قوڭسى قونعان قىرعىز اعايىننىڭ ءتورتىنشى پرەزيدەنتى الماسبەك اتامباەۆ مىرزا تاعى دا مالىمدەمە جاسادى. بۇل جولى الماسبەك بايكە قازاق باسشىسى نازارباەۆ تۋرالى ءوزىنىڭ پىكىرىن وزگەرتىپ، قىزدى-قىزدىمەن اسىرا سىلتەپ جىبەرگەنىن مويىنداپتى. قىرعىزدىڭ اقپارات قۇرالدارى وسىلاي جازىپ جاتىر.

«بالكىم مەنىكى دۇرىس بولماعان شىعار. مەن ەموتسياعا بەرىلىپ، پرەزيدەنت نازارباەۆ تۋرالى ايتتىم. انىعىندا ول كىسى دە مەن سياقتى اڭقاۋ، اڭعال ادام. اينالاسىنداعى وليگارحتارعا سەنىپ قالعان شىعار. وليگارحتاردىڭ كوزدەگەنى باسقا عوي»، - دەپتى الماسبەك مىرزا.

سايلاۋ الدىندا سالا-قۇلاش سويلەپ، ءوزىنىڭ قازاقستاندىق ارىپتەسىن «كارى سۇيەك» دەپ، ودان قالسا «قىرعىزعا قىلىش كوتەرىپ كەلگەندەر باسىن بەرىپ كەتەدى» دەپ قازاقتىڭ سوڭعى حانى –حان كەنەنىڭ ارۋاعىن قورلاپ سويلەگەن الماسبەك اتامباەۆ ەندى باسقاشا اڭگىمە ايتا باستادى.

الماسبەك اتامباەۆ الگى مالىمدەمەسىندە قازاقتىڭ ءتىرى ليدەرىن تىلدەگەنىنىڭ سەبەبىن ءتۇسىندىرىپ باعىپتى. ال قازاقتىڭ، قازاقتىڭ عانا ەمەس، قانى ءبىر قانداس ەلدىڭ تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن جانىن قيىپ، وتارشىلدارعا قارسى كۇرەسكەن كەنەسارى حاننىڭ ارۋاعىنا تيىسكەنى كورشىمىزدى قىمسىندىرماسا كەرەك. ول تۋرالى «ءلام-ميم» دەپ جاق اشپاعان.

اتامباەۆ اشۋدى ەڭسەرىپ، اقىلعا بوي الدىرىپتى دەي المايمىز. اتامباەۆتىڭ «بالكىم ارتىق ايتىپ قويسام كەرەك» دەۋىنە قازاق-قىرعىز شەكاراسىنداعى توسقاۋىلدار سەبەپشى بولعانى انىق. سەگىز كۇننەن بەرى سەرگەلدەڭگە تۇسكەن جۇرت – قازاق-قىرعىز شەكاراسىندا تۇر. ەكى پرەزيدەنتتىڭ داۋى دالاداعى جۇرتتىڭ دەگبىرىن كەتىرىپ، شەكاراداعى جۇرتتى ساندالتىپ قويدى.

بۇل تۋرالى اتامباەۆ "شەكاراداعى قيىندىقتار شىن مانىندە قىرعىزستاندى رەسەيمەن بايلانىستىرماۋ ءۇشىن جاسالىپ وتىر" دەدى.

«بىراق پرەزيدەنت نازارباەۆ بۇل جايلى بىلمەسە كەرەك نەمەسە كۇدىكتەنبەگەن بولۋى كەرەك. ول دا كەز كەلگەن پرەزيدەنت سەكىلدى ءوزىنىڭ اينالاسىنداعى وليگارحتاردىڭ سوزىنە سەنىپ قالعان بولۋى كەرەك. وليگارحتار قازاقستانىڭ بولاشاعى، نازارباەۆتىڭ قۇزىرىنداعى ەلدىڭ ەرتەڭى تۋرالى ويلامايدى. ولار ءوز قالتالارىنىڭ قامى ءۇشىن عانا ءجۇر. ولاردىڭ ميللياردتاعان اقشاسى باتىستىڭ بانكتەرىندە ساقتاۋلى»، - دەيدى الماسبەك اتامباەۆ.

ءيا، قازاق-قىرعىز شەكاراسىندا تاۋار تاسىمالداۋشى جۇك كولىكتەرى ءبىر اپتادان بەرى تىزبەكتەلىپ تۇر. شەكارا رەسمي جابىلماعانىمەن، ونداعى تەكسەرىس جۇمىستارى كۇردەلەنىپ، قىرعىزدان كەلگەن كەيبىر تاۋارلار كەرى قايتارىلىپ جاتىر.

مىسالى، كۇنى كەشە عانا قىرعىزستاننان كەلەتىن ءسۇت ونىمدەرى ساپا ستاندارتىنا سايكەس كەلمەيدى دەگەن سەبەپپەن، ەكى جۇك كولىگى شەكارادان وتكىزىلمەگەن.

جالپى 10-17 قازان ارالىعىندا ۇزىن-ىرعاسى 835 جۇك تاسىمالداۋشى كولىك تەكسەرىلگەن. ءاربىر 8-جۇك كولىگىندە قر جۇك تاسىمالداۋ ەرەجەلەرى ورەسكەل بۇزىلعان.  جالپى سوماسى 5,6 ميلليون تەڭگە كولەمىندە اكىمشىلىك ايىپپۇل سالىنعان.

ال فيتوسانيتارلىق باقىلاۋ كۇشەيتىلگەلى بەرى 127 جۇك كولىگى تەكسەرىلىپ، 20 جۇك كولىگىنىڭ ەرەجە بۇزعانى انىقتالعان. جالپى كولەمى 202 توننا ازىق-تۇلىك كەرى قايتارىلعان.

قازىرگى تاڭدا شەكارادا 300-دەي جۇك كولىگى قارمالىپ تۇر. شەكارا جابىلعان جوق. تەك تەكسەرىس قاتال.

بۇل تەكسەرىس - الماسبەك اتامباەۆتىڭ 7-قازان كۇنى قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتى بەيساۋات تىلدەگەنىنەن كەيىن كۇشەيتىلگەن تەكسەرىس. مىنە، ارادا ءبىر اپتا ۋاقىت ءوتتى. اتامباەۆتىڭ قازاق ارىپتەسىنە قاراتا دۇركىن-دۇركىن ايتقان سوزدەرى قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ شامىنا تيگەنى انىق.

وسى جولى اتامباەۆ شەكارا ماسەلەسىن شەشۋدىڭ التەرناتيۆتى جولدارى بار ەكەنىن ايتىپتى.

«بىرەۋلەر ايتقانداي، قىرعىزستاننىڭ ترانسپورتتىق جولى جالعىز قازاقستان ەمەس. ءبىزدىڭ باسقا دا كورشىلەرىمىز بار. ءبىز وزبەكستانمەن جاقسى قارىم-قاتىناستامىز. قىتايمەن، تاجىكستانمەن دە شەكارالاسىپ جاتىرمىز. ارينە، ءبىز باسقا جولىن ىزدەيمىز»، - دەيدى اتامباەۆ.

كرەملدىڭ "اق باتاسىمەن كوسەگەسى كوگەرگەن" الماسبەك شارشەنۇلى مەن ونىڭ كومانداسى شەكاراداعى ماسەلە بويىنشا ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كوميسسياعا ءبىر، دۇنيەجۇزىلىك ساۋدا ۇيىمىنا ەكى حات جولداپ، قازاقستان تارابى اراداعى كەلىسىمدى بۇزىپ جاتقانىن ايتقانى بار.

بۇعان قاتىستى قر ۇلتتىق زكونوميكا ءمينيسترى تيمۋر سۇلەيمەنوۆ جاۋاپ بەرىپ، ماسەلەنى ساياسيلاندىرماۋدى سۇراعان بولاتىن.

ارقالانىپ كەتكەندە، ايىلىن جىيمايتىن اتامباەۆ بۇل جولى پرەزيدەنتتىڭ ەمەس، قازاقستاندىق وليگارحتاردىڭ اقش-قا جاعۋعا تىرىسىپ جاتقانىن ايتىپتى. ونىسىمەن قويماي، قىرعىز پرەزيدەنتى قازاقستاننىڭ كيريليتسادان لاتىنعا كوشۋى بەكەر ەمەس دەگەن بولجام جاساعان.

«بۇل - رەسەيدەن ىرگەنى الىستاتۋ. قازاقستان اسكەريلەرىنىڭ اقش مورپەحتەرىمەن رەسەي شەكاراسى ماڭىندا بىرلەسكەن وقۋ-جاتتىعۋ وتكىزۋىن ايتامىن. سوڭعى بىرنەشە جىلدان بەرى قازاقستان ەاەو-نى ىدىراتىپ، قۇرتۋعا ارەكەتتەنىپ كەلەدى»، - دەيدى.

ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، 7-قازان كۇنى قىرعىزستان پرەزيدەنتى الماسبەك اتامباەۆ «قازاقستان بيلىگىنە ىشكى ماسەلەمىزگە ارالاسىپ جاتىر» دەپ ايىپتاعان بولاتىن. اتامباەۆتىڭ اشۋلانۋىنا، قازاقستان پرەزيدەنتى نازارباەۆتىڭ كانديدات ومىربەك بابانوۆتى قابىلداپ، سايلاۋدا ساتتىلىك تىلەگەنى بولدى.

ودان كەيىن 7-قازان كۇنى اتامباەۆ قازاقستاننىڭ ىشكى ىسىنە كىرىسىپ، الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق ماسەلەلەرى جونىندە سويلەدى.

قىرعىزستان ءسىم-ءى بىزگە نارازىلىق نوتاسىن جىبەردى. قازاقستان ءسىم-ءى جاۋاپ رەتىندە نوتانى كەرى قايتارىپ بەردى.

10-قازان كۇنى استانا مەن بىشكەك اراسىنداعى ءسوزتالاس ۋشىعىپ، شەكارادا باقىلاۋ كۇشەيتىلدى. قازاقستاننىڭ ۇقق بۇنى «جوسپارلى وپەراتسيا» دەپ ءتۇسىندىردى.

قر ۇكىمەتىنىڭ باسشىسى باقىتجان ساعىنتاەۆ كولدەي قىلىپ اتامباەۆقا جاۋاپ حات جولدادى.

الماسبەك اتامباەۆ ەكىنشى مارتە بەينە مالىمدەمە جاساپ، نازارباەۆقا قاتىستى داۋلى پىكىرلەرىن جانە ءبىر مارتە ايتتى. بۇل جولى اتامباەۆ قازاقتىڭ سوڭعى حانى – كەڭەسارى حاندى نۇسقاپ، ورىنسىز سوزدەر ايتتى.

بۇدان كەيىن اتامباەۆ ءۇشىنشى رەت جۋرناليستەرمەن كەزدەسىپ، قازاقستانداعى سايلاۋ پروتسەسستەرى تۋرالى ءوز ويىن ورتاعا سالدى. بۇل جولا دا الماسبەك مىرزا قىزارا ءبورتىپ سويلەدى.

سوڭىندا قىرعىزستان ەەك مەن دسۇ-عا حات جولداپ، قازاقستان تارابىنىڭ اراداعى كەلىسىمدەردى بۇزىپ وتىرعانىن ايتتى. ماسەلەنى شەشپەسە، ەاەو باسشىلارىن شۇعىل جيناپ، ماسەلەنى كۇن تارتىبىنە قوياتىنىن ەسكەرتتى.

وعان جاۋاپتى قر ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترى تيمۋر سۇلەيمەنوۆ بەرىپ، ماسەلەنى ساياسيلاندىرماۋدى سۇرادى. دەگەنمەن، شەكارا ماسەلەسى شەشىلگەن جوق.

«كەز كەلگەن مەملەكەت ءوزىنىڭ ەكونوميكالىق جانە باسقا دا مۇددەلەرىن قورعاۋ قاجەتتىلىگى تۋعاندا، ىشكى شارالارىن قولدانا الادى دەپ ويلايمىن. مەنىڭ پىكىرىمشە، بۇنىڭ بارلىعىن ساياسيلاندىرۋدىڭ قاجەتى جوق، ماسەلەنى مۇددەلى تاراپتارمەن بىرگە شەشۋگە تىرىسۋ قاجەت»، - دەدى مينيستر.

بۇل تۇستا قىرعىز ۇكىمەتى ءوزارا كەڭەسىپ، تالاس سۋ قويماسىنداعى سۋدى بوساتىپ جىبەرەتىنىن جەتكىزدى. بۇعان سەبەپ، تالاس سۋ قويماسىنا كۇردەلى جوندەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ ەكەن.

بۇعان دا جاۋاپ بەرىلدى. قازاقستان كيروۆ سۋ قويماسىنىڭ سۋىن قابىلداپ الۋعا ءازىر. قازاقستان ىشكى ىستەر مينيسترلىگى توتەنشە جاعدايلار كوميتەتىنىڭ رەسمي وكىلى رۋسلان يمانقۇلوۆ قىرعىزستاننىڭ تالاس وبلىسىندا ورنالاسقان كيروۆ سۋ قويماسىندا جوندەۋ جۇرگىزىلەتىنى تۋرالى قازاقستانعا الدىن الا ەسكەرتىلگەنىن مالىمدەدى.

ەندى قىرعىزستاننىڭ پرەمەر-ءمينيسترى ساپار يسكاكوۆ قازاقستانعا كەلەتىن بولدى. ءيا، سوچيدەگى سامميتتە بولعان ساپار يسكاكوۆ. "نازارباەۆپەن بار ماسەلەنى شەشتىم" دەپ ءسۇيىنشى سۇراپ جۇرگەن وسى - ساپار.

ەكى اراداعى احۋالدىڭ ازىرگە اۋانى - وسى. ەكى پرەزيدەنتتىڭ اراسىنداعى ءسوزتالاس، ەكى ەلدىڭ ازاماتتارىن اۋرەگە سالماسا دەيمىز. ءبىزدىڭ ويىمىزشا، ەكى ەلدىڭ بيلىگى ەكى اراداعى داۋدىڭ زاردابى قاراپايىم حالىقا ءتيىپ جاتقانىن ۇمىتپاۋى كەرەك.

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz