ەڭ الدىمەن باسقا دىنگە تارتۋ جايلى اڭگىمە بولعاندا ميسسيونەرلىك جونىندە ايتۋ كەرەك. بۇگىندە قازاقستان ءدىني ەكcپەريمەنت الاڭىنا اينالىپ وتىر. باسقاشا ايتقاندا قازاقستان ءدىني ەكسپانcيا الاڭىنا اينالعان. سول ەكسپەريمەنتتى قارقىندى، جۇيەلى جانە ۇيىمداسقان تۇردە جۇرگىزىپ وتىرعان - حريستيان ميسسيونەرلەرى. ولاردىڭ باسىم كوپشىلىگى اقش-تان ارنايى جولدامامەن جىبەرىلگەن - شوقىندىرۋشى-ۇگىتشىلەر ارمياسى.

ەڭ الدىمەن باسقا دىنگە تارتۋ جايلى اڭگىمە بولعاندا ميسسيونەرلىك جونىندە ايتۋ كەرەك. بۇگىندە قازاقستان ءدىني ەكcپەريمەنت الاڭىنا اينالىپ وتىر. باسقاشا ايتقاندا قازاقستان ءدىني ەكسپانcيا الاڭىنا اينالعان. سول ەكسپەريمەنتتى قارقىندى، جۇيەلى جانە ۇيىمداسقان تۇردە جۇرگىزىپ وتىرعان - حريستيان ميسسيونەرلەرى. ولاردىڭ باسىم كوپشىلىگى اقش-تان ارنايى جولدامامەن جىبەرىلگەن - شوقىندىرۋشى-ۇگىتشىلەر ارمياسى.

حريستيان ءدىنى دۇنيە جۇزىندە ەڭ كوپ تارماققا بولىنگەن ءدىن دەسەك قاتەلەسپەيمىز. وندا كاتوليك، پروتەستانت، پراۆوسلاۆيە اتتى ءۇش نەگىزگى باعىت بار. بۇلاردىڭ ىشىندە، اسىرەسە پروتەستانتتار كوپتەگەن تاريقاتتار مەن سەكتالارعا بولىنگەن. وسىنداي شىركەۋلەردىڭ 20-دان استامى قازاقستاندا ميسسيونەرلىك ارەكەت جاساۋدا. اقش-تاعى ميسسيونەر ۇيىمدارى قازاقستانعا ارنايى دايىندىقتان وتكەن، ابدەن اقپاراتتاندىرىلعان، مالىمەتتەندىرىلگەن ميسسيونەرلەردى عانا جىبەرەدى. ولار ءبىر جارىم، ەكى جىل قازاقتىڭ تاريحىن، مادەنيەتىن سەنىمىن زەرتتەپ، كەيبىرى قازاق تىلىمەن قوسا، ورىس ءتىلىن دە مەڭگەرىپ كەلەدى. ابدەن دايىندالىپ، ۇگىت-ناسيحات ادىستەمەسى، ءتىلى شىققان وسىنداي ءدىنتاراتۋشىلاردىڭ الدىنا قازاقتاردى حريستياندىققا كىرگىزۋ دەگەن ۇلكەن ماقسات قويىلعان. ولار پسيحولوگيالىق دايىندىقتان ءوتىپ، مەيلىنشە قويۋىنا كەلتىرىلگەن ادامدار. ىجديhاتتىلىقپەن بارلىق ماقساتى، ويى قازاق حالقىن حريستياندىققا كىرگىزۋ. قاتارداعى شىركەۋ قىزمەتكەرى، قاتارداعى ميسسيونەر ۇيىمىنىڭ مۇشەلەرى بۇل جاققا جىبەرىلمەيدى. سوندىقتان، ولارعا ءوز سالاسىنىڭ مامانى جانە ۇگىت-ناسيحات جاساۋ ءىسىنىڭ شەبەرى رەتىندە قاراۋىمىز كەرەك. كەيبىرى ادام پسيحولوگياسىن تىڭشىلارعا، بارلاۋشىلارعا ءتان دارەجەدە زەرتتەگەن جانە ەكونوميكادان، ساياساتتان، قۇقىقتان حابارى بار ادامدار. سوندىقتان، بۇلاردى كەزدەيسوق كەلگەن ديۋانا، ءدارۋىش سياقتى كورۋ - قاتەلىك.

ميسسيونەرلىك حريستياندىقتىڭ ەجەلگى داۋىرلەرىنەن باستاۋ الادى. بۇگىنگى ىنجىلدەردە باسقا ادامداردى حريستياندىققا شاقىرۋدى بۇيىراتىن ۇندەۋلەر بار. حريستياندىقتا «يسا ءماسىح جەر بەتىنە قايتىپ كەلىپ، اكە قۇدايدىڭ پاتشالىعىن ورناتادى» دەگەن سەنىم بار. ميسسيونەرلەرلەردىڭ مىندەتى سول پاتشالىقتىڭ العىشارتتارىن ىسكە اسىرۋ. ولار الەم حالقىن يسا ءماسىحتىڭ بيلىگىنە دايىنداۋشىلار رەتىندە قىزمەت جاسايدى. ماتفەي جازعان ءىنجىلدىڭ سوڭعى تاراۋىندا «بارلىق ۇلتتارعا بار جانە شاكىرتتەر تاپ. ولاردى شوقىندىر جانە بۇيرىقتارىمدى ۇيرەت!» دەگەن جولدار بار. ميسسونەرلىكتە تارسۇستىق پاۆەلدىڭ وسيەتتەرىنىڭ ماڭىزى زور. ول ءوزىنىڭ كورينفتىقتارعا جازعان ءبىرىنشى حاتىندا (بيبليا، 9/19, 22): «مەن ازات ەدىم. كوبىرەك تابىس تابايىن دەپ ءوزىمدى بارشاعا قۇل ەتتىم. ياھۇديلەردى (ەۆرەيلەردى) وزىمە باۋلىيىن دەپ، ياھۇدي سياقتى ارەكەت جاسادىم. ءوزىم شاريعاتتى ء(تاۋراتتى ايتقانى) تۇتپاسام دا، شاريعات زاڭىنداعىلاردى وزىمە قاراتۋ ءۇشىن ولارعا شاريعاتقا باعىنىشتىمىن دەپ ارەكەت جاسادىم. نە ىستەپ، نە جاساسام دا، ادامداردى وزىمە قاراتۋ ءۇشىن اركىمگە جاعىمدى حالدە بولدىم» دەيدى. ميسسيونەرلىكتە «ادامداردى حريستياندىققا تارتۋ ءۇشىن كەرەك بولعان جاعدايدا تاقييا جاساۋعا بولادى» دەگەن قاعيدا بار. «تاقييا» -باسقاشا بولىپ كورىنۋ دەگەن ۇعىمعا سايادى. ياعني، جالپاق تىلمەن ايتقاندا ەكىجۇزدىلىك دەپ تۇسىندىرسە بولادى. دەمەك، ميسسيونەرلەردىڭ ەڭ نەگىزگى ەرەجەسى ەشقاشان دا ءوزىنىڭ شىن ءجۇزىن اشكەرەلەمەۋ، كەرەك بولسا ورتاعا سايكەستەندىرىپ بەت-بەينەسىن اۋىستىرىپ تۇرۋ بولىپ تابىلادى. تۇپكى ماقسات نىساناداعى ادامدى يناندىرىپ حريستياندىققا كىرگىزۋ.

حريستياندىقتى تاراتاتىن شىركەۋلەر اقش-تاعى وتە باي ۇيىمداردىڭ قاتارىنا جاتادى. ولاردىڭ مەنشىگىندە ۇلكەن تەرريتوريالار، ءوندىرىس ورىندارى، باقىلاۋىندا بيزنەس سالالارى، وقۋ ورىندارى، كىتاپحانالار، جاتاقحانالار، كاسىپورىندار، بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى، باسپاحانالار بار. امەريكالىق ميسسيونەرلەردى كونگرەس پەن سەنات مۇشەلەرى، مەملەكەت قۇرىلىمدارىندا قىزمەتتە وتىرعان زيالىلار، ارنايى بارلاۋ ۇيىمدارىنىڭ قىزمەتكەرلەرى، ستراتەگيالىق جوسپار جاسايتىن مەكەمەلەرگە قاتىسى بار ادامدار، اسكەريلەر، ديپلوماتتار قولدايدى. جيhانداستىرۋدىڭ جىلى لەبىن ارتقا الىپ، ءارتۇرلى سيپاتتا كەلىپ جاتقان ءدىنتاراتۋشىلار حالىقتىڭ وسال تۇسىن اڭديدى. حريستيان ميسسيونەرلىگى 1000 جىلدان استام ۋاقىت تاجىريبە جيناقتاعاندىقتان ءدىن تاراتۋ تاسىلدەرى دە قاتتى دامىعان. اسىرەسە، زاماناۋي تەحنولوگيالىق جابدىقتاردى وتە ءتيىمدى پايدالانادى. ولار حريستياندىق تاراتىلاتىن ەلدەگى ىشكى، سىرتقى ساياسي، ەكونوميكالىق، دەموگرافيالىق، مادەني جانە ەكونوميكالىق احۋالدى ءوز مۇددەلەرى ءۇشىن وتە ءتيىمدى پايدالانا بىلەدى. مىسالى، ول ەلدە جۇمىسسىزدىق كوپ پە، وسى ماسەلەگە ۇگىت-ناسيحاتتىڭ ءبىر سالاسىنا ارنايدى. ستۋدەنتتەر كوپ پە؟ ستۋدەنتتەر پروبلەماسىن شەشۋ ءۇشىن قىزمەت ەتەدى. ولار نەنى قاجەت ەتەدى. ستۋدەنتكە ماتەريالدىق كومەك قاجەت پە، سىرلاس دوستار كەرەك پە، وقۋ قۇرالى جەتپەي مە، ينتەرنەت قاجەت پە، وسى سەكىلدى بارلىق پروبلەمالارىن شەشىپ بەرەدى. شاكىرتاقى تاعايىنداپ، ونىمەن قوسا، جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتەدى. شاكىرتاقىنى شاكىرتاقى دەپ ەمەس، اعىلشىن ءتىلى مەن كومپيۋتەر ۇيرەتەمىز دەپ، گرانت ۇتىپ الدىڭ دەپ، الداپ بەرەتىن كەزدەرى دە بولادى. ونى ستۋدەنت بايقامايدى. بۇل باتپان قۇيرىقتىڭ سوڭى سەنبى-جەكسەنبى كۇندەرى وتەتىن «قۇدايى داستارحاندارعا»، سەمينارلارعا، وتىرىستارعا، كەڭەس سۇحباتتارعا، قىدىرۋلارعا ۇلاسادى. ءبىزدىڭ ادامدار وعان قالاي بارعانىن بايقاماي قالاتىن جاعدايلار دا از ەمەس. وسىنداي ءىس-ارەكەتتەر ارقىلى ولار ۇلكەن ورتاعا يە بولادى.

شوقىنعان قازاقتاردىڭ ىشىندە ءبىلىمدى، ساۋاتتى ادامدار دا بار. ولاردى ءارتۇرلى كاتەگوريالارعا بولۋگە بولادى. جاستار، وقىپ جاتقاندار، بىتىرگەندەر، حالىقارالىق فيرمالاردا ىستەيتىندەر، زيالىلار، مەملەكەت قىزمەتكەرلەرى مەن شەنەۋنىكتەر. ولاردىڭ كوپشىلىگى شوقىنعانىن ازىرشە جاسىرادى. ولار رۋحاني اشىرقاپ جۇرگەندەر. كەرەمەتتەي ءبىلىم العان، جۇمىس ىستەيدى، تابىسى وزىنە جەتىپ، ەكونوميكالىق پروبلەمالارىن شەشىپ، ەندى رۋحاني ىزدەنىسكە تۇسە باستاعاندار دەسە دە بولعانداي. «مەن قانداي ءدىندى ۇستانۋىم كەرەك، قاي جول مەنى باقىتتى ەتەدى؟» دەگەن ساۋالدى سانالى تۇردە وزدەرىنە سۇرايتىن وسىنداي جاندارمەن دە شۇعىلداناتىن ميسسيونەرلەر بار. ولار ءدال سونداي ادامداردى ىزدەپ تاۋىپ، ءدال سول ادامدارعا لايىقتاندىرىپ ازىرلەنگەن مەتوديكامەن ۇگىت-ناسيحات جاسايدى. ال، وسىنداي ازاماتتارىمىزدىڭ باسىم كوپشىلىگى يسلامنىڭ نە ەكەنىن تەرەڭدەپ بىلمەيدى، قازاقشا سويلەي المايتىندار دا از ەمەس. سوندىقتان، رۋحاني يممۋنيتەتى ءالسىز ازاماتتارىمىزدى ءوز قاتارىنا تارتىپ، ولاردىڭ ميلارىن ابدەن جۋىپ، وزگە ءدىننىڭ سانا-سەزىمىن قۇيادى. وسىنداي ازاماتتارىمىز باسقا دىنگە ەنگەن سوڭ مۇلدە وزگەرىپ، مۇلدە باسقاشا مەنتاليتەتتەگى ادامدارعا اينالادى.

بۇدان باسقا ولاردىڭ تولىق ماعلۇمات بەرەتىن ينتەرنەت سايتتارى بار. وندا قازاقستان جايلى جازىلعان مىڭداعان بەتتەرگە كوز جۇگىرتۋىڭىزگە بولادى. ولاردى ەلىمىزدە ون جىلدان اسا تۇرىپ كەلە جاتقان ميسسيونەرلەر دايىندايدى. ءاربىر ءدىن تاراتۋشىنىڭ جەكە-جەكە ينتەرنەت پاراقشالارى بار. ولار امەريكاداعى ءدىن قارىنداستارىنا، قوجايىن ۇيىمدارىنا ەسەپ بەرىپ وتىرادى. وندا سۋرەتتەر، ۆيدەوروليكتەر، ميسسيونەرلىك ارەكەتتەر تۋرالى، قازاقتاردى قالاي شوقىندىرعانى جونىندە اڭگىمەلەيدى. شوقىنعان قازاق جونىندە ارنايى ەسەپتەر جازىلعان. ونىمەن قالاي تانىسقانى، قالاي شوقىنعانى، دىنگە تارتۋ جولى قالاي قيىنعا سوققاندىعى حابارلانادى. كوپ سايتتاردان «پالەنباي دەگەن قازاقتىڭ يسا ءماسىحتىڭ جولىنا ءتۇسۋى ءۇشىن دۇعا جاساڭىزدار» - دەگەن سىندى وتىنىشتەرىن دە كورۋگە بولادى. كەيبىر سايتتارعا شوقىنعان قازاقتاردىڭ مويىنداۋلارى جازىلعان. دەمالىس كەزىندەگى، قالانىڭ ىشىندە، قالانىڭ سىرتىنداعى، ءدىني ريتۋال كەزىندەگى، شىعارماشىلىق كەشتەردەگى سۋرەتتەرىمەن قوسا بەرىلگەن. بۇدان تىس كەيبىر جوبالارعا كومەك سۇرالادى. شىركەۋ سالۋعا، حريستيان كىتاپتارىن قازاق تىلىنە اۋدارۋعا، كومپاكت ديسك نەمەسە ءۇن تاسپا شىعارۋعا، وفيس اشۋعا، ت. ب قارجىلاي كومەك سۇراپ جازعان جازبالاردى دا وقۋعا بولادى.

بۇل سايتتاردىڭ تاعى ءبىر ەرەكشەلىگى، كەيبىر ميسسيونەر سايتتارىندا قازاقستاندى قارالاۋ ناۋقانى دا جۇرگىزىلۋدە. «قازاقستاندا ميسسيونەرلەردى قۋدالايدى. ءدىني سەنىم ەركىندىگى جوق، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى دىندەسىمىزدى تەرگەگەن، ميسسيونەرىمىزدى ىسكە تارتىپ جەرگىلىكتى سوت ايىپپۇل سالعان، حالىق ايعايلاپ ءدىندارلاردى قۋعان، ول از بولعانداي ساقشى قىزمەتكەرلەرى الىمجەتتىك كورسەتكەن» - دەگەن سياقتى كوپتەگەن اقپاراتتار تاراتۋ ارقىلى ەلىمىزدى قارالاۋعا، ديكتاتورلى مەملەكەت رەتىندە كورسەتۋگە تىرىسادى. ماقساتى، بىرىنشىدەن باتىستاعى حريستيان ۇيىمدارىنىڭ نارازىلىعىن تۋعىزۋ. ەكىنشىدەن سولار ارقىلى ساياساتكەرلەرگە، بيزنەس سالاسىنا، حالىقارالىق ۇيىمدارعا ىقپال جاساۋ. ۇشىنشىدەن، وسىنداي اقپارات تاراتۋ ارقىلى مەملەكەتىمىزدىڭ بيلىگىنە ىقپال جاساۋدى كوزدەيدى. حالىقارالىق ۇيىمنان ەلىمىز دەرەۋ سەسكەنەدى. بىزدەگى كەيبىر شەنەۋنىكتەر باتىستا وسىنداي اقپاراتتار تاراسا، قورقىپ، ايقارا اشىلعان ەسىكتى بىلاي قويىپ، تەرەزەلەر مەن باسقا دا ساڭىلاۋلاردى ميسسيونەرلەرگە اشۋعا دايىن تۇرادى. وسىنى كوزدەگەن ميسسيونەرلەر پسيحولوگيالىق ىقپال جاساۋ ارقىلى وزدەرىنىڭ بۇل ناۋقانىن قاۋىرت جۇرگىزىپ جاتىر.

ينتەرنەتتەن تاعى ءبىر بايقاعانىم قازىر ولار اۋىلدى جەرلەگى تۇرعىلىقتى حالىقتى شوقىندىرۋ ءۇشىن ارنايى ميسسيونەرلەر قوسىنىن قۇرىپ جاتقانعا ۇقسايدى. ولاردىڭ مىنانداي دا تاكتيكاسى بار. ميسسيونەر ايەل بولسا، جەرگىلىكتى جىگىتتەرگە تۇرمىسقا شىعادى، ال ەركەكتەرى قازاق قىزدارىن الادى. بۇل دا سەنىمدى تاراتۋدىڭ ەڭ ماڭىزدى جولى. شەتەلگە ساتىلعان جەتىمەكتەردىڭ كوپشىلىگىن اسىراپ العاندار دا حريستيان ميسسيونەرلەر. بۇگىنگە دەيىن قازاقستاننان شەتەلدەرگە 5000 بالا «ەكسپورتتالعان» ەكەن. ولار سول بالالاردى بولاشاقتا قازاقستاندى شوقىندىرۋدا قولدانباق.

قورىتا ايتقاندا، قازاقستاندا دەندەگەن ميسسيونەرلەر ماسەلەسى بار. بۇل يسلامعا قارسى جاسالىپ جاتقان ارەكەت. يسلام ءدىنىنىڭ ءوز وتانىندا قارقىندى دامۋىنىڭ الدىن الۋ ءۇشىن. تاريحتا قازاق دىنگە بولىنبەگەن جانە باسقا دىنگە كىرمەگەن سەنىمى تازا ۇلت بولاتىن. سول ەل قازىر 40 شاقتى كونفەسسياعا ءبولىندى. بۇل جەردە تەك حريستيانداردى عانا ايتىپ وتىرمىن. ال، باسقا دىندەردىڭ اعىمى قانشاما. ولار ساينتولوگيا، حارا كريشنا، بۋددا اعىمى، باتىستان كەلىپ جاتقان باحايزم سەنىمى، ساتانيزم شىركەۋى ت. ت.. بۇلاردىڭ بارلىعىن قوسقاندا قازاقتىڭ ءدىني بىرلىگى جايلى ءسوز قوزعاۋ قيىنداۋ سەكىلدى. قايتا ءدىني ءبولىنۋ جايلى اڭگىمە قوزعاۋ وڭايىراق سياقتى جانە وعان ءماجبۇرمىز. شىركەۋلەر ۇيىمداسقان تۇردە ۇگىت جۇرگىزىپ جاتىر. ناتيجەسىندە ءبىر دەرەكتەردە 50 مىڭ قازاق، ال كەيبىرىندە 500 مىڭ قازاق باسقا دىنگە كىرگەن دەلىنگەن. ونىڭ ناقتى سانىن ءدوپ باسىپ ەشكىم ايتىپ بەرە المايدى. بارلىعى دا مەملەكەتىمىزدىڭ تۇتاستىعى، حالقىمىزدىڭ بەرەكە-بىرلىگى تۇرعىسىنان العاندا وتە قاۋىپتى.

ون بەس جىل بويى ميسسيونەرلەر ەلىمىزدە قارقىندى جۇمىس ىستەدى. ون مىڭداعان قانداسىمىزدى ءوزىنىڭ دىنىنە تارتتى. بۇعان قانداي كوزقاراستاعى ادام دا بولسا قارسى تۇرۋ كەرەك. سەبەبى، حالىقتىڭ دىنگە ءبولىنۋى اسقاندىقتىڭ، تاسىعاندىقتىڭ، ەركىندىكتىڭ، دەموكراتيانىڭ، ادام قۇقىقتارىنىڭ، دامىعاندىقتىڭ كورىنىسى ەمەس. بۇل ىدىراۋ مەن السىرەۋدىڭ ايعاعى. بۇل باقىتتى ءوز دىنىنەن ەمەس، باسقا دىننەن ىزدەۋشىلىكتىڭ كورىنىسى. عىلىمي تەوريالار باسقا دىنگە كەتكەن ازاماتتار باسقا ەتنوسقا اينالاتىندىعىن دالەلدەگەن. ۇلتتاردىڭ قالىپتاسۋ تەوريالارى بار. وسى تەوريا بويىنشا پەندەلەر ورتاق ءدىن اينالاسىندا باس قوسادى. سەكتالاردا بۇگىن مىڭ ادام بولسا، ەرتەڭ 10 مىڭ، 100 مىڭ، ءتىپتى ميلليون ادامعا دەيىن وسە بەرەدى. باسقا ءدىننىڭ جەتەگىندە كەتكەن ازاماتتارىمىزدىڭ ءومىر ءسۇرۋ سالتى، كيگەن كيىمى، ىشكەن اسى، توي-تومالاعى، ءولىم-ءجىتىمى، ومىرگە دەگەن كوزقاراسى، مەنتاليتەتى وزگەرەدى. كەيبىرى وزدەرىنە باسقا ات قويادى دا، باسقا ۇلتقا اينالادى. وعان تاريح دالەل. مىسالى: يۋگوسلاۆياداعى حورۆات، سەرب، بوسنيا حالىقتارىن الايىق. بۇلار نەگىزىنەن ءبىر ۇلت. تىلدەرى بىردەي، بەت-الپەتتەرى بىردەي. بولىنگەن سەبەبى سەربتەر - پراۆوسلاۆيە، حورۆاتتار - كاتوليك، بوسنيالىقتار بولسا - يسلام ءدىنىن قابىلداعان. بۇل تاجىربيەنىڭ ءتىرى كۋاسىمىن. قازاق حالقى ونى قايتالاماۋعا ءتيىس. اتا-بابامىز قابىلداعان يسلام ءدىنى 1250 جىل بويىنا قازاقتارمەن بىرگە جايىلىپ كەلەدى. قازاق حالقى موڭعول شاپقىنشىلىعى كەزىندە دە موڭعولداردىڭ ءدىنىن قابىلداعان جوق. قايتا شىڭعىس حان باستاعان موڭعولدار ءبىزدىڭ سالت-سانامىزعا ءسىڭىسىپ تۇركىلەندى، ءبىزدىڭ ءدىنىمىزدى قابىلدادى. ودان كەيىنگى جوڭعارلارمەن بولعان عاسىرلىق سوعىستا قازاق جوڭعاردىڭ ءدىنىن قابىلداعان جوق. جوڭعارلار جويىلدى، باسقا ۇلتتارعا ءسىڭدى. رەسەي پاتشالىعىنىڭ بوداندىعىندا ەكى عاسىر بولعان قازاق دىنگە بولىنگەن جوق. كەڭەس بيلىگىندە دە دىنگە بولىنبەدىك. بۇل تاريحي دەرەكتەردىڭ بارلىعى دا قازاقتىڭ دىنگە بولىنبەگەندىگىن كورسەتەدى.

ەندىگى ماسەلە باسقا ءدىننىڭ جەتەگىندە كەتكەن قانداس باۋىرلارىمىزدى ءوز اتا-باباسىنىڭ جولىنا قايتارۋ قالاي بولماق دەگەنگە كەلىپ تىرەلەدى. وسى ۋاقىتقا دەيىن ولاردى يسلامعا قايتارۋمەن شۇعىلداناتىن مەكەمەلەر مەن ۇيىمداردى كورگەنىم جوق. ءبىرلى-جارىم مۇسىلمان قوعامدارى جۇمىس ىستەگەن بولادى. بىراق ولار حالىققا يسلامدى تۇسىندىرۋدەن ارىعا بارا الماۋدا. قازاقستان زاڭدارى شەڭبەرىندە، قوعامنىڭ ىشكى تۇراقتىلىعىن ەسكەرە وتىرىپ، ورتا جانە ۇزاق مەرزىمدى جوسپارلار جاساپ، باسقا دىنگە كىرگەن باۋىرلارىمىزدى ءوز ورتامىزعا قايتا تارتۋىمىز شارت. بۇل ءۇشىن ۇلكەن كەشەندى جۇمىس اتقارىلۋى كەرەك. بىرىنشىدەن، بۇل ازاماتتار نەلىكتەن باسقا دىنگە وتكەندىگىن تەكسەرۋىمىز كەرەك. ونىڭ ەڭ باستى ەكى سەبەبى بار ءتارىزدى. ونىڭ ءبىرىنشىسى ەكونوميكالىق، ال ەكىنشىسى الەۋمەتتىك سەبەپتەر. ەكونوميكالىق سەبەپتەردى جويۋ ءۇشىن نە ىستەۋگە بولادى؟ الەۋمەتتىك ماسەلەلەردىڭ ءبىرازىن جوعارىدا ايتتىق. بۇل جەردە وكىنىشتىسى ازاماتتارىمىز ءوز ءدىنىن بىلمەيتىندىگى بولىپ وتىر. ەش ءدىني ءبىلىمى جوق قازاق ازاماتتارى جەتكىلىكتى. وسىعان ورايلاستىرىپ، جوسپار جاساۋىمىز كەرەك. ولار ميسسيونەرلەرگە قارسىلىقسىز بىردەن بەرىلەدى. ال ميسسيونەر ونىڭ جۇرەگىنە قالاي جول تابۋ كەرەك ەكەندىگىن جاقسى بىلەدى.

قازىردىڭ وزىندە قالامىزدا اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەتىپ جاتقان كوپ مەكەمەلەر بار. الەمدىك تاجىريبەدە، اسىرەسە افريكا ەلدەرىندە، تاياۋ شىعىستاعى مۇسىلمان ەلدەرىندەگى حالىقتىڭ نارازىلىعىنان قورىققان ميسسيونەرلەر باستاپقىدا وزدەرىن اعىلشىن ءتىلىنىڭ مۇعالىمدەرى رەتىندە تانىتقان. بۇل ماسەلەنى دە دۇرىستاپ جولعا قويۋىمىز كەرەك. مىنا قاپتاپ كەتكەن ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ (ۇەۇ) شىن مانىندە قانداي باعىتتا جۇمىس ىستەپ جاتقانىن باقىلاۋىمىز كەرەك. دۇنيەجۇزىندە 20-دان استام بۇكىل الەمگە حابار تاراتاتىن ميسسيونەر تەلەارنالارى بار. ولار اعىلشىن تىلىندە، ورىس تىلىندە جانە باسقا تىلدەردە حابار تاراتادى. ءبىر قازاق تىلىندە حابار تاراتاتىن 3 ميسسيونەر راديوسى بار ەكەنىن ەسكەرەلىك.

ءبىر قورقىنىشتى ماسەلە تاعى بار. بوتەن دىنگە وتكەن ازاماتتارىمىزدىڭ وزدەرى دە ۋاقىت وتە كەلە ميسسيونەرلەرگە اينالادى. مۇسىلمان كەزىندە دىنىمىزگە شورقاق بولىپ جۇرگەنىمەن، باسقا دىنگە كىرگەندە ولاردىڭ جان-تانىمەن بەرىلىپ كەتەتىنىنە تاڭ قالامىن. ولاردىڭ ىشىندە، اسىرەسە، ايەلدەر كوپ. ايەلدى كىرگىزۋ ارقىلى كۇيەۋىن، بالاسىن، باۋىرلارىن، اكە-شەشەسىن وڭاي تارتادى. قازاق حالقى ايەلگە جاۋاپسىز دا بوداۋسىز ەركىندىك بەرىپ قويعان. وزبەك، تاجىك، تۇرىك سەكىلدى باۋىرلارىمىز قىز بالانىڭ تاربيەسىنە ەرەكشە كوڭىل بولەدى. باسقا دىنگە دەندەپ ەنۋدە مۇنىڭ دا وزىندىك ورنى بار سەكىلدى. پروتەستانتتىققا كىرگەن كەيبىر قازاقتاردىڭ تۋعان ءدىنىن، ەلىن، رۋحانياتىن ۇمىتىپ، يسا ءماسىحتى ماداقتاعان قازاقشا اندەردى كوز جاسىن كول ەتىپ ايتقانىن كورگەنىم بار. ولار ءدىني ءراسىم كەزىندە دومبىرا جانە گيتارامەن حور بولىپ ولەڭ ايتادى. مۇندا دا ءبىر سايكەسسىزدىك بار سياقتى. وسى جەردەن ءوز كەمشىلىگىمىزدى ىزدەۋىمىز كەرەك. ولاي بولسا، قازاقستان مۇسىلماندار باسقارماسىنا ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك ارتىلىپ وتىر دەگەن ءسوز. ولار حالىققا اعارتۋشىلىق قىزمەت اتقارىپ، ءدىني ساۋات اشاتىن شارالاردى كۇشەيتۋ كەرەك. ول ءۇشىن ءدىني باسقارمانىڭ مارتەبەسىن كوتەرىپ، مۇمكىندىكتەرىن كەڭەيتۋىمىز كەرەك.

ميسسيونەرلەر كوبىنە ءدىنىمىزدىڭ كەيبىر قاعيدالارىن بۇرمالاۋ ارقىلى دەگەندەرىنە جەتەدى. «مۇحاممەد پايعامبار دا يسانى مويىنداعان، كەلەدى دەپ ايتقان» دەگەن سىندى تۇسىنىكتەرمەن حالىقتى وزدەرىنە تارتادى. وسىنداي ۇلت تامىرىنا بالتا شابىلىپ تۇرعاندا ەلى ءۇشىن شىبىن جانىن شۇبەرەككە تۇيەتىن زيالى قاۋىم بولۋشى ەدى. بىزدە بىرەن-ساران بولماسا، ولاردىڭ داۋسى ەستىلمەيدى. ءار نارسە زاڭمەن شەشىلە بەرمەيدى. ۇكىمەت ساياسي مەحانيزم بولعاندىقتان حالىقارالىق ساياساتپەن ساناسۋعا ءماجبۇر. ال، ءوزىمىزدىڭ ءىشىمىزدى جەگى قۇرتتاي جەگەندەرگە جالپى حالىق، ال ءبىرىنشى كەزەكتە زيالى قاۋىم نارازىلىق تانىتۋى كەرەك. ونداي زيالىلار جوقتىڭ قاسى. قايتا كەيبىرى «ءدىنىمىز وزگەرسە وزگەرسىن، بىراق مادەنيەتىمىز وزگەرمەسىن» - دەگەندى ايتىپ، ميسسيونەرسىز-اق حالىقتى شاتاستىرايىن دەپ ءجۇر. كەيدە ميسسيونەردىڭ جاساي الماعانىن زيالىلارىمىز ىستەپ بەرۋدە، ولارعا ماتەريال بولارلىقتاي ورىنسىز ماسەلەلەردى كوتەرۋدە. سونىمەن قوسا، ءبىلىم جۇيەسىن جولعا قويۋىمىز كەرەك. 4-سىنىپتان باستاپ، ءدىنتانۋ ساباعىن ورتا جانە ارناۋلى مەكتەپتەرگە ەنگىزەتىن كەز كەلدى. جاس ورەنگە «سەن مۇسىلمانسىڭ، قازاقسىڭ، تۇركى حالقىسىڭ» دەپ ۇيرەتۋ كەرەك. ال، باسقا دىندەگىلەر دە ءوز دىندەرىن وسىلاي ۇيرەنسىن. سوندا ەش ءدىني قاقتىعىستار بولا قويمايدى. ۋنيۆەرسيتەت ستۋدەنتتەرىنە دە قازاقستان تاريحى، فيلوسوفيا ساباقتارى سەكىلدى ءدىنتانۋ ءدارىسىن بەرۋ كەرەك. سەبەبى قازاق حالىق دىنگە ءبولىندى. قايتادان بىرىكتىرۋ وتە قيىن شارۋا. ول ءۇشىن شوقىنعان قازاقتىڭ جۇرەگىنە، ساناسىنا، ويىنا جول تابۋ كەرەك.

مۇرتازا بۇلۇتاي،

فيلوسوفيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى،

ءدىنتانۋشى، مادەنيەتتانۋشى

«izgilik.blogspot.com»