«ل.ن. گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى تۇلەكتەرىنىڭ اسسوتسياتسياسى» قو­عامدىق بىرلەستىگىنەن قر ءبىلىم جانە عىلىم مي­نيسترلىگىنە قاراستى مەملەكەت تاريحى ينس­تيتۋتىنا ورىن العان ماسەلەگە قاتىستى عىلىمي ساراپتاما  مەن تۇسىنىكتەمە بەرۋ تۋرالى رەسمي سۇراۋ جولدانعان بولاتىن. وسى نەگىزدە قر تا­ريحشىلارى مەن قوعامتانۋشىلارى ليگاسىمەن ەسكەرتكىش-مۇسىندەرگە تاريحي-انتروپولوگيالىق ساراپتاما جاساۋ جونىندەگى ارنايى كوميسسيا قۇرىلىپ، اتالعان ماسەلەنى زەرتتەدى.

كوميسسيا قۇرامىنا قر ۇعا اكادەميگى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، بو­لون عىلىم اكادەمياسىنىڭ كوررەسپوندەنت-ءمۇ­شەسى، ەلىمىزدىڭ الەمگە تانىمال تۇڭعىش ان­ترو­پولوگi ورازاق سماعۇلۇلى; مەملەكەت تاريحى ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى، تاريح عىلىمدارى­نىڭ دوكتورى، پروفەسسور بۇركىتباي اياعان; تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور حانگەلدى ءابجانوۆ; تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور سەيىتقالي مادۋانوۆ; ل.ن. گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دو­تسەنتى، تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى مارال حابدۋللينا; تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى قۇرالاي سارسەمبينا سىندى بەلگىلى تاريحشى، عالىم-ماماندار ەنگىزىلدى.

«ل.ن. گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى تۇلەكتەرىنىڭ اسسوتسياتسياسى» قو­عامدىق بىرلەستىگىنەن قر ءبىلىم جانە عىلىم مي­نيسترلىگىنە قاراستى مەملەكەت تاريحى ينس­تيتۋتىنا ورىن العان ماسەلەگە قاتىستى عىلىمي ساراپتاما  مەن تۇسىنىكتەمە بەرۋ تۋرالى رەسمي سۇراۋ جولدانعان بولاتىن. وسى نەگىزدە قر تا­ريحشىلارى مەن قوعامتانۋشىلارى ليگاسىمەن ەسكەرتكىش-مۇسىندەرگە تاريحي-انتروپولوگيالىق ساراپتاما جاساۋ جونىندەگى ارنايى كوميسسيا قۇرىلىپ، اتالعان ماسەلەنى زەرتتەدى.

كوميسسيا قۇرامىنا قر ۇعا اكادەميگى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، بو­لون عىلىم اكادەمياسىنىڭ كوررەسپوندەنت-ءمۇ­شەسى، ەلىمىزدىڭ الەمگە تانىمال تۇڭعىش ان­ترو­پولوگi ورازاق سماعۇلۇلى; مەملەكەت تاريحى ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى، تاريح عىلىمدارى­نىڭ دوكتورى، پروفەسسور بۇركىتباي اياعان; تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور حانگەلدى ءابجانوۆ; تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور سەيىتقالي مادۋانوۆ; ل.ن. گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دو­تسەنتى، تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى مارال حابدۋللينا; تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى قۇرالاي سارسەمبينا سىندى بەلگىلى تاريحشى، عالىم-ماماندار ەنگىزىلدى.

عىلىمي ساراپشىلاردىڭ ايتۋىنشا بۇنداي ەسكەرتكىشتەردى ازىرلەمەس بۇرىن، الدىمەن ونى مۇسىنشىلەردىڭ جان-جاقتى تالقىسى مەن سا­راپ­تامالارىنان وتكىزىپ الۋ قاجەت. سەبەبى تا­ري­­حي تۇلعالاردىڭ سىرت-ءپىشىندى جالپى ەرەك­شە­لىكتەرىن، ۇلتتىق جانە ەموتسيونالدىق جاق­تارىن جان-جاقتى اشىپ كورسەتۋ حاس شەبەر­لەردىڭ كاسىبيلىگىن تالاپ ەتەدى. بۇل ورايدا، قارادۇرسىن ۇلگىگە عانا يەك ارتۋعا استە بولماق ەمەس. اسىرەسە باستى نازاردى تاريحي تۇلعالاردىڭ انتۋراجى­نا، سول كەزەڭدەگى جاۋىنگەرلەردىڭ قارۋ-جاراق­تا­رى مەن سىرت كيىمدەرىنىڭ ۇلگىلەرىنە اۋدارعان ءجون. سەبەبى سول كەزەڭدە ءومىر سۇرگەن تاريحي تۇلعالاردىڭ سىرت-پىشىندەرى ءوز ءداۋىرىنىڭ ۇلتتىق سيپاتىمەن سايكەسۋى قاجەت.

الەمگە ايگىلى انتروپولوگ و. سماعۇلۇلىنىڭ ايتۋىنشا، مۇسىندەردىڭ سىرتقى پىشىندەرى مەن ۇلگىلەرىنە باستى نازار اۋدارىلۋى ءتيىس. انترو­پولوگيادا بەت-ءپىشىن مورفولوگيالىق ەرەك­شە­لىكتەردەن قالىپتاسادى. ياعني، قالپىنا كەل­تىرىلگەن باس سۇيەكتىڭ ءمۇسىن-بەينەسىنە وبراز­دىق، ەموتسيالىق كورىنىستەردى بەرمەي، قاراپايىم ءتىرى كەزىندەگى مورفولوگيالىق ەرەكشەلىكتەرىن ساقتاپ قالۋعا تىرىسادى. قازاق ۇلتىنىڭ ان­تروپولوگياسى بويىنشا، اسىرەسە ورتا عاسىر­لاردا قازاقتاردىڭ بەتى جالپاقتاۋ، ءارى بيىك بو­لىپ كەلگەن، ساقال-مۇرتتارى ايتارلىقتاي ءوسىپ-ونگەن، كوز ۇيالارىنىڭ قۇرىلىمى ورتاشا دەڭگەيدە جەتىلگەن، كەيبىرەۋلەرىنىڭ مۇرىن قىرى قايقىلاۋ بولعان. ال بىزگە ۇسىنىلعان مۇسىندەر نۇسقاسىندا سول زامانداعى اتروپولوگيالىق ەرەكشەلىكتەر مۇلدەم ەسكەرىلمەگەن.

- مۇسىندەردى قۇيۋ بارىسىندا سول زاماننىڭ كيىم ۇلگىلەرى مەن قارۋ-جاراقتارىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى دە ەسكەرىلمەگەن. ءتىپتى ساۋىتسايماندار دا ءبىر ۇلگىدە. ال ول حانداردا ءارتۇرلى بولعان، - دەيدى مارال حابدۋللينا.

تاريحشىلار بارىنەن بۇرىن ەسكەرتكىش ءمۇ­سىن­دەردىڭ وندىرىستىك ساپاسى اناعۇرلىم مىقتى ءوز ەلىمىزدە ەمەس، قىتاي جەرىندە قۇيىلعانىنا قاپالانىپ وتىر.

- ءبىزدىڭ ەلىمىزدە بۇل جوبانى تولىعىمەن ورىنداپ شىعۋدىڭ بارلىق مۇمكىندىكتەرى بار. ودان باسقا، مۇسىندەردىڭ كوركەمدىك قۇندىلىقتارى مەن ونى ازىرلەۋ بارىسىندا قاتەلىكتەر­گە ۇرىنباۋ ءۇشىن ارنايى ساراپتاما كوميسسيا­سى قۇرىلۋى ءتيىس ەدى, - دەيدى حانگەلدى ءابجان.

ساراپتامالىق كوميسسيانىڭ قورىتىندىسى بويىنشا، اتالعان وبەكت ساۋلەتتىك-يدەولوگيالىق جاعىنان دا، كوركەمدىك جانە تاريحي-مادەني تۇرعىسىنان دا ەشبىر سىن مەن ساپانى كوتەرمەيدى.

ەسكەرتكىش-مۇسىندەردى ازىرلەۋدەگى ورىن العان ءتۇرلى تاريحي، پراكتيكالىق جانە زاڭدىق كوپتەگەن قاتەلىكتەر بۇگىنگى جانە بولاشاق ۇلت ۇرپاقتارىن شاتاستىراتىن شالا دۇنيە بولىپ تابىلادى. بۇل اتالعان مۇسىندەردىڭ ۇسىنىلىپ وتىرعان قازىرگى نۇسقاسىندا ولاردى قوعامدىق ورىندارعا ورنالاستىرۋعا مۇلدەم بولمايتىندىعىن كورسەتەدى. مۇسىندەردى ءدال وسى قالىپتارىندا ورنالاستىرۋ قازاق حاندىعىنىڭ نەگىزىن قالاعان تاريحي تۇلعالاردىڭ داڭقىنا داق ءتۇسىرىپ، رۋحى مەن ارۋاعىن قورلاپ، سۇيەككە تاڭبا سالاتىن، ۇلت تاريحىن ماسقارالاۋعا ۇرىندىراتىن دۇنيە بولماق.

كوميسسيا مۇشەلەرىنىڭ پىكىرىنشە، كەرەي مەن جانىبەك حاندارعا ارنالاتىن ەسكەرتكىشتەر - كاسىبي تۇرعىدا تالقىلانىپ، وتە مۇقيات ورىنداۋ­دى قاجەت ەتەتىن قاستەرلى دۇنيە. سون­دىق­تان دا مەملەكەتتىك دەڭگەيدە جالپى ۇلتتىق تالقىلاۋ مەن ەڭ ۇزدىك جوبانى انىقتايتىن كونكۋرس جاريالاعان ءجون.

«قازاق تاريحى» جۋرنالىنان