ءبىزدىڭ اۋىلعا بالا كەزىمىزدە اراعا اپتا سالىپ قۇرىمشى كەلەتىن. اۋىلداعىلار جۇمىرتقاسىن، ءجۇن-جۇرقاسىن، ەسكى-قۇسقى كيىمدەرىن وتكىزىپ، وزدەرىنە كەرەكتى زاتتاردى قارىشتاپ الىپ جاتاتىن. قۇرىمشىلار ۇنەمى وزبەك پە، تاتار ما، ايتەۋىر وزگە ۇلت وكىلى بولىپ كەلەتىنى ەسىمدە. مەنىڭ بىلەتىنىم: انام دا جۇمىرتقا وتكىزىپ، كيىز بويايتىن بوياۋ الىپ تۇرادى. بالالارعا دەپ ساتىلاتىن شار، ساز ىسقىرىق، "قوراز "كامپيتتەردى الىپ بەر دەپ وعان ايتۋ - اسپانداعى ايدى الىپ بەر دەۋمەن پارا- پار بولاتىن. بەتىمدى تالاي قايتارىپ تاستاعان. مەنىڭ ءوز ەسەبىم بار. مەن ءۇشىن كورشى تۇراتىن قارامان اتام كەرەكتى زاتتاردى الىپ بەرىپ تۇرادى. اتام سوعىسقا قاتىسپاعان. "برون" الىپ لەڭگىردەگى كومىر شاحتاسىندا قالعان. بالاسى كەش ۇيلەنىپ، ءبىز ەسەيىپ كەتكەن سوڭ عانا نەمەرەلى بولعان. اتامنىڭ ماعان دەگەن كۇندە ءبىر "قوراز"كامپيتى دايىن تۇرادى.  تاۋ الماسىنان پايۋاندالىپ وسىرىلگەن الما باعىندا ءبىر ءتۇپ جەمىس اعاشى بار بولاتىن. سول الما ءتۇبى  ماۋسىم ايىنىڭ سوڭىنا جەتپەي پىسەتىن. راقاتىن ءوزىم كورەمىن. ءتاپ-ءتاتتى، شىرىن دەرسىڭ. سول جەمىس  قاشان  تاۋسىلعانشا سول ۇيدەن كەتپەيمىن. كەي كەزدەرى اتامنىڭ ۇيىندە تۇنەپ شىعاتىنمىن. اكەم: "اتاڭنىڭ بالاسى بولىپ كەتكەننەن ساۋمىسىن، ۇيدەن كورمەيتىن بولدىق "دەيتىن.

بۇدان ەلۋ جىل بۇرىن ءتورت-بەس جاسقا كەلگەن كەزىم بولۋى كەرەك. اي سايىن اتام مەنىڭ شاشىمدى الۋعا ەرەكشە دايىندالاتىن. پىشاق ۇستاراسىن بىلعارى قايىس بەلبەۋگە جونىپ ىسقىلاپ، ونىسىن باس بارماعىمەن تەكسەرىپ كورەتىن. قۇمانداعى سۋعا باسىمدى سابىنداپ جۋىپ، ءجىبىتىپ، شاشىمدى تاقىرلاپ الىپ تاستايتىن. شاش الىپ جاتقان كەزدەگى ازاپتى ايتساڭشى. باسىمدى اشىتىپ، جانىم كوزىمە كورىنەتىن. مەنى الداندىرۋ ماقساتىمەن اڭگىمەگە اينالدىراتىن.

- قۇداي بار ما؟

- بىلمەيمىن.

- نەگە بىلمەيسىڭ؟

- مەكتەپتە وقيتىن اعامنىڭ اعاي-اپايلارى قۇداي جوق دەپ ايتادى ەكەن عوي؟

- وتتاپتى اعاي-اپايلارى.

- قۇداي بار دەگەندەردى مۇعالىمدەرى قولدارىنا قۇمىراداعى گۇلدى ۇستاتىپ، بۇرىشقا تۇرعىزادى ەكەن.

- سول بۇرىشقا وزدەرىن تۇرعىزار ما ەدى؟

- بىلمەيمىن، ولار جاقسى ادامدار عوي. ساباق ۇيرەتەدى.

- جاقسى كىسىلەر، بىراق قۇدايىن ۇمىتقاندار. سەنىڭ اكەڭدى، اعاسىن، اپكەسىن كەزىندە قۇداي قۇتقارىپ قالعان. سەن سونى بىلەسىڭ بە؟

- قالاي ؟

...اتام ايتادى. قۇدايعا سەن دەيدى. "فاتيحا" مەن "ىقىلاس" سۇرەسىن ۇنەمى ۇيرەتىپ وتىراتىن.  سوعىستان كەيىن اۋىلعا اتى جامان اۋرۋ كەلەدى. ءار شاڭىراقتا كىسى ءولىمى كوبەيگەن كەزى. ءبىزدىڭ ۇيدە دە شيەتتەي ءۇش بىردەي بالا توسەك تارتىپ جاتادى. ۇلكەن قالادان كەلگەن دارىگەرلەر جۇماش اجەمە دە دايىندالا بەرۋىن ايتادى. اتام سوتتالىپ كەتكەن. اجەم: "ساقتاساڭ، قۇداي، وسى ءۇش قاراشىعىمدى ساقتاي كور، اكەلەرى جوقتا الماي تۇرا تۇر، الساڭ مەنىڭ جانىمدى الا كور" دەپ قۇدايىنا جالبارىنادى. مەنىڭ اجەم اقكوڭىل، قايسار مىنەزدى كىسى بولعان ەكەن. كۇيەۋى ۇستالىپ كەتسە دە، سىر بىلدىرمەي، ءۇيدىڭ دە، ءتۇزدىڭ دە جۇمىسىن ىستەپ جۇرە بەرەدى. قۇدايىنا جالبارىنعان كۇننىڭ ەرتەڭىنە اجەم قايتىس بولىپتى.

مەن اجەسى بار بالالارعا قىزىعىپ ءوستىم. ءبىزدىڭ اۋىلدا قانداي توي-تومالاق بولسىن ايەلدەر جاعى  داستارحان جاساپ، كوتەرىپ باراتىن. كەمپىرى بارلاردىڭ سوڭدارىندا نەمەرەلەرى ەرىپ ءجۇرۋى مىندەتتى نارسە. مەن دە شەشەمنىڭ كويلەگىنىڭ ەتەگىنە جابىسىپ ەرگىم كەلەتىن. وندايدا انام قولىمدى قاعىپ جىبەرىپ، ماڭايىنا جولاتپايتىن. قازىر ويلاپ قاراسام، ولاردىڭ جاسى وتىزعا دا  كەلمەگەن شاعى ەكەن. اسىرەسە كورشىمىز جەكەپپار اجەم قۇرداسىم بۋرابايدى ءبىر ەلى قاسىنان تاستامايتىن. تويدان شىققان سوڭ قولىنداعى كامپيت، كۇلشەلەرىن كورسەتىپ، كوزدى قىزىقتىرىپ، ماقتاناتىنىن قايتەرسىڭ.

...قارامان اتام شاشىمدى الىپ بولعان سوڭ، مەنىڭ "جىگىت" بولىپ وسكەنىمدى تەكسەرۋ ءۇشىن بەس ساۋساعىمەن باسىمدى مىجعىلاپ، قىسىپ كورەتىن. وندايدا ەكى كوزدەن جاس ءمولت-ءمولت اقسا دا، شىداپ باعاتىنمىن. اڭگىمەسىن ودان ءارى جالعاستىرا ءتۇسىپ:

- سەن، مىرزالى اتاڭدى بىلەسىڭ بە؟

- بىلەمىن.

- قايدان بىلەسىڭ؟ كورمەگەنسىڭ عوي؟

- اتىن ەستىگەنمىن.

- ءيا، سولاي دەسەيشى. ونىڭ قايتىس بولعانىنا جيىرما جىلدان اسىپ بارادى. سەن اتاڭا ەمەس، ناعاشى جۇرتىڭا تارتىپ كەتكەنسىڭ. ول كىسى جاقسى ازامات بولاتىن.

...قارامان اتام ايتادى. ونىڭ ايتۋىمەن مىرزالى اتامنىڭ نار تۇلعاسىن تانىدىم. ءوز اتامدى جۇرت كوپ ماقتايدى. اشارشىلىق جىلدارى كولحوز باستىعى بولدى. قولىنان كوپ نارسە كەلگەن. بىرنەشە كاسىپتى قاتار الىپ ءجۇرىپتى. ءوز اتامنان قالعان مۇرالارى ۇيدە ءالى ساقتالعان. كورىگى، بالعا- ءتوسى، تاعى بىرنەشە زاتتارىن اكەم بىزگە تيگىزبەيتىن. بازاردان ەسكى-قۇسقى اياق كيىمدەردى ساتىپ اكەلىپ، قايتا وڭدەپ، كورشى-قولاڭعا تاراتادى ەكەن. قولى بوس كەزدە قىز-كەلىنشەكتەرگە دەپ ساقينا، بىلەزىك-جۇزىكتەر سوعاتىن. وتىز ءبىرىنشى جىلدارى كوبىنە تاۋ اسىپ كەتىپ، اڭ-قۇستى اۋلاپ، كورشى-قولاڭدى اشتىقتان امان الىپ قالعان دەيدى. گولوششەكيننىڭ ىلاڭىنان كەيىن، كولحوزدا ءبىر-ەكى اربا سۇيرەيتىن وگىزدەن باسقا، تىشقاق لاق تا قالماپتى. مالدى جاپپاي جيناپ الىپ كەتۋىنە قارسى بولىپ، اۋداندىق پارتيا كوميتەتىندە ماسەلە كوتەرەدى. ءبارىبىر ول ارەكەتىنەن تۇك شىقپايدى. جازدا جيناعان بيداي ءونىمىن تۇگىن قالدىرماي جوعارعى جاققا وتكىزىپ وتىرعان. وتىز ءۇشىنشى جىلى جازدا قىرماندا سۇلەيمەن دەگەن كىسىنىڭ جەسىرى جۇمىستان كەيىن ىشقىرىنا ەكى ۋىس بيداي ۇرلاپ سالادى. ونى بايقاپ قالعان اتام تاعى ەكى ۋىس بيدايدى قوسىپ سالىپ، ۇيىنە قايتارعان. وسى ۇرلانعان بيداي باسىنا سور بولىپ، ەرتەڭىنە نكۆد-نىڭ ادامدارى ۇستاپ اكەتەدى. ارتىنان ون بەسكە تولماعان قىزى ءبۇبى ستالينگە، بەرياعا كەشىرىم سۇراپ حات جازادى. ولاردان جاۋاپ بولماعان. اق تەڭىزدە ون جىلعا سوتتالىپ، ول جاقتان بويىن سۋىق الىپ، ەلگە كەلىپ قايتىس بولادى.

...قارامان اتام شاشىمدى الىپ بولعان سوڭ"كارتىشكى" دەپ باس بارماعىمەن نۇقىپ، باسىمدى ويىپ الا جازدايتىن. ونداي كەزدە ەكى كوزدەن مولتىلدەپ جاس كەلسە دە، دىمىمدى شىعارماي شىدايتىنمىن.

- باتشاعار، اۋىردى ما؟

- اۋىردى، اتا.

- مەنىڭ قارىزىمدى قاشان تولەيسىڭ؟

- قانداي قارىز؟

- سەن جەگەن سارى مايدىڭ ءبارىن قوسقاندا ون قارىن ماي بولاتىن شىعار؟

- وسكەندە تولەيمىن.

- ءيا، تولە، تولە.

...قارامان اتام ايتادى. مەن سونداي سۇيكىمدى بالا بولىپ ءوسىپپىن. ەمىس-ەمىس ەسىمدە، قارامان اتامنىڭ ۇيىندە ەسكى كەبەجە بولاتىن. وندا قۇرت-ماي ساقتالادى. تاڭەرتەڭ كۇندە ەشكىمنىڭ سۇراۋىنسىز سول كەبەجەدەگى ءبىر توستاق مايدى جەپ كەتە بەرەدى ەكەنمىن. سول ورىندا سارى ماي تۇرماسا، ءۇيدى باسىنا كوتەرىپ، الدىما ماي اكەلگەنشە تىنىشتارىن الاتىنعا ۇقسايمىن. جيىرما جىلدان سوڭ سول كەبەجەدەن مەنىڭ ۇلىم دا ۇيىنە سۇراۋسىز بارىپ، مايدى تاماعىنا توعىتۋدى ادەتكە اينالدىرعان. جاقىندا سول اتامنىڭ نەمەرە كەلىنى: "قايناعا، مىنا نەمەرەڭىز باقجان  ۇيدەگى قوناقتارعا دەپ جيناعان سارى مايدان تۇك قالدىرمادى. باستاپقى كەزدە وسى قايتەر ەكەن دەسەم، شكافتاعى تۇراتىن ورنىن ءبىلىپ، مەن سيىر ساۋىپ كەلەمىن دەگەنشە جەپ قوياتىندى شىعاردى" دەپ ارىزىن ايتىپ كەلىپ تۇر. مەن ميىعىمنان كۇلدىم. ءبىز جەگەن سارى ماي اقىسىنىڭ تولەنبەگەنىنە ەلۋ جىلعا جالعاسىپ كەتىپتى-اۋ. ءومىر-اي دەسەڭشى.

عالىمجان  مىرزالى.

تولەبي اۋدانى،

وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى.

Abai. kz