مەكتەپ قابىرعاسىندا جۇرگەندە، ءبىر-بىرىمىزبەن جارىسىپ وقىعانىمىز سونشالىقتى، ءبىزدىڭ اۋىل مەن مەكتەپ كىتاپحانالارىندا ءبىز وقىماعان كىتاپ تا قالماعان ەدى. ودان تىس، «جۇلدىز»، «جالىن»، «مادەنيەت جانە تۇرمىس»، «سوۆەتسكي سپورت» دەگەن گازەت-جۋرنالداردى تۇگىن قالدىرماي وقىپ تاستاۋشى ەدىك. ونداعى جازىلعان كەيىپكەرلەردى اكەم كەڭەس بىزبەن بىرگە داستارحان باسىندا تالداۋشى ەدى. ءبىز ءۇشىن ءتىرى اقىن-جازۋشىلاردى كورۋ دەگەنىڭىز - اسپانداعى ايمەن تەڭ. اناداي تەلەگەي-تەڭىز ءبىلىمى بار ولارمەن ءجون سۇراسۋ بىلاي تۇرسىن، امانداسۋعا يمەنەتىنبىز، وسىلاي ءجۇرىپ ەر جەتتىك.         

قالامگەرلەر قاۋىمىن اقىن، جازۋشى، جۋرناليست دەپ ءۇش توپقا بولەمىز. اقىن — قيىننان قيىستىرىپ، ىشتەگى وي-تولعاۋلارىن ولەڭمەن وربىتەدى. جازۋشى – قيال قامشىلاپ، ومىردەگى وقيعانى كوركەم شىندىقپەن كومكەرىپ، كەيىپكەر سومداسا، جۋرناليستەر — دەرەك پەن دايەك-ايعاقتارعا سۇيەنىپ، كۇندىز-ءتۇنى ىزدەنىپ، شىنايى ءومىردىڭ شىندىعىن جازۋعا تىرىسادى.

بۇل ۇشەۋى دە مەملەكەتتىڭ يدەولوگيا مايدانىنىڭ الدىنعى قاتارىندا جۇرەدى. بيلىك پەن قاراپايىم بۇقارانىڭ اراسىن جالعايتىن قىل كوپىر ىسپەتتەس. جۋرناليستەردىڭ مەيلىنشە دەرەككە سۇيەنگەنى ابزال، ەشقانداي اعاتتىق جىبەرمەۋى ءتيىس، شىندىقتى شىڭعىرتىپ بەتىنە باسقاندىقتان، ءارتۇرلى قىلمىستىڭ الەم سەركەلەرى مەن سىبايلاس جەمقورلارعا ۇناي بەرمەيتىندىگى تۇسىنىكتى. وسىنىڭ سالدارىنان ولار كەيدە سوتقا دا تارتىلىپ، سوققىعا دا جىعىلىپ، ميلليونداعان ايىپپۇل تولەپ جاتاتىن ساتتەرى دە بولىپ تۇرادى.

قازىرگى تاڭدا، تەلەارنالار مەن راديونىڭ دامىعان زامانىندا ءباسپاسوزدىڭ بەدەلى اسقاقتاپ تۇر دەپ ايتا المايمىن. تاڭەرتەڭنەن كەشكە دەيىن كوك جاشىككە تەلمىرگەن جاستارعا قىلجاقباس ارزان كۇلكىنى دارىپتەيمىز، ودان قالا بەردى جاڭالىقتاردان كىلەڭ قاتىگەزدىكتىڭ سان-الۋان ءتۇرىن كورسەتىپ، ۇرىعىن سەۋىپ جاتقانىمىزدى سەزبەيتىن جاعدايعا جەتتىك. ءمان-ماعىنادان جۇرداي، نە ايتىپ تۇرعانىن وزدەرى تۇسىنبەيتىن انشىسىماقتار مەن شوۋمەندەر قاپتاپ كەتتى، داۋىسسىز، تالعامسىز ورايىن تاۋىپ شالا بايىعان «جۇلدىزداردىڭ» دورەكىلىگىنە وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ قۇلاعىن ۇيرەتىپ، ناعىز ۇلتتىق ونەرىمىزدى وگەيسىتىپ تاستاعانىمىزدى ءتىپتى بايقاۋدان قالدىق.

ەلىمىزدىڭ سولتۇستىك وڭىرلەرىندە رەسەيدىڭ ساياساتىن قولدايتىنداردىڭ قاراسى قالىڭ. جۋرناليست بولىپ بىرەۋدەن نەمەسە ءبىر جەردەن دەرەك جيناۋدىڭ ءوزى قىرۋار ءىس، بىرەۋدەن اقپارات الۋدىڭ ءوزى قيامەت-قايىم جۇمىس، ونى باسىنان وتكىزگەندەر وتە جاقسى بىلەدى. كەلمەسكە كەتكەن كسرو كەزىندە جۋرناليستەردى الماتىداعى ءبىر عانا ۋنيۆەرسيتەت دايىندايتىن ەدى. بۇگىندە كەز كەلگەن ۋنيۆەرسيتەت جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىن اشىپ الادى دا، ءوز بەتىنشە مامان دايىنداپ جاتىر. رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدەگى بىلىكتى مامان دايىنداي الا ما - ول جاعىندا شارۋاسى جوق. «قازانشىنىڭ ءوز ەركى، قايدان قۇلاق شىعارسانىڭ» كەرى.

سول سەبەپتى كەيىنگى ۋاقىتتا ءبىزدىڭ ەلدە ومىرىندە ءبىر كىتاپتى باسىنان اياعىنا دەيىن وقىماعان نەمەسە كىمنىڭ-كىم ەكەنىنەن بەيحابار، بەينە ءبىر باسقا مەملەكەتتەن كەلگەنگە ۇقسايتىن جۋرناليستەر ءورىپ ءجۇر. ماسەلەن، 2013 جىلدىڭ 22 قىركۇيەگىندە الماتىدا "سارىارقا" كينوتەاترىنىڭ ارتىندا مۇحتار شاحانوۆ اعامىزبەن بىرىگىپ وتكىزگەن مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى بەيبىت شەرۋىمىزگە 500-دەي ادام جينالدى. ساحنادا اكادەميك تۇرسىنبەك كاكىشەۆ باستاعان زيالى قاۋىم تۇرعان ەدىك، ءبىر جاس جىگىت قولىنا ميكروفوندى الىپ، "سۇحبات الايىن دەپ ەدىم، مۇحتار شاحانوۆ قايسىڭىز؟» دەمەسى بار ما... جينالعان جۇرت قىران-توپان كۇلكىگە باتتى. ساسقانىنان مۇحتار اعانىڭ ءوزى دە كۇلىپ جىبەردى. كىمنىڭ كىم ەكەنىنەن حابارىڭ جوق بولسا، جۋرناليستيكادا نەڭ بار، اينالايىن-اۋ؟

2014 جىلدىڭ 1 جەلتوقسانىندا «قازاقستان-زامان» گازەتىنىڭ ءبىرىنشى بەتىنە «الەم برەندىنە اينالعان تۇلعا» دەگەن ماقالا  شىقتى. بىرىنشىدەن، اعىلشىن تىلىندە Brand - 1. مالعا سالىنعان بەلگى. 2. داق. 3. ساپا دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. ەكىنشىدەن، برەند ۇعىمىن تاپ وسى جەردە تىقپالاۋ ورىنسىز. سول تاقىرىپتى «الەم تانىعان تۇلعا» دەسە دە جەتەر ەدى.     

2014 جىلدىڭ جەلتوقسان ايى بويى «قازاق راديوسىن» تىڭدادىم. راديونى قاشان قوسسام دا، ايتەۋىر ورىس تىلىندە سويلەپ جاتادى. الدە مەن ىلعي سول تىلدەگى حابارلارعا تاپ كەلەمىن بە؟ باستىعى ماقات سادىققا حابارلاسىپ ەدىم، «50 دە 50 دەگەن بار عوي» دەپ اقتالدى. مىسالى، اشحابادقا بارىپ «تۋركمەنسكوە راديو» دەپ ورىس تىلىندە سويلەسەڭ، جۇرتتىڭ ءبارى بەتىن باسىپ، كۇلەدى ەكەن. ال ءبىزدىڭ قازاقتار «ۆى سلۋشاەتە كازاحسكوە راديو» دەپ سايراي بەرەدى. "شالقار" راديوسىندا جۇمىس ىستەيتىن ساۋاتتى ءتىلشى جاسۇلان ناۋرىزبايعا ءبىر ارىپتەسى كەلىپ، ء«انشى تامارا اسار مەن دوسىمجان تاڭاتاروۆتان سۇحبات الدىم، ەندى تومەندە تۇرسىنبەك كاكىشەۆ پەن سەرىك قيراباەۆ دەگەندەر كەلىپ تۇر ەكەن، وزدەرى تانىمال ما؟» دەپ سۇراپتى. قازىرگى جۋرناليستەردىڭ سيقى وسى سىقپىتتاس بولىپ تۇرعانى-اي.

2014 جىلدىڭ 3 قاراشاسىندا، الماتىدا، جازۋشىلار وداعىنىڭ 80 جىلدىق مەرەيتويىندا اقىن يران-عايىپ اعامىزبەن سويلەسىپ تۇرعانمىن، قاسىمىزعا ءبىر قىز كەلىپ، «اعا، سىزدەن سۇحبات السا بولا ما؟» دەدى. جاس جىگىت ۇلكەن كامەرامەن بەيناتاسپاعا ءتۇسىرىپ تۇردى. يران اعا ء«يا» دەگەندەي سىڭاي تانىتتى. مەن ارتقا شەگىندىم. الگى قارىنداس «اعا، اتى-ءجونىڭىز كىم بولادى؟» دەپ ەدى. يران اعا ازىلدەپ، "مەنىڭ اتى-ءجونىم مەيرامبەك بەسپاەۆ" دەي سالدى. ەش كۇدىكتەنبەستەن الگى ءتىلشى «مەيرامبەك اعا، قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا دەموكراتيا بار ما؟ الدە جوق پا؟» دەپ تۇر! يران اعا ساسىپ قالىپ، ء«وزىڭ قالاي ويلايسىڭ، قىزىم؟ دەدى. ءتىلشى قىز «سۇراققا سۇراقپەن جاۋاپ بەرگەنىڭىز نە، قىزىق ادام ەكەنسىز؟» دولدانىپ كەتتى. بۇدان ارتىق شىداماي، سوزگە مەن ارالاستىم. «اينالايىن قارىنداس، بۇل كىسى اقىن يران-عايىپ دەگەن اعامىز بولادى، ساياسات جايلى ەمەس، ادەبيەت جايلى سۇراق قوياساڭىز جاراسادى، جاراي ما؟» دەدىم.

"كسرو كەزىندە باسپاسوزگە دەگەن قۇرمەت وتە جوعارى بولاتىن" دەپ اكەم كەڭەس ايتىپ وتىرۋشى ەدى. كەز كەلگەن گازەتتىڭ رەداكتورى مينيسترمەن بىردەي جالاقى الاتىن. ءجۋرناليستى قابىلدامايتىن پارتيا وكىلى جوق ەدى، «اق دەگەنى العىس، قارا دەگەنى قارعىس» بولاتىن. باسپاسوزدە سىنالعان ادام ەرتەسىنەن جۇمىستان قۋىلاتىن. ال قازىر سىنعا ەشكىم پىسقىرىپ تا قارامايدى. قايتا سىناعانىڭ ءۇشىن سەنى سوتقا تارتادى.

قازاق ءباسپاسوزى مەملەكەت تاراپىنان قولداۋعا مۇقتاج ەكەنى راس، بىراق الگىندەي كاسىبي كەمشىلىكتەرىمىزدى ءبىز ءوزىمىز شەشۋىمىز، تۇزەۋىمىز، ساۋاتتى مامان، مايتالمان جۋرناليست بولۋعا ۇمتىلۋىمىز قاجەت.

                                                                                         جۇمامۇرات  ءشامشى.

اباي.kz