2. كۇرسىنىستەر (جالعاسى. باسىن مىنا سىلتەمەدەن قاراڭىز: http://abai.kz/post/view?id=3532)

2007 جىلدىڭ 12-جەلتوقسانى. ءۇيىمنىڭ ەكىنشى قاباتىنداعى كابينەتىمدەگى تەلەفون تارعىل مىسىقتىڭ تارعىل داۋسىمەن باجىلداپ الا جونەلدى. جاتىن بولمەدە جاتقان ورنىمنان تۇرىپ بارىپ، ترۋبكانى كوتەردىم. تەلەفون شالعان قالا اكىمىنىڭ ورىنباسارى سەرىك سەيدۋمانوۆ ازامات ەكەن. امانداسىپ، حال-جاعدايىمدى ءبىراز سۇراپ الىپ، «اعا، بىزگە كەلىپ كەتىڭىزشى!» دەگەنى عوي. «اكىمدىكتىڭ كەڭەسشىسى» دەيتىن بۇتىنگە جاراماستاۋ جارتىلاي «جابۋىم» بار-تىن. الدەبىر تىعىز جۇمىستارى بولىپ قالعان شىعار دەۋمەن كوپ ۇزاتپاي ورىنباساردىڭ كابينەتىنەن تابىلا قويدىم.

سەرىك باۋىر قولىن دا ۇسىنىپ، قۇشاعىن دا اشىپ، قاۋقىلداپ قارسى الىپ، قارسىسىنا مەنى وتىرعىزا بەردى.

–       ساكە، سىزگە استانادان ارنايى شاقىرتۋ كەلىپتى. ەلباسىمىز وردەنىڭىزدى ءوز قولىمەن توسىڭىزگە تاقپاق. سوعان جولعا شىعۋىڭىز كەرەك.

«وردەن تاقپاق» دەگەندى ەستىگەندە، لەپىرىپ قۋانباسام دا، ەنتىگىپ ەسىنەگەنىمدى بىلەمىن. ەلگەزەك ءىنىنىڭ كوڭىلى ءۇشىن باس يزەپ، ىرزالىق نيەت تانىتىپ جاتىرمىن. بىراق سوناۋ جەر تۇبىندەگى استاناعا قىستىڭ كوزى قىراۋدا دىمكاس كەۋدەنى سۇيرەتىپ بارا قويۋدىڭ قيامەتىن ويلاپ قوبالجىڭقىراپ قالعانىم دا راس. سونىمدى ورىنباساردان جاسىرعام دا جوق.

–       راحمەت، سەرىكجان! ەلباسىنىڭ دا ماعان دەگەن تازا كوڭىلىنە ريزالىعىم مول. ال سول استاناڭا بارا الماسپىن. بىرىنشىدەن، اقورداڭدا مەنى توسىپ الار دا، قاس-قاباعىما قارار دا ەشكىمىم جوق. قوناقۇيلەرىنىڭ قولىن جايىپ قارسىلاپ، قوندىرا قويارلىق بوس ورنىنىڭ بولا قويارىنا دا كۇماندىمىن. ەكىنشىدەن، اسقازانى جوق بۇل اعاڭنىڭ رەجيمدى ساقتاپ، ديەتامەن تاماقتاناتىن ءتارتىبىن بۇزىپ العىسى كەلمەيتىنىن دە ەسكەرتەيىن، – دەپ شاتقاياقتاتاتىن ساپاردىڭ سىلتاۋلارىن شۇبىرتا جونەلدىم.

–       اعا، وتىرا تۇرىڭىزشى! – دەپ سەرىك كابينەتىنەن اسىعىس شىعىپ كەتتى. جالعىز وتىرىپ قالىپ وسىناۋ ناگرادتالۋدىڭ قيتۇرقىلىقپەن ارەڭ جەتكەن حيكاياسىنا ويىممەن تاعى ءبىر سۇڭگىپ كەتتىم.

1999 جىلى اقپارات ءمينيسترى اقپەيىل التىنبەكتىڭ ۇسىنۋىمەن «قۇرمەت» وردەنىن العام. ۇكىمەتتىڭ جىل سايىن قوساقتاپ تىزىمدەپ توسكە تاعارلارىن جاڭبىرداي جاۋعىزىپ تاستايتىنىن بىلۋدەي-اق بىلەتىن زيالى قاۋىمنىڭ وكىلى بولسام دا، سەگىز جىلدىڭ ىشىندە سول ماراپاتتاۋلارعا قول سوزىپ، تىلەك ءبىلدىرۋىم ونشا ەمەستىگى وزىمە عانا ايان. ونىڭ ۇستىنە جازۋشىلار وداعىنىڭ كەيىنگى باسشىسىمەن ازاماتتىق كوزقاراسىم كەرەعار كەلدى مە، قالامگەرلەردىڭ قاسيەتتى قاراشاڭىراعىنان شەتقاقپايلانىپ قالعانىمدى وكپە سىزىن كوبەيتپەي-اق قابىلداپ العان ەدىم. سول جاعدايىمدى قايدان سەزگەندەرىن بىلمەيمىن، قالالىق اكىمدىكتىڭ ازامات باسشىلارى مەنى «وتان» وردەنىنە ۇسىنعان بولاتىن. مىنە ەندى سول ۇسىنىستىڭ ناتيجەسى مەنى مىناۋ كابينەتكە جەتەكتەپ جەتىپتى...

ەسىكتەن ادىمداي اتتاپ كىرگەن سەرىك تۇرارۇلى يىعىما الاقانىن توسەي قويدى.

–       سوفى اعا، يمەكەڭ ءسىزدىڭ دەنساۋلىعىڭىزدىڭ قانداي ەكەنىن جاقسى بىلەدى عوي. استاناعا بارا المايتىنىڭىزدى ايتىپ ەدىم... بارۋىڭىزدىڭ قاجەتتىگىن جەتكىز دەدى ماعان. رەجيمىڭىزدى دە، ديەتاڭىزدى دا قاداعالايتىن، قوناقۇي، ترانسپورتپەن دە قامتاماسىز ەتەتىن ەكى جىگىتتى قاسىڭىزعا قوسىپ بەرمەك. ايتپاقشى، الگىندە تالعات بەگەلدينوۆ اعاعا دا استاناعا شاقىرىلعانىن ايتىپ حابارلاسقام. يمەكەڭ ەكەۋىڭىزدى اكىمدىكتىڭ ياك-40 سامولەتىمەن اپارتپاق. ەندى دە كەلىسپەيسىز بە، – دەپ جىميا بەرگەن سەرىككە دە، جاي-جاعدايىمدى ايتقىزباي-اق ءبىلىپ، ەسكەرىپ وتىرعان يماشجان – يمانعاليعا دا ريزا بولعان كوڭىلىمدى ىقىلىق اتقان دەمىمنىڭ ءدىرىلدى تولقىنىمەن ءبىلدىرىپ ەدىم-اۋ...

سول كۇنى كەشكە قاراي يماشجاننىڭ قوسىپ بەرمەك بولعان ەكى جىگىتىنىڭ ءبىرى – دالاباەۆ مۇرات دەيتىن جۇزىكتىڭ كوزىنەن وتەردەي اكىمدىكتىڭ جاۋاپتى قىزمەتكەرى مەنى ۇيىمنەن جەڭىل ماشينامەن اەروپورتقا الىپ بارىپ، سامولەتكە قولتىقتاپ مىنگىزدى.

تالعات اعام جەڭگەي ەكەۋى ىشتە، سالوندا وتىر ەكەن. قۇشاقتاسىپ تابىسىپ، ءماز بوپ جاتىرمىز. تاكەڭدى بۇرىننان دا جاقسى بىلەتىنمىن. جانى دارقان، تىك، تۋرا مىنەزدى، ادالىنان اينىمايتىن، ادامگەرشىلىگىن ارداق تۇتاتىن قازاعىمنىڭ حاس باتىرىن ەرەكشە قادىرلەيتىنىمدى ءوزى دە سەزەتىن. سەزەتىن دە ىنىلىك ىزەتىمدى اعالىق ايالاۋىمەن اسقاقتاتا تۇسەتىن.

–       وۋ، مەنىڭ تسەكام! سوفىجان، ءبىر-ءبىرىمىزدى كوپتەن بەرى كورمەپ ەدىك، دەنساۋلىعىڭ قالاي؟ وپەراتسيادان كەيىن تۇزەلىپ كەتتىڭ بە؟ – دەپ ارقامنان قاعىپ قويدى.

تاكەڭنىڭ مەنى «مەنىڭ تسەكام!» دەۋىنىڭ دە ءبىراز سەبەبى بار. وتكەن عاسىردىڭ سەكسەنىنشى جىلدارىندا مەن ورتالىق كوميتەتتە كوركەمادەبيەت سەكتورىن باسقارسام، اعامىز ءال-فارابي اتىنداعى شىعارماشىلىق ءۇيىنىڭ ديرەكتورى بولاتىن. ءبىزدىڭ كەي جازۋشىلاردىڭ كەي-كەيدە شامادان تىس شالقىپ كەتىپ، ءبىر-بىرىنە قوناق بولىپ، كۇن مەن ءتۇندى اجىراتپاي مەيرامداپ، ءتارتىپ بۇزىپ كەتەتىنى بولاتىن. قالامگەرلەردىڭ شىعارما جازۋىنا كەدەرگى كەلتىرەتىن وسىنداي كەلەڭسىزدىكتەردى جويۋعا تاكەڭ مىقتاپ كىرىسىپ كەتكەن ەدى. كوگەننەن بوساعان قوزىداي ويناقتاتاتىن ەمىن-ەركىندىگىنە تۇساۋ سالماق بولعان «وزبىرلىققا» كونە قويعىسى كەلمەيتىن كەۋدەلى قالام يەلەرىنىڭ ەكى-ۇشەۋىنەن «بەگەلدينوۆ جولداستى ديرەكتورلىقتان بوساتۋ كەرەك!» دەيتىن ورتالىق كوميتەتكە ارىز دا تۇسكەن-ءدى. مادەنيەت ءبولىمىنىڭ كوركەمادەبيەت سەكتورى ادىلەتكە جۇگىنىپ، تالعات اعانىڭ ارەكەتىن تۇگەلدەي قولداپ شىققان-دى. سودان بەرى تاكەمنىڭ مەنى «مەنىڭ – تسەكام!» دەيتىنى رازى كوڭىلىنىڭ بەلگىسىندەي بولىپ ەستىلەتىن.

–       ال، سوفىجان، جول بولسىن! توسىڭە نە قاداماق بوپ كەلەسىڭ؟ – دەپ بەتىمە كۇلىمدەي قارادى.

–       «وتان» وردەنى عوي. ءوزىڭىز شە، اعا؟

–      ء اي، مەنىكى اڭساۋ... ارمانداۋ ءتارىزدى ءبىر تىلەك، باۋىرىم. قانىم، جانىم قازاقتىق دەيمىن بە، كوپتەن بەرى ورىندالۋى قيىن نيەتتىڭ شىرماۋىندا ءجۇرۋشى ەم... بىراق ەشكىمگە، ەشبىر جانعا ءتىس جارىپ سەزدىرگەن ەمەسپىن ونىمدى. ايتسە دە، وسى نيەتىمنىڭ ۇستىنەن تۇسكەندەي قالالىق ارداگەرلەر ۇيىمى مەنى «حالىق قاھارمانىنا» لايىق كورىپ، ناگرادا كوميسسياسىنا ۇسىنىس جاساعان ەكەن. جوعارىداعى پرەزيدەنتىمىز باستاعان ازاماتتار كوڭىلىمدى كونشىتۋگە تىرىسسا كەرەك. قۋانىشتى حاباردى ەستىپ، توبەم كوككە تيگەندەي، مارە-سارە كۇي كەشۋدەمىن. ىشىمنەن ءتاۋبامدى مىڭ قايتالاپ، مىنا جەڭگەڭنىڭ جەتەكتەۋىمەن، يمانعالي بالامنىڭ قولتىعىمنان سۇيەپ دەمەۋىمەن ىرزا بوپ كەلە جاتىرمىن.

كۇيىنىشى كوپ تىرلىكتىڭ اندا-ساندا ويلاماعان جەردەن ءسۇيىنىشىن توسا قالىپ، ادام-پەندەگە قۇدىرەتتىڭ قاناتىن قوندىرا قويعانداي كۇيگە تۇسىرەتىنى بولادى عوي. سونداي ءحالدى تەبىرەنىپ كەشكەن اعالى-ءىنىلى ەكەۋىمىز قىبىرلاتقان عۇمىردىڭ ءسال ەلجىرەتكەن ساتىنە ەمىرەنە ەنىپ كەتىپ ەدىك-اۋ...

الگى جولسەرىك مۇرات جولداسى ەكەۋى تەزدەتىپ كولىك دايىنداپ، تەزدەتىپ جەتكىزىپ، ءبىزدى قوناقۇيگە ورنالاستىرعان-دى. سالدەن سوڭ مەنىڭ نومىرىمە مۇرات باۋىرىم ءبىرىنشى قاباتتاعى مەيرامحانانىڭ داياشىسىن ەرتىپ كەلىپ، قاي تاعامعا تاپسىرما بەرەتىنىمە شەيىن قاتتى قاداعالاعانىن قالاي ۇمىتارمىن.

ەرتەمەن اۋقاتتانىپ بولا بەرگەنىمىزدە جەتىپ كەلگەن جىگىتتەرىم اياعىمىزدى قارعا تيگىزبەي، ماشينالاردى ەسىك كوزىنە كولدەنەڭدەتە توسا قويىپ مىنگىزىپ الدى دا، اق ۇيگە تارتا جونەلدى.

جەڭگەنى سىرتقى قاقپانىڭ الدىنداعى ماشينادا قالدىرىپ، اعام ەكەۋىمىز قاقپانىڭ ءىش جاعىنداعى جەڭىل اۆتوبۋسقا ءبىرىمىزدى ءبىرىمىز سۇيەمەلدەپ مىنە سالا، اق ءۇيدىڭ كىرەبەرىسىنە جەتىپ تە كەلدىك.

نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن، ءبىزدى ماراپاتتالۋشىلاردىڭ العاشقى لەگىنە قوسپاي، كەڭ فويەدە توسا تۇرۋىمىزدى وتىنگەن كۇتىپ الۋشى جىگىتتەر شايى مەن كوفەسىن دە، اعى، قىزىلى ارالاس ءارتۇرلى ىشىمدىگىن الدىمىزعا توسا قويعان ەدى. ءبىر-ءبىر شىنى شايدان اۋىز تيگەن تاكەڭ ەكەۋىمىز قاۋقىلداسىپ سويلەپ، قارقىلداسىپ كۇلىپ، اششى سۋدان از-ازداپ ۇرتتاپ جاتقان وزگەلەرگە ونشا جۇعىسپاي وتىرعانىمىزدا «جوعارىعا كوتەرىلۋلەرىڭىزدى سۇرايمىز!» دەگەن حابار جەتتى.

سالتاناتتى زالعا كىرگەنىمىزدە ماراپاتتاۋ ءراسىمىن قاداعالايتىن الەكەدەي جالانعان قىزمەتشىلەر «سول جاق قاناتقا ءبىرىنشى بولىپ، «حالىق قاھارمانىن» الۋشىلار، ودان كەيىن «وتان» وردەنىنىڭ يەلەرى جانە باسقالارى قاتار تۇزەپ تۇرادى» دەپ شۇبىرتا جونەلگەن-ءدى. سول ايتىلعان رەتتى وزىمىزشە جوبالاپ، تالعات اعانى قولتىقتاپ سۇيەپ اپارىپ، ءبىرىنشى قىلىپ تۇرعىزىپ، ءوزىم ونىڭ وڭ جاعىنا شىققانىم سول ەدى، الگى جەلقايىقتاي سۋماڭداعان جىگىتتەردىڭ ءبىرى تاكەڭدى تالتىرەكتەتە يتەرىپ جىبەردى. بوساعان ورنىنا ەكىنشى بىرەۋى وتىزەكىنشى جىلدىڭ اش-ارىعىنداي بالا جىگىتتى دەدەكتەتىپ اكەلىپ، قوندىرا قويدى. ال اناۋ العاشقىسى ەندى مەنى جۇلقىلاعانداي ەتىپ يتەرىپ اپارىپ، ءتورتىنشى الدە بەسىنشى كەزەككە قاداي سالدى. تالعات اعا ماعان جاپاقتاي قاراپ، مەن باتىرعا الاقتاي قاراپ، ءبىر-بىرىمىزگە تۇك تۇسىنبەگەنىمىزدى تانىتقانداي باس شايقاۋدان باسقاعا شامامىز كەلگەن جوق.

سويتكەنشە الدەبىر ەسىكتەن ەكى-ءۇش ادام شىعا كەلدى دە، تريبۋناعا بەتتەدى. ارالارىنان اسىعا كۇتكەن ەلباسىنى كورە المالدىق. كەلگەندەردىڭ دوكەيى – سول كەزدەگى مەملەكەتتىك حاتشى – قانات ساۋداباەۆ ەكەن. بارشامىزدى بىرەر جاتتاندى سوزبەن قۇتتىقتاپ بولدى دا، ماراپاتتاردى تاپسىرۋدى باستاپ كەتتى.

الگى بالاڭ جىگىت ورتەنىپ جاتقان ۇيدەن شالدى ما، بالانى ما، ايتەۋىر ءبىر ادامدى ولىمنەن قۇتقارىپ قالعان ازامات ەكەن. سول ەرلىگىنە الدە قۇداي، الدە بيلىك جارىلقاپ «حالىق قاھارمانى» اتاعى بۇيىرىپتى. مەدالىن توسىنە جارقىراتا تاعىپ، قاسىمىزعا جادىراپ ورالعان جاستى جاپىرلاسا قۇتتىقتاپ جاتقانىمىزدا، شاقىرۋدى ەستىمەي قالعان تاكەمدى جىگىتتەردىڭ ءبىرى جەتەكتەپ سۇيرەپ اكەتتى. كەڭەستەر وداعىنىڭ قوس دۇركىن باتىرىن الدەكىمدەي عانا ەتىپ، الاقانىنداعى قاعازىنا جازىلعاندى داۋىستاپ وقىپ بەرىپ، «وتان» وردەنىن توسىنە اپارا بەرگەن قاناتتىڭ قولىنان وردەن مەن قوراپتى ءۇنسىز العان باتىر اعام كىلت بۇرىلىپ، ورنىنا اسىقپاي ورالدى. قۇتتىقتاۋ بەلگىسىن تانىتىپ، باسىمدى يزەي بەرىپ، تاكەڭنىڭ كۇيزەلگەن جان دۇنيەسىنىڭ جابىرقاعان جانارىنىڭ كۇلگىن شوعىمەن كەۋدەمدى ورتەپ العانداي الاي-تۇلەي كۇيدىڭ تولقىنىنا شومدىم دا كەتتىم.

كەزەگىم جەتىپ، مەملەكەتتىك حاتشىنىڭ قاسىنا جاقىندادىم. وبالى نەشىك، ء«حالىڭىز قالاي، سوفى اعا؟» دەپ قانات قولىن ۇسىندى. ىزىنشە «پاراسات» وردەنىمەن ناگرادتالعانىمدى وقىپ بولىپ، الگىسىن توسىمە تاقپاققا ىڭعايلانعانىن كورىپ، باسىمدى شايقادىم. وردەندى قورابىنا سالىپ، كىتاپشاسىن قالتاما سۇڭگىتىپ، بەي-جاي قالىپپەن ورنىما ورالدىم. تالعات اعام تاعى دا باسىن شايقادى. بۇل قيمىلى ەندى مەنىڭ جاعدايىمدى ۇلكەندىك پەيىلمەن سەزگەن اعانىڭ مەن ءۇشىن قينالعان الپەتى ەدى.

سىرتقى كيىمدەرىمىزدى كيىپ، ەسىك الدىنا شىعا بەرگەنىمىزدە، مانادان ءۇنسىز سۇيەنىپ جۇرگەن اعامنىڭ قاتتى كۇرسىنگەنى ەستىلدى. بەتىنە قاراي بەرگەنىم سول ەدى.

–       اپىراي! پرەزيدەنت ەڭ بولماسا قاراسىن كورسەتىپ، ەسەندەسۋىن دە كوپ كوردى-اۋ. جەر تۇبىنەن ارەڭ جەتىپ تۇرعانىمدا، اعالىعىمدى سىيلاي سالسا قايتەر ەدى، – دەگەنى.

–       ەلباسىنىڭ ءبىر قاۋىرت شارۋاسى... الدەبىر كۇتپەگەن كەزدەسۋى قاباتتاسىپ قالعان شىعار، تاكە، – دەپ جۋىپ-شايماق بولىپ ەدىم، اعام باس شايقاۋىن تاعى جالعاستىردى.

–       وندا اناۋ ءبىرىنشى توپقا ءبىزدى نەگە قوسپاعان؟ سولارعا وردەن-مەدالدى ءوزى تاپسىرىپتى عوي، – دەپ ءسال كىدىردى، قولى يىعىما باتىڭقىراپ كەتتى. – كۇپتى بولار كوڭىلىمىزدى، جابىرقايتىن ءتۇرىمىزدى كورگىسى كەلمەگەن عوي. كورگىسى كەلمەسە... وندا نەگە... ءجا، جارايدى بۇنىسىن دا كوتەرىپ الارمىز. نە كورمەي ءجۇر ەدىك...

ەندىگى كۇرسىنىسى ىشكى وكىنىش تولقىنىمەن ۇزىك-ۇزىك لەكىلدەتە توگىلدى.

ۇلتتىق سىلكىنىس – ۇلىلاردىڭ بەسىگىنىڭ تەربەلىسىنەن باستالارىن سەزۋشى ەدىم. ۇلتىنىڭ قوجىراۋى ۇلىلارىن كۇرسىندىرەتىن سۇرىقسىز ادىلەتسىزدىكتەن تۋىندايتىنىن سول ساتتە پايىمداعانداي دا بولىپ ەدىم-اۋ...

قاقپا الدىنداعى ماشينانىڭ ەسىگىن اشىپ، اعانى مىنگىزە بەرگەننەن-اق ىشتەگى جەڭگەي ءتۇر-تۇسىمىزدەن ونشا جەلپىنىپ كەلە جاتپاعانىمىزدى بايقاپ قالىپ، تاكەڭدى دەمەي وتىرعىزىپ، شارفىن تۇزەپ، پالتوسىنىڭ تۇيمەسىن سالىپ، ءۇن-ءتۇنسىز كۇلىمسىرەي بەرگەن-ءدى.

قاناتى تالماعان حالقىنىڭ قىرانى، ۇلتىنىڭ ۇرانىنا اينالعان ۇلانى وسىناۋ قامقور جاننىڭ – جۇبايىنىڭ جىلى قاباعىمەن تەزىرەك جادىراسا ەكەندى ىشتەي قايتالاپ، مەن ءوز ماشيناما بۇرىلىپ كەتتىم.

شۇيىلگىش سامولەتىمەن 305 رەت شابۋىلعا ۇشىپ شىعىپ، 500 ساعات بويى ءولىم مەن ءومىر ارپالىسىن باستان كەشكەن باتىردىڭ بەيبىت ءومىردى ءوزى ورناتقان الەمگە، سول الەمنىڭ مىناۋ بۇگىنگى تىنىش عۇمىر ءسۇرىپ جاتقان ازاماتتارى ءۇشىن ولشەۋسىز ەرلىك پەن ەڭبەك سىڭىرگەن ادامعا بورىشكەر كۇيىمدى ءدال سول ساتتە ءبىر كىسىدەي-اق سەزىنگەن ەدىم. سەزىنگەنىم سونداي: «ال ءبىز نە بىتىردىك؟ نە تىندىردىق؟ نە بەردىك؟» دەگەن القىمدى تىلگەن قانجار سۇراقتار كومەيىمنەن اقتارىلا توگىلىپ تە كەتكەن ەدى. اپىراۋ دەپ تىندىرعانى از، بەرگەنى مۇلدە جوق بيىكتەگى، بيلىكتەگى كەيبىرەۋلەرگە ادامدى تابۋدىڭ، ادامدى تانۋدىڭ قاجەتتىگىن ايتقىڭ بار-اۋ. جازىقسىز زاپىلانعان جاننىڭ كۇرسىنىسىن زار-زاپىران ەتىپ قوتارارسىڭ-اۋ. بىراق سونىڭدى زەر سالىپ تىڭدار قۇلاق، قابىلدار كوڭىل تابارمىسىڭ؟..

قوناقۇيدىڭ الدىنا جەتكەندە ماشيناسىنان تۇسكەن تاكەڭ ءوزىنىڭ جاعدايىنىڭ قاشىپ، اۋىرلاپ تۇرعانىن ارەڭ ايتقان-دى. سوندىقتان ەندى اناۋ سالتاناتتى جيىنعا بارا المايتىنىن ماعان دا، كومەكشى جىگىتتەرگە دە قۇلاققاعىس ەتىپ، قوس قولتىعىنان دەمەگەن مۇرات پەن جەڭگەيدەن بۇرىن ەسىك تۇتقاسىنا ءوزى قول سوزا بەرگەن-ءدى. سول قيمىلى – ء«الى دە بارمىن، ءالى دە زورمىن! ءتىرىمىن ءھام ءىرىمىن!» دەگەن تاكاپپار قايسارلىعىنان حابار بىلدىرگەنى دە ەدى-اۋ الاش باتىرىنىڭ.

سودان با، مىناۋ بۇگىنگى تىرلىگىمىزبەن سالىستىرىپ، سوناۋ تاۋكە حان زامانىنداعى تاريحي ىزىمىزگە كوڭىل كوزىمەن ءۇڭىلىپ كەتكەنىمدى بايقاماي دا قالىپپىن.

17 – عاسىردىڭ ەكىنشى جارتىسىندا شاشىراپ كەتكەن بۇرىنعى ىرگەلى ەل، قابىرعالى مەملەكەت دەيتىن اتىشۋلى اتاعىنا قازاق ورداسى بىردەن كەلە قويعان جوق ەدى. سول ۇلى بىرلىككە جەتۋ ءۇشىن تاۋكە ۇلكەن تاۋەكەلگە بارۋعا بەل بايلاعان بولاتىن.

دارمەنسىز ءباحادۇردىڭ حاندىق قۇرعان كەزىندە جادىكتەن تاراعان سۇلتاندار اتا-باباسىنىڭ التىن تاق، التىن ءتاجىن ءوز تاقىمى مەن ءوز باستارىندا كورۋ ءۇشىن قۇرىعىن قۇلاشتاي سىلتەپ، ءوز كورشىسىنىڭ الدىنداعى قىلقۇيرىقتى قۋالاي ۇيىرگەن. قىلىشىن قيالاي شاۋىپ، قانداس قازاعىنىڭ تولاعاي باستارىنىڭ تالايىن دوپتاي ۇشىرعان. ءوز توڭىرەگىنە قول توپتاپ، ۇساق تا بولسا حاندىق قۇرىپ، بەدەلىن وسىرۋگە تىرىسىپ، تالىستاي دالاسىن دار-دار ايىرعان. الىس-بەرىسى ازايعان اعايىن اراسىن ارازدىق شالعان سوڭ ساۋىرىن تۇياق تەسىپ، شۇرايلى جايلاۋىن شاڭ قاباتىن قايران دا بەرەكەلى سايىن ساحارا تۋسىراپ قالا بەرىپ ەدى. بىراق تۋسىراعان سول دالانى جەم ىزدەپ جەلىككەن تورەلەردىڭ شاڭ مەن لاڭ ۇيىتقىتقان ابىگەر تىرشىلىگى اۋىق-اۋىق دۇربەلەڭگە تولتىرا قوياتىنىن قالاي ەسكەرمەسپىز.

ءباحادۇر حان وزدىگىنەن قىلجيا سالدى ما، الدە سول كوكىرەگى بىتەۋ، جانى جۇدەۋ حانسىماقتى حالىق قارعىسى اتتى ما، سالقام جاڭگىردىڭ ميراس تاعىنا بەلبالاسى تاۋكە وتىرىپ ەدى-اۋ. كيەلى تاقتىڭ قاسيەتى شىن يەسىن تاپقاندا عانا ايقىندانا، ايبارلانا قالاتىن قاشاننان ادەتى. تاۋكە حان بەتىن وڭعا بەرىپ، ءجۇزىن جۇرتىنا بۇرىپ، باردى ءباسىن بەرە باعالاپ، جوقتى بار ەتۋدى ازايتىپ ەدى. اقىلدىسىن اقىلداس ەتىپ العا شىعارىپ، قارۋلىسىن قاسىنا شاقىرىپ، قورعان مەن قالقان عىپ ۇستاعان ەدى. كوكىرەك جارىستىرىپ، كوبىك شاشىراتاتىن جەلوكپەلەردى ماڭايىنان الاستاپ، شاشپاۋ كوتەرىپ، ساقالىمەن جەر سىپىرىپ، مۇرتىمەن ەتىك تازالايتىن جاعىمپازداردى اق سارايدان قۋىپ ەدى. تورەسىنەن گورى قاراسىنىڭ كوڭىلىن كوبىرەك تاۋىپ، قولىنان كەلگەنشە توبەسىنە شىعارۋعا تىرىسقان ءاز تاۋكە ازىپ-توزعان ەلىن بۇتىندەۋگە، شاشىلىپ-توگىلگەن حاندىعىن شەڭبەرلەپ بىرىكتىرۋگە جانۇشىرا كىرىسىپ كەتكەن ەدى...

شىركىن-اي، ءدال سونداي جانسەبىل ەرلىكتى، «ۇلتىم، ۇلانىم!» دەيتىن ادال تىرلىكتى قۇنتتاۋدى بۇگىنگى تورەلەرىم مەن شەنەۋنىكتەرىمنەن قاشان عانا كورەر ەكەنبىز دەيتىن كوپ كۇرسىنىستىڭ ءبىرىن... ءدۇرىن كومەيىمنەن قالاي ىقىلىقتاتقانىمدى تاعى دا سەزبەي قالىپپىن-اۋ، مىنە...

تۇسكى استان كەيىن نومىرىمدە دەم الىپ جاتقام، جەتىپ كەلگەن مۇرات مەنى جۋىندىرتىپ، كيىندىرتىپ «پيراميدادا» وتەتىن سالتاناتتى جينالىسقا الىپ كەتتى.

مينيسترلەر مەن دەپۋتاتتاردى ەكىنشى-ءۇشىنشى قاتارعا «سىرعىتىپ» جىبەرىپ، ءسال دە بولسا ءبىر مارتە وزىمشە، «نىعىزدانىپ» ءبىرىنشى قاتارعا قوديلانا جايعاستىم. ەلباسىمىزدىڭ ارعى-بەرگىنى تۇگەندەي قوزعاپ، تاۋەلسىزدىگىمىزدى بەرىك تۇعىرىنا قوندىرعانىمىز تۋرالى سابىرلى، سالماقتى بايانداماسىن باپتانا تىڭدادىم. دالامىزدىڭ سىرقاتىن ءدال باسقان ەمشىدەي بوپ ەمدەۋگە، مەملەكەتىمىزدىڭ سان الۋان ارەكەتى مەن شارۋاسىن تىڭعىلىقتى جوندەۋگە جەڭ تۇرە، بەل بۋا كىرىسىپ كەتپەكشى پرەزيدەنتىمدى قاسىمنان، ماقتانا تىڭداپ كوڭىل دەمدەدىم.

گالا-كونتسەرتتەن كەيىن لەپىرگەن، جەلپىنگەن تويشىل قاۋىم دۇركىرەپ جوعارى كوتەرىلە باستادىق. ءبىر قاراكولەڭكەلەۋ قاباتتا فوتوكوررەسپوندەنتتەر شۇعىل دا تىعىز قاربالاسىن باستاپ كەتكەن ەكەن. سوستيىڭقىراپ تۇرىپ قالعان ەدىم، الدەكىم تۋ سىرتىمنان قۇشاقتاي الدى. قاسىمجومارت توقاەۆ باۋىر ەكەن. كەمەل اعا ەكەۋىمىزدىڭ ارامىزداعى اعالى-ءىنىلى سىيلاستىعىمىزدى ءھام ءبىر-بىرىمىزگە دەگەن قالامگەرلىك، ارىپتەستىك قادىر-قۇرمەتىمىزدىڭ شىنايىلىعىن جاقسى بىلەتىن وسى ازامات، اقپەيىل ءىنىنىڭ ماعان ۇنەمى ءىشى بۇرىپ تۇراتىن. مەن دە قاسىمجومارتقا قۇلشىنا باس يزەپ، باۋىرىما تارتتىم.

–       سوفى اعا، سۋرەتكە تۇسەيىكشى! – دەي بەرگەن ازاماتقا ءۇنسىز شۇلعي بەرگەنىم سول ەدى، دەپۋتتارى، مينيسترلەرى بار بيىك بيلىكتەگىلەر ەكەۋمىزدى قورشاي الدى. تۇس-تۇستان كيمەلەپ، «ماڭگىلىكتىڭ وكىلى» – جازۋشىمەن بىرگە سۋرەتكە ءتۇسىپ، سول قالامگەردىڭ ارقاسىندا «بولاشاقتان تابىلۋعا» ۇمتىلىپ قالىسقان ەدى.

جوعارىداعى قابىلداۋ زالىنا ورىندىعى جوق ستولداردى قاپتاتىپ قويىپ فرانتسۋزدىڭ «ليا فۋرشەت» ءداستۇرىن كولدەنەڭدەتە توسقانى الگىندەگى لەپىرگەن كوڭىلىمدى باسىپ تاستاعانىن ايتقىزباسىم  ايتقىزىپ وتىرعانىن قالاي جاسىرايىن. ماراپاتتالۋشىلاردان بۇرىن استانانىڭ قاپتاعان شەنەۋنىكتەرى ءبىر-ءبىر تارەلكالارىن كوتەرىپ، ينتەرناتتىڭ اسقا تالاسا كيمەلەيتىن بالالارىنداي توردەگى تاعام تاراتىپ جاتقان اسپازشىلارعا جاپاتارماعاي ۇمتىلعاندارىن كورىپ جانە قوڭىرايىپ قالدىم. سودان سوڭ ستولداعى سالاتتان پوميدوردىڭ ءبىر ءتىلىمىن تىسىمە باسىپ، ناننان ءبىر ءۇزىپ الىپ اۋىز ءتيدىم. سويتكەنشە ءبىر تۇستان ءدۇر ەتە قالعان شۋلى ءدۇبىر ەستىلدى. قاسىندا ەكى-ءۇش ادامى، سوڭىندا ءتورت-بەس نوكەرى بار نۇرەكەڭ كىرىپ كەلگەن ەكەن. ءار توپقا ءبىر جاقىنداپ، ەمەن-جارقىن سويلەسىپ، كوپ كىدىرمەي ىلگەرى وزا بەردى. وسى ساتتە قالتا تەلەفونىم شار ەتە قالىپ، قۇلاعىما اپارعانىمدا، تومەندە مەنى كۇتىپ تۇرعان مۇراتىمنىڭ: «اعا، سامولەتتىڭ ۇشاتىن ۋاقىتى تاقالىپ قالدى» دەگەنى عوي. ەسىككە قاراي بەتتەي بەرگەن مەنى تۇسىما جاقىنداپ قالعان نۇرەكەڭنىڭ داۋىستاپ شاقىرماسى بار ما.

–       اۋ، ساكە! قايدا اسىقتىڭىز؟

ەرىكسىز جاقىندادىم. قول ۇسىنا امانداستىم.

–       نۇرەكە، مەنىڭ ازىرشە قالاعان ۋاعىمدا ءمىنىپ، تۇسەتىن جەكە سامولەتىم جوعىن بىلەسىز. ۇشاعىمنىڭ ۇشاتىن مەزگىلى بولىپ قالعان ەكەن. اسىعۋىم سودان.

–       وردەنىڭىزدى تاقپاپسىز. ءسىرا، وكپە بار-اۋ، ساكە.

–       وكپەم جوق. ءوزىڭىز ايتاتىنداي، «تۇلابويىم تولعان باۋىر». وكپە تالعات اعامدا... باتىر اعامدا بار-اۋ.

نۇرەكەڭنىڭ ءتۇسى قۇبىلىپ، تۇزەلدى.

–      ء ا-ءا، تالعات اعادا دەيمىسىز. بولار، بولار... – دەپ تۇردى دا، كىلت وزگەردى.  – ۋاۋ، ساكە! مىنا ادام – تۇركيانىڭ پرەزيدەنتى. تانىسىپ قويىڭىز.

قوناق پرەزيدەنت ەكەۋمىز ءۇنسىز عانا باس يزەسىپ، قول الىستىق.

–       ال، ساكە، ءسىزدى مەن ەندى اناۋ كەلە جاتقان سلوۆەنيانىڭ جاڭا ەمشىسىمەن دە تانىستىرايىن.

–       راحمەت، نۇرەكە. سامولەتىمنەن قالىپ قويارمىن، – دەپ ەلباسىنا يەك قاعىپ قوشتاسىپ، جونىمە قايقايدىم.

سامولەتكە ارەڭ مىنگەن تالعات اعا ىسىڭكىرەپ كەتكەن اياعىنداعى بوتينكالارىن شەشىپ، جان شاقىرعانداي بولدى. تۇسەردە سول اياق كيىمىن قايتا كيگىزبەك بولىپ ۇزاق اۋرەگە تۇسكەنىمىزگە، باتىر اعانىڭ قاتتى قينالعانىن تاعى ءبىر اياۋشىلىق تانىتقان كەۋدەمنىڭ تەرەڭ تۇكپىرىنەن اتىلعان كۇرسىنىسىم كۋا.

دايىنداتىپ قويعان ماشيناعا مۇراتتار ۇشەۋمىزدى وتىرعىزىپ، وزدەرى قوشتاسىپ قالىپ قويعان ەدى. بىرىمىزگە بالاداي، بىرىمىزگە ىنىدەي بولىپ كەتكەن جانى جايساڭ جىگىتتەرگە دە، سولاردى قوسىپ بەرگەن يمانعاليعا دا العىس-ريزالىقتارىمىزدى ءۇيىپ-توگىپ، كەتە باردىق.

ءۇيىنىڭ كىرەبەرىسىنە توقتاعان كولىكتىڭ جۇرگىزۋشىسىنە ء«سال كىدىرە تۇرىڭىزشى!» دەپ وتىنگەن تاكەڭ الدىڭعى ورىندا وتىرعان مەنىڭ يىعىما قولىن سالىپ، وزىنە قاراتىپ الدى.

–       سوفىجان، مەن بۇگىن قاتتى قينالىپ كەلەمىن. وتكەندە اڭساۋ ما... ارمانداۋ ما، جانىمدى جايلاپ العان ءبىر تىلەگىم بار دەپ ەم عوي. سول تىلەك – ءوزىمنىڭ قازاق ەكەنىمدى، قازاعىمنىڭ ءبىر بوزداعى بولعانىمدى حالقىمنىڭ ىستىق ىقىلاسىمەن  ءسۇيسىنىپ تە، ءتۇيسىنىپ تە ءبىر بەلگى قالدىرىپ كەتسەم-اۋ دەۋ ەدى. شابۋىلعا سامولەتىممەن ءار ۇشقان سايىن ەڭ الدىمەن اتا-بابالار ارۋاعىنا، الاشىمنىڭ كەڭ بايتاق دالاسىنا، تۋعان توپىراعىما سىيىناتىنمىن. قازاعىمنىڭ قانى مەن تەرى سىڭگەن اتامەكەنىمە فاشيست تابانىن تيگىزبەسەم ەكەن دەۋمەن وزەگىمدى كەكپەن ورتەگەنىمدى وزىڭە عانا ايتىپ وتىرمىن. مىناۋ ەكى مەدالدى ۇلتىمنىڭ قاھارمانى بولعانىمدى ايعاقتايتىن ءبىر بەلگىگە الماستىرسام، كوڭىلىمدى كونشىتەر مە ەدىم دەيتىن نيەتىم ەدى-اۋ ول. جەتە المادىم. جەتكىزبەدى عوي... – داۋسى دىرىلدەپ كىدىرە بەردى دە، قايتا شيرىقتى. – سەن، ءىنىم، جازۋشىسىڭ عوي. مەنىڭ وسى ءبىر حالقىما دەگەن پەرزەنتتىك ەلجىرەۋىمدى جۇرەگىمدە ساقتاپ كەلگەنىمدى سول جۇرتىما جەتكىزەرمىسىڭ...

ارامىزدان ورالماسىنا كەتكەن اعانىڭ سول ءبىر ارماندى اماناتىن كەشىكتىرگەنىمە كەشىرىم سۇراي وتىرىپ، حالقىنا، قازاعىنا جەتكىزگەنىم – وسى اقتارىلۋىم. تىزگىن ۇستاعانداردىڭ ەل-جۇرتىن تىزدەپ ۇستاۋدىڭ ءجون-جوسىعى بولمايتىنىن بار بولمىسىمەن دالەلدەپ كەتكەن اعانى ساعىنعان كوڭىلىمنىڭ باياۋ لىقسىعان كۇرسىنىسى دە وسى.

(سوڭى)

Abai.kz