قىتاي حالىق رەسپۋبليكسى

 توراعاسى سي تسزينپين مىرزاعا

قازاقستان رەسپۋبليكاسى

 سىرتقى ىستەر ءمينيسترى

ق.ق. ابدىراحمانوۆقا

قازاقستان ازاماتتارى اتىنان

اشىق حات

قازاقستان مەن قىتاي ەجەلدەن كورشى، دوس ەل. قىتاي قازاقستان تاۋەلسىزدىگىن العان كەزدە، سول تاۋەلسىزدىكتى العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ مويىنداپ،  ديپلوماتيالىق بايلانىس ورناتقان مەملەكەت.

سول شىنايى دوستىق پەن قارىم-قاتىناستىڭ ارقاسىندا ەكى ەلدىڭ دە ەكونوميكاسى قارىشتاپ دامىدى، شەگاراسى بەكىدى. اسىرەسە، ەكى ەلدە ءبولىنىپ قالعان ەتنيكالىق قازقتاردىڭ بارىس-كەلىسى جيىلەپ، الەمدىك زاڭنامالار اياسىندا كوشى-قون ساياساتى جولعا قويىلدى.

وكىنىشكە وراي، سول سوڭعى ءبىر-ەكى جىلدىڭ كولەمىندە قىتايدىڭ شىڭجاڭ ولكەسىندە تۇراتىن ەتنيكالىق قازاقتاردىڭ ساياسي قىسىمعا ۇشىراۋى ءبىزدىڭ كوڭىلىمىزگە قاتتى قاياۋ ءتۇسىردى . ناقتىلاپ ايتساق، ارعى بەتتەگى تۋىس-تۋعانمەن بارىس-كەلىستى بىلاي قويىپ، تەلەفون ارقىلى سويلەسۋدىڭ ءوزى مۇڭ بولىپ وتىر. بايلانىس تۇگەل ءۇزىلدى...

مۇنداي جاعدايدا، وسى ەلدەگى حالىقتىڭ ارىز-ارمانىن تىڭداپ، ەكى ەل باسشىلارىنا جەتكىزەتىن، ءوزى ەلشىلىك قىزمەتىن وتەپ جاتقان ەلدىڭ ساياسي جاعدايى مەن تۇراقتىلىعى تۋرالى مەملەكەت باسشىسىنا دۇرىس اقپارات جەتكىزەتىن، ءسويتىپ، ۇزاقتان بەرى جالعاسىپ كەلە جاتقان دوستىقتىڭ التىن ارقاۋىن ودان ارى بەكەمدەي تۇسەتىن ەلشىلەر ەكەنى بەلگىلى.

جاسىراتىنى جوق، قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قازاقستانداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى  چجان حانحۋەي مىرزا بۇل ميسسياسىن ورىنداي العان جوق. كەرىسىنشە، بۇزدى!

اتاپ ايتار بولساق:

1. چجان حانحوي 2016 جىلى استانادا باق وكىلدەرىمەن كەزدەسۋدە قىتاي مەن قازاقستان اراسىنداعى ۆيزالىق رەجيم ساياساتىنا قاتىستى پىكىرىن ءبىلدىرىپ، قازاق بيلىگىنىڭ ارەكەتىن سىنعا الدى. ناتيجەسىندە، «قازاقستان مەن قىتاي اراسىندا قالىپتاسقان دوستىق بايلانىستاردى، سونداي-اق قر-داعى قحر ەلشىلىگىنىڭ ديپلوماتتارىنىڭ تۋىستارى قر-نا ساپار جاساۋ ءۇشىن قولايلى جاعدايلار قۇرۋ مۇمكىندىگىن قاراستىرۋ تۋرالى ءوتىنىشىن جانە ءوزارا سەنىمدىلىك پەن ءوزارا تۇسىنىستىكتى نىعايتۋدى ەسكەرە وتىرىپ، وسى تۇلعالار ساناتىنا كونسۋلدىق الىمسىز قازاقستاندا ءاربىر كىرۋدە 90 كۇنگە دەيىن بولۋ قۇقىعىن بەرەتىن «ۆ2» قىزمەتتىك ۆيزالارىن راسىمدەۋ تۋرالى شەشىم قابىلدانعان ەكەن (قر سالىق كودەكسى، 553 ب.). ال، كەرىسىنشە، قىتايدىڭ قازاقستاندىقتارعا ۆيزا بەرۋدى شەكتەگەنى بەلگىلى بولىپ وتىر. قازاقستان تاراپىمەن قابىلدانىپ جاتقان وڭ قادامدارعا قاراماستان، قىتاي تاراپى 2016 جىلعى 1 اقپاندا قازاقستاندىق ازاماتتار ءۇشىن جەكە تۋريستىك (تۋريستىك توپ 5 نەمەسە ودان كوپ ادامنان قۇرالۋى ءتيىس) جانە ىسكەرلىك ۆيزالاردى راسىمدەۋدە شەكتەۋلەردى ءبىر جاقتى ەنگىزگەن. قىسقاسى، چجان حانحۋەي مىرزا ءوزىنىڭ ديپلوماتيالىق قىزمەتتە ساۋاتسىزدىعىن كورسەتىپ، كۇلكىگە قالعان. كەڭ پەيىلدى، دوستىققا ادال ۇلى دالا ەلى قىتاي ەلشىسىنىڭ بۇل اۋسارسوقتىعىنا تىكسىنە قاراعان بولاتىن. سول باسقوسۋدا قىزدى-قىزدىمەن «ولار (قازاقستان بيلىگى – رەد.) كىممەن بەتپە-بەت كەلىپ وتىرعاندارىن بىلە مە؟» دەپ داۋىس كوتەرىپ، قوقان-لوقى كورسەتكەنىن بۇكىل دۇنيەجۇزى ەستىدى.

ەسىڭىزدە بولسىن، قازاقستان – قازاقستان بولعالى الەمنىڭ ەڭ ۇلكەن دەرجاۆاسى سانالاتىن اقش-تىڭ ءوزى ءبىزدىڭ وتانىمىزعا بۇلاي ءبىر اۋىز قاتتى ءسوز ايتىپ كورگەن ەمەس. باتىستاعى الىپ كورشىمىز رەسەي دە سولاي. ۇلت كوشباسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ دۇنيەنىڭ قاي تۇكپىرىنە بارسا، زور قۇرمەتپەن قارسى الىنادى. ءتىپتى، حانچجوۋ قالاسىندا وتكەن G-20 سامميتىنە نۇرسۇلتان نازارباەۆ سي تسزينپين مىرزانىڭ ەرەكشە قوناعى بولىپ قاتىسقان جوق پا؟!

2. ءبىز قىتايدا تۇتقىعا تۇسكەن ەتنيكالىق قازاقتاردىڭ وسىندا ءبولىنىپ قالعان تۋىستارىنىڭ ماسەلەسىن كوتەرىپ بىرنەشە مارتە ءباسپاسوز ءماسليحاتىن وتكىزدىك. مىڭداعان ادامنىڭ ءوتىنىشىن جيىپ، قىتاي ەلشىلىگىنە تاپسىردىق. مىنە، ءۇش ايدىڭ ءجۇزى بولدى، چجان حانحۋەي مىرزا سونىڭ بىرەۋىنە ءالى قاناعاتتاندىرارلىق جاۋاپ بەرگەن جوق. ەسەسىنە، ەلشى مىرزا قىتايدىڭ شەتەلگە باعىتتالعان دياسپورا ساياساتىن ورىنداۋدان ارىعا اسا العان جوق. شىڭجاڭ ولكەسىندە دىنگە قارسى اشىق كۇرەس ءجۇرىپ، قۇران كىتاپتار مەن جاينامازدار ورتەلىپ، ناماز وقۋعا تيىم سالىنىپ جاتقاندا چجان، الماتىدا شەتتەن كەلگەن قازاقتاردى جيىپ الىپ، مۇسىلمانداردىڭ ورازا ايت مەرەكەسىنە اسپا-توك داستارقان جايىپ، تويلاپ بەرەدى. بۇل نە قىلعان «ساياسات»؟ مۇسىلمانداردى مازاقتاۋ ما، الدە ەكى جۇزدىلىك پە؟! ءسويتىپ، قازاقستانعا قىتايدان كوشىپ كەلگەن قازاقتى ەكىگە ءبولىپ، ارازدىق تۋدىرۋدا;

3. قازاقستان مەن قىتاي اراسىنداعى ديپلوماتيالىق قارىم-قاتىناس 1992 جىلىدىڭ 3 قاڭتارىنان بەرى ورناپتى. سودان بەرى قىتايدىڭ قانشاما توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى ەلىمىزگە كەلىپ قىزمەت اتقاردى، ءتاپ وسى چجان حانحۋەي ەلشى بولعان كەزدەگىدەي ەكى ەلدىڭ اراسىنداعى ەتنيكالىق قازاقتىڭ قۇقىعى تاپتالعان جوق جانە ماسەلەسى ۋشىققان ەمەس...

قىسقاسى، چجان حانحۋەي مىرزا ەلشى بولۋدان گورى ەگەس تۋدىرعىسى كەلىپ تۇراتىن ادام سەكىلدى.

سوندىقتان ءبىز ەكى ەلدىڭ ۇلى دوستىعى مەن ستراتەگيالىق بارىس-كەلىسى بۇرىنعىداي باياندى بولۋى ءۇشىن، قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قازاقستانداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى  چجان حانحۋەي مىرزانىڭ ەلىمىزدەگى ەلشىلىك قىزمەتىنەن مەرزىمىنەن بۇرىن كەتۋىن قاتاڭ تالاپ ەتەمىز!

سونداي-اق، قر سىرتقى ىستەر ءمينيسترى ق.ق. ءابدىراحمانوۆ مىرزادان ءبىزدىڭ وسى قاتاڭ تالابىمىزدى قحر توراعاسى سي تسزينپين مىرزاعا جەتكىزۋدى وتىنەمىز!

قۇرمەتپەن:

جارقىنبەك جۇمادان

ريزامان احمەت

قوجامقۇل ءايبۇبى

اجىبەك وراز

Abai.kz