رەسمي قۇجاتتاردا اتى-ءجونىمىزدى جازۋدىڭ ازىرگە دەيىن ءۇش ءتۇرلى ۇلگىسى بار. ولار:

1. «وۆ»، «وۆا» ۇلگىسى. مىسالى: قايرات مىڭبايوۆ، ايگۇل مىڭبايوۆا ...
2. «ۇلى»، «قىزى» ۇلگىسى. مىسالى: قايرات مىڭبايۇلى، ايگۇل مىڭبايقىزى ...
3. «ىلگەرى – كەيىن» ۇلگىسى. بۇندا ءوز اتى ىلگەرى جازىلادى، اكەسىنىڭ اتى نەمەسە فاميلياسى كەيىن جازىلادى. مىسالى: قايرات مىڭباي، ايگۇل مىڭباي ...

وسىلاردىڭ ىشىندە ەكىنشى ۇلگىنى ارى قاراي زەردەلەپ باعايىق:

كىسى ەسىمىنىڭ سوڭىنا «ۇلى، قىزى» دەگەن سوزدەر جالعانعان ەكەن، وندا بۇل تىركەس بىرىككەن ءسوز بولادى. بىرىككەن سوزدەر، وقىرماننىڭ ەسىندە بولسا، تۇلعالىق جاعىنان ىقشامدالىپ، ۋاقىت وتە كەلە قىسقارىپ جاسالادى. مىسالى: «الىپ كەل – اكەل»، «الىپ بار -- اپار»، «بۇل كۇن -- بۇگىن»، «بۇ يىل -- بىيىل»، «باردۇ مەن -- باردىم»، «كەلدۇ مەن – كەلدىم» (مۇنداي مىسالدار وتە كوپ، زەردەلى وقىرمان ءوزى-اق اڭعارىپ وتىرعان بولار، ماقالانىڭ كولەمىن ويلاستىرا كەلە تيپتىك مىسالدار عانا كەلتىرىلدى).

وسى ءداستۇردى قازاق اتى-جوندەرىن جازۋدا دا جالعاستىرسا بولادى، ياعني «ۇلى» دەگەن ءسوز «ل» بولىپ، «قىزى» دەگەن ءسوز «ز» بولىپ قىسقارادى دا، الدىڭعى سوزگە بىرىگەدى.  سونىمەن جوعارعى مىسالدا كەلتىرىلگەن ادام اتى-جوندەرى بىلاي جازىلماق: قايرات مىڭبايل، ايگۇل مىڭبايز.

كەيدە ۇلى اتالارىنىڭ ءبىرىن فاميليا رەتىندە قولداناتىندار دا بار، ياعني ءوز تەگى. بۇل ءداستۇر قازاقتاردا وتە ەرتەدەن بەرى بار، مىسالى، «ارعىنمىن، ونىڭ ىشىندە *** ءمىن، ودان *** مىن ...»، «جالايىرمىن، ونىڭ ىشىندە *** ءمىن، ودان *** مىن ...»، «تامامىن، ونىڭ ىشىندە *** ءمىن، ودان *** مىن ...»، وسىنداعى «مىن، ءمىن» جالعاۋى اسىلىندە «مەن» ەدى، ەندى فاميلياعا جالعانعاندا ول «م» بولىپ قىسقارادى. مىسالى، قايرات مىڭبايۇلى بۇتابەكوۆ، ايگۇل مىڭبايقىزى بۇتابەكوۆا، بۇلار تومەندەگىدەي جازىلادى: قايرات مىڭبايل بۇتابەكم، ايگۇل مىڭبايز بۇتابەكم. كەيبىر كەلىندەر كۇيەۋىنىڭ فاميلياسىن قولدانسا، «كەلىنى» دەگەن ءسوز ىقشامدالىپ «ن» ءارىپى عانا الىنادى دا «ايگۇل مىڭبايز بۇتابەكن» بولىپ جازىلادى.

قازاق تىلىندە ەكى داۋىستى دىبىس قاتار كەلە بەرەتىن سوزدەر بارشىلىق، مىسالى: ۇلت، ءتورت، سەرت ت.س.س... دەسەدە جوعارىدا مىسالعا الىنعان ادام اتتارىن جازعاندا وسىلاي جازعانمەن، ايتقاندا «قايرات مىڭبايىل بۇتابەكىم، ايگۇل مىڭبايىز بۇتابەكىم، ايگۇل مىڭبايز بۇتابەكىن» دەپ ايتا بەرۋگە دە بولادى، بۇل جاعى گرامماتيكاعا كەلىڭكىرەمەگەنىمەن ادامنىڭ اتى-ءجونىن بەينەلەۋدە، قايتا وزىنە ءتان ارتىقشىلىعى بولىپ شىعادى. تەگىندە، گرامماتيكا ءتىلدىڭ ەرەكشەلىگىن زەرتتەيتىن عىلىم، ونى ەرەجەگە اينالدىرىپ الىپ، ءتىلدىڭ وزىنە ءتان بەيىمدەلگىشتىگىن بۇعاۋلاپ قويۋعا استە بولمايدى.

   كىسى اتى-ءجونىن قالاي جازۋ تۋراسىندا ەشقانداي زاڭدا شەكتەۋ قويىلماعان، سول ءۇشىن جاڭادان تۋعان بوبەكتەردىڭ قۇجاتتارىن وسى ۇلگىدە جاساتا بەرسە بولادى. مەنىڭشە «وۆ» پەن «وۆا» - دان وڭتايلى نۇسقا - وسى. سىزدەر قالاي ويلايسىزدار؟

ءۋاليحان عابيدەنۇلى،

Abai.kz