ق.ا.ياساۋي اتىنداعى حالىقارالىق قازاق-تۇرىك ۋنيۆەرسيتەتىندە ۇزاق جىلداردان بەرى ۇستازدىق ەتىپ كەلە جاتقان فيلولوگيا عىلىمىنىڭ كانديداتى، دوتسەنت جانىمگۇل كامالقىزى (سۋرەتتە) ادەبيەتتەن حابارسىز وسكەن ۇرپاقتان قورقۋ كەرەكتىگىن ايتا وتىرىپ، قازىر:  «مەكتەپتەردە ادەبيەت ءپانىنىڭ ورنىنا قازاق تىلىنەن تەست جاتتاتاتىن «اۋرۋ» پايدا بولدى»، - دەيدى.

–       ق.ا.ياساۋي اتىنداعى حالىقارالىق قازاق-تۇرىك ۋنيۆەرسيتەتىندە ۇزاق جىلداردان بەرى ۇستازدىق ەتىپ كەلەسىز. جالپى، ءوزىڭىز ءبىلىم بەرىپ كەلە جاتقان ستۋدەنت قاۋىمنىڭ ادەبيەتكە دەگەن قۇلشىنىسى قالاي؟ ولاردىڭ مەكتەپ باعدارلاماسىندا العان ءبىلىمىن جوو قانشالىقتى تولىقتىرا الماق؟ ادەبيەت ءپانىن ماسەلەن ەكونوميست، مەديك، حيميكتەرگە دە وقىتقان دۇرىس پا؟  

– ستۋدەنتتەردى، ياعني جاستاردى كىنالاۋعا بولمايدى. بىزگە ءار جىلى كەلگەن ستۋدەنتتەردىڭ كەمىندە ەكەۋ-ۇشەۋى ولەڭ جازادى، كوپشىلىگى دەرلىك ادەبيەتتى جاقسى كورىپ كەلەدى. ساباق بەرگەندە شىن ەلجىرەپ، كوركەم شىعارمامەن بىرگە تەبىرەنىپ وتىرعان جاستاردى كورگەندە «قازاق» دەگەن ۇلت ءتىرى دەگەن ويمەن ارقالانىپ كەتكەندەي بولاسىڭ. بىراق، ءبىر وكىنىش ۇنەمى وزەگىمدى ورتەپ جۇرەدى. قازىر مەكتەپتەردە جوعارعى سىنىپتاردا مەملەكەتتىك باعدارلامانىڭ ورىندالۋى ەمەس، ۇبت-دان ۇپاي جيناۋ ماسەلەسى ءبىرىنشى كەزەككە قويىلعان. ادەبيەت ءپانىنىڭ ورنىنا قازاق تىلىنەن تەست جاتتاتاتىن «اۋرۋ» پايدا بولدى. جاس جەتكىنشەك وڭى مەن سولىن تانىپ، رۋحاني قۋات الاتىن كەزەڭ وسى ونىنشى، ون ءبىرىنشى سىنىپتاعى ۋاقىت. جاستاردىڭ كوپشىلىگى مەكتەپتەن سوڭ باسقا سالاعا اۋىسىپ كەتەدى دە، ۇلتىمىزدىڭ رۋحاني قازىناسىنان مۇلدەم حابارسىز بولىپ ەرجەتەدى. ال مەكتەپ كەزەڭىندە ءبىز ولار الاتىن ءناردى قولدان كەپتىرىپ وتىرمىز. بۇنى ويلاپ وتىرعان ەشكىم جوق. ادەبيەتكە ساناۋلى مامانداردىڭ ءىسى دەپ قارايتىن توعىشار كوزقاراس پايدا بولعان. ادەبيەتكە   ورمان شارۋاشىلىعى ينستيتۋتىن التىنمەن بىتىرگەن ءاليحان بوكەيحانوۆ، دارىگەرلىكتى التىنمەن بىتىرگەن حالەل دوسمۇحاممەدوۆ، الىپ جۇرەكتى الاش ارداگەرى سماعۇل سادۋاقاسوۆ سىندى مىقتىلار نەگە باردى؟

ادەبيەت – ۇلتتىڭ رۋحى، جانى، يدەولوگى، تاريحى مەن سەنىمى، بار مادەنيەتىنىڭ توعىسقان قازىناسى. بۇدان حابارسىز وسكەن ۇرپاقتان قورقۋ كەرەك. ءبىز ۇرپاعىمىزعا بەرىلۋگە ءتيىس اسىلىمىزدى  دالاعا شاشىپ جاتىرمىز. بۇل ۋاقىتتا اتا-انا دا، ءپان مۇعالىمى دە تەك ۇبت-دان قانشا ۇپاي جيناۋى مۇمكىن دەگەن سۇراققا عانا جاۋاپ ىزدەيدى. اپتا سايىن ۇبت-عا ەنەتىن پاندەردەن دايىن سۇراقتاردىڭ جاۋابىن جاتتاتۋمەن الەك. رۋحاني ءنار بەرەتىن ادەبيەت ءپانى مۇلدەم وقىتىلمايدى دەسەم، ەشكىم ماعان داۋ ايتا المايدى. قازىرگى كۇنى مەكتەپتەن كەلگەن وقۋشىلار ادەبيەتتەن باعدارلاماعا سايكەس ءبىلىم المايتىن سياقتى. م.شاحانوۆ ايتقان «كومپيۋتەرباستى» پەندەلەر كەلە جاتىر-اۋ دەپ قورقامىن. بۇعان تىيىم سالىنباسا، كوپ ۇزاماي-اق زاردابى كورىنىس بەرەدى. وسىنداي جاعدايدا كەلگەن ستۋدەنتتەرگە مەكتەپ باعدارلاماسىنان باستاۋعا تۋرا كەلىپ ءجۇر. بۇل جوو باعدارلاماسىن مەڭگەرۋگە دە كەسىرىن تيگىزۋدە. جوو ورنىندا ادەبيەتتى تەرەڭدەتىپ وقىتىلاتىنى راس. ستۋدەنتتەر ىزدەنىپ جاقسى ناتيجەلەرگە دە جەتىپ جاتادى. ادەبيەت ءپانىن بارلىق ماماندىقتار وقۋعا ءتيىس دەپ ويلايمىن. بەلگىلى ابايتانۋشى عالىم م.مىرزاحمەتوۆ بارلىق فاكۋلتەت ستۋدەنتتەرىنە ابايتانۋ كۋرسىن وقىتۋعا باعدارلامالار جاسادى، اباي اتىنداعى ۇلتتىق پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنە ەنگىزدى. بىراق بۇنى قولداۋشىلار جوق. سول باياعى قاساڭ قاعيدا – ادەبيەت تەك ادەبيەت ماماندىعىنىڭ وبەكتىسى دەپ قارايدى. ەگەر ماعان مۇمكىندىك بەرسە، بارلىق فاكۋلتەتتەرگە «قازاق تاريحي رومانى» دەگەن ءدارىستى قوسقىزار ەدىم. بەلگىلى عالىم قر ۇعا اكادەميگى ر.بەردىباي: «ەشبىر ەل ءوز تاريحىن وقۋلىقتاردان وقىپ جەتە مەڭگەرمەيدى،  تاريحي شىعارمالاردان وقىپ ۇيرەنەدى» دەگەن. بۇل – ەشكىمگە دالەلدەۋدى قاجەت ەتپەيتىن اكسيوما. جاس ۇرپاقتى ەلدىك ياعني مەملەكەتتىك سانادا، ۇلتتىق سانادا تاربيەلەگىمىز كەلسە، ولارعا قازاق تاريحىنان جازىلعان شىعارمالاردى وقىتىپ، تالداتىپ، سودان عيبرات الۋعا مۇمكىندىك بەرۋىمىز كەرەك. مىسالى، تۇركىستانعا كىرەبەرىس كۇرە جولدىڭ بويىندا قاراكەرەي قابانبايعا قويىلعان ەسكەرتكىش بار. بىردە كولىكپەن تۇركىستانعا كىرىپ كەلە جاتقانىمىزدا كوپشىلىكتىڭ ىشىنەن بىرەۋ: «قابانبايعا ەسكەرتكىش قويعان نايمان-اۋ شاماسى، ونىڭ بۇل جەرگە نە قاتىسى بار؟» - دەپ شىرەنە سويلەدى. تاۋىپ ايتتىم با دەگەندەي جان-جاعىنا ماساتتانا قاراپ قويدى. كوردىڭىز بە، ءوز تاريحىمىزدان حابارى جوق، سونىمەن بىرگە ەل ىشىنە رۋلىق ىرىتكى سالىپ وتىر. قازاق تاريحىندا قابانبايدىڭ اتقارعان قىزمەتىن نەمەن سالىستىرۋعا بولادى؟.. ءوز ەلى جوڭعارلاردىڭ قول استىندا جاتقاندا، الدىمەن قازاق ورداسىن، تۇركىستاندى جاۋدان بوساتۋ كەرەك دەپ مۇرتى شانشىلىپ قاھارلانا سويلەگەن قايران بابانىڭ ءىسىن بىلمەگەن ونەگەسىز ۇرپاعى تۇركىستاندا تۇرعىزىلعان ەسكەرتكىشىن قىزعانىپ وتىر. سەبەبى، تاريحىمىزدى بىلمەيمىز، ونى وتارشىل ەلدىڭ مۇددەسىن كوزدەپ جازعان وقۋلىقتاردان تەست ءۇشىن وقىتامىز. ال، تاريحي رومانداردا بۇل ماسەلە كوزىڭە كورسەتىپ، ساناڭنان وشپەيتىن ەتىپ جازىلعان. ءى.ەسەنبەرليننىڭ «كوشپەندىلەرى»، ق.ءجۇمادىلوۆتىڭ «دارابوزى» وسىنداي شىعارمالار. وسىنى ماجبۇرلەپ وقىتساق، جاستار ساناسىندا ۇمىتىلماس تاريحىمىزدىڭ جازىلىپ قالارىنا داۋ جوق. قابانبايلار، بوگەمبايلار، ابىلايلار، باياندار مەن جانىبەكتەر نەگە ەل اۋزىنا اڭىز بولىپ ەرەكشە قۇرمەتكە بولەنگەن؟ ولاردا ەلدىك، ۇلتتىق سانا جوعارى بولاتىن. جەكە باسىنىڭ قامى ءۇشىن ەمەس، بۇكىل ەل نامىسى ءۇشىن جاندارىن شۇبەرەككە ءتۇيدى. سول تاريحتى جاستار بىلسە، ولاردا دا اسقاق رۋح پايدا بولادى. «مەن جاستارعا سەنەمىن!» دەگەن ماعجان ءسوزىن كوپ قايتالايمىن، مەن دە جاستارعا سەنەمىن! تەك ولاردى دۇرىس جولعا سالا ءبىلۋ كەرەك.

– ادەبيەت – ادامدى قالا بەردى قوعامدى، مەملەكەتتى، ادامزاتتى تاربيەلەيتىن كوركەم قۇرال. ينتەرنەت، عالامدىق جەتىستىكتەر ادەبيەتتىڭ ەڭسەسىن باسىپ كەتتى مە، الدە كوركەم ادەبيەت جەڭىلە قويعان جوق پا؟

 – ايتىپ وتىرعان عالامدىق جەتىستىكتەردى ادەبيەتتى قولداۋ ءۇشىن قۇرال ەتىپ پايدالانۋ قاجەتتىگى تۋىنداپ وتىر. راس، بالالار ەرتەگى وقىمايدى، تەلەەكران الدىندا ۇزاق  وتىرادى. سويتسە دە، زامان ۇسىنعان تەحنيكالىق قۇرالداردى پايدالاندىرماي وتىرا المايسىڭ، ول تۇرمىسىمىزعا ابدەن ەنىپ بولدى. ەندى ادەبيەت ماتىندەرىن ەلەكتروندىق كىتاپحانا ارقىلى ۇسىنىپ جاتىر. ستۋدەنتتەر دە بۇرىنعىداي داپتەرلەرىنە كوشىرىپ الماي، تەلەفوندارىنا جازىپ كەلىپ، سونى پايدالانىپ وتىرادى. مەيلى كينو بولسىن، مەيلى ەلەكتروندىق وقۋلىق بولسىن كوركەم ادەبيەتتىڭ ءوز بيىگى ساقتالادى. ءسوز ونەرىن ەشكىم ەشنارسەمەن اۋىستىرا المايدى. تەك سول كيەلى ونەردىڭ قاسيەتىن تانيتىن ۇرپاقتان ايرىلىپ قالماۋدىڭ قامىن جاساعان ءجون. ءال فارابي بابامىز «عالىمدار جازىپ كەتكەن ەڭبەكتى پايدالاناتىن ۇرپاق بولماسا، ودان پايدا جوق» دەگەندى بەكەر ايتپاعان.    

 – حقتۋ-ءدىڭ اشىلعانىنا جيىرما جىلدان اسىپ قالدى. وسى ەكى ونجىلدىق بارىسىندا ۋنيۆەرسيتەتتەن قانشاما تۇلەكتەر تۇلەپ ۇشتى. العاشقى 1991-2001 جىلدار مەن كەيىنگى 2001-2011 جىلدارداعى ستۋدەنتتەردىڭ ادەبيەت پانىنە قاتىستى ءبىلىم دەڭگەيىندە ايىرماشىلىقتار بولدى ما؟  ادەبيەت ءپانىن وقىتۋ باعدارلاماسىنا وزگەرىس ەنگىزىلدى مە وسى ارالىقتا؟ بۇل ءپاننىڭ قانشالىقتى قاجەت ەكەنىن دايەكتەيتىن مىسالدار كەلتىرە كەتسەڭىز.

– ءبىزدىڭ ۋنيۆەرسيتەتتىڭ العاشقى تۇلەكتەرى 1995 جىلى ءبىتىردى. 2001 جىلعا دەيىن ءار جىلى ەكى توپتان ءبىتىرىپ وتىردى. ودان كەيىنگى جىلدارى اقىلى توپتار كوبەيىپ، ستۋدەنتتەر سانى كۇرت ءوستى. سوڭعى جىلدارى ادەبيەتكە كەلەتىن جاستار سانى  تومەندەدى. ونىڭ سەبەبى جوعارىدا ايتقان، مەكتەپتەردە ادەبيەتتىڭ ءوز دارەجەسىندە وقىتىلماۋى دەر ەدىم. تەست قۋىپ ءجۇرىپ ادەبيەت پاندەرىنە مۇلدەم كوڭىل بولىنبەي قالدى. سوندىقتان ادەبيەتتى تاڭداۋعا جاستاردىڭ باتىلى بارا المايدى، ادەبيەت وقىتىلماسا، قالاي تاڭدايدى؟  1991-2001 جىلداردا وقىعان ستۋدەنتتەر مەكتەپ بىتىرەردە شىعارما جازۋدان ەمتيحان تاپسىرعان، شىعارما جازىپ وقۋعا تۇسكەن ستۋدەنتتەر، سوندىقتان ولاردىڭ  اراسىندا كادىمگىدەي ايىرماشىلىق بارىن اڭعارامىز. بىراق قازىرگى ستۋدەنتتەر اراسىندا دا تالانتتى، ادەبيەتتى ءسۇيىپ كەلگەن، ىزدەنىمپاز جاستار بارىنا قۋاناسىڭ. ءبىزدىڭ ۋنيۆەرسيتەتتە اكادەميك ر.بەردىباي «تاريحي رومان»، «الاشۇراندى ادەبيەت»، «ەپوستانۋ»  پاندەرىن ەنگىزدى. سول پاندەردى ول كىسىدەن كەيىن ءبىراز ۋاقىت مەن جۇرگىزدىم. بۇل ءۇش ءپاندى ۇلتتانۋ عىلىمى دەسەك تە بولادى. «تاريحي رومان» ۇلتىمىزدىڭ تاريحىن تانىتۋدا قانشالىقتى ورنى بارىن ءتۇسىندىرۋدىڭ قاجەتى جوق.

«ەپوستانۋ» – ۇلتىمىزدىڭ بار رۋحاني قۇندىلىقتارىن عاسىرلار بويىنا تالماي جيناپ كەلە جاتقان باعا جەتپەس مۇرامىز. ونى تەرەڭدەتە وقىتا الساق، جاس ۇرپاق ساناسىنا بابالاردىڭ بۇلجىماس زاڭدارىن، ۇرپاققا قالدىرعان اماناتىن دۇرىسىراق ۇعىندىرۋعا مۇمكىندىك بولادى. «الاشۇراندى ادەبيەت» – حح عاسىردىڭ باسىنداعى ازات ويلى قازاق قالامگەرلەرىنىڭ قازاق ەلىن «اللادان باسقا ەشكىمگە باعىنبايتىن ايبىندى ەل ەتەمىز» دەگەن اسقاق ارماندارىن تانىتاتىن مول مۇرا. كوركەم شىعارما دا، عىلىم دا، پۋبليتسيستيكا دا، سىن دا تەك وسى ماقساتقا باعىتتالدى. بۇلاردان قالعان مول مۇرا  ۇزاق جىلدار قاپاستا قاماۋدا جاتتى. سەبەبى، ولاردىڭ ۇستانىمدارى جالعان كونتسەپتسيالاردان تۇراتىن كوممۋنيستەردىڭ جولىنان بارلىق سالادا دا بولەك بولاتىن. ۇلت ءۇشىن كۇرەستىڭ ۇلگىسى دە وسى اسىل جاندار ەدى. بۇلاردىڭ مۇرالارىن تەرەڭدەي وقىتۋ بارلىق وقۋ ورىندارىندا قولعا الىنۋ كەرەك. ۋنيۆەرسيتەتىمىزدىڭ ەرەكشەلىگىنە بايلانىستى ابايتانۋشى عالىم

م.مىرزاحمەتوۆتىڭ ۇسىنىسىمەن «تۇرىك حالىقتارىنىڭ ادەبيەتى» كۋرسى دا ەنگىزىلگەن بولاتىن. قازىر وقىتىلماي ءجۇر. ورنىنا «ياساۋيتانۋ» كۋرسى ەنگىزىلگەن. بىراق ول دا ءدىنتانۋ كافەدراسىنا بەرىلگەن.

– عىلىمعا دەن قويعان جاستارعا قانداي تاقىرىپ تاڭداۋدى ۇسىنار ەدىڭىز؟ قازاق ادەبيەتىندە زەرتتەلمەي بولماسا قوردالانىپ جاتقان ماسەلەلەر بار ما؟  

– عىلىم دەگەنىمىز – ۇنەمى جالعاسىپ جاتاتىن ماڭگىلىك دۇنيە. ءبىر ماسەلەنىڭ شەشىمى تابىلعان جەردەن جاڭا ماسەلە تۋىندايدى. ادەبيەتتانۋ عىلىمىمەن اينالىسقىسى كەلگەن جاستارعا ۇسىنار تاقىرىپتار سان سالالى. مەن كوپ جىلدار اكادەميك ر.بەردىبايدىڭ، ومىردەن ەرتە كەتكەن تالانتتى عالىم الماگۇل قىراۋباەۆانىڭ عىلىمي مەكتەپتەرىنەن ءتالىم الدىم. ناعىز عالىم قانداي بولۋى كەرەكتىگىن سول كىسىلەرگە قاراپ ءتۇسىندىم. عالىمنىڭ زەرتتەۋلەرىن وقىپ وتىرسام، ءوزى جەتكەن جەردەن تۋىنداعان پروبلەمانى كورسەتىپ، زەرتتەۋگە سىلتەمە جاساپ وتىرادى. مەن ر.بەردىباي زەرتتەۋلەرىندەگى جالپىتۇركىلىك جانە ەتنوپەداگوگيكالىق ويلارىن زەرتتەۋ تۋرالى عىلىمي جوبا ۇسىنىپ ءجۇرمىن.  ەگەر جوبا قولداۋ تاۋىپ جاتسا، اكادەميك ۇسىنعان قانشاما تاقىرىپتار جارىققا شىعادى. قورقىتتى، الپامىستى، كۇي اڭىزدارىن، تاريحي رومانداردى، قازاق حالىق اندەرىنىڭ، ايتىستىڭ، ەپوستىق جىرلاردىڭ، ءدىني داستانداردىڭ كوركەمدىگىن  ۇلتتىق مۇددە تۇرعىسىنان زەرتتەۋ كەزەك كۇتىپ تۇر. كەڭەس داۋىرىندە جازىلعان كوركەم شىعارمالاردىڭ باعاسىن قازىرگى كۇن تۇرعىسىنان زەرتتەۋ، ساياساتتىڭ ۇرانشىسى بولعان شىعارما مەن شىنايى كوركەم دۇنيەنى اجىراتىپ بەرەتىن ۋاقىت تا كەلدى.

قازاق ادەبيەتتانۋ عىلىمىندا قوردالانعان ماسەلەلەر دە بارشىلىق. ەڭ ءبىرىنشى، قازاق ادەبيەتىنىڭ تاريحىن كەڭەس ساياساتىنىڭ كۇشتەۋىمەن جازىلعان سحەماعا قۇرىلعان جاساندى شىعارمالاردان تازارتىپ، ولاردىڭ ءمان-ماعىناسىن تۇسىندىرەتىن زەرتتەۋلەر، ەكىنشىدەن، ءىرى رومانداردى وقىتۋ، ولاردىڭ ءتيىمدى ادىستەرىن ىزدەۋ قاجەت. قازاق روماندارىنىڭ جانرلىق تۇرلەرىن، ولارعا ءتان زاڭدىلىقتار مەن قازاق روماندارىنىڭ الەمدىك ۇدەرىسپەن بىرلىگىن، ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەرىن تانىتاتىن تەوريالىق زەرتتەۋلەر قاجەت. قازىرگى زامان روماندارىن زەرتتەۋ دە كەزەكتە تۇر. جىراۋلار پوەزياسىنىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتارىن بارىنشا اشىپ كورسەتۋ ءارى ونى وقىتۋدىڭ ءتيىمدى ادىستەرىن تەرەڭدەي زەرتتەۋ دە بۇگىنگى كۇن مىندەتى. كورىپ وتىرعانىمىزداي، قازاق ادەبيەتتانۋ عىلىمىندا كوركەم شىعارمالاردى ناعىز ادەبيەت زاڭىمەن زەردەلەيتىن تۇستار وتە كوپ...

– قازىر نە كوپ عالىم كوپ، ەكىنىڭ ءبىرى كانديداتتىعىن قورعاپ العان. بىراق، عىلىم سالاسى ايتارلىقتاي ناتيجە بەرمەي كەلەدى دەپ ءجيى سىن ايتىلادى. قازاق ادەبيەتىنىڭ دامۋىنا وزىندىك ۇلەسىن قوسقان «ياساۋيلىق» عالىمدار بار ما؟ ولار زەرتتەگەن تاقىرىپ نەسىمەن ماڭىزدى؟ كىمدەردەن ءۇمىت كۇتەسىز؟

– عىلىم –اللانىڭ توقسان توعىز ەسىمىنىڭ ءبىرى دەلىنەدى يسلام الەمىندە. ەرەكشە قابىلەت پەن ەڭبەكسۇيگىشتىك قاسيەت بەرىلگەن ادام بالاسى عانا جەتەتىن مەجە – عالىم بولۋ. قر ۇعا اكادەميگى ر.بەردىباي تۇركىستاندا فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى عىلىمي دارەجەسىن بەرەتىن عىلىمي كەڭەس اشتى. بۇل كەڭەس 1999-2006 جىلدار ارالىعىندا جاقسى جۇمىس ىستەدى. ر.بەردىباي عىلىمعا ادال، سوندىقتان قاتال جان ەدى. تاڭدالعان تاقىرىپتىڭ عىلىمي زەرتتەۋگە لايىقتىلىعىنان باستاپ، قاتال سىننان وتكىزەتىن. سول كەڭەسكە قورعاۋعا جىبەرىلەتىن ديسسەرتاتسيالاردى تالقىلاۋدان وتكىزەتىن كافەدرا بولعاندىقتان، كافەدرا مۇشەلەرى دە عىلىمعا تارتىلدى. راحاڭنىڭ عىلىمي مەكتەبى قالىپتاستى. ءوز تۇلەكتەرىمىزدىڭ ءبىرازى وسى عىلىمي كەڭەستە عىلىمي دارەجە الدى. ايتالىق، ۋنيۆەرسيتەتىمىزدىڭ العاشقى تۇلەكتەرىنىڭ ءبىرى – اقىن، ءانشى اسقار دۇيسەنبى وسى وڭىردەگى اڭىز، ءاپسانالاردىڭ كوركەمدىگى مەن قۇندىلىعىن، جانات يبراگيموۆا ءا.كەكىلباەۆتىڭ «اڭىزدىڭ اقىرى» رومانىنىڭ پوەتيكاسىن، نويابر كەنجەعاراەۆ ايتۋشى مەن تىڭداۋشى اراسىنداعى بايلانىس قۇپياسىن، دوسبول يسلام جۇماتاي اقىن شىعارماشىلىعىن، ماقسات شوتاەۆ ب.سوقپاقباەۆتىڭ روماندارىن، ءدىنيسلام بولاتحانۇلى ق.ءجۇمادىلوۆتىڭ «دارابوز» ديلوگياسىنىڭ پوەتيكاسىن زەرتتەدى. ءالى دە وقۋلىقتارعا باتىل ەنگىزىلمەي جۇرگەن تىڭ وي ايتىلدى. «دارابوز» ديلوگياسىن رومان-ەپوپەيا دەپ دالەلدەدى. ءوز تۇلەكتەرىمىز كوز الدىمىزدا ءوستى، قاناتتارى قاتايىپ، ادەبيەت الەمىنىڭ ءتۇرلى سالاسىندا، ءبىلىم بەرۋ ورىندارىندا ابىرويلى قىزمەت ەتىپ ءجۇر. قازىرگى كۇنى كافەدرامىزدى باسقارىپ وتىرعان فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، ءوز شاكىرتىمىز – جازيرا يساەۆا.  بىلىمدىلىگى، قاجىرلىلىعى، ەڭبەكقورلىعىنىڭ ارقاسىندا ۇجىمعا سىيلى، بۇل ءبىز ءۇشىن شىن قۋانىش. ءبىزدىڭ ماماندىقتى بىتىرگەن تۇلەكتەرىمىز جونىندە تەك جاقسى لەبىزدەر ەستىپ ءجۇرمىز. مەن بولاشاق جۋرناليستەرگە دە ساباق  بەردىم. ءبىزدىڭ ۋنيۆەرسيتەتتى بىتىرگەن جۋرناليستەر دە جاقسى جەتىستىكتەرىمەن كورىنىپ ءجۇر. ءۇمىت زۇلحاروۆا، ءنازيرا بايىربەكوۆا، ايگۇل سەيىلوۆا، ءماريام ءابساتتار، ساندۋعاش كەنجەباەۆا ت.ب. ەسىمدەرىن وقىعاندا سولاردىڭ ستۋدەنت بولىپ الدىمىزدا وتىرعانى ەرىكسىز ەسكە ءتۇسىپ، جىلى جىميىپ قويامىز.

عىلىمي دارەجە الۋ ەرەجەلەرى وزگەرىپ، عىلىم ءسال كىدىرىپ تۇرعان كەز عوي قازىر. شاكىرتتەرىمىز ءالى ادەبيەتتانۋ عىلىمىندا جاقسى ناتيجەگە جەتەدى دەپ سەنەمىن. «شاكىرتسىز ۇستاز – تۇل» دەيدى دانىشپان بابالار. ەگەر جولىمىزدى ەشكىم جالعاستىرماسا ءومىردى بوسقا وتكىزگەنىمىز، جەمىسسىز اعاش سياقتى بولمايمىز با؟ اللاعا شۇكىر، ولار بيىكتەردەن كورىنىپ ءجۇر. بۇگىنگى كۇنى الدىمىزدا ءدارىس تىڭداپ جۇرگەن شاكىرتتەرىمىزدەن دە ءۇمىت كۇتەمىن. بيىلعى جىلى ەكىنشى كۋرس ستۋدەنتتەرى عابيت نۇسقاباي مەن وسپان ءجۇسىپوۆ عىلىمي كونفەرەنتسيادا جىراۋلار پوەزياسى بويىنشا بايانداما جاساپ، ەكىنشى، ءۇشىنشى ورىنداردى يەمدەندى. شىن جاقسى بايانداما بولدى. وسى جاستاردان دا بولاشاق عالىمدار شىعا ما دەپ ۇمىتتەنەمىن.

–  وقۋ ورنىندا ادەبيەت ءپانىن وقىتۋ باعدارلاماسىن كىم بەكىتەدى؟ ولقىلىقتار بار ما، بولسا قانداي ۇسىنىس جاساعان بولار ەدىڭىز؟

–       مىندەتتى وقىتىلاتىن ادەبيەت پاندەرىنىڭ باعدارلامالارىن ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ ماماندىق شىعاراتىن كافەدرالارىنىڭ عالىمدارى ۇسىنادى، ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى بەكىتەدى. قازىر ارنايى كۋرستار توپتاماسىنا ارنايى ساعات بولىنەدى، ول ارنايى كۋرستاردى ءار ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ءوزى ۇسىنىپ بەكىتەدى. ءار ۋنيۆەرسيتەت وزدەرىندە قىزمەت ەتكەن، عىلىمعا ەڭبەگى سىڭگەن عالىمدار زەرتتەۋلەرىنە سۇيەنىپ، ارنايى كۋرس باعدارلامالارىن جاسايدى. ءبىر كەزدەرى م.اۋەزوۆ ەنگىزگەن ابايتانۋ، كەيىن قازمۇۋ عالىمدارى ۇسىنعان اۋەزوۆتانۋ قازىر ءبىزدىڭ ماماندىقتاعى بارلىق وقۋ ورىندارىندا مىندەتتى ءپان قاتارىنا ەندى. سول سياقتى ر.بەردىباي ۇسىنعان «تاريحي رومان»، «ەپوستانۋ» پاندەرى مىندەتتى ءپان قاتارىندا بولۋعا ءتيىس دەپ ويلايمىن. «الاشۇراندى ادەبيەت» ءپانى دە وسى قاتاردا بولۋعا ءتيىس.

–       مەكتەپ باعدارلاماسىنداعى ادەبي وقۋلىقتارعا كوڭىلىڭىز تولا ما؟ كىتاپقا ەنگىزىلگەن كەيبىر اقىن-جازۋشىلار ۋاقىت وتە كەلە زامان تالابىنا ساي بولماۋى مۇمكىن. تاريحپەن قاتار ادەبيەتتىڭ دە ماڭىزى زور. سول سەبەپتى، ءسىز مەكتەپ وقۋلىقتارىنا  قانداي اقىن-جازۋشىلاردىڭ شىعارمالارىن  لايىق دەپ سانايسىز؟

–       مەكتەپ وقۋلىقتارى، اسىرەسە، 5-8 سىنىپ وقۋلىقتارى جامان دايىندالماعان. تەك، بەسىنشى سىنىپتا قازاقتىڭ كلاسسيكالىق ويى تەرەڭ كولەمدى ەرتەگىلەرى «اياز بي»، «سىرتتاندار» بەرىلگەن. سونى بالالار دۇرىس تۇسىنە الار ما ەكەن دەپ الاڭدايمىن. بۇل ەرتەگىلەر ۇلتىمىزدىڭ دۇنيەتانىمىن، بۇكىل بولمىسىن تانىتاتىن، ەۋروپا جۇرتىندا رومان ساناتىندا جۇرگەن كوپ شىعارمالاردان كوركەمدىگىمەن دە، سۋرەتتىلىگىمەن دە، الار عيبراتىمەن دە اناعۇرلىم جوعارى شىعارمالار دەپ باعالايمىن. بۇنى بىرنەشە ماقالامدا جازدىم دا. تەك سونى تەرەڭ تالداتۋ جەتىسپەي جاتادى. تەك مازمۇنىن سۋدىراتىپ ايتىپ بەرۋ ادەبيەتتى وقىتۋ ەمەس. التىنشى سىنىپتا «الپامىس»، «قوبىلاندى» جىرلارىنان كولەمدى 32-33 بەتتەي ءماتىن بەرىلگەن. ول دا قۇپتارلىق. بىراق مەكتەپتەن كەلگەن ستۋدەنتتەر وسىلاردان مۇلدەم حابارسىز بولىپ كەلەدى. بۇرىن بۇلار سەگىزىنشى سىنىپتا وقىتىلىپ، سوڭىنان مىندەتتى تۇردە شىعارما جازىلىپ، باعالاناتىن. قازىر مەكتەپتەردە ونداي شىعارمالار جازىلمايدى. سوندىقتان با ەكەن، جوق جاس بالا تۇسىنبەي، تۇششىنباي وقي ما ەكەن، ايتەۋىر بۇلاردى بىلەتىن بالا سوڭعى ۋاقىتتا جوق. م.اۋەزوۆ ماعجاننىڭ اقىندىعى تۋرالى ماقالاسىندا كەلەر كۇنگە وتسە، ماعجان ءسوزى وتەتىنىنە سەنەدى. دەمەك، كەلەر ۋاقىتقا سىننان وتكەن شىعارمالار وتەدى، ولاي بولسا، سونداي شىعارمالار عانا مەكتەپ وقۋلىقتارىنا سۇرىپتالىپ ەنگىزىلۋگە ءتيىس. جوعارى سىنىپتاردا، اسىرەسە، ون ءبىرىنشى سىنىپتاعى شىعارمالاردى قايتا قاراۋ كەرەك. كەڭەس ۇكىمەتى ءوز ساياساتىنىڭ جالعاندىعىن دالەلدەپ، كۇيرەدى. ال، مەكتەپ وقۋلىقتارىندا سول كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ ساياساتىن ناسيحاتتاعان شىعارمالار وقىتىلىپ كەلەدى. سەبەبى، ون ءبىرىنشى سىنىپتا تولىعىمەن حح عاسىردىڭ وتىزىنشى جىلدارىنان كەيىنگى ءداۋىر ادەبيەتى وقىتىلادى. بۇل كەزەڭ كەڭەس ۇكىمەتى جىلدارىندا جازىلعان شىعارمالاردان تۇرادى. ونى جوعارىدا  ءبىراز ءسوز ەتتىك. اسىرەسە، تاريحي تۇلعالاردى تەرىس تۇسىندىرگەن كوركەم شىعارمالار ۇلتتىق ساناعا تەرىس اسەر ەتەدى. مىسالى، «اقان سەرى – اقتوقتى» تراگەدياسىندا ناۋان حازىرەتتى جاۋىز، ەكىجۇزدى ەتىپ سۋرەتتەيدى. «ويانعان ولكە» رومانىندا قازاق تاريحىنا قانشاما اۋىر ويلار ايتىلادى. «بوتاگوز»، «تار جول تايعاق كەشۋ» روماندارىندا الاش زيالىلارىنا ءبىراز كۇيە جاعىلادى. بۇلاردى كەڭەس ۇكىمەتى تالاپ ەتكەن، كەڭەستىڭ ادەمى جازىلعان ساياسي وقۋلىقتارىنا سەنگەن جانداردىڭ اداسىپ جازعان دۇنيەلەرى رەتىندە باعالانۋ كەرەك. جاسىرماۋ كەرەك، ءبارىن جاريالى تۇردە ادىستەمەلىك نۇسقاۋلار ارقىلى وقىتقان ابزال. ۇلتىمىزعا جالا جابىلىپ، قۇلدىق پسيحولوگيانى ەككەن شىعارمالاردى ءوزىمىز تولىق زەردەلەپ، شىندىعىن ايتۋعا مىندەتتىمىز. وزگەلەر ۇلتىمىزدىڭ تاريحىن، مادەنيەتىن تەرىسكە شىعارۋ ءۇشىن دەرەككوز رەتىندە پايدالانۋى مۇمكىن، سوعان ءوزىمىز بۇگىننەن دايىن بولۋىمىز كەرەك. شەتەلدە عالىمدار ءبىزدىڭ سول كەزەڭدەگى رومانداردى زەرتتەپ جاتقانىن وقىپ قالىپ ءجۇرمىز. ولار سول جازىلعان رومانداردى نەگىز ەتىپ الادى. ال، ول رومانداردا ۇلتىمىز تۋرالى جاۋدىڭ قولىنا ۇستاتقان قارۋ تۇرعانىنا جانىم اۋىرادى...

ق.ءجۇمادىلوۆتىڭ «دارابوزى»، س.ەلۋباەۆتىڭ «اق بوز ءۇيى»، ءا.كەكىلباەۆتىڭ «كۇي»، ءى.ەسەنبەرليننىڭ «كوشپەندىلەرى» مەن «التىن ورداسى»، م.ماعاۋيننىڭ تاريحي روماندارى، قازىر «بابالار ءسوزى» سەرياسىمەن جاريالانعان كوپتەگەن تاريحي جىرلار وقىتىلۋى ءتيىس. قوجابەرگەن جىراۋدىڭ «ەلىم-اي» جىرىندا قانشا تاريح مولدىرەتىپ جازىلعان. جاستار جانىنا تاريحي ۇلتتىق سانانى تەك وسىنداي شىعارمالاردى وقىتۋ ارقىلى قول جەتكىزۋگە بولادى دەپ ويلايمىن. مەكتەپ باعدارلامالارىنا تاريحي شىندىققا نەگىزدەلگەن، ەلىمىزدىڭ ماڭگىلىگى مەن ۇلىلىعىن كورسەتەتىن شىعارمالار ەنگىزىلسە ەكەن. ونداي شىعارمالار بىزدە وتە كوپ. سوناۋ اۋىز ادەبيەتىنىڭ ءىنجۋ-مارجاندارىنان باستاپ، بۇگىنگى كۇنگى شىعارمالاردان ىرىكتەۋگە ابدەن بولادى.

– ءوزىڭىز دە تالماي ەڭبەكتەنىپ جۇرگەن عالىم رەتىندە ايتىڭىزشى، مەملەكەت ادەبيەت سالاسىنداعى عىلىمعا كوڭىل ءبولىپ جاتىر ما؟

– عىلىمعا ەشكىم قامقورلىق جاسامايدى. عىلىمدى ەشكىمگە زورلىقپەن جاساتا المايدى. عىلىم – اللانىڭ سۇيىكتى قۇلدارىنا بەرگەن ەرەكشە سىيى. «عىلىمدى سۇيسەڭ، عىلىم دا ساعان مەيىرلەنەدى»، - دەيدى ۇلى اباي. ءسۇيىپ ىستەگەن ءىسىڭنىڭ ناتيجەسىن كورۋدىڭ ءوزى دە ادامعا شاتتىق سىيلايدى. ءاربىر عالىم ءوزى ءسۇيىپ جاساعان ىسىنەن سىي دامەتپەۋ كەرەك. ارينە، بۇل ءال فارابي، ۇلىقبەك، ناۋايى، ت.ب. شىن عالىمدار تۋرالى وقىعاندارىما سايكەس ايتىپ وتىرعانىم عوي. بىزدە ادەبيەت عىلىمىنا ءبىرىنشى جاسالعان مەملەكەت قامقورلىعى – ويىمىز ازات، تاۋەلسىز ەلدىڭ ازاماتتارىمىز. جالتاقتاماي، ەشكىمنەن سەسكەنبەي ءوز رۋحاني مۇرامىزدى ەركىن زەرتتەۋگە مۇمكىندىك بەرىلگەن. جازعان عىلىمي ەڭبەكتەرىمىزدى جاريالايتىن مۇمكىندىكتەر دە اشىق. ءتۇرلى عىلىمي جوبالار دايىنداپ، مەملەكەتتىك گرانت جەڭىپ الىپ، سول عىلىمي زەرتتەۋلەرىڭە قارجى الۋىڭا دا مۇمكىندىكتەر بەرىلگەن. ءتۇرلى كونكۋرستار جاريالانىپ جاتادى. وعان دا ەڭبەكتەنىپ قاتىسۋىڭا جول اشىق. دەمەك، مەملەكەت تاراپىنان ءبىراز قولداۋلار بار. «جوق» دەسەم قيانات بولار.

–       ءبىلىم بەرىپ جۇرگەن ستۋدەنتتەرىڭىز بەن بولاشاق عالىم شاكىرتتەرىڭىزدى شەبەر دە ۇلاعاتتى ۇستاز بولۋدى قالاي ۇيرەتكەن بولار ەدىڭىز؟

– ءبىر اقىلدى اجەگە: ء«وزىڭىز كوپ نارسە بىلەسىز، كەلىنىڭىزگە نەگە ۇيرەتپەگەنسىز؟» - دەپ سۇراق قويدىم جاستاۋ كەزىمدە. «مەنىڭ بار ءومىرىم ونەگە ەمەس پە، كورسە كوزىن بايلاپ قويدىم با، ەستيمىن دەسە قۇلاعىن تىعىنداپپىن با؟ الدىنداعى دايىن نارسەدەن ەشنارسە الا الماسا، ءوزىنىڭ تەگىندەگى بولىمسىزدىعىنان دا» دەپ جاۋاپ بەردى. ماعان سول ءسوز قاتتى اسەر ەتتى. ۇستاز دا شاكىرتتەرىنە ءوز ىسىمەن، سويلەگەن سوزىمەن، بۇكىل ومىرىمەن ونەگە بولۋعا ءتيىس. مەن شاكىرتتەرىمدى قۇرمەتتەيمىن، جەكە تۇلعا رەتىندە باعالايمىن، ارقايسىسىنان بولاشاق ۇلكەن ازاماتتىق ىستەر كۇتەمىن. قازىرگى  جاستاردىڭ بويىنان ەركىندىك، ەركەلىك، باتىلدىق كورەمىن. بۇعان قاتتى قۋانامىن. ويتكەنى، بۇگىنگى ءبىزدىڭ الدىمىزدا وتىرعان جاستار – ازات ەلدىڭ، تاۋەلسىز ەلدىڭ بالالارى. وسىعان شۇكىرلىك ەتەمىن. ولارعا تەرەزەسى تەڭ ادامداي قاراپ، سىرلاسا وتىرىپ ءدارىس وقيمىن، ساباققا دايىندىقتارى جەتىسپەي جاتسا، ازىلگە جەڭدىرە وتىرىپ، قاتەلىكتەرىن وزدەرىنە مويىنداتقىم كەلەدى. ول اۋىر سوزدەن الدەقايدا ءوتىمدى بولاتىنىن كورىپ ءجۇرمىن. بىراق اندا-ساندا شىن اشۋىم بار ەكەنىن دە سەزدىرىپ قوياتىنىم بار. جاستار عوي، تىم ەركەلەپ كەتسە، عىلىم دەگەن نازىك تە اۋىر جولدا ماقساتقا جەتە الماي قالۋى مۇمكىن، دەمەك، اشۋلانسام دا سولاردىڭ بولاشاعى ءۇشىن اشۋلاناتىنىم انىق.

 – اسقان ءبىلىمدى بولسا دا كەيبىر وقىتۋشىلار اۋديتورياداعى ستۋدەنتتەردى جالىقتىرىپ الادى. ءدارىس بەرۋدە اۋديتوريانى ۇيىتىپ تىڭداتۋدىڭ سىرى نەدە؟

– ءبىزدىڭ الدىمىزدا ماعجان اقىن ايتقانداي «يمانكۇشتى» جاستار وتىرادى. ولاردىڭ كوزدەرىنەن وقىتۋشىلاردان جاڭالىق، وزدەرى ەش جەردەن الا المايتىن ءبىلىم كۇتىپ وتىرعانىن بايقايمىن. وقىتۋشى مەن بىلىمگەرلەردىڭ اراسىندا كوزگە كورىنبەيتىن ەرەكشە بايلانىس، رۋحاني جاقىندىق بولۋعا ءتيىس. ءار وقىتۋشى ءوز ءپانىن شىن ءسۇيۋى كەرەك. ءوزى بەرىپ تۇرعان ءبىلىمىنىڭ الدىندا وتىرعان جاستاردىڭ بولاشاعىنا پايداسى بولاتىنىنا سەنۋى شارت. ءال فارابي بابامىز «دىنگە سەنىم، عىلىمعا دالەل كەرەك» دەمەي مە، وقىتۋشىدا وسى ەكەۋى دە بولعانى دۇرىس. ءوزى سەنبەي تۇرعان نارسەنى الدىندا وتىرعان جاندارعا قالاي جەتكىزەدى؟ ادەبيەت – قازاق دەگەن ەلدىڭ، وتكەن اتا-بابالارىمىزدىڭ رۋحى. «ەلدە جوق رۋحتى اقىن ايتا المايدى» دەيدى ا.بايتۇرسىنوۆ. ولاي بولسا، سول رۋحتى جەتكىزۋ ءۇشىن وقىتۋشىنىڭ وزىندە دە بيىك رۋح بولۋعا ءتيىس. عىلىمىنا دالەلى، ادەبي مۇراعا سەنىمى بار، ايتىپ تۇرعان ادەبي مۇراداعى رۋحتى بويىنا سىڭىرگەن وقىتۋشى الدىنداعى اۋديتوريانى باۋراماۋى مۇمكىن ەمەس. ءبىلىمدى بولسا دا، اۋديتوريانى جالىقتىرىپ الىپ جاتسا، وندا ۇلتتىق رۋحتى بويىنا سىڭىرە الماعانى بولار...

–       ەگەر كورگەن بولساڭىز ءۇندىنىڭ ء«ۇش اپەندى» دەگەن فيلمىندە ينجەنەرلىك كوللەدجدىڭ رەكتورى «32 جىل بولدى، مەنى ەرەكشە بىلىمىمەن تاڭ قالدىرعان «نەوردينارنىي» ستۋدەنتتى كەزىكتىرگەنىم جوق. بولسا وسى قالامسابىمدى سىيعا تارتار ەدىم. بۇل قالامدى ماعان ۇستازىم مىقتى شاكىرتسىڭ دەپ بەرگەن» دەپ ماقتانىپ ايتاتىن ءۇزىندىسى بار. سول ايتپاقشى، ءسىزدى دە تاڭ قالدىرعان، قالام سىيلاماساڭىز دا باتاڭىزدى بەرگەن ستۋدەنتىڭىز بولدى ما؟

–       مۇعالىم قانداي شاكىرتى بولسا دا باتاسىن بەرەدى. وتە جاقسى وقىعاندارىن دا، جاقسى وقىعاندارىن دا، تومەندەۋ وقىعاندارىن دا جاقسى كورەمىن. كەيدە وقىپ جۇرگەندەرىندە ساباققا ونشا ىقىلاس بىلدىرمەي «شارشاتقان» ستۋدەنتتەر كەزدەسىپ قالادى. شىن ىقىلاستارىمەن جارقىلداي امانداسىپ جاتادى. «داۋسىڭىزدى ساعىندىق» دەيدى رياسىز كوڭىلدەرىمەن. اۋزىممەن ايتپاسام دا، جۇرەك تۇكپىرىندە جاتقان شىنايى ىقىلاس-نيەتىمدى تانىعاندارى عوي. مەن بارىنە بىردەي باتامدى ىشتەي بەرىپ وتىرامىن. جاستاردىڭ ەلىنە ادال قىزمەت ەتۋلەرىن عانا تىلەيمىن. ماعجان اقىننىڭ: «جۇمساق مىنەز  جىبەكتەر، سۇتتەي تازا جۇرەكتەر، قاسيەتتى تىلەكتەر، مەن جاستارعا سەنەمىن!»، - دەگەنىنەن ارتىق ەشنارسە ايتا المايمىن. 

–       ءسىزدى تولعاندىرىپ كەلە جاتقان جايت، ايتقىڭىز كەلىپ جۇرگەن ماسەلە...

–       مەكتەپتەردەگى جاس ۇرپاق ماسەلەسى كوپ ويلاندىرادى. قىزدار مەن ۇلدارعا كوپ ءمان بەرىلمەيدى. ۇلدار قىزدارعا قاراعاندا باياۋلاۋ بولادى. تومەنگى سىنىپتاردا كەشتەۋ جەتىلەدى. ول ۇل بالانىڭ دارىنسىزدىعىنان ەمەس، فيزيولوگيالىق زاڭدىلىق. بۇعان مەكتەپتە ءمان بەرىلمەيدى. قىز بالالار بەلسەندىرەك بولادى. سوندىقتان مۇعالىمدەر، كوبىنەسە ايەل مۇعالىمدەر، «بەلسەندى» بىرنەشە قىز بالانى وزىنە ىلەستىرىپ الادى دا، ۇل بالالاردىڭ قابىلەت بەلسەندىلىگىن دامىتۋعا نازار اۋدارمايدى. اباي ايتقان «جان قۇمارىن» ءولتىرىپ الادى. ا.بايتۇرسىنوۆ: «ۇلدى ۇلشا تاربيەلەسەڭ ۇل بولادى، قۇلشا تاربيەلەسەڭ قۇل بولادى» دەگەن ەمەس پە؟ بىزدە ۇلدارىمىزدى ۇلشا تاربيەلەۋگە مەكتەپتە دە، ۇيدە دە ءمان بەرىلمەي ءجۇر. ۇيدە قازان وشاق قامىمەن جۇرگەن ەر ازامات كىمگە تۇلعا بولماق؟ ۇلدارىمىزعا ەر ازاماتتارعا ءتان تاربيە بەرىلۋى كەرەك. قوعامنىڭ نەگىزگى تىرەگى ەر ازاماتتار. قىزدارىمىزدى دا بيازىلىققا، ەڭبەككە، ۇنەمدىلىككە تاربيەلەمەسەك، ءسال قيىندىققا شىداماي، وتباسىنىڭ شىرقى بۇزىلىپ جاتادى. اياقتارىن سالبىراتىپ ەسىكتىڭ الدىنداعى وتىرعىشتا شەكىلدەۋىك شاعىپ وتىراتىن، ساعىزدارىن شايناپ، ورىنسىز كۇلكى، ەرسى قىلىقتارىمەن ءوز قادىرىن كەتىرىپ جۇرگەن قىزدار ءبىر شاڭىراقتىڭ ىستىق-سۋىعىنا كونەدى دەۋ قيىن. بۇل – قىزدار تاربيەسىندەگى  ۇلكەن كەمىستىك. جالپى، جاستارىمىزدى كوشەگە قويا بەردىك.  

سۇحباتتاسقان جانسايا سىدىقباي

 ومىردەرەك:

1953 جىلى تۇرىكمەنستان جەرىندە تۋىپ، وزبەكستاننىڭ بۇحارا وبلىسىنداعى تامدى اۋدانىندا ونجىلدىقتى بىتىرگەن. اتاسى كامپەسكەگە ۇشىراعان قازاق. 1975 جىلى الماتىداعى اباي اتىنداعى پەداگوگيكالىق ينستيتۋتتىڭ فيلولوگيا فاكۋلتەتىن بىتىرگەن. پەداگوگيكا سالاسىندا قىرىق جىل ەڭبەك ءوتىلى بار. ق.ا.ياساۋي اتىنداعى حالىقارالىق قازاق-تۇرىك ۋنيۆەرسيتەتىندە اشىلعان كۇننەن باستاپ قىزمەت ەتىپ كەلەدى. 1999 جىلى  «اقىلبەك سابالۇلىنىڭ ادەبي مۇراسى» دەگەن تاقىرىپتا كانديداتتىق ديسسەرتاتسيا قورعاعان. ادەبيەتتانۋ عىلىمىنىڭ دوتسەنتى، بەلگىلى عالىم راحمانقۇل بەردىبايدىڭ عىلىمي مۇراسى نەگىزىندە قازاق رومانىنىڭ تەوريالىق ماسەلەلەرىنە قاتىستى زەرتتەۋلەر جۇرگىزگەن، ءالى دە جالعاستىرىپ كەلەدى. جولداسى بولاتحان دا پەداگوگ. ءتورت ۇلدىڭ اناسى. «ەڭكەيگەنگە ەڭكەي، باسىڭ جەرگە جەتكەنشە - ول اكەڭنىڭ قۇلى ەمەس، شالقايعانعا شالقاي، باسىڭ كوككە جەتكەنشە – ول قۇدايدىڭ ۇلى ەمەس»، - دەگەن قازاق ماقالى ۇستانىمى. بوس ۋاقىتى بولسا قۇراق قۇراپ، كورپەشە تىككەندى، تىگىس تىككەندى ۇناتادى. مۋزىكا تىڭداعاندى، قازاقتىڭ حالىق اندەرىن تىڭداعاندى جانى سۇيەدى.

Abai.kz