«ەشكى سويسا دا، قاساپشى سويسىن». كەرەمەت ايتىلعان! الايدا، «اۋزى قيسىق بولسا دا، بايدىڭ بالاسى سويلەپ وتىرعان» قوعامىمىزدا بۇل ازىرشە مۇمكىن بولماي تۇر. وعان سەبەپ: پاراقورلىق، سىبايلاستىق، «تانىسى باردىڭ-شانسى بار» دەگەن ءسوزدىڭ قايتكەندە ءجۇرىپ تۇرعانى. وزگەسىن بىلاي قويا تۇرىپ، ءوزىم جۇرگەن سالانىڭ «بىلىقتارىن» جۋرناليستيكاعا اياق باسقاننان كورىپ كەلەم. وقۋعا قۇجات تاپسىرىپ تۇرعانىمدا سول كافەدرانىڭ ءبىر دوتسەنتى: «اينالايىن، اعىلشىن ءتىلىن تاڭداعان ەكەنسىڭ، بۇل جەردە نە بار دەيسىڭ، قۇجاتىڭدى قايتارىپ الىپ، باسقا ماماندىققا تاپسىر» دەگەنىنە نامىستانىپ، قايتپاي، جۋرناليستيكاعا تاپسىرعانمىن. وكىنبەيمىن! بىراق...

ءبىرىنشى كۋرستا وقىپ جۇرگەنىمدە (وسىدان ون جىل بۇرىن), ناپاقالارىن تاۋىپ وتىرعان سالانى جامانداپ، «جىنىما» تيگەن سوڭ، ءبىر ماقالا ارناپ ەدىم. ۇلتتىق ارنادا ءار سالادان جينالعان اعايلاردىڭ كاسىبي جۋرناليستەر تۋرالى ايتقان پىكىرلەرىمەن كەلىسپەگەندىكتەن.

اسىرەسە، بىلىكتىلىك جانە كاسىبي شەبەرلىكپەن قوسا تابيعي دارىندى قاجەت ەتەتىن جۋرناليستيكا كىم كورىنگەننىڭ قولجاۋلىعىنا اينالعانىن سول كەزدە-اق كوردىك. «كوش جۇرە تۇزەلەدى» دەپ جۇرە بەرەتىن حالىقپىز. سودان بەرى ون جىل ءوتىپتى. وزگەرگەن ەشتەڭە جوق. باياعى جارتاس - سول جارتاس... ءجا، اڭگىمەنىڭ توق ەتەرىنە توقتالايىق.

بىلتىردان بەرى ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ تاپسىرىسىمەن ءبىلىم-عىلىم سالاسىندا بولىپ جاتقان وزگەرىستەردى، جاڭاشىلدىقتاردى حالىققا دۇرىس جەتكىزۋ، ورىن العان بىرقاتار ماسەلەلەردى كوتەرۋ ماقساتىندا «BILIM» توك-شوۋى ەفيرگە شىققان. تەلەجوباعا جۇرگىزۋشى رەتىندە بەلگىلى جۋرناليست، «اباي-اقپارات قازاق ينتەرنەتى كەڭىستىگىن دامىتۋ قورى» قوعامدىق قورىنىڭ پرەزيدەنتى داۋرەن قۋاتتى شاقىرعان ەدىك. ءبىرشاما ءونىمدى ەڭبەك ەتتىك. ونى ەفيرگە شىققان ءار باعدارلاماعا قاتىستى بىلدىرىلگەن پىكىرلەر مەن كورەرمەندەرمەن توتە بايلانىستا بايقادىق. باعدارلامانى ءبىلىم مينيسترلىگى قارجىلاندىرىپ وتىرعاندىعىنا قاراماستان، سالاداعى وزەكتى پروبلەمالار كوتەرىلىپ، وتكىر سىندار دا ايتىلعان. ءوز كەزەگىندە، ونىڭ ءبارى مۇعالىمدەر تاراپىنان قىزۋ قولداۋ تاپتى، كورەرمەندەر دە جىلى قابىلدادى. ءبىلىم مينيسترلىگى دە وبالى قانەكي، سىنعا قارسىلاسقان جوق. ءبارىن بايىپپەن قابىلدادى. شىن ءسوز قاشان دا كىمدى بولسىن يلاندىراتىنى بەلگىلى.

ال، جۋىردا تۇسىرىلىمگە كەلگەن قوناقتارىمىز بەن ساراپشىلارىمىز ستۋدياداعى كەلەڭسىزدىكتى كورىپ جاعالارىن ۇستادى. جارتى ساعاتتىق تەلەحاباردى جازۋ ءۇشىن ستۋديا قوناقتارىن كەشكە دەيىن ۇستاپ، ۋاقىتتارىن زايا كەتىرۋگە ءماجبۇر بولدىق. ويتكەنى داۋرەن قۋات جوبادان كەتكەن بولاتىن. ال، «BILIM» توك-شوۋىنىڭ «حابار» ارناسى تاراپىنان ۇسىنىلعان جاڭا جۇرگىزۋشىلەرى بەيكاسىبيلىگى تۇرعىسىنان سىنعا ۇشىراپ، باعدارلاماعا قاتىسقان قوناقتار: عالىمدار، پەداگوگتار، جۋرناليستەر الەۋمەتتىك جەلىلەردە جازبالار قالدىرا باستادى. سىنعا پىكىر جازعان  ينتەرنەت قولدانۋشىلارى دا كوپتەگەن ۇسىنىستار ءبىلدىردى.

وسىنى نەگىزگە الىپ، ءبىز تەلەحاباردى قايتادان جونگە كەلتىرۋگە تىرىستىق. جاڭا فورماتتاعى (نەگىزگى كاسىبي جۇرگىزۋشىگە قوسالقى ءبىلىم سالاسىنىڭ ماماندارى دا جۇرگىزۋشى رولىندە بولادى) باعدارلامانى جۇرگىزۋ وڭاي ەمەس. اسىرەسە، توك-شوۋ فورماتىن ەندى قابىلداپ، بەيىمدەلىپ كەلە جاتقان وتاندىق تەلەۆيزياعا بۇل ءبىر جاڭا ۇلگى ەدى. ارينە، كەز-كەلگەن جاڭاشىلدىق ەندى ەنە باستاعاندا كەمشىلىكسىز بولمايدى. سىن دا ايتىلادى. سوعان قاراماستان، ساتىمەن تۇسىرىلگەن باعدارلامالار ەفيرگە جىبەرىلمەدى. «سوقىر كورگەنىنەن جازبايدى» دەمەكشى، باسشىلار باياعى سول ەسكى اۋەندەرىنە باستى. «داۋرەن قۋات ەفيرگە جىبەرىلمەيدى» دەگەن «حابار» ارناسىنىڭ باسشىلارىن تۇسىنە المادىق. بۇل ارنانىڭ بەتى جىلتىراعان ارتىستەردەن ارىلا الماي، كاسىبي جۋرناليستەردەن گورى سولاردى كورەرمەنگە ۇسىنۋدى قۇپ كورگەندىگى مە، الدە قايتكەنى؟..

P.S.  اباي اتامىز: «اسىرە قىزىل تەز وڭار» دەگەن ەدى. تەلەارنالارداعى كەيبىر باعدارلامالاردىڭ بۇگىن ەفيردەن جىلت ەتىپ كورىنىپ، ەرتەڭ ۇمىتىلىپ قالا بەرەتىنى سول «اسىرە قىزىلدىقتان» بولسا كەرەك. سوندا دەيمىز-اۋ، ءوز كاسىبىنىڭ قىر-سىرىن تەرەڭ بىلەتىن مايتالمان مامانداردى ىسىرىپ قويعان تەلەارنا باسشىلارى حالتۋرا دەيتىن «ولمەيتىن ونىمدەرىمەن» حالىقتى قاشانعى الداي بەرمەك؟ ويتكەنى ەفيرگە ەل قاراپ وتىر ەمەس پە؟

زارينا ادىلبەك

Abai.kz