كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى ءاليا مولداعۇلوۆا تۋرالى ماقالا جازباس بۇرىن مۋزەي قۇجاتتارىنا تاعى ءبىر كوز سالۋدى ۇيعاردىم. ويتكەنى، ول تۋرالى سان مىڭداعان شىعارمالار، ماقالالار جازىلدى. باتىردىڭ تۋعانىنا 90 جىل تولۋىنا وراي، قانداي دا ءبىر تىڭ نارسە جازعىم كەلدى.
وسىلايشا، قور قۇجاتتارىن پاراقتاپ وتىرىپ، سارعايعان قاعازعا كوزىم ءتۇستى. كوپتەگەن سارى قاعازدىڭ ىشىنەن وزىنە كوڭىل اۋدارتقانى — قاعازدىڭ نەمىس تىلىندە جازىلعاندىعى. سىرتىندا «Deutsche demokratische republic» دەگەن جازۋى بار ەكى ماركى جاپسىرىلعان كونۆەرتتە «Oberschule Borna» دەگەن جازۋى بار ەكەن.
حات ءاليانى كەزىندە 54-اتقىشتار ديۆيزياسىنىڭ قۇرامىنا قابىلداعان ديۆيزيا كومانديرى نيكولاي ۋرالسكيگە جولدانعان. مەنى تاڭعالدىرعانى — ونىڭ مازمۇنى. ءاليا فاشيستىك گەرمانياعا قارسى قارۋ كەزەنىپ، باتىر اتاعىن السا، نەمىستەر 1975 جىلى باتىردىڭ تۋعانىنا 50 جىل تولۋ قارساڭىندا ونىڭ اتىن مەكتەپكە بەرىپتى.
تولىعىراق ايتساق، گەرمانيانىڭ بورن قالاسىنداعى مەكتەپ باسشىلىعى 1969 جىلدان بەرى اقتوبە قالاسىنداعى №11 مەكتەپپەن تىعىز بايلانىس ورناتقان. وسى ءوزارا دوستىقتىڭ ءتىنى بورنداعى مەكتەپكە باتىر اتىن بەرۋمەن نىعايا تۇسكەن.
مەكتەپ ديرەكتورى مەن پيونەر جەتەكشىسىنىڭ قولى قويىلعان حاتتا ن.ۋرالسكيدى وسى شاراعا، ياعني بورن قالاسىنداعى مەكتەپكە ءاليا ەسىمىن بەرۋ سالتاناتىنا شاقىرعانى جازىلعان. سونىمەن بىرگە، ول شاراعا №11 مەكتەپتەن 3 ادام كەلەتىنى كورسەتىلىپتى.
وسى اقپاراتتىڭ انىق-قانىعىن انىقتاۋ ءۇشىن اقتوبەدەگى №11 مەكتەپتىڭ تاربيە ءىسى جونىندەگى ورىنباسارى يننا ۆولوشيناعا حابارلاستىم. ول كىسى ءوزى دە كەزىندە وسى مەكتەپتى بىتىرگەنىن، وقىپ جۇرگەندە المانيا جەرىنە مەكتەپتەن دەلەگاتسيا بارعانىن، ءتىپتى قازىردىڭ وزىندە ول ەلگە تاجىريبە الماسۋ ماقساتىندا بارىپ تۇراتىندىقتارىن ايتتى.
ال لەيپتسيگ تۇبىندەگى شاعىن بورن قالاسىنداعى مەكتەپ پەن اقتوبەلىك مەكتەپ اراسىنداعى ىنتىماقتاستىق وتكەن عاسىردىڭ 70-80 جىلدارىندا ءوزارا حات جازىسۋ ارقىلى باستالعان. بورن قالاسىنىڭ وقۋشىلارى اقتوبەلىك وقۋشىلار ارقىلى قازاقتىڭ قاھارمان قىزى ءاليانىڭ ەرلىگى تۋرالى ءبىلىپ، قالامىزعا قىدىرىپ كەلىپ، باتىرىمىزدى قالاي قاستەرلەيتىنىمىزدى كوزىمەن كورگەن. قازاقتىڭ قوناقجايلىعىنا ءتانتى بولىپ، وسىلايشا ەكى ارادا دوستىق كوپىرى ورناپتى.
نەمىس وقۋشىلارى فاشيستەردى جەڭگەن باتىر قىزىمىزدىڭ ەسىمىن وزدەرى وقيتىن مەكتەپكە بەرۋگە ۇسىنىس ءبىلدىرىپ، بۇل ۇسىنىس قولداۋ تاپقان كورىنەدى. وسىلايشا 12 جىلدىق ورتا مەكتەپ «Alija-Moldagulova-Obershule Borna» دەپ اتالعان. مەكتەپ الدىندا ءاليانىڭ بەينەسى بار كارتينا مەن باتىرىمىزدىڭ تۋعان جىلى مەن قازا تاپقان جىلى جازىلعان بەلگى تاقتايشا تۇرعان. ءتىپتى بولاشاقتا مەكتەپتىڭ الدىنا اقتوبە قالاسىنداعى قازىرگى شەرنياز كوشەسىندە تۇرعان ە.شتامم مەن ل.راپۋتوۆتىڭ قولىنان شىققان ءاليا ءبيۋستىنىڭ كوشىرمەسىن قويۋ جوسپارلانعان، الايدا، ول جۇزەگە اسپادى. ويتكەنى، 1989 جىلى بەرلين قامالى قۇلاپ، ەكى گەرمانيا قوسىلىپ، كەڭەس وداعى ىدىراعاننان كەيىن، گەرمان مەكتەپتەرىندە بالالاردى باسقا يدەولوگيامەن وقىتا باستادى. ولار گيتلەر مەن ونىڭ جاقتاستارىن جەڭگەن — كەڭەس وكىمەتىنىڭ جاۋىنگەرلەرى ەمەس، اقش پەن ۇلىبريتانيا، ال كەڭەس اسكەرلەرى تەك قوسىمشا ءرول اتقاردى دەپ وقىتاتىن بولدى. وسىعان وراي مەكتەپتىڭ اتاۋى ءوز ماڭىزدىلىعىن جويدى.
دەگەنمەن بورن قالاسىنىڭ قاسىنداعى 17 مىڭ تۇرعىنى بار وشاتسە قالاسىندا گەرمانياداعى كەڭەس اسكەرى توپتارىنىڭ 175-راكەتا بريگاداسى مەن كەڭەس وفيتسەرلەرىنىڭ گارنيزون ءۇيى تۇرعانشا مەكتەپ ءاليانىڭ اتىندا بولدى. ال كەڭەس اسكەرلەرى رەسەي جەرىنە كوشىرىلگەننەن كەيىنگى مەكتەپ تاعدىرى بەيمالىم. دەگەنمەن بۇل - كەزىندە الياعا كورسەتىلگەن تاعى ءبىر قۇرمەتتىڭ كورىنىسى.
شەتەلدەگى مەكتەپتەر ىشىندە ءاليا اتىندا سانكت-پەتەربۋرگتە دە وقۋ ورنى بار. اقتوبە وبلىستىق مۇراعاتتاعى مالىمەت بويىنشا، ءاليا اپامىز وقىعان لەنينگرادتاعى №9 مەكتەپ 1898 جىلى نەۆا وزەنىنەن وتەتىن كوپىر ماڭىندا سالىنعان. 1948 جىلى مەكتەپكە ءاليا ەسىمى بەرىلىپتى. كەيىن ول مەكتەپتى ىسىرىپ، 1963 جىلى ورنىنا جاڭا №140 مەكتەپ سالىنادى. مەكتەپتەگى باتىر قىزىمىزعا ارنالعان مۋزەي 1965 جىلى جاساقتالعان. 2003 جىلى رەسەيدەگى قازاقستان جىلىنا بايلانىستى اتالعان مەكتەپكە ءاليا ەسىمى بەرىلدى.
1980 جىلى 29 جەلتوقسانداعى لەنينگراد اتقارۋشى كوميتەتىنىڭ شەشىمىمەن باتىرىمىز تۇرعان №46 بالالار ءۇيى ورنالاسقان كراسنوگۆاردەيسكايا اۋدانىنداعى گۋردينا كوشەسى ءا.مولداعۇلوۆا اتىنداعى كوشە دەپ وزگەرتىلەدى.
ماسكەۋدە 1935-38 جىلدار ارالىعىندا ءاليا اپامىز وقىعان №35 مەكتەپ ىسىرىپ تاستالىندى. ال 1970 جىلى اتالعان مەكتەپ ورنالاسقان كوشەگە ءاليا مولداعۇلوۆا ەسىمى بەرىلدى. 1975 جىلدان باستاپ №891 مەكتەپتە كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى ءا.مولداعۇلوۆا اتىنداعى «داڭق» مۋزەيى جۇمىس جاساي باستادى. 1998 جىلى وسى مەكتەپكە باتىر اتى بەرىلدى. 2013 جىلى 26 ماۋسىمدا جەرگىلىكتى اكىمشىلىكتىڭ №287 بۇيرىعى بويىنشا №891, 402, 761, 856, 880 مەكتەپتەر قوسىلىپ، ول ءاليا مولداعۇلوۆا اتىنداعى №402 مەكتەپ گيمنازيا بولىپ قايتا قۇرىلدى. ال كوشە اتاۋى قازىردە باتىر اپامىزدىڭ ەسىمىمەن ەمەس، ۆيشنياكي كوشەسى بولىپ وزگەرتىلگەنىن دە ايتا كەتكەنىمىز ءجون. مەكتەپتە 2005 جىلى ءاليانىڭ 80 جىلدىعىنا وراي ب.ابىشەۆ جاساعان باتىردىڭ ءبيۋستى ورنالاسقان.
ءاليا وزىنە ەشقاشان وشپەيتىن ەسكەرتكىش ورناتىپ كەتتى!

تولقىن جاڭابەرگەنوۆا،
كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى ءاليا مولداعۇلوۆانىڭ وبلىستىق مەموريالدى مۋزەيىنىڭ باس قور ساقتاۋشىسى.

اقتوبە وبلىسى.

اباي.kz

دەرەككوز: www.aktobegazeti.kz