اكەسى دە (مارقۇم), شەشەسى دە بۇكىل رەسەيگە بەلگىلى ساياساتكەرلەر. كسەنيا سوبچاكتىڭ ءوزى قالىڭ ورىس قاۋىمىنا كەڭ تانىمال: ءبىرازى، اسىرەسە جاستار جاعى قاتتى ۇناتسا، ەكىنشى بولىگى تىم جەك كورەدى. ەگەردە ەگدە جاستاعىلار كسەنيانى تىم ەركە، كورگەنسىزدەۋ دەپ بىلسە، باسقالارى – بۇنداي ءجۇرىس- تۇرىستى انايىلىق ەمەس، ەكزيستەنتسيالدىق ەركىندىكتىڭ كلاسسيكالىق ءتۇرى دەپ بىلەدى. كسەنيانىڭ اكەسى – اناتولي سوبچاك رەسەيدىڭ دەموكراتتىق باعىتتاعى تانىمال قايراتكەرى، رەسەي پرەزيدەنتى بوريس ەلتسينمەن ۇزەڭگىلەس، رۋحى مەن ارەكەتى ءبىر سايالاس ، ءتىپتى قارتاڭ دوسىنا ادالدىعىن سان رەت دالەلدەگەن ادام بولدى. اسىرەسە، 1991 جىلدىڭ تامىز ايىندا گكچپ توڭكەرىسىن تويتارۋداعى اناتولي سوبچاكتىڭ ەرلىگى ءالى ەسىمىزدە. كەيىن اناتولي سوبچاك مىقتى زاڭگەر رەتىندە رەسەيدىڭ وزىق ۇلگىدەگى كونستيتۋتسياسىن دايىنداۋعا قاتىسقانى تاعى بار. سول ەڭبەگىن ەسكەرىپ، ەلتسين ونى سانكت - پەتەربۋرگ قالاسىنا مەر ەتىپ تاعايىندادى. بىراق مەر بولىسىمەن سوبچاكقا جامان ءسوز ەرە باستادى. سول كۇدىكتەر بويىنشا اناتولي سوبچاك – كوررۋپتسيونەر دەگەن پىكىر قالىپتاستى. 1992 جىلى رەسەي ساياساتكەرى مارينا سالە سوبچاكقا قارسى بىرنەشە رەت قىلمىستىق ءىس باستاماق بولسا دا ەش ناتيجە شىقپادى. سانكت -پەتەربۋرگ قالاسىندا مەر بولىپ جۇرگەندە اناتولي سوبچاكتىڭ ەڭ ۇلكەن تابىسى كادر سالاسىنا قاتىستى بولدى. ول بولاشاق ەكى رەسەي قايراتكەرىنىڭ كارەرالىق جولىن اشتى: ولار - ۆلاديمير پۋتين مەن اناتولي مەدۆەدەۆ بولاتىن. سوبچاك مەريا قىزمەتىنە العان ءۇشارىپتىڭ سۇرقاي پودپولكوۆنيگىنەن ۆلاديمير پۋتين سياقتى كۇشتى رەسەي پرەزيدەنتى شىقتى، ال دميتري مەدۆەدەۆ تە اكىمشىلىك تالانتى بار تۇلعاعا اينالدى. دميتري مەدۆەدەۆ، ءوزىنىڭ جان دوسى پۋتيننەن ءبىر مۇشەل جاستاۋ ، ول دا زاڭگەر، ول دا سانكت پەتەربۋرگ ۋنيۆەرستيتەتىندە جۇمىس ىستەگەن. بۇگىنگى رەسەيدى سانكتپەرەبۋرگتىك جەرلەستەر توبى بيلەيدى. پۋتين مەن مەدۆەدەۆتەن باسقا قازىرگى رەسەي بيلىگىندە سانكت - پەتەربۋرگ مەرياسىندا قىزمەتتەس بولعان وزگەدە سابازدار بار: “سوبچاك پريۆەل ۆ پراۆيتەلستۆو سانكت-پەتەربۋرگا بىۆشەگو سۆوەگو ستۋدەنتا دميتريا كوزاكا. اسپيرانت سوبچاكا دميتري مەدۆەدەۆ اكتيۆنو پوموگال سۆوەمۋ ناۋچنومۋ رۋكوۆوديتەليۋ پروۆوديت پرەدۆىبورنۋيۋ كامپانيۋ ۆ نارودنىە دەپۋتاتى ۆ 1989 گودۋ. پوزجە اناتولي الەكساندروۆيچ ۆزيال ەگو نا رابوتۋ ۆ مەريۋ نا دولجنوست پوموششنيكا زامەستيتەليا مەرا پو ۆنەشنيم سۆيازيام. ا ەتيم زاۆەدۋيۋششيم بىل نە كتو ينوي، كاك ۆلاديمير پۋتين. س نيم سوبچاك ناچال سوترۋدنيچات ەششە ۆ 1991 گودۋ ۆ لەنسوۆەتە. تاكجە اناتولي الەكساندروۆيچ پريۆەل ۆ پراۆيتەلستۆو سانكت-پەتەربۋرگا مولودوگو رەفورماتورا اناتوليا چۋبايسا، ون رابوتال ەكونوميچەسكيم سوۆەتنيكوم مەرا. ەششە ودين اسپيرانت سوبچاكا، گەرمان گرەف توجە پولۋچيل دولجنوست ۆ مەري، ون زانيمالسيا ۋپراۆلەنيەم يمۋششەستۆوم. تاكجە ۆ كوماندە اناتوليا الەكساندروۆيچا رابوتالي تاكيە يزۆەستنىە نىنە پەرسوناجي، كاك ۆلاديمير چۋروۆ، الەكسەي ميللەر، ۆلاديمير مۋتكو، الەكسەي كۋدرين، ۆيكتور زۋبكوۆ، سەرگەي نارىشكين”. ( Lena Leto FB.ru: http://fb.ru/…/…/anatoliy-sobchak-biografiya-i-lichnaya-jizn). سونىمەن مەرياداعى سوبچاكتىڭ كومانداسى الدىمەن رۇقسات ەتىلگەن بيزنەسپەن اينالىسىپ، كەيىن زاڭدى اتتاپ وتە باستاعانعا ۇقسايدى. ول زامان رەسەيدە دەموكراتيا مەن بيزنەس قاتار دۇركىرەپ تۇرعان زامان ەدى. سوبچاكتىڭ كومانداسىنىڭ ءىس - ارەكەتى كريمينالدىق سيپات الا باستاپ، شۋ شىعادى. اياعى سوبچاكتىڭ كومانداسى مەريالىق سايلاۋدان ۇتىلىپ ، سانك- پەتەربۋرگتان تايادى. بولار ءىس بولعان سوڭ ، ءبىراز قارجىلاي قوڭ جيناعان جىگىتتەر اناتولي سوبچاك ارقىلى رەسەي پرەزيدەنتى ەلتسيننىڭ جانىنا توپتاسادى. جاۋلارى دوستارىنان كوپ ەلتسيننىڭ اراققا ءتاۋىر ادەتى بولعان. ونىڭ وتباسى: ايەلى، قىزى مەن كۇيەۋ بالاسى كادر ساياساتىنا مول ارالاساتىن، سوندىقتان لەنينگرادتىق جىگىتتەر پرەزيدەنت ەلتسيننىڭ وڭ قولى مەن سول قولىنا تەز اينالدى.

كسەنيا سوبچاكتىڭ شەشەسى – ليۋدميلا نارۋسوۆا، تىۆا ەلىنەن، رەسەي سەناتورى. كسەنيانىڭ شەشەسى ءبىرىنشى كۇيەۋمەن اجىراسىپ، اناتولي سوبچاككا تيگەن. سول تۇستا اناتولي سوبچاكتىڭ دا باسى بوس، ول دا اجىراسقان جىگىت ەدى. سول نەكەدەن كسەنيا تۋدى، كسەنيا شەشەسى جاعىنان ەۆرەي تەكتى.

سونىمەن لەنيگرادتىق جىگىتتەردىڭ ەڭ ءوتىمدىسى ۆلاديمير پۋتين بولىپ شىعادى. ءپۋتينننىڭ ءىس ارەكەتى، ادامگەرشىلىگى، قاجىعان ەلتسينگە قاتتى ۇنايدى، سوندىقتان پۋتين الدىمەن پرەمەر -مينيستر، كەيىننەن ەلتسيننىڭ “پرەزيدەنتتىك مۇراگەرى” بولادى.

پۋتين كسەنيانى بالدىرعان كەزىنەن بىلەدى. Cول تۇستا ول – كسەنيانىڭ اكەسىنىڭ كوڭىلىنەن شىققان سەنىمدى ادامى. سوندىقتان كسەنيا  ۆولوديا اعاسىنا  الى دە ەركەلەيتىن سياقتى.

ءپۋتيننىڭ باعىنا قاراي، رەسەيدە ەلتسين-گايدار ەكونوميكالىق رەفورماسى ءساتتى جۇرگىزىلىپ، مۇناي مەن گاز باعاسى 2000-شى جىلداردا كۇرت كوتەرىلىپ،  ورىس حالقىنىڭ ەڭسەسى كوتەرىلدى. ماسەلەن، مۇناي باعاسى 30$ - دان 100$ -عا دەيىن كوتەرىلدى. 1991 جىلى كسرو ىداراعاننان كەيىن ورىستىڭ تۇرمىسى كوتەرىلگەن كەزى وسى كەز. بىراق 2008 جىلى مۇناي باعاسى تاعى دا قۇلادى، ەكونوميكا قايتادان قۇلدىرادى. 2008 جىلدان كەيىنگى داعدارىستان كەيىن رەسەيدىڭ ەكونوميكالىق جاعدايى ءماز ەمەس - ستاگناتسيادا. 2014 جىلى رەسەي ۋكراينانىڭ قىرىمىن تارتىپ الىپ، باتىس ەلدەرى قاۋىمداستىعىنىڭ سانكتسيالارىنا ۇرىندى.سونىمەن اقش پەن ەۋروپالىق وداق رەسەيگە تەحنولوگيالىق، فينانستىق ، ەكونوميكالىق، پەرسونالدىق شەكتەۋ قويدى. رەسەي 1990-2017 جىلدارى ىشكى جيىنتىق ءونىم كولەمىنەن الەمدەگى 6 ورىننان 13 ورىنعا ءتۇستى. سوعان قاراماستان،  ۆۆپ رەسەي تاريحىندا “قىرىمدى قايتارعان پۋتين” رەتىندە ورىس تاريحىنا ايگىلى قايراتكەرگە اينالدى. الايدا، ۇزاق ۋاقىتقا سوزىلعان داعدارىس ورىس حالقىنىڭ مازاسىن كەتىردى، ەلدىڭ بەرەكەسى قاشىپ، وسى كۇنى  پۋتيننىڭ ابىرويى قۇلادى. رەسەيلىكتەر كوپتەن كوپ شەرۋگە شىعاتىن ەلگە اينالدى.

2000-2017 جىلدارى رەسەيدى بيلەگەن پۋتين تاعى دا پرەزيدەنتتىكتەن دامەلى. ول   الەكسەي ناۆالنىي اتتى وپپوزياشىل قايراتكەردى پرەزيدەنتتىك سايلاۋعا تىركەمەي وتىر. ەسەسىنە كسيۋشانى – كسەنيا سوبچاكتى التەرناتيۆالىق سايلاۋدا سىناماق. ارينە، كسيۋشا پۋتينگە باقتالاس بولا المايدى، بىراق سايلاۋشىلاردى ءسال قىزىقتىرادى جانە سايلاۋ كورىگىن قىزدىرادى.

رف-داعى سايلاۋ تومەندەگى ستسەناريلەردىڭ شەگىندە ءتۇزىلۋى مۇمكىن:

1.پۋتين 2018 جىلى تاعى دا پرەزيدەنت بولادى

2.كسيۋشا 2018 جىلى پرەزيدەنت بولا المايدى

ا) بىراق كسيۋشا بىرقاتار ەسكى كانديداتتاردان وزىپ، كوبىرەك داۋىس جينايدى. ونىڭ جيناعان داۋىسى «يابلوكودان» (گريگوري ياۆلينسكي), لدپر-دان  (ۆلاديمير جيرينوۆسكي), كوممۋنيستەردەن (گەننادي زيۋگانوۆ) اسىپ تۇسەدى. كسيۋشانىڭ ساياسي ابىرويى وسەدى

ءا) كسيۋشا جوعارىدا اتالعان بىرقاتار ەسكى كانديداتتاردان تىم از داۋىس جيناۋى دا مۇمكىن. ساياسي ابىرويى قۇلدىرايدى

ب) بىراق كسيۋشا سپويلەر ءرولىن ورىندايدى: بىرقاتار ەسكى كانديداتتارمەن بىردەي داۋىس جينايدى.  كسيۋشا ساياسي دەباتتاردا بارلىق كانديداتتاردى، ولاردىڭ باعدارلامالارىن قاتتى سىناپ، ساياساتكەر رەتىندە دە تانىمال بولادى جانە گريگوري ياۆلينسكيدىڭ، ۆلاديمير جيرينوۆسكيدىڭ، گەننادي زيۋگانوۆتىڭ جەكە باستارىنا ءتيىسىپ، ءبارىڭ دە كوررۋپتسيونەرسىڭدەر دەپ ايىپتايدى. كسيۋشانىڭ ساياسي ابىرويى وسەدى. جەكە ساياسي اعىم قۇرىپ، پارتياعا جەتەكشىلىك ەتەدى.

3.الەكسەي ناۆالنىي پرەزيدەنتتىك ناۋقانعا كانديدات رەتىندە قاتىسا المايدى، بىراق كسيۋشاعا كومەكتەسەدى.

ا) الەكسەي ناۆالنىي پرەزيدەنتتىك ناۋقانعا كانديدات رەتىندە قاتىسا المايدى، بىراق كسيۋشاعا كومەكتەسپەيدى، بايكوتقا شاقىرادى.

ءازىمباي عالي 

Abai.kz