اپتا ىشىندە پرەزيدەنت نازارباەۆتىڭ اقپارات قۇرالدارىنا سۇحبات بەرىپ، ەل ساياساتىنداعى ەڭ ماڭىزدى دەگەن ماسەلەلەرگە ءوز پىكىرىن ءبىلدىردى. سولاردىڭ كەيبىرىنە شولۋ جاسايمىز. پرەزيدەنت نە دەدى؟ ءبىز نە تۇيدىك؟

لاتىن ءالىپبيى تەك قازاققا عانا قاتىستى ماسەلە...

اۋەلى، ەلباسى "حابار" ارناسىنا بەرگەن سۇحباتىندا لاتىن الىپبيىنە كوشۋ پروتسەسسى قازاققا عانا قاتىستى ەكەنىن اشىق ايتتى.

"لاتىن ارپىنە كوشكەندە، ءبىز ورىس تىلىنەن قاشىپ كەتەيىن دەگەن جوقپىز. وسىنداي الىپ-قاشپا سوزدەردى كەيبىر ساياساتكەرلەر ايتادى. اسىرەسە ورىس تىلىندە. ءالىپبي تەك قانا قازاقتىڭ تىلىنە قاتىستى ماسەلە. عىلىم مەنەن تەحنيكانىڭ كوزى بولىپ وتىرعان، كوپ اۋدارىلعان ورىس تىلىنە، بارلىعىن اجىراتپاساق، مەنىڭشە ءبىز بايىمايمىز، كەدەيلەنەمىز. بۇل جاتقان ۇلكەن ماسەلە. ۇلكەن جۇمىس اتقارىلىپ جاتىر. جاقىندا مەن ءبىر-ەكى ءماتىنىن قارايتىن بولامىن. وسىمەن شۇعىلدانىپ جۇرگەن عالىمداردى، ءتىلماشتاردىڭ بارلىعىن جيناپ، سولارمەن وتىرىپ، قاراپ ءبىر جوباعا توقتايتىن بولامىز", - دەدى پرەزيدەنت نازارباەۆ.

ۇققانىمىز - ءبىر مەملەكەتكە ەكى ءالىپبي بولادى. ءسويتىپ، سابەتتىڭ سانادان ارىلا الماي كەلە جاتقان مەملەكەتتىك مەنەدجمەنت كيريليتسانى لاتىن الىپبيىمەن قاتار الىپ جۇرۋگە ىقىلاس تانىتتى. قازاقستاندا 3 ميلليونعا جۋىق ورىس دياسپوراسى تۇراتىنىن ەسكەرسەك، كيريليتساعا قۇلىقتىلار بار. دەگەنمەن، مەملەكەتتىك ستاتيستيكا قازاقستان حالقىنىڭ 80 پايىزى قازاق ءتىلىن ەركىن مەڭگەرگەندىگىن ايتتى.

سوتتار سابەتتىك سانادان ارىلماعان

سابەتتىك سانا دەمەكشى، پرەزيدەنت نازارباەۆتىڭ ءوزى دە ايتتى مۇنى. ەلباسى كۇنى كەشەگى سۇحباتىندا سوتتاردىڭ سابەتتىك سانادان ارىلماعانىن ايتتى.

"بىرىنشىدەن، سوتتاردىڭ ءوزىن قايتا تاربيەلەۋ كەرەك. ولار ءالى سابەتتىك سانادان ارىلماعان. گەرمانيا، بريتانيا، فرانتسيا، پوستكەڭەستىك ەلدەردىڭ تاجىربيەلەرىن قايتا قاراپ شىعۋ قاجەت. سولاردىڭ ىشىندە ەڭ وزىق، ەڭ ءتيىمدىسىن تاڭدايمىز", - دەدى پرەزيدەنت.

قازاق قوعامىندا ءادىل سوتقا دەگەن سەنىمنىڭ كۇرت تومەندەپ كەتكەنى بەلگىلى. قارا قىلدى قاق جارادى دەگەن سوتتار "ساۋدانىڭ" سويىلىن سوعىپ كەتكەنى دە وتىرىك ەمەس. ناتيجەسىندە، بيلىك پەن حالىق اراسى الشاقتاي ءتۇستى. اسىرەسە، جوعارعى بيلىككە تىكەلەي تاۋەلدى سوت - ءسوز بوستاندىعى، ادام قۇقىقتارى دەگەن ماسەلەنى ەكىنشى پلانعا ىسىرىپ، اياعىندا بۇيرىقتى ورىنداۋشىعا اينالدى. بۇل انتيدەموكراتيالىقتىڭ ءبىر كورىنىسى ەدى.

پرەزيدەنتىتڭ ءوزى "ۇر دا جىق" سوتتاردى تاربيەلەيتىنىن، سوت جۇيەسىنە رەفورما كەرەكتىگىن ايتتى.

"ەكونومنىي" ەسىموۆ ەلباسىنان ماقتاۋ ەستىدى

ايتپاقشى، ەكسپو-2017 وتكىزىپ جاتقان ەل پرەزيدەنتى ەسىموۆتى ماقتادى.

استانا ەكسپو-2017 ۇق اق باسشىسى احمەتجان ەسىموۆ "ەكونومداپ" ءجۇرىپ ەلباسىنان ماقتاۋ ەستىدى.

ء"بىز قۇرعان كومپانيا — "استانا ەكسپو-2017" — العاشىندا شىعىن 800 ميلليارد تەڭگە كولەمىندە بولادى دەپ جوسپارلاعان. قولدانىلعان شارالار ناتيجەسىندە شىعىن كولەمى ەكى ەسەگە — شامامەن 400 ميلليارد تەڭگەگە قىسقاردى. مۇنىڭ ءبارى احمەتجان ەسىموۆ جەتەكشىلىك ەتەتىن ەكسپو-2017 ۇيىمداستىرۋشىلارىنىڭ ەڭبەگى. ولار جاقسى جۇمىس ىستەدى", - دەدى نازارباەۆ.

ايتپاقشى، ەسىموۆ مىرزا 2015 جىلى ەكسپو قۇرىلىسىنان 78 ميلليارد تەڭگە ۇنەمدەپ، ەلباسىنىڭ العىسىن العان ەدى.  سودان 2017 جىلى ەكسپو كورمەسىنىڭ اشىلۋىنا از قالدى دەگەندە، ەسىموۆ مىرزا قۇرىلىس جانە دايارلىق جۇمىستارىنىڭ اياقتالعانىن ايتىپ، باق-قا سۇحبات بەردى. وندا ۇزىن-ىرعاسى 300 ميلليارد تەڭگە ۇنەمدەگەنىن ايتتى.

«ءبىز ۇلكەن جۇمىستى اياقتادىق. ءتىپتى، مەردىگەر كومپانيالارمەن ارادا كەلىسپەۋشىلىكتەر دە بولدى. ارينە، ولار كوبىرەك العىسى كەلدى عوي. دەگەنمەن ءبىز ءوز مىندەتىمىزدى ابىرويمەن ورىنداپ شىقتىق. سونىڭ ناتيجەسىندە ءبىز قۇرىلىستىڭ اۋەلگى بەلگىلەنگەن سوماسىنان 300 ميلليارد تەڭگە ۇنەمدەدىك»، - دەيدى ەكسپو-2017 باسشىسى احمەتجان ەسىموۆ.

شارشاماپتى. ەشقايدا دەمالۋعا بارمايدى

ەلوردادا ەكسپو وتكىزىپ جاتقان ەلباسى ءالى تىڭ كورىنەدى. ەشقايدا دەمالۋعا بارمايتىنىن، بارعىسى كەلمەيتىنىن جەتكىزدى.

"مەن جەر بەتىندەگى كوپتەگەن ادەمى جەرلەردى كوردىم.  بىراق وسكەلەڭ ۇرپاققا جانە زامانداستارىما ايتقىم كەلەدى - مەن قازىر ەشقايدا دەمالۋعا بارعىم كەلمەيدى. بۋراباي سەكىلدى عاجاپ مەكەندى مەن وسى ۋاقىتقا دەيىن كەزدەستىرمەدىم.  دال وسىنداي تابيعات شىعىس قازاقستاندا بار. ەرتىس وزەنىنىڭ سەكسەن پايىزى قازاقستاندىق سۋدان قۇرالعان. الاتاۋ باۋرايى ءوز الدىنا بولەك اڭگىمە. قىستا شاڭعى تەۋىپ، تاۋدا سەرۋەندەۋگە بولادى", - دەيدى پرەزيدەنت.

پرەزيدەنتتىڭ سوت جۇيەسىن رەفورمالاۋ تۋرالى ايتقانى قوعامدىق تالقىلاۋدى قاجەت ەتەتىن تاقىرىپ. ال لاتىن الىپبيىنە تەك قازاقتاردى كوشىرۋ ەلدەگى ەتنوستىق بىرلىكتى قاق جارۋى ابدەن ىقتيمال قۇبىلىس ەكەنىن دە ايتا كەتكەن ءجون. ازىرگە وسى بولدى.

نۇرزات توعجان

Abai.kz