باعدات سامەدينوۆا.: «ونەر ادامىنا اتاق تا، اقشا دا كەرەك»
- باعدات اپاي، ادام بالاسىنىڭ ءار جىلدان عانا ەمەس، ءار اي، ءار كۇن، ءار مينۋتتان دا ساتتىلىك كۇتەتىنى اقيقات قوي. ال كەشە عانا تورىمىزگە ەنگەن قويان جىلىن قالاي قارسى الدىڭىز؟
- ارينە، ءار جىل ءوز كەرەمەتىن سىيلاپ جاتادى. دەگەنمەن ءۇمىتتىڭ جارقىن كۇندەرى قاشاندا قول بۇلعاپ تۇرادى ەمەس پە! ىلعي دا الدىڭنان ءبىر شامشىراق جانىپ تۇرادى شاقىرىپ. جاڭا جىلدى استانادا تۇراتىن قىزىم مارالدىڭ ءۇيىندە ەرەكشە كوڭىلمەن قارسى الىپ، تۇنگى 3-تەر شاماسىندا ءبىر جاقسى قۇربىمنىڭ ۇيىندە جالعاستىردىم. جولداستارىممەن كوكشەتاۋدىڭ باۋرايىندا وتە جاقسى دەمالىپ قايتتىم. الماتىعا كەلگەن بەتىم وسى.
- ال كەيبىر ادامدار: «جاڭا جىلدى تويلامايمىن، ءبىزدىڭ جاڭا جىل - ناۋرىز»، - دەيدى...
- قالاي دەسەك تە، جىل ساناۋ 31 جەلتوقساننان 1 قاڭتارعا قاراعان تۇننەن باستاۋ الادى. سوندا قالاي مويىندامايسىڭ؟! الەم جۇرتى شاتتانىپ جاتقاندا، بۇعان قالاي نەمقۇرايدى قاراۋعا بولادى؟ جىلت ەتكەن قۋانىشتى دا باعالاي ءبىلۋىمىز كەرەك. ال كۇن مەن ءتۇننىڭ تەڭەسىپ، تىرشىلىكتىڭ ويانار ءساتى - ناۋرىز ەكەنىن ەشكىم دە جوققا شىعارمايدى.
- ەندەشە، ويلانىپ كورىڭىزشى، بارىس جىلى سىزگە نە بەردى؟
- استانادا جەكە كونتسەرتىمدى وتكىزدىم. سونداي-اق الماتىدا قازاقكونتسەرتتىڭ 50 جىلدىعىن، سيمفونيالىق وركەستردىڭ سۇيەمەلدەۋىمەن ش.قالداياقوۆتىڭ ەسكە الۋ كەشىن وتكىزدىك. وسىنىڭ ءبارى جاۋاپتى كەزەڭدەردىڭ ءبىرى بولدى.
- باعدات اپاي، ادام بالاسىنىڭ ءار جىلدان عانا ەمەس، ءار اي، ءار كۇن، ءار مينۋتتان دا ساتتىلىك كۇتەتىنى اقيقات قوي. ال كەشە عانا تورىمىزگە ەنگەن قويان جىلىن قالاي قارسى الدىڭىز؟
- ارينە، ءار جىل ءوز كەرەمەتىن سىيلاپ جاتادى. دەگەنمەن ءۇمىتتىڭ جارقىن كۇندەرى قاشاندا قول بۇلعاپ تۇرادى ەمەس پە! ىلعي دا الدىڭنان ءبىر شامشىراق جانىپ تۇرادى شاقىرىپ. جاڭا جىلدى استانادا تۇراتىن قىزىم مارالدىڭ ءۇيىندە ەرەكشە كوڭىلمەن قارسى الىپ، تۇنگى 3-تەر شاماسىندا ءبىر جاقسى قۇربىمنىڭ ۇيىندە جالعاستىردىم. جولداستارىممەن كوكشەتاۋدىڭ باۋرايىندا وتە جاقسى دەمالىپ قايتتىم. الماتىعا كەلگەن بەتىم وسى.
- ال كەيبىر ادامدار: «جاڭا جىلدى تويلامايمىن، ءبىزدىڭ جاڭا جىل - ناۋرىز»، - دەيدى...
- قالاي دەسەك تە، جىل ساناۋ 31 جەلتوقساننان 1 قاڭتارعا قاراعان تۇننەن باستاۋ الادى. سوندا قالاي مويىندامايسىڭ؟! الەم جۇرتى شاتتانىپ جاتقاندا، بۇعان قالاي نەمقۇرايدى قاراۋعا بولادى؟ جىلت ەتكەن قۋانىشتى دا باعالاي ءبىلۋىمىز كەرەك. ال كۇن مەن ءتۇننىڭ تەڭەسىپ، تىرشىلىكتىڭ ويانار ءساتى - ناۋرىز ەكەنىن ەشكىم دە جوققا شىعارمايدى.
- ەندەشە، ويلانىپ كورىڭىزشى، بارىس جىلى سىزگە نە بەردى؟
- استانادا جەكە كونتسەرتىمدى وتكىزدىم. سونداي-اق الماتىدا قازاقكونتسەرتتىڭ 50 جىلدىعىن، سيمفونيالىق وركەستردىڭ سۇيەمەلدەۋىمەن ش.قالداياقوۆتىڭ ەسكە الۋ كەشىن وتكىزدىك. وسىنىڭ ءبارى جاۋاپتى كەزەڭدەردىڭ ءبىرى بولدى.
- «قازاقكونتسەرتتىڭ» مەرەيتويىن اتاپ ءوتتىڭىزدەر. بىراق وندا انشىلەر جارقىراپ تۇرعانىمەن، ساحنانىڭ بەزەنۋى ەڭسە باساتىنداي اسەر قالدىردى...
- ساحنا ارزانداۋ دۇنيەلەرمەن بەزەندىرىلدى. ويتكەنى ونى كوڭىلدەگىدەي جاساۋعا «قازاقكونتسەرتتىڭ» اقشاسى جوق. «ۇكىمەت بولمەيدى» دەگەندى ەستىپ جاتامىز. ونىڭ جايىن بۋحگالتەر، باسشى بولماعاننان كەيىن ءبىز قايدان بىلە قويايىق. ايتەۋىر نەشە جىلدان بەرى كۇتتىرىپ ءجۇرىپ انشىلەرگە ءبىر-ءبىر كوستيۋم تىكتىرىپ بەردى. وعان ريزامىز. بۇرىندارى ءبىزدى جىل ون ەكى ايدىڭ 8 ايىندا «اقشا تاۋىپ كەلۋگە» قۋاتىن. بالاپان كەزدەن كەلگەن سوڭ، بۇل مەكەمە ىستىق. بۇگىنگى تاڭدا باسشىمىزدىڭ ىسكەرلىگىنىڭ ارقاسىندا ارنايى گاسترولدىك ساپارلار ۇيىمداستىرىلادى. ودان ءۇيىپ-توگىپ اقشا تاپپاساق تا، جالاقىعا قوسقاندا جانباعىسقا جەتەدى.
- سوندا اتى ايگىلى «قازاقكونتسەرتكە» نە جەتىسپەيدى؟
- جارناما جەتىسپەيدى. ال ونى جاساۋ ءۇشىن، ۇلكەن قاراجات كەرەك.
- مەملەكەت تاراپىنان قامقورلىق جاسالىپ جاتىر ما؟
- ەگەر جاسالىپ جاتسا، كوزگە ءتۇسەر ەدى عوي. ۇكىمەت استاناعا كوشكەلى: «قازاقكونتسەرتتىڭ جايى قالاي؟» - دەگەن ادامدى كورگەن جوقپىن. بالكىم، مەن جوقتا كەلگەن شىعار. ءوز باسىم ەستىگەن ەمەسپىن. ۇلكەن كونتسەرتتەردەن تۇسكەن قارجى سول جاققا كەتەدى. ايتەۋىر انشىلەردىڭ ونەرىن پايدالانىپ جاتقانداي. نەگىزى، ءادىلەتتىلىك دەگەن بولعان ەمەس جانە ول بولمايدى دەپ ويلايمىن.
- تەلەارناداعى ءبىر سوزىڭىزدە: «ءداستۇرلى، قازاقى اندەردى ايتقان سوڭ، ءبىزدى كورەرمەندەر كوپ تىڭداي بەرمەيدى»، - دەپ ەدىڭىز. بۇل ءسوزىڭىز ءاننىڭ قادىرىن بىلەتىن جۇرتتىڭ كوڭىلىنە كەلەدى دەپ ويلامايسىز با؟
- بىردەن-بىرگە جەتكەن حالىق ءانىن جامال وماروۆا، جۇسىپبەك ەلەبەكوۆتەردىڭ ارقاسىندا ءوزىمىزگە سىڭىردىك. سونى كەلەر ۇرپاقتىڭ جادىنا جەتكىزەر التىن كوپىرمىز. مۇنى قازاقى كورەرمەن جاقسى بىلسە كەرەك. دەگەنمەن حالىق اندەرىنە كوڭىل ءبولىنبەيتىنى راس. ءارتۇرلى كەشتەرگە، توي-دۋماندارعا ەسترادالىق باعىتتاعى انشىلەر شاقىرىلادى. نەگە؟ ويتكەنى حالىقتىڭ بيلەۋى كەرەك.
- «قازاقتىڭ تىلىنە، سالت-ءداستۇرىنە جانىم اشيدى» دەگەنىڭىزگە نە تۇرتكى بولدى؟
- ءتىل دەگەن ءبىر اۋىز ءسوزدىڭ ارتىندا بار قازاقتىڭ بولمىسى جاتىر. مەنىڭشە، بويىندا قازاقتىڭ قانى بار ناعىز ازاماتتار - جەلتوقسان كوتەرىلىسىنە قاتىستى. ولار: «قازاعىم ەشكىمنەن كەم ەمەس، باسقانىڭ تابانىنا تاپتاتپايمىن»، - دەدى. وسىنداي وتانسۇيگىشتىك قاسيەت قازىرگى جاستاردا بار ما ەكەن؟ ارامىزدا قازاق دەگەن ەلدى مويىنداماي جۇرگەن ورىستار ءالى دە كوپ. ايتەۋىر وزگە ۇلتتىڭ ۇل-قىزدارى قازاق ءتىلىن ۇيرەنىپ الىپ، ءاپ-ادەمى سويلەپ تە ءجۇر. وعان دا ءتاۋبا! ءوز انا ءتىلىن ءبىلمەيتىن، سالت-داستۇردەن ماقۇرىم قاراكوزدەردى كورگەندە قالاي جانىڭ اۋىرمايدى، قالاي رەنجىمەيسىڭ؟!
- ورتا بۋىننىڭ وكىلى رەتىندە ونەردەگى جاستارعا نەندەي باعا بەرەسىز؟
- بۇگىنى بار، ەرتەڭى جوق ءانشىلەردى قابىلداي المايمىن. ءانشى بولۋ ءۇشىن كوپتەگەن ونەر تارلاندارىنىڭ سۇزگىسىنەن وتەتىن جۇيە جاقسى ەدى. قازىر ءبىر جاقسى ءان جازدىرىپ «جۇلدىز» بولىپ جۇرگەندەر ءوزىڭدى قاعىپ وتەتىن بولدى. بۇل ماسەلە جايلى كوپ ايتىلىپ-جازىلعانىمەن، ودان «ماي» شىعىپ جاتىر ما؟ ءبىر كەزدە التىنباەۆا دەگەن ءانشى شىعىپ ەدى. كيىمدى دە كيدى، ساحنانى دا كەرەمەت بەزەندىرىپ اننان دا، مۇننان دا كورىندى. قازىر قايدا ەندى؟ «ءاسىرەقىزىل تەز وڭار». جاساندىلىق دەگەن وسى. ساحناداعى ادام وبراز جاساي ءبىلۋى كەرەك.
ماسەلەن، الەم جۇرتى اللا پۋگاچەۆاعا نەگە تاڭدانادى؟ ويتكەنى ونىڭ ءار ءانى - ءبىر قويىلىم. جان-تانىمەن وبرازعا ەنىپ، ءار سوزىنە ءمان بەرەدى. ال بىزدە ول بيلەيتىن ءان بە، بيلەمەيتىن ءان بە، بايىبىنا بارمايدى. ماعىناسىنا قايشى قيمىلدايدى. توقەتەرى - نە ايتىپ تۇرعانىن تۇسىنبەيتىن ءانشىلەر كوپ. سونداي-اق قازاقتىڭ نەبىر اسىل قاسيەتىن قور ەتىپ، «جانىم، ءسۇيدىم، ارمانىمدى» قايتالايدى. قازاقتا وزگە تەڭەۋ جوق پا؟ قازاق ءتىلىن ايايىق تا.
- كەيبىر انشىلەردىڭ ساناعا سىڭگەن حالىق اندەرىنە، ءشامشى اندەرىنە وزگەرىس ەنگىزىپ، جاڭاشا تۇرلەندىرۋىن قانشالىقتى ماقۇلدايسىز؟
- حالىق اندەرىن وزگە ءيىرىمدەرمەن تۇرلەندىرىپ، جاڭالىق ەنگىزىپ جاتقاندار بار. بىراق ءتۇبىن بۇزۋعا ەشكىمنىڭ قاقىسى جوق. ال ءشامشىنىڭ اندەرىن داۋىسىنا كەلسىن-كەلمەسىن ايتىپ جۇرگەندەردى كورىپ ءجۇرمىز. ونىڭ ءانىن وزگەرتۋگە «ءوزى ولسە دە، كوزىن كورگەندەر» جول بەرمەيدى دەپ ويلايمىن.
- قوعامداعى قانداي جاعدايعا الاڭداپ، نەندەي نارسەگە كوڭىلىڭىز تولمايدى؟
- الاڭدايتىن ماسەلە كوپ. جاستاردىڭ تاربيەسى وتە قيىن. باياعىدا ءبىزدى «قىزعا قىرىق ۇيدەن تىيىم» دەپ تاربيەلەۋشى ەدى. قازىر كەيبىر جاپ-جاس قىزدار ءبىر-ءبىر شالدىڭ «اشىناسىنا» اينالعان. وسىعان قاراپ تۇرىپ «بولاشاق قالاي بولادى» دەپ ناليمىن. ساين كوشەسىندەگى قىزداردى ارى قۋدى، بەرى قۋدى. سودان جەزوكشەلىك تىيىلدى ما؟ ولار ونى كادىمگىدەي كاسىپكە اينالدىرىپ، «قىزمەتتەرىن» ءالى دە جالعاستىرىپ ءجۇر.
- ولاردى تىزگىندەۋ ءۇشىن...
- ۇلكەنىمىزگە قاناعات بەرسىن. اقساقالدارىمىز اداسىپ جاتقاندا، جاستاردان نە سۇراماقپىز؟ ال اتا-انالار قالايشا بالاسىن بەتىمەن جىبەرەدى؟ بالكىم، ۇياتى ويانار... جاقىندا قىزىلوردادا تۇراتىن ايگۇل دەگەن قىزبەن كەزدەيسوق تانىستىم. اڭگىمەلەسۋ بارىسىندا ول ءىىب-دە قىزمەت ىستەيتىن ۇلكەن كىسىمەن ۋاقىت وتكىزىپ جۇرگەنىن ايتتى. ۇققانىم - ونىڭ بار ماقساتى ۇلدە مەن بۇلدەگە ورانۋ ەكەن. سوندا ول قىز «ون ەكىدە ءبىر گۇلى ءبىر اشىلماي» جاتىپ، نەگە مۇنداي جەڭىل جۇرىسكە ىنتىق؟ نەگە قالاعان دۇنيەسىنە ءوز ەڭبەگىمەن تالپىنبايدى؟ ول ءوز تەڭىمەن جاراسىمدى ەمەس پە؟
بىلۋىمشە، جاڭاعى ەركەكتىڭ ءار قالادا ءبىر-بىردەن ايەلى، جەتى-سەگىز بالاسى بار ەكەن. اقىل توقتاتقان جاڭاعى ەركەك جاستارعا ءجون سىلتەپ، جانىنداعى اداسىپ ءجۇرگەن قارىنداسىنا نەگە دۇرىس جول كورسەتپەيدى؟ سول «مىقتىنىڭ» ۇلدە مەن ءبۇلدەگە وراپ جۇرگەن كوڭىلدەسى ءوز قىزىمەن، قارىنداسىمەن، ءتىپتى نەمەرە قىزىمەن قاتارلاس بولماسىنا كىم كەپىل؟ سوندا ار قايدا، ۇلتتىق نامىس قايدا؟
- جاقىندا «كەلىن» فيلمىنىڭ رەجيسسەرى ەرمەك تۇرسىنوۆ «التىن ادام» جۇلدەسىنە يە بولدى. ال اقىن سارا توقتامىسقىزى «قازاق كەلىنىن جالاڭاشتاعان رەجيسسەر بۇل اتاققا لايىق ەمەس» دەگەندى ايتىس بارىسىندا تىلىنە تيەك ەتتى...
- قازىرگى زاماندا كىمنىڭ تانىس-تامىرى، اقشاسى بار بولسا، «ماراپاتتى» سولار الادى. ءتىپتى ساحنادان ەشبىر ەڭبەگىن كورمەگەن ادامدار اتاققا يە بولىپ جاتىر. ال اتالمىش فيلم بۇكىل ەلدىڭ كوڭىلىنەن شىققاننان اتاق الدى دەي المايمىن. ونداي فيلمدى قازاقي ورتا كورمەيدى. ەشكىم ەرتەڭ ىزدەمەيدى دە. قازىرگى ماماندار اقشا تابۋ ءۇشىن فيلم ءتۇسىرىپ، سول ارەكەتكە ماقتاۋ ىزدەيتىندەي. ال ونىڭ تاربيەلىك مانىنە بويلايتىن ادام كەمدە-كەم. ماسەلەن، «كەلىندى» سىزىلىپ تۇرعان «قىز جىبەك» فيلمىمەن سالىستىرۋعا كەلە مە؟! وندا بايلىق تا، نامىس تا، ادەپ تە، نازىك سەزىم دە بار. ارادا 30 جىل وتسە دە، سول «قىز جىبەك» ءوز قالپىندا.
- مادەنيەت سالاسىنىڭ ولقى تۇستارى ءوز الدىنا، قوعامداعى تاعى نەندەي تۇس كوڭىلىڭىزدى الاڭداتادى؟
- ءدىن سالاسى. قازىر ءارتۇرلى باعىتتى ۇستانعاندار ەلدى اداستىرۋدا. وسى جاعدايدا ءدىن باسىندا وتىرعاندار نەگە ءبىر جۇيەگە كەلتىرمەيدى. بايقاۋىمشا، بىزدە ىشتەي كەرەعار دۇنيەلەر استاسىپ جاتقانداي. بىرەۋ شەشەسىنە: «سەن ناماز وقىمايسىڭ، دەمەك قولىڭ - حارام، دايىنداعان اسىڭدى ىشپەيمىن»، -دەپتى. بۇل قانداي ادەپتىلىك؟ وعان ءومىر سىيلاعان انادان ارتىق جان بار ما؟ بۇل دەگەنىڭىز قارسى تاربيە عوي. ءبىز كەشەگى اتەيزمدى دە باستان كەشىردىك. سول كەزدەردە اق كيمەشەك كيگەن اجەلەرىمىز ەشكىمگە جارناما جاساماي-اق بەس ۋاقىت نامازىن وقىدى. ءبىزدى ەشكىمنىڭ الا ءجىبىن اتتاماۋعا، وتىرىك ايتىپ، جاماندىققا بارماۋعا ۇيرەتتى. وسىنداي قازاقي ىزگى قاسيەتتەردى يماندىلىق دەپ ءتۇسىندىردى. ەگەر نەنىڭ دۇرىس-بۇرىستىعىن اسقان شەبەرلىكپەن ۋاعىزداي بىلسە، كىم قۇلاق ءتۇرمەيدى. ءبىز بىلمەيتىن تەرەڭ سىرلارى كوپ قوي. ال حيدجاب كيۋ - بەلگىلى ءبىر حالىقتىڭ كيىم ۇلگىسى. قازاقتىڭ جاپپاي حيدجاب كيۋىنە قارسىمىن. ول قانشا جەردەن بەتىن بۇركەپ، بەس نامازىن ەسەلەپ وتەگەنىمەن، جانى تازا بولماسا، نە ءۇمىت؟ ءدىن بەلگىلى بىرەۋلەردىڭ ماقساتىنا اينالىپ، باسقا نارسەمەن شاتاسپاسا ەكەن.
- قازىر تەلەارنالار جاس جۇلدىزداردىڭ جارناما الاڭىنا اينالعانداي. ال ونەردەگى ورنى سالماقتانعان ساليقالى تولقىننان ۇلگى الارلىق باعدارلاما نەكەن-ساياق. نەگىزى، تەلەارنا دا ءتاربيە بەرۋدىڭ ءبىر سالاسى ەمەس پە؟
- ءبىز بىلەتىن رەسەيدىڭ تەلەباعدارلامالارىندا ۇلكەن-كىشى دەپ بولمەيدى. بار عۇمىرىن ونەرگە ارناعان سوڭ، كىمنىڭ ءان ايتقىسى كەلمەيدى؟ كەيبىر تەلەارنا جاستاردان اقىل-كەڭەس سۇرايتىن باعدارلامالار ۇيىمداستىرادى. ولار نەسىن ايتادى. كوزىن اشىپ، كومپيۋتەرمەن جازعان ەكى انىمەن تويدان-تويعا «شاپقىلاپ» ءجۇر. قاي جەردەن ول ۇلاعاتتى ءسوز ەستىپ، قانداي ءبىر كىتاپ وقىپ تاۋىستى دەيسىڭ. قازىرگى جاستاردىڭ دەنى كىتاپ ەمەس، گازەت وقي ما ەكەن؟ پروزا، پوەزيا دەگەنگە كوز سالا ما ەكەن؟
- ەلىمىز ەڭسەسىن تىكتەدى، ۇلت رۋحى كوتەرىلدى دەي الاسىز با؟
- تاۋەلسىزدىك العالى بەرى كەيبىرى كەيىن كەتسە، ەندى ءبىرىنىڭ نامىسى وياندى. ال ادامعا ەڭ كەرەگى - نامىس. حالىقتىڭ اسىل قاسيەتىن قۇنتتاماعان ادامدا ونداي قاسيەت بولا قويماس. ۇلتتىڭ رۋحى كوتەرىلۋ ءۇشىن، ءار ادام ءوزىن-ءوزى تاربيەلەۋى كەرەك. قازىر اتا-انالار «جاستار ءوزى بىلەدى» دەپ جاتادى. ال جاستار ونى قايدان ءبىلىپ تۋادى؟ ونى تاربيەلەۋ كەرەك. بويىنا تاربيە سىڭىرەتىن جاستان وتكەن جاس وزىمبىلەرمەندىككە سالىنىپ، ەرتەڭ باعىنباي كەتەدى. ءبىزدىڭ الەم ەلدەرىنەن كەيىن قالۋعا ەش حاقىمىز جوق.
- انشىلەردىڭ گاسترولدىك ساپارلارمەن ءىرى قالالاردى ارالاپ جۇرەتىنىن ءجيى ەستيمىز. جالپى، ءسىزدەر اۋىلدا ونەرسۇيەر ەل بارىن ۇمىتىپ كەتكەن جوقسىزدار ما؟
- نەسىن جاسىرايىن، اۋىلداعى حالىق انشىلەردى تەلەارنادان كورۋدى ءجون سانايدى. ويتكەنى ونداعى تۇرمىس ءالى دە تومەن دەڭگەيدە. ماسەلەن، ءبىزدىڭ 500 دوللارعا جەتپەيتىن ايلىعىمىز بار. ال اۋىلدىڭ قارتتارى، ارى كەتسە، 10-20 مىڭ تەڭگە زەينەتاقى الادى. مۇعالىمدەردىڭ جالاقىسى دا وسىدان اسا كوپ ەمەس. ەندەشە، ولار قالاي كەلەدى كونتسەرتكە؟ بالا-شاعاسىنا جۇمسايتىن اقشاسىن سىرتقا شاشا ما؟ دەگەنمەن اۋىلدارعا تەگىن كونتسەرت بەرۋ شاراسى ۇيىمداستىرىلسا مەن كەلىسەر ەدىم.
- «ەكى جۇلدىزعا» قاتىستىڭىز. جۇبىڭىز مەلس ەلەۋسىزوۆ بولدى. سايىستان ەرتەرەك شىعىپ قالعاندا، قاتىسقانىڭىزعا وكىنگەن جوقسىز با؟
- وكىندىم. بۇل - دارىندى دا ۇيلەسىمدى جۇپتاردى سۇرىپتايتىن جوبا ەمەس، تەك بيزنەسكە قۇرىلعان جوبا. ياعني بەلگىلى ءبىرەۋلەر - اقشالى، ەندى بىرەۋلەرى ماسقارا بولىپ قالدى. مەن سونىڭ ەكىنشى توبىندامىن.
- جاقىندا ءبىر تانىمال اكتەر: «ماعان اتاق ماڭىزدى ەمەس. سول اتاقتىڭ ورنىنا قاراجات بەرسە دۇرىس بولار ەدى»، - دەگەن ەدى.
- ەگەر سول اكتەرگە اقشا بەرىلگەن بولسا، اتاق بەرىلمەگەنىنە رەنجىر ەدى. مەن دە اقشا تاپقاندى جاقسى كورەمىن. ول - مەنىڭ بۇگىنگى تۇرمىس-ءتىرشىلىگىم، بولمىسىم، بارىم. قارجىم بولماسا، مەن قالاي ءومىر سۇرەمىن؟ اقشاسىز مەن ونەرىمدى كورسەتە الامىن با؟ سونىڭ ارقاسىندا ءۇي الىپ، تۇرمىسىمدى تۇزەدىم. ال اتاققا يە بولۋ - ءسىڭىرگەن ەڭبەگىڭنىڭ باعاسى. سوندىقتان ادامعا اتاق تا، اقشا دا كەرەك.
- ءوزىڭىز قانداي دا ءبىر اتاقتان ءۇمىتتىسىز بە؟
- اتاق بەرسە، ارينە، ونەرىم باعالاندى دەپ قۋانار ەدىم. ەگەر اتاق الۋعا ءالى ساي ەمەسسىڭ دەسە، وعان دا ماقۇل. بىراق كەيدە ونەرگە ەڭبەگى سىڭبەي اتاق الىپ جاتقانداردى كورگەندە، كۇيىنبەسكە شاراڭ قالمايدى ەكەن. بۇگىنگى تاڭدا ونداي دارەجەگە يە بولۋ ءۇشىن دە تانىس كەرەك سياقتى. ال مەنىڭ تامىر-تانىسىم جوق. كەزىندە كەيبىر ۇلكەن كىسىلەردىڭ جولىما توسقاۋىل بولعاندارى دا كەزدەستى. نە ءوزى ايتا الماي، نە باسقاعا جول بەرمەي: «ول كىم سونشا؟» - دەگەندەرىن ەستىدىك.
- «ونەر ادامىندا ءوزىمشىلدىك قاسيەت بولماسا، بيىككە كوتەرىلە المايدى» دەگەنگە كوزقاراسىڭىز؟
- ءبىزدىڭ جاراتىلىسىمىزدىڭ ءوزى سول وزىمشىلدىكتەن تۇرادى. سەبەبى، ءبىزدى: «مەنەن وتكەن ءانشى جوق»، «مەن ادەمىمىن، بارىنە ۇنايمىن» دەگەن پىكىرگە ۇيرەتتى. ونەر ادامىندا وزىمشىلدىك بولماسا، ءوزىن-ءوزى دالەلدەۋى قيىن.
- جاقىندا قىسقى ازياداعا ارناپ كەيبىر سازگەرلەر ءان جازسا، كەيبىر ونەر يەلەرى كونتسەرتتىك باعدارلاماعا ىلىنبەگەنىنە رەنجۋلى. سىزدە قانداي جاڭالىق بار؟
- ازياداعا ءان ارنامادىم، بارمادىم دەپ رەنجىمەي-اق قويايىن. ول قاي پروديۋسەرلىككە جۇكتەلدى، سولار ءوز اينالاسىنداعىلاردى عانا جيناۋدا. شاقىرسا، بارار ەدىم. دەگەنمەن قۇرالاقان دا ەمەسپىن. تاراز قالاسىنا بارىپ ازيادا الاۋىن جاققالى وتىرمىز. تەگىن كونتسەرت بەرەمىز. ۇيىمداستىرۋشىلار ءبىزدى باپتاپ، اقىسىن تولەپ قويعانداي، كەيدە رەنىش ءبىلدىرىپ جاتادى.
- ول كۇندەر ناعىز پاتريوتتىق اندەردىڭ شىرقالاتىن شاعى دەڭىزشى.
- جاقىندا ماعان حابارلاسقان ۇيىمداستىرۋشى قانداي ءان ايتاتىنىمدى سۇراپ، «سەن وكپەلەمە»، «اپپاق گۇلدەر» دەگەن اندەردى تىزبەلەپ جاتىر. سوندا مەن: «ويباۋ-اۋ، ماحابباتقا ءابدەن باتار بولدىق قوي. ازياداعا رۋحتى كوتەرەتىن، جالىندى اندەر كەرەك ەمەس پە؟ مەن ءبىر پاتريوتتىق ءان، ءبىر حالىق ءانىن ايتا- مىن»، - دەپ كەسىپ ايتتىم. سوندا عانا: «ونىڭىز دا دۇرىس ەكەن»، - دەپ جاتىر. نەگىزىندە، سولاي بولۋعا ءتيىس ەمەس پە؟
- بوس ۋاقىتىڭىزدا نەمەن اينالىساسىز؟
- كوبىنە كىتاپ وقيمىن. ارينە، كىتاپ اتاۋلى كەرەمەت دەي المايمىن. ەلدىڭ ءبارى اباي مەن مۇقاعالي ەمەس قوي. ءبىر عانا قۇندى ءسوزدى تابۋ ءۇشىن، بۇتىندەي ءبىر تۋىندىنى وقۋعا بارمىن. پوەزيانى سۇيەمىن. اقىنداردىڭ ولەڭدەرىن كوپ وقيمىن. ودان رۋحاني ازىق الىپ، كەرەك جەرىن وزىمە ءتۇرتىپ الۋ قاشانعى ادەتىمە اينالعان. جاقسى كورەتىن اقىندارىمنىڭ ءبىرى - قادىر مىرزاليەۆتىڭ 20 تومدىق كىتابى شىققالى جاتىر. الدىن الا تاپسىرىس بەرىپ قويدىم. قولىما تيسە، ساۋاتىمدى اشار دۇنيە تابام-اۋ دەگەن ويدامىن.
- قوس قاناتىڭىز - قىزدارىڭىزدى قياعا ۇشىرىپسىز. كەزىندە «Hit TV» تەلەارناسىنىڭ جۇرگىزۋشىسى بولعان مارال بايعارا «ءانشى بولۋىم مۇمكىن» دەپ سۇحبات بەرگەن ەدى. ول ارنادان نەگە كەتتى؟
- مەن بالالارىمدى «اتاڭا نالەت» دەگەن ماسقارا سوزگە قالىپ جۇرمەڭدەر دەپ تاربيەلەدىم. كەزىندە مارال اتالمىش ارنادا قىزمەت ىستەپ جۇرگەندە، ونىڭ قازاقي تاربيەسىنە قايشى اشىق-شاشىق كيىنۋىن تالاپ ەتتى. وندايعا نامىسى جىبەرمەگەن سوڭ، ءوز ەركىمەن قىزمەتىن تاستادى. قازىر استانادا تۇرادى، بالامەن ۇيدە. ال مەرۋەرت الماتىدا قازاق راديوسىندا ديكتورلىق قىزمەتتە ءجۇر. «ونەردى ۇيرەن دە جيرەن» دەگەن عوي. ونەر جولى وڭاي ەمەس. ءانشى بولام دەگەندەرىن مەن قالامادىم.
- باعدات اپاي، ءسىزدىڭ كوزقاراسىڭىزداعى ەر-ازامات قانداي بولۋى كەرەك؟ جەكە ومىرىڭىزدە نە جاڭالىق؟
- نەگىزى، قازاق جىگىتتەرىنىڭ «سەگىز قىرلى، ءبىر سىرلى» بولعانىن قالايمىن. قازاقتىڭ بارشا ازاماتى سولاي بولسا دەپ ارماندايمىن. باياعىدا ەر ايتسا بولدى، ول ورىندالاتىن شارۋا بولاتىن. قازىردە سوزىندە تۇرمايتىن ازاماتتار كوپ. ازاماتتىق بورىش، ەرلىك مىندەت كەمىپ بارا جاتقانداي.
- گازەت وقىرماندارى مەن كوڭىلدىڭ حوشىن كەلتىرەر انىڭىزگە قۇمار تىڭدارماندارىڭىزعا ايتارىڭىز.
- جاقسى مەن جاماننىڭ قادىرىن اجىراتۋ ءۇشىن، گازەت-جۋرنالداردان قول ۇزبەيىك. ويتكەنى جاقسىلىق جانىڭدى سۇيسىندىرەدى، نەمقۇرايدىلىق جانىڭنان وتەدى دە كەتەدى.
دەمەك، جان سۇيسىنتەر جاڭالىقتار بولا بەرسىن. مەن ونەرگە حالىق اندەرىمەن كەلدىم. ال بار ونەر حالىق اندەرىنەن باستاۋ الادى. ەندەشە، اسىل قازىنامىزدى ءسۇيىپ، حالىق ءانىن، سالت-ءداستۇرىن، مادەنيەتىن باعالاي ءبىلەيىك، اعايىن...
اڭگىمەلەسكەن -
ارداق يمانبەكقىزى،
«وبششەستۆەننايا پوزيتسيا»
(پروەكت «DAT» № 01 (84) 12 قاڭتار 2011 جىل.
