كەشە Qamshy.kz پورتالىنا "رەسەي قازاقستاننانجەر سۇراپ وتىر" اتتى ماقالا شىققان بولاتىن. ماقالانىڭ مازمۇناندا رەسەيدىڭ ومبى گۋبەرنياسى سقو-دا ورنالاسقان "رۋسسكايا پوليانا" اۋىلدىق وكرۋگىن رەسەيگە قايتارىپ، ورنىنا كولەمى جاعىنان دا، كليماتى جاعىنان دا سول جەرگە پارا-پار كەلەتىن جەر تەلىمىنە ايىرباستاۋدى ۇسىنعا-دى. بۇل ۇسىنىس الەۋمەتتىك ورتادا قىزۋ پىكىر-تالاس تۋعىزدى.

ءدال وسى ماسەلەگە كەلگەندە، بايبالام سالماي، بايىپپەن باعدارلاپ، ساراپقا سالساق، رەسەي سۇراپ وتىرعان "رۋسسكايا پوليانا" اۋىلدىق وكرۋگىنىڭ ورنىنا  شەتتەگى قازاق پەن اتا جۇرتتاعى قازاقتارعا وتە ءتيىمدى ايىرباس جاساۋعا ابدەن بولادى ەكەن.

ەگەر ەكى ەلدىڭ مەملەكەت باسشىلارى ورتاق كەلىسىمگە كەلىپ، رەسەي مەن قازاقستان اراسىندا تەرريتوريالىق ايىرباس جاسالاتىن بولسا، قازاقستان مەن موڭعوليانى ءبولىپ تۇرعان رەسەيگە قاراستى جەر تەلىمىن قايتارۋدى تالاپ ەتۋىمىزگە بولادى. سەبەبى، رەسەيگە تيەسىلى جەردەگى اۋىلداردا تۇرعىندار سانىنىڭ  75 پايىزىن قازاق دياسپوراسى قۇرايدى. مىسالى، قوساعاش، جاڭا اۋىل اۋىلدارىندا جالپى ورتا ەسەپپەن العاندا 6-7 مىڭداي قازاق وتباسى تۇرادى ەكەن.

نەگىزىنەن 2005 جىلدان بەرى قاراي كۇرمەۋى قيىن، شەشۋىن تاپپاي تۇرعان ءبىر ماسەلە، وسى - بايان ولگي مەن قازاقستان اراسىن بايلانىستىراتىن تىكەلەي اۆتوجولدىڭ ءالى كۇنگە ءبىر رەتكە كەلتىرىلمەۋى.  ارعى بەتتەگى قازاقتار مەن بەرگى بەتتەگى قازاقتاردىڭ ەمىن-ەركىن قاتىناپ تۇرۋىنا وسى رەسەيگە تيەسىلى جەر تەلىمى كايتارلىقتاي كەدەرگى كەلتىرۋدە. ءۇش مەملەكەتتى باسىپ وتەتىن اۆتو ماگيستراللدى 1000 شاقىرىمعا قىسقارتۋعا بولاتىن مۇمكىندىكتەر بار. الايدا ولگي مەن شىعىس قازاقستاندى بايلانىستىراتىن جولدى رەسەيدىڭ رۇقساتىنسىز قىسقارتا المايمىز.  وسى ماسەلەنى ەكى مەملەكەتكە دە ەكونوميكالىق جانە گەوساياسي جاعىنان ءتيىمدى شەشۋدىڭ بىردەن ءبىر جولى ومبى گۋبەرنياسى سۇراپ وتىرعان جەر تەلىمىنىڭ قايتارىمى رەتىندە ولگي شقو اراسىنداعى رەسەيدىڭ يەلىگىنە تيەسىلى قازاق اۋىلدارىن قايتارۋ. قازىر ولگيگە باستايتىن اينالما جولدىڭ ۇزاقتىعى تۇپ-تۋرا 2000 شاقىرىمدى قۇرايدى. ەگەر جوعارىداعى جەر تەلىمدەرى  مەملەكەتارالىق ايىرباس ارقىلى قازاقستاننىڭ مەنشىگىنە وتەتىن بولسا، موڭعولياداعى قازاقتار مەن قازاقستان اراسىن بايلانىستىرۋدىڭ ەكى تيىمدىلىگىن بايقايمىز.

ءبىرىنشىسى، وسى ۋاقىتقا دەيىن ولگيدەن اتاجۇرتقا بەت العان قانداستاردىڭ كەدەن سالىعى، ۆيزا الۋ دەگەندەي ۇشىعى كوپ، تۇيتكىلدى ماسەلەلەرى جەڭىلدەيتىن ەدى. مىسالى، ولگيدەن شقو شەكاراسى شەمونايحاعا دەيىن رەسەيدىڭ تاشانتا  شەكارا بەكەتىنەن  وتۋگە تۋرا كەلەتىن. ەگەر سول جەر تەلىمدەرى قازاقستاننىڭ يەلىگىنە وتەتىن بولسا ولگيلىك قانداستار تەك ءبىر شەكارا بەكەتىنەن وتەتىن بولادى.

ال، ەكىنشى ءبىر تيىمدىلىگى ولگي مەن وسكەمەندى جالعايتىن لەنينوگورسك-قاراعايلى-ۋستكان-قوساعاش-ولگي باعىتىن 780 شاقىرىمعا قىسقارتۋعا بولادى. بۇل ماسەلەلەر وسىدان ون جىل بۇرىن 2005 جىلى دۇنيە ءجۇزى قازاقتارىنىڭ ءىىى قۇرىلتايىندا دا تالقىلانعان. ول كەزدە رەسەيدەن جەر تەلىمىن تالاپ ەتۋ ەمەس، ولگي-وسكەمەن مارشۋرتىن قىسقارتاتىن اۆتو ماگيسترال قۇرىلىسىن باستاۋ بولعان. سول كەزدەگى ولشەمدەر بويىنشا وسكەمەن-لەنينوگورسك-رەسەيدىڭ التاي رەسپۋبليكاسى-ۋستكان اۋدانى-ءشۇي جازىعى-ولگي ەدى. ەگەر سول كەزدە بۇل باستاما اياقسىز جولدا قالماعاندا قازىرگى تاڭدا اراقاشىقتىق 400 شاقىرىمعا قىسقارۋشى ەدى. الايدا سول كەزدە رەسەي بيلىگى بۇل يەيانى قۇپتاماعان بولاتىن.

ەندى مىنە، رەسەي بيلىگى، اتاپ ايتساق، ومبى گۋبەرنياسى شەكارالىق ايماقتاعى تۇرعىنداردىڭ ءوزارا قاتىنۋىنىڭ جىلدان جىلعا كۇردەلەنە تۇسكەنىنە الاڭداۋشىلىق ءبىلدىرىپ، ءبىرىنشى بولىپ تەرريتوريالىق ايىرباس جاساۋدى ۇسىندى. وسى ءبىر ورايى كەلىپ تۇرعان تۇستا ءبىز دە وزىمىزدىكىنەن جاڭىلماي، قازاقستان مەن موڭعوليانى بايلانىستىرىپ تۇرعان رەسەيگە تيەسىلى  اۋىلداردى ءوز يەلىگىمىزگە قايتارۋىمىز كەرەك.

"قامشى" سىلتەيدى

دەرەككوز:  http://qamshy.kz/

دەرەككوزدەگى تۇپنۇسقا تاقىرىپ: «جەر ايىرباسى: رەسەيدەن قازاق-موڭعول شەكاراسىنداعى از جەردى الۋىمىز كەرەك»