ساناۋلى كۇننەن كەيىن ەلىمىزدە وتەتىن استانا ءسامميتى قارساڭىندا ۇيىمداستىرىلعان ەقىۇ ادامي ولشەمى جونىندەگى شولۋ كونفەرەنتسياسىنىڭ ءبىرىنشى كۇنى ەلوردامىز استانانىڭ تورىندە بەيبىتشىلىك جانە كەلىسىم سارايىندا ءوتىپ جاتىر، اتالعان كونفەرەنتسياعا ەقىۇ-عا قاتىسۋشى ەلدەردەن كەلگەن دەلەگاتسيالاردىڭ 800-دەن استام مۇشەسى، حالىقارالىق جانە وتاندىق ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ، سونداي-اق ادام قۇقىقتارى سالاسىنداعى حالىقارالىق قورلار مەن اكادەميالىق ورتانىڭ وكىلدەرى قاتىسۋدا.

كونفەرەنتسيا جۇمىسىنىڭ ءبىرىنشى سەسسياسىندا بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ ەركىندىگى، ادام ساۋداسىمەن جانە كولەڭكەلى ەكونوميكانىڭ كەلىمسەك-ميگرانتتارى سىندى توپتارىمەن كۇرەس جايى ايتىلدى. ءوز كەزەگىندە شولۋ كونفەرەنتسياسىنا بەلسەندى تۇردە قاتىسىپ، وسى تاقىرىپتاردا بايانداما وقىعان شەتەلدىك ساراپشىلار الدا كەلە جاتقان استانا ءسامميتى ءتيىمدى شەشىمدەر قابىلدايتىن تاريحي باسقوسۋ بولادى دەگەن سەنىمدە ەكەندەرىن ايتتى.

جۇمىستىڭ «ءسوز بوستاندىعى» سەسسياسىندا الەمدەگى ءسوز بوستاندىعى، اقپارات الۋدى قامتاماسىز ەتۋ، باق پەن ينتەرنەت-رەسۋرستارعا قاتىستى كەز-كەلگەن شەكتەۋلەردى بولدىرماۋ جانە جۋرناليستەردىڭ قاۋىپسىزدىگى تۋرالى ەقىۇ-نىڭ باق-عى ءسوز بوستاندىعى جونىندەگى وكىلى دۋنيا مياتوۆيچ بايانداما جاسادى.

ساناۋلى كۇننەن كەيىن ەلىمىزدە وتەتىن استانا ءسامميتى قارساڭىندا ۇيىمداستىرىلعان ەقىۇ ادامي ولشەمى جونىندەگى شولۋ كونفەرەنتسياسىنىڭ ءبىرىنشى كۇنى ەلوردامىز استانانىڭ تورىندە بەيبىتشىلىك جانە كەلىسىم سارايىندا ءوتىپ جاتىر، اتالعان كونفەرەنتسياعا ەقىۇ-عا قاتىسۋشى ەلدەردەن كەلگەن دەلەگاتسيالاردىڭ 800-دەن استام مۇشەسى، حالىقارالىق جانە وتاندىق ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ، سونداي-اق ادام قۇقىقتارى سالاسىنداعى حالىقارالىق قورلار مەن اكادەميالىق ورتانىڭ وكىلدەرى قاتىسۋدا.

كونفەرەنتسيا جۇمىسىنىڭ ءبىرىنشى سەسسياسىندا بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ ەركىندىگى، ادام ساۋداسىمەن جانە كولەڭكەلى ەكونوميكانىڭ كەلىمسەك-ميگرانتتارى سىندى توپتارىمەن كۇرەس جايى ايتىلدى. ءوز كەزەگىندە شولۋ كونفەرەنتسياسىنا بەلسەندى تۇردە قاتىسىپ، وسى تاقىرىپتاردا بايانداما وقىعان شەتەلدىك ساراپشىلار الدا كەلە جاتقان استانا ءسامميتى ءتيىمدى شەشىمدەر قابىلدايتىن تاريحي باسقوسۋ بولادى دەگەن سەنىمدە ەكەندەرىن ايتتى.

جۇمىستىڭ «ءسوز بوستاندىعى» سەسسياسىندا الەمدەگى ءسوز بوستاندىعى، اقپارات الۋدى قامتاماسىز ەتۋ، باق پەن ينتەرنەت-رەسۋرستارعا قاتىستى كەز-كەلگەن شەكتەۋلەردى بولدىرماۋ جانە جۋرناليستەردىڭ قاۋىپسىزدىگى تۋرالى ەقىۇ-نىڭ باق-عى ءسوز بوستاندىعى جونىندەگى وكىلى دۋنيا مياتوۆيچ بايانداما جاسادى.

وسى سەسسيادا ەقىۇ-عا قاتىسۋشى ەلدەردەن كەلگەن دەلەگاتسيالاردىڭ 800-دەن استام مۇشەسى، حالىقارالىق جانە وتاندىق ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ، سونداي-اق ادام قۇقىقتارى سالاسىنداعى حالىقارالىق قورلار مەن اكادەميالىق ورتانىڭ وكىلدەرى ءسوز الىپ، ءوز پىكىرلەرىن ورتالاعا سالىپ، ۇسىنىستار ايتىپ جاتتى.

سەسسيا بارىسىندا ءسوز العان قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتى جانىنداعى ادام قۇقىعى بويىنشا كوميسسيانىڭ حاتشىسى تاستەمىر ابىشەۆ قازاقستاندا ءسوز بوستاندىعى اتا زاڭمەن كەپىلدەندىرىلگەن، سوندىقتان تاۋەلسىز باسىلىمدار ەش كەدەرگىسىز رەسپۋبليكا تەرريتورياسىندا تارالادى دەپ اتاپ ءوتتى. ونىڭ سوزىنە قاراعاندا، قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋتسياسىندا ءسوز بوستاندىعىنا، بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىن دامىتۋ بوستاندىعىنا كەپىلدىك بەرەتىن زاڭناما بار. ەلىمىزدەگى «ۆزگلياد»، «رەسپۋبليكا»، «تاڭ»، «العا»، «سۆوبودا سلوۆا» سياقتى وپپوزيتسيالىق باسىلىمدار قازاقستان رەسپۋبليكاسى اۋماعىنا ەركىن تارايدى، جانە كەز كەلگەن دۇڭگىرشەكتەن، ءتىپتى، وزگە گازەتتەرگە قاراعاندا وڭاي تاۋىپ الۋعا بولاتىنىن ەسكەرتتى. ول بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ 80 پايىزىن تاۋەلسىز باسىلىمدار قۇرايتىنىن، ال  35 گازەت قازاقستان ەتنوستارىنىڭ 11 تىلىندە شىعاتىنىن ەرەكشە اتاپ ءوتتى.

«باق بوستاندىعى» سەسسياسىندا ءسوز سويلەگەن  «جاستار» تاۋەلسىز الەۋمەتتىك ساياسي گازەتىنىڭ وكىلى راۋشان بازارباي استانادا ءوتىپ جاتقان القالى جيىننان ەلىمىزدىڭ دەموكراتيالىق قوعامدى ودان سايىن دامىتا تۇسۋگە دەگەن نيەتىن، ەلىمىزدەگى پىكىر الۋاندىعى مەن ءسوز بوستاندىعىنىڭ قارقىندى دامىپ وتىرعانىن بىلۋگە بولادى دەپ مالىمدەدى. ونىڭ ايتۋىنشا، قازاقستاندا ەركىن ءباسپاسوز ءۇشىن قۇقىقتىق نەگىز جاقسى قالىپتاسقان. ءسوز بوستاندىعى مەن باق ەركىندىگىنە قاتىستى ماسەلە كوتەرىپ جۇرگەن باسىلىمدار نەگىزىنەن زاڭ شەڭبەرىندە  قۇقىق بۇزاتىندىقتان، سونداي كەمشىلىكتەرى ءۇشىن جاپا شەگىپ جاتقاندىقتان دا كوبىنەسە ءارتۇرلى قيتۇرقى  ارەكەتكە بارادى دەپ پىكىر ءبىلدىردى.

جيىن بارىسىندا «قازاقستاندا ءسوز بوستاندىعى جوق» دەگەن اڭگىمگە قاتىستى ءوزىنىڭ كەلىسپەۋشىلىگىن باس رەداكتورلار كلۋبىنىڭ وكىلى ءبىلدىردى. ونىڭ پىكىرىنشە، قازاقستاندا تىركەلگەن 3 مىڭعا جۋىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ 80 پايىزى جەكە يەلىكتە جانە مەملەكەت وعان ەشقانداي دا ىقپال ەتە المايدى. وندا جاريالاناتىن ماتەريالداردىڭ قانداي بولۋى قاجەتتىگىنە ەشكىم دە شەك قويا المايدى. بۇگىندە ەلىمىزدەگى  بيلىككە سىن ايتقىسى كەلەتىن باسىلىمداردىڭ سانى مەملەكەتتىك باسىلىمداردىڭ سانىنان ارتىق. تەك «سۆوبودا سلوۆا» باسىلىمىنىڭ ءوزىنىڭ تارالىمى اپتاسىنا 90 مىڭ دانادان، «رەسپۋبليكا» باسىلىمىنىڭ سانى 30 مىڭ،  «جاس الاش» گازەتىنىڭ تارالىمى 50 مىڭ دانامەن تاراپ، ەلىمىزدەگى كەز-كەلگەن دۇڭگىرشەكتەن نەمەسە دۇكەننەن ساتىپ الۋعا بولادى. «وسىنداي جاعدايدا ءسوز بوستاندىعىن جوق دەۋگە بولا ما؟»، -  دەپ ەسكەرتتى باس رەداكتورلار كلۋبىنىڭ وكىلى.

ونىڭ ايتۋىنشا، ەلىمىزدە «ك+» اتتى وپپوزيتسيالىق تەلەارنا تاعى بار. ونىڭ تەلەباعدارلامالارىندا ۇكىمەتكە، مەملەكەت باسشىسىنا جانە بيلىكتىڭ وزگە دە وكىلدەرىنە قاتىستى سىني پىكىرلەر ايتىلىپ جاتادى. ال مەملەكەتتىڭ يەلەگىندە ەكى تەلەارنا - «حابار» مەن «قازاقستان» جانە ەكى باسىلىم بار - «ەگەمەن قازاقستان» جانە «كازاحستانسكايا پراۆدا». جەكەلەگەن ازاماتتاردىڭ وزدەرىنىڭ باسپالارىن اشىپ،  قاجەتتى ماتەريالدارىن باسۋعا ەشكىم كەدەرگى نەمەسە شەكتەۋ جاساپ وتىرعان جوق. بۇل تۇرعىدا قازاقستاندا كەيبىر ماتەريالداردى باسپالار قابىلدامايدى دەگەن ءسوز نەگىزسىز.

ءوتىپ جاتقان ءىس-شارانىڭ ۇلكەن مانگە يە ەكەندىگىن جەتكىزگەن «قازاقستاننىڭ ازاماتتىق اليانسىنىڭ» اتقارۋشى ديرەكتورى الينا حاماتدينوۆا جيىندا جەكەلەگەن مەملەكەتتەردىڭ عانا ەمەس، الەمنىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى تالقىلانىپ جاتقاندىعىن تىلگە تيەك ەتتى. ول «ادامگەرشىلىك قۇندىلىقتار باعىتىندا قازاقستاننىڭ تاجىريبەسى مول. سوندىقتان ۇلتارالىق تاتۋلىق پەن ءوزارا كەلىسىمنىڭ قازاقستاندىق جولى وزگە ەلدەرگە ۇلگى-ونەگە بولا الادى. ال مەملەكەتتىك ورگاندار مەن ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار اراسىندا بايلانىس ورناتۋ ءتاسىلى جونىندە ەۋروپالىقتاردان ۇيرەنەرىمىز ءالى كوپ. ەلىمىزدە ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار جەتكىلىكتى. ولار قازىرگى ۋاقىتتا قوعامدىق مۇددەنى قورعاۋدا بەلسەندى جۇمىس ىستەپ كەلەدى»، - دەپ مالىمدەدى.

شولۋ كونفەرەنتسياسىنىڭ «ءسوز بوستاندىعى» سەسسياسىندا شەتەلدىك ساراپشىلار مەن ازاماتتىق قوعام بەلسەندىلەرى تاراپىنان ءسوز بوستاندىعى مەن جالپى قازاقستانداعى قوعامدىق-ساياسي جاعدايعا قاتىستى قاراما-قارسى پىكىرلەر ايتىلىپ، قىزۋ تالقىلاندى. ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمنىڭ بەلسەندىلەرى فورۋم اياسىندا شەتەلدىك ارىپتەستەرمەن تىعىز بايلانىس ورناتىپ، ازاماتتىق ينستيتۋتتاردى دامىتۋعا قاتىستى ويلارىن ورتاعا سالىپ تاجىريبە الماستى. بۇل القالى باسقوسۋ سان ءتۇرلى كوزقاراستاردى توعىستىرا ءبىلدى.

«اباي-اقپارات»