۋىندىمدى جازدىم. وسىنىڭ وزىنەن-اق مەنىڭ شۋكشيننەن كوپ نارسە ۇيرەنگەنىمدى اڭعارۋ قيىن ەمەس بولار. مەن ۆاسيلي شۋكشيندى جاقسى كوردىم. مۇمكىن، ونىڭ مىنەزدەرىنەن وزىمنەن ۇقساستىق تاپقان بولارمىن. شۋكشين پروزاسىنداعى مۇڭ، اۋىلداعى ادامداردىڭ اڭعالدىعى، ادالدىعى، اڭقاۋلىعى ماعان ەرەكشە اسەر قالدىراتىن. مەنىڭ اڭگىمەلەرىمدە دە وسى تاقىرىپتار كەزدەسەدى. ءبىزدىڭ تاعى ءبىر ۇقساستىعىمىز – يۋمور. مەنىڭ شىعارمالارىمدا دا ساركازم بار. مەن وسىنىڭ بارلىعىن شۋكشيننەن ۇيرەندىم. شۋكشيننىڭ شىعارمالارىمەن اسكەردە ءجۇرىپ-اق جاقسى تانىستىم. راسپۋتيننەن دە، استافەۆتەن دە ءبىراز نارسە ۇيرەندىم. ونى جاسىرمايمىن. كوبىرەك وقي بەرگەننەن كەيىن جۇعادى عوي. اسىرەسە، شۋكشيندى ءوزىم جانىما جاقىن تۇتامىن. شۋكشين شىعارمالارىن قايتالاپ وقي بەرەمىن. سايىن مۇراتبەكوۆ، ورالحان بوكەي، شەرحان مۇرتازا سىندى قازاق ادەبيەتىنىڭ تاۋ تۇلعالارىن قالاي قايتالاپ وقىسام، شۋكشيندى دە سولاي سان مارتە وقيمىن. مەن ورىس ادەبيەتىنەن ۇيرەنگەنىممەن، بىزدە ۇلتتىق ۋىز، ۇلتتىق ءداستۇر جەتىپ-ارتىلادى. ال بىزگە ەڭ باس­تىسى، جاڭاشىلدىقتى، ىزدەنىستى تەك شەتەلدەن ىزدەۋدەن، الەمدىك ادەبيەتتىڭ بيىگىنە شىعامىز دەپ ۇلتتىق ۋىزدان ايىرىلىپ قالۋدان ساقتانۋىمىز كەرەك.

– جازۋشى عانا ەمەس، جۋر­ناليس­تيكادا دا ءوزىڭىزدىڭ جازۋ ءتاسىلىڭىز بار. جۋرناليستيكانىڭ قاساڭ ءتىلى جازۋشى ءتىلىنىڭ شۇراي­لىلىعىنا كەدەرگى كەلتىرمەدى مە؟

– مەن اسكەري بورىشىمدى وتەپ كەلگەننەن كەيىن تۇلكىباس اۋدانىنىڭ «شامشىراق» گازەتىندە 6 جىل، وبلىستىق «وڭتۇستىك قازاقستان» گازەتىندە 10 جىلداي، «ەگەمەن قازاقستاندا» 5 جىل قىزمەت اتقاردىم. جۋرناليست بولماساڭ قالاي كۇن كورەسىڭ؟ جازۋشىلىقپەن كۇن كورە المايتىنىمىزدى سىزدەر دە بىلەسىزدەر. سوندىقتان جۋرناليست بولدىق. وعان وكىنبەيمىن. پۋبليتسيستيكاعا ويىسىپ، شەرىن تارقاتىپ، قوعامعا، ادامعا قاجەتتى ماسەلەلەردى كوتەرىپ جۇرگەن جالعىز مەن ەمەس، بۇل سالادا بىزدەن الدەقايدا مىقتى جازۋشىلار كوپ. شىعارماشىلىقتى توقتاتىپ قويىپ، تازا جۋرناليستيكاعا ويىسىپ كەتتى دەۋ ويلاناتىن ماسەلە ەكەن. بىراق ءدال قازىر ءىشىنارا كوركەم شىعارمانى دا كۇيتتەپ ءجۇرمىز. جۋرناليستيكامەن دە كۇن كورىپ ءجۇرمىز. تازا كوركەم شىعارمامەن اينالىسساڭ، اشتان ءولىپ قالۋىڭ دا مۇمكىن.

قازىرگى قازاق جۋرناليستيكاسىندا دا كوركەم ادەبي سىنىمىزداعىداي شىنايى تالداما جاعى كەمشىن سەكىلدى. جۋرناليستىك زەرتتەۋ-زەردەلەۋ مەن تاعىلىمدى تالداۋدى ايتىپ وتىرمىن. جۋرناليستىك جاۋاپكەرشىلىك، جازۋ مادەنيەتى، تىلگە، پىكىرگە دەگەن زياتتىلىق، ەتيكا، ادەپ دەگەندەر جازىلماعان زاڭ ەدى. جۋرناليستيكا مەن كوركەم ادەبيەت ەكى بولەك. كەيدە كوركەم دۇنيە جازعاندا جۋرناليستيكانىڭ ءجىبى كەتىپ قالادى، بۇل قۇبىلىس مەندە عانا ەمەس، بارلىق جازۋشىلاردا كەزدەسەدى. ونى مويىنداۋىمىز كەرەك. كەيدە ول ايقىن ءبىلىنىپ، «اتتەگەن-اي» دەپ قالاتىن تۇستار بولادى. كەيدە ول شىنايىلىققا قاراي يكەمدەپ، قولعابىس تيگىزىپ تۇراتىن سەكىلدى.

– اڭگىمەڭىزگە راحمەت!

 سۇحباتتاسقان اسەل انۋاربەك

دەرەككوزى: http://turkystan.kz