دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ V قۇرىلتايىنىڭ اشىلۋى، قۇرىلتايدا ەلباسىمىز نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ جاساعان بايانداماسى تاۋەلسىزدىك جىلدارى اتاجۇرتىنا كوشىپ كەلگەن ءبىر ميلليوننان استام قانداستارىمىز ءۇشىن دە، ەندى كوشىپ كەلۋگە تۇيەسىن قومداپ وتىرعان الىس-جاقىن شەتەلدەگى بەس ميلليون قازاق  ۇشىن دە زور قۋانىش بولدى. مىنە، ون كۇننەن استى، جۇر سول قۇرىلتايدىڭ اسەرىنەن ءالى شىعا الماي، ءماز-ءمايرام بولىپ، ءبىر-بىرىنەن ءسۇيىنشى سۇراپ ءجۇر.

سونىڭ ءبىر دالەلى اقمولا وبلىسى، بۋراباي اۋدانى، اتامەكەن اۋىلىندا «قۇت اكەلگەن قۇرىلتاي» دەگەن اتپەن وتكەن ۇلكەن توي.

ابىلاي حاننىڭ التى قانات اق ورداسى تىگىلگەن بۇل ولكە جەردىڭ ءجانناتى، التى الاشتىڭ ماقتانى. تاۋەلسىزدىك جىلدارى بۋراباي اۋدانىنا 200-گە تارتا وتباسى كوشىپ كەلىپ، ىرگە تەپكەن ەكەن. سونىڭ كوبىسى موڭعوليا مەن قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنان ورالىپتى. قۇدايعا شۇكىر، الىستان كەلگەن اعايىن بۇل كۇندەرى ىشكەنى الدىندا، ىشپەگەنى ارتىندا، قوراسىنان الدى مىڭداپ، ارتى جۇزدەپ مال ورگىزىپ وتىرعان جايى بار.

دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ V قۇرىلتايىنىڭ اشىلۋىن تاعاتسىزدانا كۇتكەن جۇرتتىڭ اراسىندا بۋرابايلىق قانداستارىمىز دا بار ەكەن. ۇلت كوشباسشىسىنىڭ بايانداماسىن تەلەارناعا تەسىلە وتىرىپ تىڭداعان سول قاۋىم، اسا مارتەبەلى نۇرسۇلتان ءابىشۇلىنىڭ «ارداقتى اعايىن! قۇرمەتتى باۋىرلار! دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ V قۇرىلتايىنا كەلگەن بارشاڭىزعا قازاقتىڭ قاستەرلى اتاجۇرتى – قازاق ەلىنە، ونىڭ باس ورداسى – استانامىزعا قوش كەلدىڭىزدەر دەپ قۋانىشىمدى بىلدىرەمىن. قايدا جۇرسە دە قازاقتىڭ تاريحي، وتانى بىرەۋ-اق، ول – قازاقستان! اتامەكەنىمىز جالعىز، ول – ءبىر ۋىس توپىراعىنا دەيىن قاسيەتتى ءبىزدىڭ ۇلى دالا قازاق ەلىمىز! بۇگىنگى باسقوسۋعا نەگىزىنەن جاس بۋىن قاتىسىپ وتىر. سەبەبى، جاس ۇرپاق ءتۇبى، نەگىزى قازاق ەكەنىن ەشقاشان ۇمىتپايدى، سول ءۇشىن اتا-انالارىنا راحمەت ايتامىز. ولار تۋعان ەلىمەن بايلانىسىن نىعايتىپ، اتا سالتىن ساقتاپ، انا ءتىلىن ۇمىتپاۋعا تىرىسادى»، – دەگەن سوزدەرىن ەستىگەندە كوزدەرىنە جانە ءبىر مارتە جاس العاندارىن ايتادى.

ايتتى-ايتپادى، دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ V قۇرىلتايى، شىنىمەن دە،  قۇت اكەلگەن قۇرىلتاي بولدى.

– ەلىم، جەرىم دەپ ەڭىرەگەن ءاربىر قازاققا قازاقستاننىڭ ەسىگى ارقاشان اشىق. ەشكىمگە شەكتەۋ جوق. جاعداي بار، ەلىمە كەلەمىن دەگەندەرگە قاۋىمداستىق ارقىلى بارلىق جاعدايدى جاساۋىمىز كەرەك. ءبىز كوشىپ كەلۋگە نيەت ەتكەن اعايىنعا جول سىلتەۋدى تۇرعىلىقتى جەرىنەن باستاۋىمىز كەرەك. ءبىزدىڭ بارلىق مەم­لەكەتتە ەلشىلىكتەرىمىز بار، سول ەلشى­لىكتەر ازاماتتاردىڭ قۇجاتتارىن قامداپ، قونىستاناتىن جەرى تۋرالى كەڭەس بەرۋى ءتيىس. بۇل جۇمىستى وسىندا وتىرعان سىرت­قى ىستەر مينيسترىنە تاپسىرامىن. – دەدى ەلباسى.

بۇل – ماڭگىلىك ەلدىڭ تاريحىندا ماڭگىلىككە قالاتىن، ەشكىم وزگەرتە المايتىن ۇلى ءسوز!

تاعدىرى قىل ۇستىندە تۇرعان قىتايداعى قازاقتار مىڭ تەكسەرۋ مەن تەرگەۋدەن ءوتىپ، اتاجۇرتىما جەتتىم-اۋ دەگەندە الدىنان «سوتتالدىڭ با، جوق پا» دەگەن انىقتاما شىعىپ، ەڭسەسى ءتۇسىپ كەلىپ ەدى.

– ەلگە كەلگەننەن سوڭ قۇجات تۇگەندەۋ ءۇشىن ءارى-بەرى سابىلۋ بولماۋى كەرەك. قى­تاي قازاقتارىنىڭ سوتتالعانى نەمەسە سوتتال­ماعانى تۋرالى انىقتاما الۋ جايى اعايىن­نىڭ ارعى بەتتەگى ەڭبەگىنە پروبلەمالار تۋعىزادى. ونى شەكارا تۇرعىسىنان سول جەر­دە انىقتاپ، ەلمەنەن اقىلداسىپ، كەلىسىپ شەشۋ كەرەك. ۇكىمەتكە وسىنىڭ بار­لىعىن كەشەندى تۇردە قايتا قاراپ، شەشىمىن تابۋدى تاپسىرامىن. – دەپ، قانداستارىن ول ازاپتان دا قۇتقاردى ءبىزدىڭ اسا مارتەبەلى پرەزيدەنتىمىز.

– شەتتە جۇرگەن اعايىننىڭ ۇرپاعىنا كومەك جاساۋ، ءوسىپ كەلە جاتقان جاستارعا قولۇشىن بەرۋ قاجەت. ءبىز شەتەلدەگى قازاق باۋىرلارىمىزدىڭ بالالارىنا قازاقستاندا ءبىلىم الۋلارىنا بار جاعدايلارىن جاساۋىمىز كەرەك. قازىر ولار گرانت ارقىلى ەلىمىزدىڭ جوعارى وقۋ ورىندارىندا وقي الادى. ۇكىمەتكە قانداستارىمىزدىڭ جوعارى ءبىلىم الۋلارىن قولجەتىمدى ەتۋ ءۇشىن، ولارعا بولىنەتىن كۆوتانى ەكى ەسەگە كوبەيتۋدى تاپسىرامىن. – دەپ، ۇلت كوشباسشىسى شەتتەن كەلەتىن جاستاردىڭ سانىنىڭ ارتۋىنا، ءبىلىم الىپ، تۇراقتاپ قالۋىنا ودان ارى كەڭ جول اشتى.

ال، ەكونوميكالىق داعدارىسقا بايلانىستى ۇكىمەت باياعىدا 20 مىڭ وتباسىعا دەپ بولەتىن كۆوتانى توقتاتتى. تەك، ۇكىمەت ايقىنداعان جەتى وبلىسقا كەلەتىندەرگە عانا ازداپ قولۇشىن بەرۋدى شەشتى. وسى جاعدايدى ەسكەرىپ، 2011 جىلدان باستاپ، تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ كوشى-قون قورىن قۇرۋ ماسەلەسىن دۇركىن-دۇركىن كوتەرىپ كەلىپ ەدىك، كورەگەن پرەزيدەنتىمىز «شەتتەگى جانە ەلگە كوشىپ كەلگەن اعايىنداردى قولداۋ ءۇشىن «وتانداستار» دەگەن قور قۇرامىز. ارينە، مەن ونى ۇكىمەتكە تاپسىراتىن بولامىن» دەپ، وسى قۇرىلتايدا جارق ەتكىزىپ، بۇل ارمانىمىزدى دا ورىندادى دا تاستادى...

تىلەك قابىلداندى! ارمان ورىندالدى!! ال قۋانباي كور!!!

جوعارىدا ءبىز ءسوز ەتىپ وتىرعان اتامەكەن اۋىلىندا تۇراتىن توقمۇحامەت تۇرسىنۇلى اقساقال، قۋانىشى قوينىنا سىيماي، ەكى ءىنىسى تولقىن ءداۋتايۇلى مەن بەرىكبول شۇعايۇلىن شاقىرىپ، وسىناۋ قۋانىشتى اۋىلدا دۇبىرەتىپ اتاپ ءوتۋدى ۇسىنادى. توقمۇحامەت تۇرسىنۇلى اعامىز ارعى بەتتە جۇرگەندە 23 جىل اۋىل اكىمى بولىپتى. اقساقال باسقارعان اۋىل بۇكىل قىتاي مەملەكەتى بويىنشا «وزات قىستاق» بولىپ، ورتالىق بەجىڭنەن ماراپاتتالىپتى. ال، ءوزى ەكى كەزەك ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىستىق، ءبىر كەزەك شىڭجاڭ ولكەلىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ (بىزشە كەڭەستىڭ) دەپۋتاتتىعىنا سايلانىپ، مىندەت وتەپتى. ارداقتى اعانىڭ ءسوزىن ىسكەر ىنىلەر جەرگە تاستاسىن با، سايدىڭ تاسىنداي ەكى باۋىرى ول ۇسىنىستى قۇپتاي جونەلەدى. اۋىل اكىمى داۋىلباي قاپەزوۆ تا بۇل باستاماعا بىردەن قول سوعادى. جۇزدەپ، مىڭداپ مال ايداپ وتىرعان قانداستارىمىزعا قاراجات دەگەن ءسوز بە ەكەن ءتايىرى، مىناداي قۋانىشتى ساتتە اق تۇيەنىڭ قارىنى جارىلماي كورسىن! «جۇمىلا كوتەرگەن جۇك جەڭىل!» دەگەن، بەرەكەسى ايرانداي ۇيىعان اۋىل حالقى بۇل جاعىن وزدەرى-اق شەشىپ تاستايدى.

ءسويتىپ، اۋىل ماڭىنداعى قاراعايمەن كومكەرىلگەن كەڭ جازىققا ونشاقتى اق شاڭقان ۇيلەر تىگىلىپ، V قۇرىلتايدىڭ تورىندە وتىرعان ەلباسىمىزدىڭ فوتو سۋرەتى باسىلعان كەرمەگە «قۇت اكەلگەن قۇرىلتاي» دەگەن ايشىقتى ءسوز جازىلىپ، ىلىنەدى. ارى قاراي اۋدان حالقى جيىلىپ، اقسارباس ايتىلىپ سويىلىپ، مول داستارقان جايىلادى.، اقىندار ايتىسى ۇيىمداستىرىلدى.

1 شىلدە كۇنى ءبىز - «قازاقستان رترك» اق باسقارما توراعاسىنىڭ ورىنباسارى، تالانتتى جۋرناليست قاينار ولجاي اعامىز بەن «رەسپۋبليكالىق راديو» جشس باس ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى – قازاق راديوسىنىڭ باس رەداكتور سەرىك سەيتىمان، ەل گازەتى «ەگەمەن قازاقستاننىڭ» ءتىلشىسى اسقار تۇراپباي باستاعان ءبىر شوعىر باق قىزمەتكەرلەرى، سونداي-اق ناۋشا قاجى، كاسىپكەر ايدىن ورازانباي، ءانۋار ناۋشاۇلى، كۇيشى اردابي ماۋلەت قوستاعان استانالىق ازاماتتار سول اتامەكەن اۋىلىندا وتكەن  قۋانىشتى تويدىڭ قۇتتى قوناقتارىنىڭ قاتارىندا بولىپ قايتتىق.

اتاپ ايتۋىمىز كەرەك، اعايىننىڭ كوڭىل كۇيى كوتەرىڭكى. ا دەسە، اۋىزدارىنان ەلباسى، قۇرىلتاي تۇسپەيدى. مۇحتار اۋەزوۆتىڭ سوزىمەن ايتساق، قانداستارىمىزدىڭ جۇزىنەن V قۇرىلتايدىڭ جىل كەلگەندەي جاڭالىق اكەلگەنى، قۋانىش سىيلاعانى بىردەن سەزىلىپ تۇر!

تويدىڭ دا تويى بولادى. وتكەندى اڭساپ، ءنازىر-قۇزىر بەرە-بەرگەننەن گورى، بولاشاققا داڭعىل جول سىلتەيتىن مىناداي شەشىمدەردى شەتتەگى شەركوكىرەك بولىپ وتىرعان جۇرتقا قۋانا جەتكىزۋ، ارينە، قۇپتارعا تۇرارلىق باستاما. بىراق تويلاۋ ەكەن دەپ، ءبىزدىڭ اعايىندار اۋىل باسى بىردەن ات شاپتىرۋدىڭ قاجەتى جوق. وسى توي – بارشا قاۋىمنىڭ ورتاق قۋانىشى مەن ەلباسىمىزعا دەگەن العىسى دەپ قابىلداعان ءجون. سول تويعا جۇمسايتىن اقشانى ەلباسى قۇرۋعا تاپسىرما بەرگەن انا «وتانداستار» قورىنا قۇيىپ وتىرۋ كەرەك. قور قۇرىلىپ، تۇساۋى كەسىلگەن كۇننەن باستاپ ءوزىم ەڭبەكاقىمنىڭ 1 % -ىن ەسەپ-شوتىنا اۋدارىپ وتىراتىن بولام. سىزدەر دە، قانداستار، تابىستارىڭىزدىڭ ءبىر پايىزىن وسى قورعا قوسىڭىزدار!!!

تويعا اۋداننىڭ جاڭادان تاعايىندالعان اكىمى قانات سەرىكۇلى ءوزىنىڭ اپپاراتىن ەرتە كەلىپتى. توي شىمىلدىعىن قىسقاشا قۇتتىقتاۋ ءسوز سويلەپ، سول قانات سەرىكۇلى باۋىرىمىز اشىپ بەردى. اكىم ءسوزى ارى قاراي قاينار ولجاي اعامىزدىڭ كومەيىنەن توگىلگەن مارجان سوزدەرمەن تۇزدىقتالدى. توي سوڭى اۋىل ونەرپازدارى دايىنداعان كونتسەركە، ات بايگەسىنە، پالۋان كۇرەسىنە، التىباقانعا جالعاسىپ كەتە بەردى...

اۋىت مۇقيبەك

Abai.kz