بۇگىننەن باستاپ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا تۇراقتى تىركەۋگە تۇرۋدا، قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنان كوشىپ كەلگەن قانداستارىمىعا باستى كەدەرگى بولىپ كەلگەن، سوتتىلىعىنىڭ بار نەمەسە جوقتىعىن دالەلدەيتىن انىقتامانى تالاپ ەتۋ كۇشىن جويدى.

القيسسا، اتالعان انىقتامانى تالاپ ەتۋدى كۇشىنەن قالدىرۋ، شىنى كەرەك، وڭايعا تۇسكەن جوق. تۇپ-تۋرا 2015 جىلدىڭ 9 اقپانىنان («قر كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە حالىقتىڭ كوشى-قونى جانە جۇمىسپەن قامتىلۋى ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرتۋلەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭ جوباسىنا بايلانىستى قۇرىلعان جۇمىس توبىنىڭ ماجىلىستە العاشقى وتىرىسى بولىپ وتكەن كۇننەن) باستالعان كۇرەس – ەكى جىل، جەتى اي، توعىز كۇن دەگەندە جەڭىسپەن اياقتالدى. ءدال الاشتىڭ ارىستانى قانات باۋىرىم يسلامنىڭ كەزەكتى جەڭىسىنىڭ قارساڭىندا!

بيىل 23 ماۋسىمدا استانادا وتكەن دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ V قۇرىلتايىنداعى ەلباسىمىزدىڭ «ەلگە كەلگەننەن سوڭ قۇجات تۇگەندەۋ ءۇشىن ءارى-بەرى سابىلۋ بولماۋى كەرەك. قىتاي قازاقتارىنىڭ سوتتالعانى نەمەسە سوتتالماعانى تۋرالى انىقتاما الۋ جايى اعايىننىڭ ارعى بەتتەگى ەڭبەگىنە پروبلەمالار تۋعىزادى. ونى شەكارا تۇرعىسىنان سول جەر­دە انىقتاپ، ەلمەنەن اقىلداسىپ، كەلىسىپ شەشۋ كەرەك!» - دەگەن تاپسىرماسىنا ساي، «شەتەلدىكتەرگە جانە ازاماتتىعى جوق ادامدارعا قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا ۋاقىتشا جانە تۇراقتى تۇرۋعا رۇقساتتار بەرۋ قاعيدالارىن بەكىتۋ تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسى ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ 2015 جىلعى 4 جەلتوقسانداعى №992 بۇيرىعىنا تولىقتىرۋ ەنگىزىلىپ، اتالعان بۇيرىق قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ادىلەت مينيسترلىگىندە 2017 جىلى 04 قىركۇيەكتە №12880 بولىپ قايتا تىركەلدى.

ياعني، وسى بۇيرىقتىڭ (قاعيدانىڭ) 10-تارماعىنداعى «ازاماتتىعى تيەسىلىلىگى نەمەسە تۇراقتى تۇراتىن مەملەكەتتە سوتتىلىعى (سوتتىلىعىنىڭ بولماۋى) تۋرالى ءتيىستى مەملەكەتتىڭ قۇزىرەتتى ورگانى بەرگەن قۇجات;» - دەپ اتالاتىن 6)-تارماقشاسىنا ءبىزدىڭ ءوتىنىشىمىز بويىنشا «(قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسى ازاماتتارىنىڭ ەتنيكالىق قازاقتارىن قوسپاعاندا، ەگەر وزگە حالىقارالىق شارتتاردا كوزدەلمەسە);» - دەگەن ەسكەرتپە قوسىلدى.

ەندى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا كەلىپ، تۇراقتى تىركەۋگە تۇرىپ،  ىقتيارحات الاردا، ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ كوشى-قون پوليتسياسى  قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنان كوشىپ كەلگەن ەتنيكالىق قازاقتاردان «سوتتىلىق تۋرالى» انىقتاما تالاپ ەتپەيدى. قانداستارىمىز «سوتتىلىق تۋرالى» قۇجاتىن راستاتۋ ءۇشىن بايتاق قازاقستاننىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن استانا مەن الماتىعا  سابىلاتىن، وداعى قىتايدىڭ كونسۋلدىعىنا بارىپ اپتالاپ تەلمىرەتىن تاريح ءوز پاراعىن وسى جەردەن جاپتى! دۇنيەدە وزگەنىڭ قولىنا قاراعان، بوساعاسىندا تەلمىرگەن كىرىپتارلىقتان وتكەن قورلىق، ءاي، جوق شىعار؟! سول كىرىپتارلىقتان قۇتىلدى، قانداستارىمىز!

ءسويتىپ، قۇجات جيناۋدىڭ ازابى مەن توزاعىن ءبىر كىسىدەي تارتقان قىتايدان ورالعان قانداستارىمىز «قوش بول، «سوتتىلىق تۋرالى» انىقتاما! قوش بول، قىتاي ەلشىلىگى!» - دەيتىن كۇنگە دە، مىنە، جەتتى-اۋ، شىركىن!

ۇلت كوشباسشىسى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ قازاقستان تاۋەلسىزدىگىن الماي تۇرىپ جولعا قويعان «كوشى-قون» اتتى تۇڭعىش ءھام ۇلى ساياساتىن قولداۋ، ونىڭ زاڭنامسىن كەمەلدەندىرۋ، الىستاعى اعايىننىڭ اتاجۇرتىنا كەلەتىن جولىن داڭعىراتىپ اشۋ جولىنداعى اۋىت مۇقيبەكتىڭ دە سوڭعى بەس-التى جىلدىڭ كولەمىندەگى حات جازۋمەن وتكەن ۇيقىسىز تۇندەرى; ارىستاندارمەن الىسقان، جولبارىستارمەن جۇلقىسقان ازاپتى ايلارى; جۇمىسسىز  قالىپ، سەرگەلدەڭگە تۇسكەن جىلدارى، مىنە، ءبىر-اق كۇندە قۋانىشقا اينالدى. ەندى ول وتكەن كۇننىڭ بەلگىسى رەتىندە «زاڭ تۇزەلدى، قانداسىم، سەن دە تۇزەل!» دەگەن قالىڭ كىتابىنىڭ ءار بەتىندە تاسقا باسىلىپ قالا بەرەدى!

وبالى كانە، بۇل ماسەلەنىڭ وڭ شەشىلۋىنە تاۋەلدى-تاۋەلسىز قازاق ءباسپاسوز- اقپارات قۇرالدارىنىڭ قابىرعالى توبى – «دات»، «جاس الاش»، «قازاق ءۇنى»، «الاتاۋ»، «ءتورتىنشى بيلىك» گازەتتەرى، «31»، «كتك»، «QAZAQSTAN»، «حابار» تەلەارنالى جانە «Alashainasy.kz»، «Baq.kz»، «Qamshy.kz»، «Saigez.kz»، «Minber.kz» اقپاراتتىق پورتالدارى ايانىپ قالعان جوق. رەتى كەلگەندە باتىل-باتىل ءۇن قاتىپ، قولداپ وتىردى. سونىڭ ىشىندە، ايگىلەپ تۇرىپ ايتايىن، «كوشى-قون» دەگەن تاقىرىپتى كۇن تارتىبىنەن تۇسىرمەي، سوڭىنا دەيىن كوتەرە بىلگەن «Abai.kz» اقپاراتتىق پورتالىنا, بۇكىل شەتتەن كەلگەن قازاقتار، قارىزدارمىز! وسى تاقىرىپتى كۇن قۇرعاتپاي كوتەرگەنى ءۇشىن «Abai.kz» تەندردەن دە قاعىلدى. بىراق، ەشكىمنەن ەشقاشان قايمىققان جوق، قانداستارىنىڭ مۇددەسىن قاسقايىپ تۇرىپ قورعادى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، «جازا الماساڭ، ساعان سەرت! باسا الماسام، ماعان سەرت!» دەپ داۋرەن قۋات باۋىرىمىز ۇستانىمىنان تايمادى جانە ونىڭ ەكى ساردارى – قانات ابىلقايىر مەن نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى دا بۇل ماسەلەدە تاباندىلىق تانىتتى. ال، تەندرگە كەلگەندە، تابانىنىڭ ءبۇرى جوق قۋلاردىڭ بۇل تاقىرىپتان تايقىپ كەتكەنىن دە ەستىدىك. ەگەر، شەگارا اسىپ كەلگەن قانداستارىمىزدىڭ اتقامىنەر ازاماتتارى ۇلت ءۇشىن بىردەمە ىستەيىك دەپ بەكىسە، ولار جۇمىسىن ەڭ الدىمەن «Abai.kz» اقپاراتتىق پورتالىن قولداۋدان باستاۋى كەرەك!

«الىستان كەلگەن اعايىن» دەگەن اتى بار بۇل قاۋىم بۇل كۇندە ءبىر جارىم ميلليونعا تاياعان، مۇمكىن، ودان دا كوپ قارا ورمان حالىققا اينالىپ، ءۇيىرىن تاۋىپ، قاسيەتتى قازاق جەرىنىڭ بارلىق پۇشپاعىنا ىرگە تەۋىپ ۇلگىردى. ەلباسى ساياساتىنىڭ ارقاسىندا ولاردىڭ ەڭسەسى بيىك، رۋحى اسقاق. ءجۇز جاساعىر ۇلت كوشباسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ جاقىندا عانا استانادا وتكەن دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ V قۇرىلتايىندا «ەلىم، جەرىم دەپ ەڭىرەگەن ءاربىر قا­زاققا قازاقستاننىڭ ەسىگى ارقاشان اشىق، ايقارا اشىق. ەشكىمگە شەكتەۋ جوق!» -دەپ، قازاق كوشىنىڭ بولاشاق تاعدىرىن تاعى ءبىر مارتە شەگەلەپ قويدى. بۇل كوش ەندى ەشقاشان توقتاماق ەمەس جانە ەشكىم دە توقتاتا الماق ەمەس! جۇيەسىن تاۋىپ، جۇرەكتىلىكپەن ساۋاتتى ايتا بىلسەك، تاباندىلىقپەن ءوز دەڭگەيىندە ۇزدىكسىز كوتەرە الساق، ورىندى ءوتىنىشىمىزدىڭ جەردە قالماي، ورىندالاتىنىنا دا كوزدەرىڭىز ابدەن جەتكەن شىعار، ارداقتى اعايىن!

وسى جەردە بيلىكتىڭ بيىك-بيىك بۇتاعىندا وتىرعان قۇزىرلى ورىن باسشىلارىنا قولىمىزدىڭ جەتۋىنە، ءوتىنىشىمىزدى تاپسىرۋعا، جۇيەدەن شەتتەن كەلگەن اعايىننىڭ ەڭ كىلتەڭ ماسەلەلەرىن شەشۋدە «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ، ونىڭ رەسپۋبليكالىق قوعامدىق قابىلداۋ بولمەسىنىڭ وتە-وتە زور ىقپالى بولعانىن ريزاشىلىقپەن ايتا كەتۋ – بۇلجىماس پارىز ماعان! مىنە، بيىل «كوش كولىكتى بولسىن!» رەسپۋبليكالىق اكتسياسى اياسىندا كوشى-قون ماسەلەلەرى بويىنشا ازاماتتاردى تاقىرىپتىق قابىلداۋدىڭ تۇجىرىمداماسى جاسالدى. اتالعان اكتسيا بيىلعى سوڭعى جارتى جىلدىعىنان باستاپ رەسپۋبليكا بويىنشا، كەزەگى كەلگەندە، ءوتىپ تۇراتىن بولىپ، «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ جوسپارىنا كىردى. ال، اكتسيانىڭ تۇساۋى 2017 جىلعى 14 شىلدەدە كەسىلدى.

اۋىت اقىن ەندىگى جەردە ىشكى ىستەر ءمينيستىرى قالمۇحانبەت قاسىموۆ اعاسىنا العىسىن ايتىپ، قولىن قىسادى دا، ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ءمينيسترى تامارا  دۇيسەنوۆانى بەتكە الادى.

سەبەبى، بۇگىنگى تاڭدا «...ەكى ەل اراسىندا كەلىسىم جوق!» دەگەن كەراناۋ ۋاجبەن شەتەلدەن كەلگەن زەينەت جاسىنداعى اتا-اپالارىمىزدىڭ زەينەتاقىسى نەبارى 11-12 مىڭ تەڭگەنىڭ كولەمىندە عانا قالىپ وتىر. كەلىپ، مەملەكەتتىك قىزمەتكە تۇرعان قانداستارىمىزدىڭ شەتەلدەگى ەڭبەك ءوتىلى ەسەپكە الىنباي كەلەدى...

تامارا بوسىمبەكقىزى دا قازىنالى ەلدە تۋعان قازاقتىڭ ەركەككە بەرگىسىز ىسكەر قىزى. اللا قالاسا، «نۇر وتانىم» مەن «Abai.kz»-ءتىم امان بولسا، بۇل ماسەلە دە ءوز شەشىمىن تاۋىپ قالار دەگەن زور ۇمىتتەمىز.

ءبارىن ايت تا – ءبىرىن ايت، بۇگىننەن باستاپ تۇراقتى تىركەۋگە تۇرۋعا كەدەرگى جوق، زاڭ تۇزەلدى! بۇل – «حالىقتىڭ كوشى-قونى تۋرالى» زاڭعا، ءوزىمىز ويلاعانداي، تۇبەگەيلى وزگەرىس ەنگىزىلدى دەگەن ءسوز!!

قانداسىم، تاعى ءبىر مارتە قايتالاپ ايتايىن، ەندى سەن دە تۇزەل!

اۋىت مۇقيبەك

 18.09.2017

استانا

Abai.kz