تاريحتى تۇلعالار جاسايدى دەگەن قادىم زامانداردان كەلە جاتقان قاعيدانىڭ ەرەكشە ايقىن دالەلدەرىنىڭ ءبىرى بۇگىندە ەلدىڭ ساناسىندا قازاقستان، نازارباەۆ، استانا ۇعىمدارىنىڭ ءوزارا ۇيلەسىپ، تابيعي تۇتاستانىپ، اجىراعىسىز بىرەگەي ماعىناعا اينالىپ كەتكەنى دەر ەدىك.

بۇل تۋرالى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك حاتشىسى گۇلشارا ابدىقالىقوۆا رەسپۋبليكالىق «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىندە جازادى.

دالا دانىشپاندارىنىڭ ءبىرى، ءXى عاسىردا قاراحاندار قاعاناتىندا ءومىر سۇرگەن فيلوسوف ءجۇسىپ بالاساعۇننىڭ «كۇشتى كىسى - قۇت قونار تۇعىر» دەگەن ءسوزىن وي سورەسىندە دەستەلەسەك، بۇگىندە قارىشتاپ دامىعان قازاقستانعا، اجارى ايشىقتالعان استاناعا قۇتتى قوندىرعان، شۇعىلالى يگىلىكتى اكەلگەن تاريحي تۇلعا - ەلباسى ەكەنىنە ەشكىم ءشۇبا كەلتىرمەسى انىق. جاراتقان يە ءاربىر حالىقتىڭ ىرىسىنىڭ ولشەمىنە ساي ءار داۋىردە ءوز تۇلعالارىن بەرىپ وتىرادى دەسەك، بۇل تۇرعىدا قازاقستان حالقى ماڭدايى جارقىراعان، ىرىزدىعى تاسىعان وتە باقىتتى حالىق ەكەنى اقيقات. ويتكەنى، ەلدىڭ تىزگىنى ەسىمى ءبىر ۇلتقا، ءبىر جۇرتقا عانا ەمەس، بۇكىل دۇنيەجۇزىنە بەلگىلى دارا تۇلعاعا اينالعان ساڭلاق ساياساتكەر، الەمدىك اۋقىمداعى مەملەكەتتىك قايراتكەر، ءبىرتۋار ستراتەگ نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ قولىندا بولۋى حالىقتىڭ ەرتەڭگى بولاشاعىنىڭ باياندىلىعىنىڭ بەرىك كەپىلىنە اينالدى. الەمدىك ساياساتتانۋشىلار ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ەسىمىن بۇگىنگى تاڭدا دجوردج ۆاشينگتون، مۇستافا كەمال اتاتۇرىك، شارل دە گولل، لي كۋان يۋ سياقتى جاھاندىق دەڭگەيدەگى تۇلعالارمەن قاتار قويۋى دا كوپ جايتتى اڭعارتسا كەرەك. بۇكىل تۇركى الەمىنە ورتاق تاريحي تۇلعا، فيلوسوف قورقىتتىڭ «اۋىر جۇكتىڭ مەحناتىن تۇعىر ەمەس، تۇلپار بىلەر» دەگەن ماكسيماسى ەگەمەندىكتىڭ ەلەڭ-الاڭىنان بۇگىنگى قالىپتاسقان مەملەكەتتىڭ ءجۇرىپ وتكەن جولىندا كەزدەسكەن بارشا قيىندىقتار مەن كۇردەلى كەزەڭدەر ەلباسىنىڭ ەرەكشە قاجىر-قايراتىمەن ەڭسەرىلگەنىن ايقىنداي تۇسەتىندەي. سوندىقتان، مەملەكەت باسشىسىنىڭ وتكەن عاسىردىڭ توقسانىنشى جىلدارى كۇيزەلگەن ەلدىڭ ەڭسەسىن تىكتەپ، وزگەشە كەلبەتتى ەلورداسىن سالدىرۋى، قازاقتىڭ سايىن دالاسىن بىرلىك پەن ىنتىماقتىڭ بەسىگى رەتىندە ورنىقتىرۋى، اسىرەسە، قازاقستاندى ادامزات تاريحىنداعى تۇڭعىش رەت يادرولىق قارۋدان ءوز ەركىمەن باس تارتقان بەيبىتشىل ەلگە اينالدىرۋى ءتارىزدى باتىل قادامدارى ءالى دە تۇبەگەيلى زەرتتەۋدى قاجەت ەتەدى. بۇل تاريحي شەشىم قىتايدىڭ ۇلى قولباسشىلارىنىڭ ءبىرى سۋن ءتسزىدىڭ قانتوگىسسىز جەڭىسكە جەتۋ تۋرالى ستراتەگيالىق ەرەجەلەرىنىڭ جاڭا زاماندا جاھاندىق اۋقىمدا ىسكە اسىرىلعان كەرەمەت ۇلگىسى ەدى. بۇل پىكىرىمىزدى بۇۇ باس حاتشىسى پان گي مۋننىڭ «قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ كورەگەن ساياساتى بولماعاندا، بۇل وڭىردەگى حالىق ءالى كۇنگە دەيىن سىناقتاردان زارداپ شەگىپ وتىرۋى مۇمكىن ەدى. ءسىزدىڭ ورتالىق ازيادا يادرولىق قارۋدان ادا ايماق قۇرۋ باستاماڭىزبەن سولتۇستىك جارتى شاردا ونداي اۋماق تۇڭعىش رەت قۇرىلعانىن دا زور ريزاشىلىقپەن ايتا الامىن» دەگەن سوزدەرى دە راستايدى. نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ «ەگەمەن قازاقستان» رەسپۋبليكالىق گازەتىنىڭ 2011 جىلعى 27 تامىزداعى سانىنداعى جاريالانعان سۇحباتىندا ايتىلعانداي، كەڭەستىك جۇيەنىڭ ءالى كوبەسى سوگىلمەي، دەربەس شەشىم قابىلداي المايتىن الماعايىپ كەزەڭنىڭ وزىندە ەلباسى وداق باسشىلىعىنا سەمەي پوليگونىن جابۋ جونىندەگى ماسەلەنى توتەسىنەن قويىپ، ءوزىنىڭ بەرىك ۇستانىمىن نەگىزدەي الۋى جانە ازاتتىقتىڭ العاشقى جىلدارى الەمدىك دەرجاۆالار باسشىلارىمەن تەڭ دارەجەدە كەلىسسوزدەر جۇرگىزىپ، قازاقستاننىڭ قاۋىپسىزدىگىنە قاتىستى كەلىسىمدەر جاساپ، ەل مۇددەسىن قورعاپ شىعۋى قايتالانباس تاريحي ەرلىك.

قازاق ەلىنىڭ جاڭا مىڭجىلدىقتاعى ۇلى كوشىن باستاپ كەلە جاتقان مەملەكەت باسشىسىنىڭ كورەگەن ساياساتىنىڭ ارقاسىندا تاۋەلسىزدىك جىل­دارى ەلىمىز الەمنىڭ باسەكەگە قابىلەتتى 50 ەلىنىڭ قاتارىنا ەنىپ، ىشكى جالپى ءونىم كولەمى 20 ەسەگە ءوسىپ، وتكەن جىلى جان باسىنا شاققاندا 13 مىڭ دوللاردى قۇرادى. ەل دامۋىنىڭ ۇزاق مەرزىمدى باع­دارلاماسى «قازاقستان-2050» جانە ۇلت جوسپارىندا كورسەتىلگەندەي، قازىرگى تاڭدا تۇعىرى ەشقاشان شايقالمايتىن قۋاتتى مەملەكەت - «ماڭگىلىك ەلدى» قۇرۋ جولىندا ەلىمىز الەمنىڭ ەڭ دامىعان 30 ەلىنىڭ قاتارىنا كىرۋ جونىندە الدىنا ءورشىل ماقسات قويىپ وتىر.

ساياسي قايراتكەرلەر ءومىرىن زەرتتەۋشىلەر تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىز - ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ تاريحي تۇلعاسىن زەردە­لەۋ­دە، ونىڭ ەڭ اۋەلى ىشكى تۇراقتىلىقتى جانە حالىق­تىڭ بىرلىگى مەن كەلىسىمىن قامتاماسىز ەتە الۋى مەملەكەتتى جاڭاشا قالىپتاستىرۋ ىسىندە زور ءرول اتقارعانىن العا تارتادى. ەگەمەندىكتىڭ باستاپقى جىلدارىندا مەملەكەت قۇرۋشى قازاق حالقىنىڭ سانى بارشا ەل حالقىنىڭ جارتىسىنا دا جەتپەۋى تاۋەلسىزدىكتى قولدا نىق ۇستاپ قالۋعا ەداۋىر قاۋىپ تۋعىزعانى دا اقيقات. سونداي كۇر­دەلى كەزەڭدە پرەزيدەنت ەلىمىزدى مەكەن ەتكەن بار­شا ۇلىستارعا ورتاق بولاشاقتى بىرلەسە قالىپ­تاستىرمايىنشا تاعدىرلاسا ءومىر ءسۇرۋ مۇمكىن ەمەس ەكەنىن، زاماناۋي قۋاتتى مەملەكەت قۇرۋ جو­لىندا جۇمىلعان جۇدىرىقتاي بىرگە ەڭبەك ەتۋ قاجەتتىگىن ءسوز جۇزىندە ايتىپ قانا قويماي، ءىس جۇ­زىندە دالەلدەپ بەردى. راسىندا دا، ەلباسى ەشبىر مەملەكەتتە بولماعان بىرەگەي قوعامدىق ينستيتۋت - قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىن قۇرىپ، ەتنوسارالىق قاتىناستاردى جەتىلدىرۋدە جەمىستى ىستەرگە جول اشتى.

سونىمەن بىرگە، مەملەكەت باسشىسى 1991 جىلى 10 جەلتوقساندا پرەزيدەنتتىك قىزمەتىنە كىرىسۋگە ارنالعان سالتاناتتى راسىمدە: «مەن ءبىزدىڭ قازاقستان تەرريتورياسىندا جوعارى دامىعان كوپ­ەتنوستى وركەنيەت قۇرا الاتىنىمىزعا سەنەمىن، وندا قازاق ۇلتى قايتا تۇلەيتىن بولادى، وعان ەنەتىن بارلىق ۇلتتار مەن ۇلىستار وكىلدەرى وزدەرىن ەركىن سەزىنەتىن بولادى» دەپ اتاپ كورسەتىپ، قازاق حالقىن ۇلتتاردى ۇيىستىرۋدىڭ، ۇلىستاردى توپتاستىرۋدىڭ التىن دىڭگەگى رەتىندە ايقىندادى، سان عاسىرلىق مەملەكەتتىلىكتىڭ قۇقىقتىق، تاريحي دارا مۇراگەرى رەتىندە بەلگىلەپ بەردى.

بۇل ورايدا بريتاندىق تاريحشى دجوزەف ارنولد ءتوينبيدىڭ ادامزاتتىق وركەنيەتتەردى جىكتەيتىن ايگىلى ەڭبەگىندە تۇركىلىك، نومادتىق وركەنيەتتىڭ داعدارىستىق سيپاتتا دامىماي قال­عان دەگەن وي ايتقانى بەلگىلى. الايدا، كوشپەن­دى­لەر مادەنيەتىنىڭ ۇلى مۇراگەرى، تۇركىلىك وركەنيەت­تىڭ جالعاستىرۋشىسى سانالاتىن قازاق حالقى قاي­تالانباس تۇلعا ەلباسىنىڭ ەرەن ەڭبەگى­نىڭ ارقاسىندا پاسسيونارلىق بيىككە ورلەپ، توينبي پوستۋلاتىنىڭ ومىرشەڭ ەمەستىگىن دالەل­دەدى. مەملەكەت باسشىسى ۇلىتاۋ تورىندەگى ۇلاعات­تى سۇحباتىندا: «تاريحىن بىلمەگەن ۇلتتىڭ بو­لاشاعى دا بۇلىڭعىر» دەگەن كەلەلى پىكىرىن ءبىلدىرىپ، تاريحي تامىرىمىزدىڭ تەرەڭدىگى مەن ماڭگىلىك مۇراتىمىزدىڭ بيىكتىگىن ايقىندادى. ء«بىز كەشە عانا پايدا بولا قالعان حالىق ەمەس­پىز. بۇل - عۇنداردىڭ دا، كوك تۇرىكتەردىڭ دە، التىن وردانىڭ دا ورتالىعى بولعان جەر»، دەگەن تاعىلىمدى ءسوزى قازاق مەملەكەتتىلىگىنىڭ مىڭ­جىلدىقتارعا سوزىلاتىن ۇلى تاريحىن ايعاقتاپ بەردى. VIII عاسىردا ءومىر سۇرگەن ساياسي قايراتكەر جانە اسكەري قولباسشى، ەكىنشى شىعىس تۇرىك قاعاناتىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى تونىكوك: «تۇندە ۇيىقتامادىم، كۇندىز وتىرمادىم، ءتورت بۇرىشتاعى حالىقتىڭ ءبارىن بەيبىت ەتتىم: باستىنى ەڭكەيتتىم، تىزەلىنى بۇكتىردىم!» دەپ، «ماڭگىلىك ەل» قۇرساق دەگەن اسىل مۇراتى بۇگىنگى تاۋەلسىز مەملەكەتىمىزدە ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ كورەگەن ساياساتىمەن كەزەڭ-كەزەڭى­مەن جۇزەگە اسىرىلۋدا.

 ەلباسىنىڭ تاۋەلسىزدىكتى نىعايتۋداعى جانە مەملەكەتتىلىك تامىرىن تەرەڭدەتۋدەگى باتىل قادام­دارىنىڭ قاتارىنا ەلدەگى بىرلىك پەن تاتۋ­لىق­تى ورنىقتىرۋىمەن قاتار ەلىمىزدىڭ بەلورتا­سىنداعى بەرەكەلى مەكەنگە استانانى سالۋ جونىندەگى تاريحي شەشىمىن قابىلداپ، ءىس جۇزىنە اسىرا الۋى ەكەنى ايداي اقيقات. تاريحشىلار اراسىن­دا ايتىلاتىن الەكساندر ماكەدونسكيگە اكەسىنىڭ: «ەڭ الدىمەن افينا تۋرالى ويلا. افينا ەل ەمەس، قالا ەمەس، ول يدەيا» دەگەن ءسوزى ءبىزدىڭ بۇگىنگى كۇن ساۋلەتتى استاناعا دا قاراتىپ ايتىلعانداي. استانا - جاڭارعان تاۋەلسىز قازاق­ستاندى قۇرۋداعى ەلباسىنىڭ بىرەگەي يدەياسىنىڭ جۇزەگە اسقان اسقاق شىڭدارىنىڭ بىرەگەيى.

حالقىمىزدىڭ «وردا تىگەر جەر مە ەكەن، باۋىرلاسار ەل مە ەكەن؟» دەگەن قاناتتى ءسوزىنىڭ استا­رىندا تەرەڭ ءمان جاتىر. ۇلتىمىزدىڭ ۇلى قاسيەتتەرىن بويىنا بارىنشا سىڭىرگەن ەل پرە­زي­دەنتى ەلوردانى كوشىرۋدە «قونىسىڭ جايلى بولماي، تىرلىگىڭ سايلى بولماس» دەگەن حالىق دانا­لىعىنا سۇيەندى. بۇرىنعى اقمولانىڭ توعىز جولدىڭ تورابىندا ورنالاسۋى جانە سان سا­لالى ينفراقۇرىلىمىنىڭ قالىپتاسۋى، ەڭ باستىسى، بايتاق رەسپۋبليكامىزدىڭ بارلىق ءوڭىرىن بايلانىستىرۋعا ىڭعايلى كىندىك تۇستا ورىن تەبۋى ەرەكشە ەسكەرىلگەنى ءمالىم. سوندىقتان، ەڭسەلى ەلوردامىزدىڭ بۇگىندە بارشا حالىقتى يگى ماقساتتارعا جۇمىلدىراتىن تۇعىرلى ورتالىق رە­تىندە ورنىعىپ، ال ونىڭ ءتول مەيرامى - استانا كۇنى ەل-جۇرتتىڭ مەرەيىن اسىرىپ، مەيماناسىن تاسىتاتىن مەملەكەتتىك دەڭگەيدەگى ۇلىق مەرەكەلەردىڭ بىرىنە جانە بىرەگەيىنە اينالدى. ەلىمىز عانا ەمەس، الىپ قۇرلىق ەۋرازيانىڭ ناق جۇرەگىندە، ەركە ەسىلدىڭ جاعاسىندا جايقالعان كەلبەتتى قالانىڭ دەميۋرگى، عالامات جوبانىڭ يدەيالىق اۆتورى، ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆ ءوزىنىڭ «ەۋرازيا جۇرەگىندە» اتتى كىتابىندا «استانانى قۇرۋ - ۇلتتىق تاريحتىڭ جاڭا ءماتىنىن جازۋ. مۇنداي مارتەبە ءار ۇرپاقتىڭ ماڭ­دايىنا بۇيىرا بەرمەگەن» دەپ اتاپ كورسەتۋى قازاق ەلىنىڭ بۇگىنگى شىرقاۋ بيىگى مەن شىنارلى اسۋىن مەيلىنشە ايقىنداپ تۇر. مەملەكەت باسشىسى ايتقانداي، بۇعان دەيىنگى تالاي ۇرپاقتىڭ تالايىنا جازىلماعان، تاعدىرىنا بۇيىرماعان وسىناۋ تاريحي بەلەستىڭ، تاۋەلسىزدىكتىڭ قادىر-قاسيەتىن، ءبىز، ياعني بارشا قازاقستان حالقى كوزبەن كورىپ، جۇرەكپەن سەزىپ وتىر. كەشەگى كەڭەستىك جۇيەدەن كەيىنگى كۇيزەلىستە كۇيرەپ قالۋى ىقتيمال دەگەن نەمەسە دەربەس مەملەكەت رەتىندە تاۋەلسىزدىگىن ساقتاپ قالاتىنىنا كۇمان تۋعىزعان كەيبىر سىرت كوز سىنشىلاردىڭ بولىمسىز بولجامىن عاسىردىڭ شيرەگىنە جەتپەگەن از ۋاقىتتا تاڭعالارلىق سەرپىلىس جاساي بىلگەن قازاقستاننىڭ قازىرگى ارشىندى قادامدارى، استانانىڭ اقديدارلى كەسكىنى تولىقتاي جوققا شىعارعانى اقيقات.

ەلوردامىزدىڭ اسپانمەن تالاسقان عيمارات­تارى­نىڭ ينفراقۇرىلىمى تاڭداي قاقتىراتىن الەمدەگى ەڭ ءىرى مەگاپوليستەردىڭ الدىڭعى لەگى­نەن ورىن الۋىن مەملەكەت باسشىسى ۇدايى نازا­رىندا ۇستاپ كەلەدى. دۇنيەجۇزىنىڭ ءدۇبىرلى جيىندارى ەقىۇ ءسامميتى، ازيادا جانە باسقا دا حالىقارالىق ساياسي، ەكونوميكالىق، سپورتتىق ءىس-شارالار وتكەن، سونداي-اق استانا ەكونوميكالىق فورۋمى، ەۋرازيالىق مەديا فورۋمى ءداستۇرلى تۇردە ۇيىمداستىرىلىپ تۇراتىن ەلوردامىز بۇگىندە الەمدىك دەڭگەيدەگى وزەكتى ماسەلەلەر تالقىلاناتىن بىرەگەي ورتالىق رەتىندە بەكىدى. سونىمەن بىرگە، استانا قازىردىڭ وزىندە اكىمشىلىك، رۋحاني-مادەني ورتالىق قانا ەمەس، زاماناۋي جاڭا تەحنولوگيالاردى بويىنا سىڭىرگەن ينتەل­لەكتۋالدىق وردا مارتەبەسىنە يە بولىپ، ەۋرازيا­لىق «پالميراعا» اينالدى. امەريكالىق الەۋ­مەتتانۋشى، فۋتۋرولوگ دجەرەمي ريفكين ۇسىنعان ءۇشىنشى يندۋستريالىق رەۆوليۋتسياسىندا جاڭا تەحنولوگيالار مەن ەكولوگيانىڭ ۇندەستىگى، سان­دىق داۋىردەگى ەكونوميكادا تابيعاتتى ساقتاپ قالۋ­دىڭ جولدارى كورسەتىلگەنى ءمالىم. سول سەبەپ­تى، پرەزيدەنت ستراتەگياسىنىڭ باستى باعى­تى الدىڭعى قاتارلى «اقىلدى» قالا قۇرۋ بو­لىپ تابىلادى. سول ماقساتتا وسىدان ەكى جىل بۇرىن حالىقارالىق ەكسپو كورمەسى وتكىزى­لەتىن 2017 جىلعا قاراي استانانىڭ الەم­نىڭ «اقىلدى» 50 قالاسىنىڭ قاتارىنان ورىن الۋى كوزدەلەتىن Smart Astana اۋقىمدى جوبا­سى­نىڭ باستالۋى ۇلكەن ءىستىڭ باستاماسىنا اينا­لۋدا. جوبا اياسىنداعى «قاۋىپسىز قالا» جانە «زياتكەر كولىك جۇيەسى» باعدارلامالارى ەكسپو كورمەسى كەزىندە الدەنەشە ەسە ۇلعاياتىن جولاۋ­شىلار اعىمىن تاسىمالداۋدى جانە ولاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋدى ماقسات ەتپەك. اۋەجاي مەن جاڭا ۆوكزال اراسىن قوساتىن جول، لوگيستيكالىق ورتالىق جانە باسقا دا ينفرا­قۇرىلىم وبەكتىلەرىن سالۋ جۇمىسى قازىرگى زاماننىڭ ەڭ بيىك سۇرانىستارىن قامتاماسىز ەتۋ كوزدەلە وتىرىپ جۇرگىزىلەدى. جاھاندىق دارەجەدە بەدەلى بار كومپانيالاردىڭ كەڭەسىمەن جۇرگىزىلگەن جۇمىس بۇگىندە ءوز ناتيجەسىن بەرۋدە.

ۇلان-عايىر دالادا ەرەكشە سىمباتىمەن بوي كوتەرگەن استانا - بۇكىل قازاقستاندىقتاردىڭ ۇكى­لەگەن ۇمىتىندەي، الاسارماس ارمانىنداي بيىك. عاجايىپ ونەر تۋىندىسىنداي اسەم قالا جەر­گىلىكتى تۇرعىنداردىڭ عانا ەمەس، بۇكىل ەل تۇر­عىن­دارىنىڭ ومىرىنە جاڭا لەپ، جاقسىلىققا ۇمتىلىس اكەلۋدە. جاڭا قالا - قۋاتتى قارقىنمەن جۇرگىزىلگەن ەكونوميكالىق رەفورمالاردىڭ عانا ەمەس، رۋحاني-مادەني جاڭعىرۋلاردىڭ ورتا­لىعىنا اينالدى. ۇلت جوسپارى - 100 ناقتى قادامدا استانا قالاسىن الەمنىڭ نيۋ-يورك، توكيو، سينگاپۋر سياقتى نەگىزگى قار­جى ورتالىقتارىمەن بايلانىستىرۋ ءۇشىن جاڭا حا­لىقارالىق باعىتتارعا ىڭعايلاستىرىلاتىنى، «استانا - ەۋرازيا جۇرەگى» كلاستەرىن قۇرىپ، مادەني-تۋريستىك باعىتتىڭ ىلگەرىلەتەتىنى ەلەۋلى وقيعا بولماق.

تاۋەلسىزدىك تاريحىن جازۋشىلار پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ الىستى بولجاي بىلەر كورەگەندىگى تۋرالى ءسوز قوزعاعاندا بۇعان دەيىن لايىقتى جۇزەگە اسىرىلعان «قازاقستان-2030» ستراتەگياسىن جانە بۇگىنگى تاڭدا دامۋدىڭ باستى باعدارى سانالاتىن «قازاقستان-2050» ۇزاق مەرزىمدى ستراتەگياسىن قابىلداۋىن باستى نازارعا الادى. ستراتەگيادا جەدەل وزگەرمەلى تاريحي جاعدايلارداعى جاڭا قازاقستاننىڭ جاڭا ساياسي 7 باعىتى بەلگىلەنىپ، ەل دامۋىنىڭ ەڭ وزەكتى ماسەلەلەرىن شەشۋدىڭ جولدارى ايقىندالدى. سولاردىڭ قاتارىندا، ەلباسى ءبىلىم بەرۋ سالاسىنا ەرەكشە توقتالعانى ءمالىم. ويتكەنى، ءححى عاسىردا مەملەكەتتىڭ تۇعىرىنىڭ بەرىك بولۋى، كەرەگەسىنىڭ كەڭەيە ءتۇسۋى ءبىرىنشى كەزەكتە ساۋاتتى حالقىمەن، ءبىلىمدى جاستارىمەن جۇزەگە اسپاق. سوعان وراي، ەلىمىزدە قولجەتىمدى جانە ساپالى ءبىلىم بەرۋدى دامىتۋ باعىتى دايەكتى جۇرگىزىلۋدە. بۇگىنگى تاڭدا ەلىمىزدىڭ بارلىق وڭىرىندە جانە باس قالامىز استانادا نازارباەۆ زياتكەرلىك مەكتەپتەرىنىڭ قانات جايۋى، سونداي-اق، ءبىلىم ساپاسى جانە جاڭا تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ جاعىنان الەمدىك دەڭ­گەي­دەگى جوعارى وقۋ ورىندارمەن يىق تەڭەستىرە الاتىن نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتتىڭ قۇرىلۋى ەلىمىزدىڭ ءبىلىم سالاسىندا قول جەتكىزگەن ايتۋلى تابىسى. بۇگىنگى تاڭدا نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەت قازاقستاندىق ءبىلىم سالاسىنىڭ ۇلتتىق برەندىنە اينالدى. بۇل ۋنيۆەرسيتەت ستۋدەنتتەرگە جوعارى ءبىلىم بەرەتىن وقۋ ورنى عانا ەمەس، قازىرگى زامانعى قۋاتتى عىلىمي ينفراقۇرىلىمى قالىپتاسقان، سوڭعى يننوۆاتسيالىق تاسىلدەردى ەنگىزگەن، عىلىمي ءارى ينجەنەرلىك ادام رەسۋرستارى قامتىلعان ءىرى عىلىمي-زەرتتەۋ ورتالىعىنا اينالۋدا.

اسىرەسە، ەلباسىنىڭ تىكەلەي باستاماسىمەن تاعايىندالعان «بولاشاق» ستيپەندياسى ارقىلى شەتەلدەردىڭ ۇزدىك ۋنيۆەرسيتەتتەرىندە جوعارى ءبىلىم العان 8 مىڭنان استام ەل جاستارى بۇگىندە رەسپۋبليكامىزدىڭ سان الۋان سالالارىندا حالىقتىڭ يگىلىگى ءۇشىن قاجىرلى ەڭبەك ەتۋدە.

مەملەكەت قۇرۋ ىسىندە ەلباسى سالاماتتى حالىق، دەنى ساۋ ۇرپاق قانا ەلدى ىلگەرى باستىرا الاتىنىن باعامداپ، ستراتەگيادا دەنساۋلىق ساقتاۋدىڭ ۇلتتىق جۇيەسىن ۇزاق مەرزىمدى جاڭعىرتۋدى تاپسىردى. سوعان سايكەس، ەلدىڭ بارلىق اۋماعىندا مەديتسينالىق قىزمەتتەر ساپاسىنىڭ بىرىڭعاي ستاندارتتارىن ەنگىزۋ، مەديتسينا مەكەمەلەرىنىڭ ماتەريالدىق-تەحنيكالىق جابدىقتالۋىن بىرىڭ­عايلاندىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە. پرەزيدەنت تاپسىرماسىمەن «سالاماتتى قازاقستان» باعدار­لاماسى جۇزەگە اسىرىلدى. سونداي-اق، مەملەكەت باسشىسى 2017 جىلى مىندەتتى مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ قورىنىڭ جۇمىسىن قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا سالاعا ماڭىزدى مىندەت جۇكتەدى.

«مادەنيەت - ۇلتتىڭ بەت-بەينەسى، رۋحاني بولمىسى، جانى، اقىل-ويى، پاراساتى. وركەنيەتتى ۇلت، ەڭ الدىمەن، تاريحىمەن، مادەنيەتىمەن، ۇلتىن ۇلىقتاعان ۇلى تۇلعالارىمەن، الەمدىك مادەنيەتتىڭ التىن قورىنا قوسقان ۇلكەندى-كىشىلى ۇلەسىمەن تانىلادى. ءسويتىپ، تەك ءوزىنىڭ ۇلتتىق ءتول مادەنيەتى ارقىلى عانا باسقاعا تانىلادى». ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ 2007 جىلى 13 اقپاندا وتكەن «مادەني مۇرا» باعدارلاماسىنىڭ وتىرىسىندا ايتقان بۇل سوزدەرىنەن پرەزيدەنتتىڭ ءتول مادەنيەتىمىزدى سونشالىقتى تەرەڭنەن ۇعى­ناتىنىن، ونىڭ شىن جاناشىرى، ەرەكشە قول­داۋشىسى ەكەنىن اڭعارامىز. راسىندا دا، تالاي جىلدار كومىلىپ جاتقان التىن كومبەمىز، تا­ريحي-مادەني مۇرالارىمىزدى قايتا ارشىپ، شەتەل ارحيۆتەرىنەن ۇلت تاريحىنا قاتىستى دەرەك­تەردى جيناستىرۋعا جول اشقان، حالىقتىڭ بويىندا رۋحاني سىلكىنىس جاساعان «مادەني مۇرا» باعدارلاماسى ەلباسى يدەياسىنىڭ ناقتى جەمىسى. سونىڭ ناتيجەسىندە، قازاق مادەنيەتىندە رەنەسسانستىق سەرپىلىس جاسالىپ، قاجىماي-تالماي جيناستىرىلعان مادەني مۇرا ماڭگىلىك مۇراعا اينالدى. پرەزيدەنت مادەنيەتتىڭ، ادەبيەت پەن ونەردىڭ ەرەكشە ەڭبەك سىڭىرگەن تانىمال تۇلعالارىنا - 100 ادامعا جىل سايىن ستيپەنديا تاعايىنداۋى، مادەنيەت وشاقتارى مەن ونەر وردالارىنا مەملەكەت قارجىسىن تيىسىنشە ءبولدىرىپ وتىرۋى مادەنيەت پەن ونەردىڭ بيىككە ورلەۋىنە تىڭ سەرپىن بەرۋدە. مەملەكەت باسشىسى الەمدەگى ەڭ دامىعان العاشقى وتىزدىققا كىرۋ تەك ەكونوميكالىق، يندۋستريالىق جاعىنان ۇلكەن سەرپىلىس جاساۋمەن عانا ەمەس، حالىقتىڭ رۋحاني-مادەني دەڭگەيىنىڭ وسۋىمەن دە ولشەنەتىنىن ەسكەرە وتىرىپ، وزگە جۇرتتىڭ رەسپۋبليكامىزدى رۋحانياتتاعى دارەجە-دەڭگەيىمىزبەن دە قۇر­مەت­تەتۋگە مۇمكىندىك تۋعىزۋدا. 2014 جىلى ەلباسى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مادەني ساياساتىنىڭ تۇجىرىمداماسىن بەكىتتى. تۇجى­رىم­دامادا كرەاتيۆتىك پەن باسەكەگە قابىلەتتىلىكتى الدىڭعى قاتارعا شىعارا وتىرىپ، مادەنيەت سالاسىن ەكونوميكا رەسۋرستارىنىڭ بىرىنە اينالدىرىپ، بيزنەس-باستامالار ءۇشىن تارتىمدى ينۆەستيتسيالىق سالاعا اينالدىرۋ، اتاپ ايتقاندا: كينو يندۋسترياسى، انيماتسيا، تسيرك ونەرى، مۋزەي، كونتسەرت پەن تەاتر قىزمەتتەرى جانە باسقا دا ونەردىڭ جەكەلەگەن تۇرلەرى مەن مادەنيەت ۇيىمدارىن ەكونوميكالىق تۇرعىدان تابىستى (رەنتابەلدى) دەڭگەيگە شىعارۋدىڭ جولدارى ايقىندالدى. بۇگىنگى تاڭدا ءبىزدىڭ ۇلتتىق، كاسىبي، كلاسسيكالىق ونەرىمىزدى بارشا الەم تانيدى. ەلوردادا الەمدەگى ۇزدىكتەردىڭ قاتارىنا ەنگەن «استانا وپەرا» وپەرا جانە بالەت تەاترىنىڭ ىسكە قوسىلۋى، «استانا بالەت» تەاترىنىڭ قۇرىلۋى، «قازاقستان» كينو-كونتسەرت زالىنىڭ حالىققا قىزمەت كورسەتۋى بارشا قازاقستاندىقتار ءۇشىن ۇلكەن ماقتانىش. ونەرىمىز، اسىرەسە ۇلتتىق ونەرىمىز قازاقتى الەمگە تانىتاتىن برەندكە اينالىپ، كينو، تەاتر ونەرى جاڭا كەزەڭگە كوتەرىلدى. ساحنالىق تۋىندىلارىمىز ەۋروپا مەن امەريكا كورەرمەندەرىنىڭ كوزايىمىنا اينالدى. بۇل تۇرعىدان كەلگەندە، قازاقستاننىڭ رۋحانياتتىق اۆتورلىعىن الەمدىك وركەنيەت تولىق مويىنداپ وتىر. ەلباسىنىڭ وسىنداي قامقورلىعىنىڭ ارقاسىندا ءتول مادەنيەتىمىز تورگە وزدى، الەم­دىك دەڭگەيدەگى جوعارى كلاسسيكالىق ونەرگە تالعامپازدىقپەن باعا بەرە الاتىن ورەلى كورەرمەن، وركەنيەتتى قوعام قالىپتاستى.

«وتان - وتباسىنان باستالادى» دەمەكشى، وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى، وتباسى جانە نەكە ينستيتۋتىن نىعايتۋ ماسەلەلەرىن ەلباسى ۇدايى نازارىندا ۇستاپ، قوعامدا مورالدىق-ەتيكالىق جانە رۋحاني-ادامگەرشىلىك قۇندىلىق­تاردى نىعايتۋعا، سالاماتتى ءومىر سالتىن قالىپ­تاستىرۋعا جانە جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامىن قۇرۋعا بارىنشا ماڭىز بەرىپ كەلەدى. «بىرىنشىدەن، جەردەگى وركەنيەتتىڭ بۇكىل حرونولوگياسى - كەز كەلگەن قوعامنىڭ نەگىزى رەتىندەگى ادامزات وتباسىنىڭ ۇلى تاريحى. ەكىنشىدەن، وتباسى - وتە ۇلى قۇندىلىق. مىڭجىلدىقتار مەن عاسىرلاردان بەرى وتباسى ءاربىر قوعامنىڭ ۇرپاقتان-ۇرپاققا جالعاسقان مورالدىق سالتتاردىڭ، ۇلتتىق داستۇرلەردىڭ ساقتاۋشىسى بولىپ تابىلادى. ۇشىنشىدەن، وتباسى - ءوز حالقىڭا، ونىڭ مادەنيەتى مەن تۇرمىسىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتىڭ سارقىلماس قاينار كوزى. ول - اتا-انالار، بالالار مەن نەمەرەلەر باقىتىنىڭ پريزماسى ارقىلى وتەتىن پاتريوتيزم مەن وتاننىڭ وركەندەۋىنە دەگەن ماڭگىلىك قامقورلىقتىڭ قاينار كوزى. ول - ۇرپاقتاردىڭ عاسىرلىق ءوزارا بايلانىسى. تورتىنشىدەن، ءححى عاسىردا جاھاندانۋ ءداۋىرى وتباسى مەن باقىتتى نەكە قۇندىلىقتارىن پروگرەستىڭ ماڭىزدى شارتتارى ەتەدى. ونى قازىرگى زامانعى الەمنىڭ بارلىق تابىستى ەلدەرىنىڭ تاجىريبەلەرى ايعاقتايدى» دەپ، اتاپ كورسەتكەن پرەزيدەنت وتباسىلىق قۇندىلىقتاردىڭ ءمانىن ەگجەي-تەگجەيلى بىلەتىنىن تانىتتى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ وسى تۇعىرنامالىق تۇجىرىمدارى جانە مەملەكەت پەن قوعامنان جۇيەلى شارالار قابىلداۋدى تالاپ ەتەتىن بەس باعىتى ەلىمىزدە وسى سالاداعى نەگىزگى باعدارلاردى بەلگىلەپ الۋعا جول سىلتەپ، «قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا وتباسىلىق قاتىناستاردى، مورالدىق-ەتيكالىق جانە رۋحاني-ادامگەرشىلىك قۇندىلىقتاردى نىعايتۋدىڭ 2015-2020 جىلدارعا ارنالعان جالپىۇلتتىق ءىس-شارالار جوسپارى» قابىلداندى. ءاربىر وتباسىنىڭ تىرەگى سانالاتىن ايەل-اناعا دەگەن قامقورلىق، ولارعا جاسالاتىن قولداۋ دەڭگەيى ەلدەگى دەموگرافيالىق احۋالدىڭ جاقسارۋىنا ەداۋىر سەرپىن بەرۋدە. مەملەكەت باسشىسىنىڭ حالىقتى بارىنشا ساقتاۋ جانە ونىڭ سانىن 20 ميلليونعا جەتكىزۋ جانە ودان دا ءارى ارتتىرۋ جونىندەگى كەلەلى مىندەتى ەلدىڭ دامۋ دەڭگەيىنە سايكەس ناقتى كورسەتكىشكە اينالاتىنىنا سەنىمدىمىن.

وسىلايشا، ەۋرازيا كىندىگىندەگى وركەنيەتتى ەلى، ءورىستى جەرى، ءوسىپ-ونگەن حالقى بار قازاقستان رەسپۋبليكاسى ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ دانا ستراتەگياسىنىڭ، كورەگەن ساياساتىنىڭ ارقا­سىندا ءححى عاسىردا قۋاتتى نارىقتىق ەكونو­مي­كاسىمەن، زاماناۋي ساياسي-دەموكراتيالىق جۇيە­سىمەن، ازاماتتىق قوعامىمەن العا قاراي ارشىنداپ دامىپ كەلەدى. سونىڭ ناتيجەسىندە، ءبىز، اقش-تىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتى اۆراام لينكولن ايتقانداي، «ادامدار ادامدار ءۇشىن بيلىك ەتەتىن» دەموكراتيالىق مەملەكەت قۇرۋدامىز. قازاق ەلىنىڭ تۇپكىلىكتى مۇراتى - مىزعىماس «ماڭگىلىك ەلدى» قۇرۋ، ۇزاق مەرزىمدى مەجەسى - «قازاقستان-2050» ستراتەگياسىن جۇزەگە اسىرۋ بولسا، بۇل يگىلىكتى ماقساتقا ۇلت جوسپارى - 5 ينستيتۋتتىق رەفورما داڭعىل جول سالىپ بەرۋدە. سوندىقتان، بۇ­گىنگى ءداۋىر ەگەمەن ەل بولىپ، «قوي ۇستىنە بوز­تورعاي جۇمىرتقالاعان» بەرەكەلى دە بەيبىت زاماندى كورسەك دەپ «مىڭ ءولىپ، مىڭ تىرىلگەن» قازاق حالقىنىڭ اسىل مۇراتىنىڭ ورىندالعان ءداۋىرى. بۇل ءداۋىر بايتاق دالادا مىزعىماس مەملەكەتتىڭ قاداسىن قاعىپ، كەرەگەسىن كەڭەيتكەن، ءسويتىپ ىرگەلى ەلگە اينالدىرعان ەلباسىنىڭ وسىناۋ سان قىرلى، سان سالالى ولشەۋسىز تاريحي ەڭبەگىنىڭ جارقىن كورىنىسى، شەجىرەلى جولى. بۇل قازاق ەلىنىڭ التىن عاسىرى! مەملەكەت باس­شىسى ۇلىتاۋداعى ۇلاعاتتى سۇحباتىندا ايت­قان­داي: «زامان وتەدى، ۋاقىت العا جىلجيدى. ۇرپاق­تار ءبىرىنىڭ جولىن ءبىرى جالعايدى. بىراق اتا-با­بامىزدىڭ جەرى وسىلاي كەرەمەت بولىپ قالا بەرەدى. وسىنداي اۋليەلى جەردەن قۋات العان حالقى­مىز اتا-بابالار جولىمەن جۇرەدى دەپ ساناي­مىن. ول جول - سارا جول، ماڭگىلىك ەلدىڭ جولى!».

ەلباسى تۋرالى وي تولعاۋ وڭاي ەمەس. قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ ەلىمىز ءۇشىن ءسىڭىرىپ كەلە جاتقان ەرەن ەڭبەگىنىڭ تەرەڭ باعاسىن بەرەر ءبىر ءسوز ىزدەگەندە ويىمىزعا «ەرلىك» ءسوزى ورالا بەرەدى. راسىندا دا، نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ بۇكىل ءومىر جولى تۋعان وتانى - تاۋەلسىز قازاقستاندى بارشا الەمگە تانىمال، ەڭسەسى بيىك مارتەبەلى مەملەكەتكە اينالدىرسام دەگەن بيىك مۇراتپەن سۋارىلعان ەلدىك جولىنداعى ەرلىككە تولى ەكەنى ايداي اقيقات.

دەرەككوز: «ەگەمەن قازاقستان» گازەتى،

Abai.kz