1950 جىلى الماتىدا سايلاۋ بولدى. بۇل – شاھارداعى العاشقى سايلاۋلاردىڭ بiرi ەدi. وعان دەيiن قالا باسشىلارى ماسكەۋدiڭ باتاسىن، پارتيانىڭ نۇسقاۋىن الىپ، تەك قانا تاعايىندالىپ كەلگەن-دi. وسى سايلاۋدا بۇعان دەيiن اقتوبە وبلىستىق پارتيا كوميتەتiنiڭ I حاتشىسى قىزمەتiن اتقارعان رىمبەك Iلياشەۆ الماتى قالالىق اتقارۋ كوميتەتiنiڭ توراعاسى بولىپ سايلاندى. ال عۇلاما عالىم، بەلگiلi گەولوگ قانىش ساتباەۆ عىلىم اكادەمياسىنا باسشىلىق قىزمەتكە كەلدi. ەلۋiنشi جىل وسىلايشا قوس قازاق بالاسىنىڭ – بiرi عىلىم ورiنە، ەكiنشiسi بيلiك تورiنە وزعان ورايلى ساتiمەن ەستە قالدى.

1950 جىلى الماتىدا سايلاۋ بولدى. بۇل – شاھارداعى العاشقى سايلاۋلاردىڭ بiرi ەدi. وعان دەيiن قالا باسشىلارى ماسكەۋدiڭ باتاسىن، پارتيانىڭ نۇسقاۋىن الىپ، تەك قانا تاعايىندالىپ كەلگەن-دi. وسى سايلاۋدا بۇعان دەيiن اقتوبە وبلىستىق پارتيا كوميتەتiنiڭ I حاتشىسى قىزمەتiن اتقارعان رىمبەك Iلياشەۆ الماتى قالالىق اتقارۋ كوميتەتiنiڭ توراعاسى بولىپ سايلاندى. ال عۇلاما عالىم، بەلگiلi گەولوگ قانىش ساتباەۆ عىلىم اكادەمياسىنا باسشىلىق قىزمەتكە كەلدi. ەلۋiنشi جىل وسىلايشا قوس قازاق بالاسىنىڭ – بiرi عىلىم ورiنە، ەكiنشiسi بيلiك تورiنە وزعان ورايلى ساتiمەن ەستە قالدى.
رىمبەك Iلياشەۆ شاھاردى ەكi جىل باسقاردى. بiلiكتi باسشىنىڭ ات ۇستiندەگi ەكi جىلى نەسiمەن ەستە قالدى؟ بۇل ۋاقىت سۇراپىل سوعىستىڭ اياقتالىپ، ەل ەڭسەسiن ءالi دە تiكتەي قويماعان تۇسى بولاتىن. سودان دا بولار، بۇل ۋاقىتتاعى بارلىق جۇمىس، باستى ماقسات – قۇلدىراعان ەل ەكونوميكاسىن كوتەرۋ مەن حالىقتىڭ الەۋمەتتiك جاعدايىن ارتتىرۋعا باعىتتالدى. بيلiك پورتفەلiن ۇستاعان ۇلىقتار دا وسى باعىتتا جۇمىس iستەدi. الماتى – ۇلكەن قالا. ۇلكەن قالانىڭ پروبلەماسى دا ۇلكەن. وسىنداي قات-قابات ماسەلەگە كومiلگەن شاھارعا كەڭەستiك بيلiك Iلياشەۆتاي تاجiريبەلi باسشىنى الىپ كەلدi. ماسكەۋ دۇرىس تاڭداۋ جاسادى. ويتكەنi رىمبەك Iلياشەۆ وسى ۋاقىتقا دەيiن سەمەي مەن اقتوبە وبلىستىق پارتيا كوميتەتتەرiندە حاتشى، قازاقستان كومپارتياسى ورتالىق كوميتەتiنiڭ ءبولiم مەڭگەرۋشiسi قىزمەتiن اتقارعان شەبەر ۇيىمداستىرۋشى ەدi. الماتى قالاسىنا باسشىلىققا كەلگەن Iلياشەۆ شاھاردى شىرماۋىقشا شىرماعان، شەشۋi قيىن ماسەلەلەردi اقىلمەن، پاراساتپەن، سابىرمەن شەشە بiلدi. ەڭ الدىمەن ول سوعىستان ورالعان مۇگەدەكتەر مەن كۇيەۋi مايداننان  ورالماعان ايەلدەرگە الەۋمەتتiك كومەك كورسەتتi: ولاردى تۇرعىن ۇيمەن قامتاماسىز ەتتi, بالالارىن بالاباقشالارعا ورنالاستىردى. ولارعا جەر بەرۋ، شارۋاشىلىقپەن اينالىسۋعا مۇمكiندiك جاساۋ مiندەتi دە قالا باسشىسىنىڭ موينىنا جۇكتەلدi. بۇلار سول ۋاقىتتاعى كۇن تارتiبiندەگi نەگiزگi ماسەلەلەر ەدi.
Iلياشەۆ شاھار باسقارعان ەكi جىلدا قالادا قانداي وزگەرiستەر بولدى؟ بiلiكتi باسشى باستى نازاردى قالانى كورiكتەندiرۋگە اۋداردى. الماتىداعى جۇرت نازارىن اۋدارعان العاشقى قۇرىلىس نىساندارى دا وسى ۋاقىتتا سالىنا باستادى. قالاعا اعاش كوشەتتەرi وتىرعىزىلدى. رىمبەك Iلياشەۆ شاھار باسشىسى رەتiندە قۇرىلىس نىسانىنىڭ جۇمىستارىنىڭ ءساتتi ءجۇرiپ، تەز ارادا جۇرت يگiلiگiنە جاراۋىنا ەرەكشە اتسالىستى. شىنىن ايتقاندا، ەلۋiنشi جىلدار شاھارعا بiرشاما وزگەرiستەر ەنگiزدi. سونىڭ بiرi – بiز ءسوز ەتiپ وتىرعان قۇرىلىس نىساندارىنىڭ بوي كوتەرە باستاۋى. رىمبەك Iلياشەۆتiڭ زامانداستارىنىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، 50-جىلدارى الماتىدا وتەلدەر كوپ بولعان، شاھار باسشىسى سولاردىڭ ورنىنا جاڭا ۇلگiدەگi دۇكەندەردi تۇرعىزۋعا اتسالىسقان. قالادا 1950 جىلى امانگەلدi يمانوۆقا ەسكەرتكiش قويىلدى. وسى جىلى شاھاردا شامپان-شاراپ زاۋىتى iسكە قوسىلدى. وسىلايشا ەكi جىل سىرعىپ ءوتiپ، رىمبەك Iلياشەۆ الماتى وبلىستىق كەڭەسi اتقارۋ كوميتەتiنiڭ توراعاسى قىزمەتiنە جوعارىلاتىلدى.
بiلiكتi باسشى بۇل قىزمەتتەن سوڭ ەكi جىل الماتى وبلىستىق پارتيا كوميتەتiنiڭ I حاتشىسى (1955-1957), 4 جىل (1957-1962) قازاق كسر ساۋدا مينيسترi بولىپ، جەمiستi ەڭبەك ەتتi. اسiرەسە قايراتكەر تۇلعانىڭ بار بولمىسىمەن جۇرتقا يگiلiكتi iس جاساپ، پاراساتكەرلiك، باسشىلىق قىرلارىنىڭ جارقىراي كورiنگەن تۇسى – رەسپۋبليكالىق تۇتىنۋشىلار وداعىنىڭ توراعاسى بولعان ۋاقىتى. رىمبەك Iلياشەۆ بۇل ابىرويلى مiندەتتi زەينەتكەرلiككە شىققانعا دەيiن ابىرويمەن اتقاردى. جالپاق جۇرتتىڭ جۇرەگiندە، قالىڭ ەلدiڭ ەسiندە قالار ەسەلi iستەرiمەن كورiنە بiلدi. سونداي ساۋاپتى iستەرiنiڭ بiرi – رەسپۋبليكا سارايىن سالعىزۋى. ەڭسەلi عيماراتتىڭ قۇرىلىسى باستان-اياق اياقتالعانشا جارعاق قۇلاعى جاستىققا تيمەي ءوزi ءجۇردi. سالتاناتتى سارايدى سالدىرعانى ءۇشiن اسىل ازاماتتىڭ سوڭىنا شىراق الىپ تۇسكەندەر دە بولدى.
سول ۋاقىتتى جانە رىمبەك Iلياشەۆتىڭ ازاماتتىق تۇلعاسىن عالىم، 1951–1960 جىلدارداعى قازاقستان كومسومولى ورتالىق كوميتەتiنiڭ بiرiنشi حاتشىسى بولعان ساعىندىق كەنجەباەۆ اعا بىلايشا ەسكە الادى: «رىمبەك Iلياشەۆ – iرi لاۋازىمدى قىزمەتتەر اتقارعان، مەملەكەت، قوعام قايراتكەرi دارەجەسiنە كوتەرiلگەن ۇلكەن تۇلعالاردىڭ بiرi. ول كiسi رەسپۋبليكالىق تۇتىنۋشىلار وداعىنىڭ توراعاسى بولعان كەزدە قازiرگi رەسپۋبليكا سارايىن (بۇرىنعى لەنين اتىنداعى ساراي– ا.ق.) سالۋعا باستاماشى بولدى جانە وعان ۇلكەن ەڭبەك سiڭiردi. سول سارايدى تۇرعىزۋعا ماسكەۋگە ايتىپ، قوماقتى قارجى بولگiزدi. «سارايدى سالدىرۋدى باستادىڭ» دەپ رىمبەك Iلياشەۆتi جازالاعىسى كەلگەندەر دە، باسقان iزiن اڭدۋشىلار دا بولدى. وسىنى پايدالانىپ، قىزمەتiنەن تايدىرعىسى كەلگەندەر دە كەزدەستi. بiراق قايسار ازامات جالعان جالاعا مويىماي، اق ەكەنiن دالەلدەپ، ساراي قۇرىلىسىنىڭ ساتiمەن باستالىپ، ساتiمەن اياقتالۋىنا بار كۇش-جiگەرiن جۇمسادى. بۇل – بiر. ەكiنشi, ول كiسi وسى قىزمەتiندە جۇرگەندە قازاق تiلiندەگi اۋىلشارۋاشىلىق ادەبيەتتەرiن رەسپۋبليكانىڭ بارلىق دۇكەندەرiندە ساتۋدى جۇزەگە اسىردى. ويتكەنi مادەنيەتتi قازاقتىڭ قالىڭ ورتاسىنا تاراتۋ كەرەك ەدi».
رىمبەك Iلياشەۆ رەسپۋبليكالىق تۇتىنۋشىلار وداعىن باسقارعاندا رەسپۋبليكانىڭ ءار ايماعىندا اۋىل شارۋاشىلىعىنا قاجەتتi زاتتار ساتىلاتىن دۇكەندەر اشىلىپ، قۇرىلىس نىساندارى سالىندى.
ساياسات پەن بيلiكتە دە احيللەستiڭ «وكشەسiندەي» وسال تۇستار بار. الايدا Iلياشەۆ مۇنداي وسالدىققا تاپ بولعان تۇلعا ەمەس. قانداي قىزمەتتە جۇرسە دە، بەلسەندi, ناتيجەلi, جەمiستi ەڭبەك ەتتi. رەپرەسسياشىل ستاليننiڭ ۋاقىتىندا قىزمەت iستەسە دە، اعاتتىعى بولعان جوق. تاپسىرمانى تاپ-تۇيناقتاي ورىندادى، حالىقتىڭ ويىنداعىسىن تاپ باسا بiلدi. ول كiسiدەن «تىرناقتىڭ استىنان كiر iزدەگەندەر دە» مiن تاپپادى. كەرiسiنشە كسرو-نىڭ قاھارلى باسشىسى ءوز iسiنە مىعىم، بiر ءسوزدi, جالپاق جۇرتتىڭ ورتاق تiلiن تابا بiلەتiن قاعiلەز قازاققا قۇرمەتپەن قارادى. ەكi جىل سايىن قىزمەتiن جوعارىلاتىپ وتىردى. مۇنىڭ ءوزi رىمبەك Iلياشەۆتiڭ قانداي باسشى بولعاندىعىن انىق اڭعارتسا كەرەك.
قوعام قايراتكەرi 1993 جىلى دۇنيەدەن وزدى. ۇرپاقتارى بۇگiندە الماتىدا قىزمەت iستەپ ءجۇر. بiز رىمبەك Iلياشەۆتiڭ ۇلكەن ۇلى قاسىم اعانى اڭگiمەگە تارتتىق. قاسىم اعا تالاي جىلدان بەرi سپورت سالاسىندا جەمiستi ەڭبەك ەتiپ كەلەدi. 1950-1955 جىلدارى ول الماتى قالاسىنىڭ كونكيشiلەرi قۇرامىندا نەگiزگi ويىنشىلاردىڭ بiرi بولسا، 1974-1985 جىلدارى «مەدەۋ» مۇز ايدىنى كەشەنiنiڭ ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى، 1985-1997 جىلدارى الماتىداعى «سپورت عيماراتتارىنىڭ قۇرىلىسىن سالۋ جونiندەگi ديرەكتسيانىڭ» باس باسقارماسى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى سەكiلدi جاۋاپتى قىزمەتتەر اتقاردى. 1972 جىلى پايدالانۋعا بەرiلگەن «مەدەۋ» مۇز ايدىنى كەشەنi قۇرىلىسىنىڭ ىستىعىنا كۇيiپ، سۋىعىنا توڭىپ، باسى-قاسىندا ءوزi ءجۇردi. بۇگiندە قاسىم اعا زەينەتكەرلiكتە. ءوزi الپامساداي، اشىقجارقىن كiسi ەكەن. الپىسقا كەلسە دە ەڭسەسi تiك. تىڭ. سەرگەك. اكەسi تۋرالى شەشiلiپ اڭگiمە ايتتى.

كوپ قاباتتى ۇيسالۋعا قارسى بولدى

(قاسىم رىمبەكۇلىمەن سۇحبات)

– اكەڭiز رىمبەك Iلياشەۆ 1950–1952 جىلدارى الماتى قالالىق اتقارۋ كوميتەتiنiڭ توراعاسى قىزمەتiن اتقاردى. ەكi جىل ەڭسەلi شاھاردى باسقاردى. بiلۋiمiزشە، رىمبەك Iلياشەۆ الماتى قالاسىنىڭ تاعايىندالعان ەمەس، تۇڭعىش سايلانعان باسشىسى ەكەن. اڭگiمەنiڭ القيسساسىن وسىدان باستاساق.
–  ونىڭ راس، مەنiڭ اكەم – الماتى قالاسىنا العاش رەت رەسمي تۇردە سايلانىپ، حالىق قولداۋىنا يە بولىپ، شاھارعا بيلiك جۇرگiزگەن باسشى. بۇعان دەيiن قالانى باسقارعان ادامداردى پارتيا تاعايىنداپ   كەلگەن بولاتىن-دى. بۇل ءۇردiس 1950 جىلى بۇزىلدى. وسى جىلى جەلتوقسان ايىندا ۇكiمەتتiڭ قاۋلىسى شىعىپ، شاھاردا سايلاۋ بولدى. بۇل سول ۋاقىتتاعى العاشقى سايلاۋ ەدi. سول سايلاۋدا ەكi ادامنىڭ سايلانعانى ەسiمدە. ونىڭ بiرi – ايگiلi عالىم قانىش ساتباەۆ، ول كiسi عىلىم اكادەمياسىنا، مەنiڭ اكەم الماتى قالالىق اتقارۋ كوميتەتiنiڭ توراعاسى بولىپ سايلاندى.
اكەم الماتى قالالىق اتقارۋ كوميتەتiنiڭ توراعاسى بولعان جىلدارى شاھارعا كوپ قاباتتى، بيiك ۇيلەر سالامىز دەگەندەرمەن كۇرەستi. ولارعا «الماتىعا قازiر 3-4 قاباتتان ارتىق ءۇي سالۋعا بولمايدى. قالانىڭ تابيعي ەرەكشەلiكتەرi بۇعان كەلمەيدi» دەپ اشىق ايتتى. نەگە؟ ويتكەنi قالادا بيiك ۇيلەر كوپ بولسا، ول شاھارعا كەلەتiن سامالدى، تازا اۋانى بوگەپ، تۇرعىندارعا زيانىن تيگiزەدi دەدi. بۇل جەردە اكەم قالاداعى قارقىندى قۇرىلىستان گورi, قالانىڭ جۇپار اۋاعا مالىنىپ، الماتىلىقتاردى سامالمەن جەلپiپ تۇرار تۇعىرلى ءساتiن كوزدەدi. ەڭ باستىسى، ول كiسi شاھار باسقارعان جىلدارى قالانىڭ الەۋمەتتiك جاعدايىنا باسا ءمان بەردi.
1962–1971 جىلدارى اكەم رەسپۋبليكالىق تۇتىنۋشىلار وداعى باسقارماسىنىڭ توراعاسى قىزمەتiن اتقاردى. وسى جىلدارى رەسپۋبليكا سارايى بوي كوتەردi. بۇل ءۇشiن اكەم ماسكەۋدەگi باسشىلاردان دا ءسوز ەستiدi. شاھاردا وسى ۋاقىتتاردا بiرنەشە دۇكەندەر اشىلىپ، سىرا زاۋىتتارى iسكە قوسىلدى. مۇنى ول كiسiنiڭ زامانداستارى جاقسى بiلەدi.

پونومارەنكوعا قازاقشا ۇيرەتكەن

– رىمبەك Iلياشەۆ 29 جاسىندا لەنين وردەنiن الىپتى. بۇل ماراپات ول ۋاقىتتا مەملەكەتكە ەرەكشە ەڭبەك سiڭiرگەن تۇلعالارعا عانا بەرiلەتiن. اكەڭiزگە بۇل وردەن قانداي ەڭبەگi ءۇشiن بەرiلiپ ەدi?
– بۇل ۋاقىت 1940 جىلدار شاماسى بولۋى كەرەك. اكەم اياگوز اۋداندىق پارتيا كوميتەتiنiڭ I حاتشىسى قىزمەتiندە ەدi. اكەمە لەنين وردەنi قىتايعا ستراتەگيالىق ماڭىزى بار جاڭا جول سالعانى ءۇشiن بەرiلدi. ول كەزدە ەكiنiڭ بiرi لەنين وردەنiن الا بەرمەيتiن. ونىڭ ۇستiنە بۇل ۋاقىتتا ەلدi ستاليننiڭ باسقارىپ تۇرعان كەزi. قازاقستاندا بiرiنشi باسشى قازاق بولسا، ەكiنشiسi مiندەتتi تۇردە ورىستان بولاتىن. الايدا ستالين قانشا قاتال بولسا دا، ءوز iسiنە مىعىم، ەلدi وزiنە قاراتا بiلگەن باسشىلاردى جوعارىلاتىپ وتىرعان. ماسەلەن، اكەم ءار ەكi جىل سايىن قىزمەت باسپالداعىن اۋىستىرىپ وتىردى. ءومiربايانىنا ۇڭiلسەڭiز، بۇعان كوزiڭiز انىق جەتەدi. ارتىنان ويلاپ وتىرسام، مۇنىڭ ءبارi ستاليننiڭ ساياساتى ەكەن عوي. ءسوز رەتi كەلگەندە ايتايىن، اكەم جالپى ەل تاريحىندا الماتى قالاسى، وبلىسى، پارتيا كوميتەتiن باسقارعان، قازاق كسر ساۋدا مينيسترi, رەسپۋبليكالىق تۇتىنۋشىلار وداعى سەكiلدi بەس بiردەي iرi قىزمەتتەر اتقارعان تۇلعالاردىڭ بiرi.
– اكەڭiزدiڭ قاراپايىم ادام رەتiندەگi بەينەسi قانداي ەدi?
– اكەم وتە قاتال، ەسەسiنە ادiلەتتi ادام بولدى. ول كiسiنiڭ ادiلەتتiلiگiن، قاراپايىم ادام رەتiندەگi بەينەسiن تانىتاتىن قاراپايىم مىسال ايتايىن. قاي جىلى ەكەنi ناقتى ەسiمدە جوق، بiر جىلى اكەم كەنجە iنiمە كiشكەنە ۆەلوسيپەد ساتىپ اكەلدi. ونى اكەم بiرەۋگە تاپسىرىپ، تەگiن دە اكەلۋگە شاماسى بار ەدi. اكەمنiڭ ادالدىعى سول، الگi ۆەلوسيپەدتi دۇكەنگە بارىپ، تيiستi اقشاسىن تولەپ، قۇجاتتارىن راسiمدەپ، چەگiن قوسىپ ۇيگە الىپ كەلدi بۇعان اكەمنiڭ جولداستارى تاڭ قالدى. نەگە دەيسiز عوي، ويتكەنi اكەم ول كەزدە رەسپۋبليكانىڭ بiلدەي بiر ساۋدا مينيسترi بولاتىن. مiنە، ناعىز ادالدىقتىڭ ۇلگiسi. قاراپايىمدىلىق. وتكەندە ۇيدە وتىرىپ اكەمنiڭ بۇرىنعى قاعازدارىن اقتارىپ وتىرىپ، سولاردىڭ اراسىنان وسى بiر تiلدەي قاعازدى تاۋىپ الدىم.
ول كiسiنiڭ ارالاسقان ادامدارى كوپ ەدi. ۇيدەن كiسi ارىلمايتىن. ماسكەۋدەن كەلگەن ۇلىقتاردىڭ ءوزi بiزدiڭ ءۇيدiڭ داستارحانىنان ءدام تاتپاي كەتپەيتiن. ءبارi ونى سىيلايتىن. وزبەكستان، قىرعىزستان، ماسكەۋ اكەمدi جاقسى بiلەتiن. قازاقستان كومپارتياسى وك حاتشىلارىنىڭ بiرi پونومارەنكو اكەمنەن ءۇش ايدا قازاقشا ۇيرەنiپ الىپتى.
اكەم مەنi قاسىندا 5 جاسىمنان باستاپ ۇنەمi ەرتiپ ءجۇردi. ءوزiم ءۇيدiڭ تۇلا بويى تۇڭعىشىمىن. اكەم كوپ نارسە ۇيرەتتi. تالاي تاياق تا جەدiم. ارتىنان ويلاسام، سونىڭ ءبارi مەنi تاربيەلەۋ ەكەن. قوناققا بارسا دا، iسساپارعا بارسا دا جانىندا جۇرەتiنمiن. سول ۋاقىتتاردا اكەم: «بالام، كوپ تىڭدا، از سويلە. جاقسىنى ۇيرەن، جاماننان جيرەن. اۋزىڭا ساق بول» دەيتiن ماعان.    ابايدى ماعان العاش وقىتقان دا – اكەم. ول ۋاقىتتا ابايدى كوپ ەشكiم بiلە بەرمەيتiن. بiر جاعىنان سول ءداۋiردiڭ يدەولوگياسى سولاي. سوندا اكەم ماعان: «قازاقتا اباي دەگەن ۇلى اقىن بولعان. ونىڭ مىناداي ولەڭدەرi بار» دەپ ابايدىڭ ولەڭدەرiن وقىتاتىن. «تاتيانانىڭ حاتى»، «قاراڭعى تۇندە تاۋ قالعىپ» سەكiلدi ابايدىڭ اۋدارمالارىن وقىپ بەرەتiن. جاس شىبىقتى العاش قالاي وتىرعىزساڭ، سولاي وسپەۋشi مە ەدi, اكەمنiڭ بالا جاستان سiڭiرگەن تەمiردەي ءتارتiبi ماعان ومiرلiك ساباق، اداستىرماس اق جول بولدى. سول تاربيەمەن ەر جەتتiك، وستiك، وندiك. قۇدايعا شۇكiر، اكە باعىتى، اكە تiلەگi تەك اسقارلى شىڭدارعا جەتەلەدi.
– ادەتتە باسشىلار ونەر ادامدارىنا جاقىن جۇرەدi. اكەڭiز ونەر ادامدارىنان، زيالىلاردان كiمدەرمەن ارالاس-قۇرالاس بولدى؟
– ول كiسiنiڭ سىيلاسقان، بiلiسكەن زيالىلارى كوپ بولدى. قوس عابەڭمەن (عابيت مۇسiرەپوۆ پەن عابيدەن مۇستافين) دە بiر كiسiدەي ارالاستى. اكەمنiڭ زامانداستارىنىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، اكەم رەسپۋبليكالىق تۇتىنۋشىلار وداعىنىڭ توراعاسى بولعان جىلدارى قازاقتىڭ بiراز زيالىلارىن باسپانامەن قامتاماسىز ەتكەن كورiنەدi. سوعىس ۋاقىتىندا اكەم سەمەيدە وبلىستىق اتقارۋ كوميتەتiندە قىزمەت iستەدi. سول ۋاقىتتا قازاقتىڭ زاڭعار جازۋشىسى مۇحتار اۋەزوۆ كەلدi. ول كەزدە قالادا قوناق ءۇي جوق، شاھارعا كەلگەن سىيلى قوناقتار بiزدiڭ ۇيگە ات باسىن تiرەيتiن. مۇحاڭدى بiزدiڭ شاڭىراققا جازۋشى ساپارعالي بەگالين ەرتiپ كەلدi. مۇحاڭ سول ۋاقىتتا «اباي جولى» رومانىن جازۋعا دەرەكتەر جيناستىرىپ جۇرگەن كەزi ەكەن. اكەممەن جەكە وتىرىپ، ەكەۋارا ۇزاق اڭگiمەلەستi.
– اكەڭiز زەينەتكەرلiككە شىققان سوڭ قانداي قىزمەت اتقاردى؟
– 1969 جىلى ماسكەۋ رەسپۋبليكالىق تۇتىنۋشىلار وداعىنىڭ باستىعىنىڭ قىزمەتiنەن اۋىستىرىڭدار دەپ ديمەكەڭە نۇسقاۋ بەرەدi. ديمەكەڭ قارسى بولماپتى. ول كەزدە اكەم وسى وداقتىڭ توراعاسى قىزمەتiن اتقارىپ جۇرگەن. الايدا بiزدەگi جوعارى لاۋازىمدى باسشىلار ماسكەۋدiڭ بۇل شەشiمiنە قارسى بولىپ، اكەمدi تاعى دا 4 جىلعا سايلادى. بiراق اكەم بۇل مەرزiم ارالىعىندا قىزمەت iستەگەن جوق. 4 ايدان كەيiن، ياعني، 1970 جىلى 1 مامىردا اكەم ديمەكەڭنiڭ الدىنا ارىز بەردi. «60-قا كەلدiم. مەنi ەندi زەينەتكەرلiككە جiبەر»، دەپتi. ديمەكەڭ بiر جاعىنان تاڭقالادى، ەكiنشi جاعىنان ۇيالادى. ەشقانداي سوزگە كەلمەپتi. زەينەتكەرلiككە شىققان سوڭ اكەم 80 جاسقا دەيiن قالالىق ارداگەرلەر كەڭەسiنiڭ توراعاسى بولىپ قىزمەت اتقاردى. 1993 جىلى 81 جاسقا قاراعان شاعىندا دۇنيەدەن وزدى.
– سوڭعى ساۋالىم، جالپى الماتىدا اكەڭiزگە كورسەتiلگەن قۇرمەتكە ريزاسىز با؟
–  قالادا اكەم تۇرعان ۇيگە ەسكەرتكiش تاقتا ورناتىلعان. الماتىداعى اكەمە كورسەتiلگەن بار قۇرمەت وسى. سەمەيدە ول كiسiنiڭ اتىنا كوشە بەرiلگەن. سول سياقتى اكەمە ءوزi باسقارعان، قىزمەت ەتكەن قالادان بiر كوشە ەسiمi بەرiلسە ءجون بولار ەدi-اۋ دەپ ويلايمىن. ويتكەنi, اكەم مۇنداي قۇرمەتكە لايىق تۇلعا. مەنiڭشە الماتىنى باسقارعان بارلىق باسشىلارعا ەرەكشە قۇرمەت كورسەتiلۋi كەرەك   

«اقشامنىڭ» انىقتاماسى

رىمبەك Iلياشۇلى 1910 جىلى سەمەي وبلىسى، جاڭا سەمەي اۋدانىندا كەدەي شارۋا وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن. 1930 جىلى سەمەي قالاسىنداعى اۆتوموبيل جولدارىن سالۋ تەحنيكۋمىن ءتامامدايدى. 1931-1940 جىلدارى سەمەي وبلىسىندا باسشى-كومسومول جانە كەڭەس قىزمەتتەرiندە بولدى. 1940–1946 جىلى سەمەي وبلىسى، اياگوز اۋداندىق پارتيا كوميتەتiنiڭ I حاتشىسى، قازاقستان كپ سەمەي وبلىستىق پارتيا كوميتەتiنiڭ II حاتشىسى، 1946–1948 جىلدارى قازاقستان كپ وك حاتشىسىنىڭ ورىنباسارى جانە ءبولiم مەڭگەرۋشiسi, 1948–1950 جىلدارى قازاقستان كپ اقتوبە وبلىستىق پارتيا كوميتەتiنiڭ I حاتشىسى، 1950–1952 جىلدارى الماتى قالالىق اتقارۋ كوميتەتiنiڭ توراعاسى، 1953–1955 جىلدارى الماتى وبلىستىق كەڭەسi اتقارۋ كوميتەتiنiڭ توراعاسى، 1955–1957 جىلدارى قازاقستان كپ الماتى وبلىستىق پارتيا كوميتەتiنiڭ I حاتشىسى، 1957–1962 جىلدارى قازاق كسر ساۋدا مينيسترi, 1962–1971 جىلدارى قازاقستان تۇتىنۋشىلار وداعى باسقارماسىنىڭ توراعاسى قىزمەتتەرiن اتقاردى. 1971 جىلى دەربەس زەينەتكەرلiككە شىقتى. 1949 جىلدان 1971 جىلعا دەيiن قازاقستان كپ وك مۇشە. II-VII شاقىرىلعان قازاق كسر جوعارى كەڭەسiنiڭ دەپۋتاتى. بiرنەشە جىل كوكپ حح سەزiنە دەلەگات، قازاقستان كومپارتياسى ورتالىق كوميتەتiنiڭ III-حII سەزدەرiنە دەلەگات، بiرنەشە مارتە قازاق كسر جوعارعى كەڭەسiنiڭ دەپۋتاتى بولدى. وتان الدىنداعى ەڭبەگi ءۇشiن ەكi مارتە لەنين، ءۇش مارتە ەڭبەك قىزىل تۋ وردەنiمەن، قازاق كسر جوعارعى كەڭەسiنiڭ ماقتاۋ گراموتالارىمەن ماراپاتتالعان. سەمەي قالاسىندا ول كiسiنiڭ ەسiمiمەن اتالاتىن كوشە بار. مەملەكەت قايراتكەرi 1993 جىلى جەلتوقسان ايىندا دۇنيەدەن وزدى.

«الماتى اقشامى»، №4 (3766), 2007 جىل، 11 قاڭتار.