ەل ءۇشىن كىشكەنتاي بولسا دا ءدال قازىر نە ىستەي الار ەدىم؟ ويىمنىڭ جەلىسىنەن جاڭىلىپ قالماۋ ءۇشىن قاعاز بەتىن شيمايلاۋعا كىرىستىم.

الدىمدا تاقىرىبى عانا جازىلعان اق پاراق. ەل يگىلىگى ءۇشىن ءوز قولىمنان كەلەر امال قايسى؟ بىلايشا قاراعاندا، كوپ نارسە جازۋعا بولاتىن سەكىلدى. الايدا، سۇراقتىڭ مانىنە، وعان جازىلار جاۋاپتىڭ الداعى كۇنى كوپشىلىك اراسىندا تالقىعا سالىنۋى مۇمكىن ەكەندىگىنە، سول امالدى ءوز تاراپىڭنان باسقالارعا ۇسىنىس سەكىلدى ايتارىڭا وي جىبەرگەندە، جاۋابىڭ جالاڭ، نەگىزسىز بولاتىنداي كورىنىپ، نە جازارىڭدى بىلمەي، تۇيىققا تىرەلەدى ەكەنسىڭ. مەنى تۇيىققا تىرەگەن نارسە نە ەكەندىگى تۇسىنىكتى بولۋى ءۇشىن مىنا ءبىر وقيعانى وقىرماننىڭ ەسىنە تۇسىرەيىن.

بىردە ءابۋ حانيفاعا ءبىر قۇل كەلىپ، قوجايىنىم ەستىسە، «باسىما بوستاندىق بەرىپ قالار» دەگەن نيەتپەن عالىمنان كەلەسى جۇما ۋاعىزىندا قۇلعا ازاتتىق بەرۋدىڭ قانداي ساۋاپتى ءىس ەكەندىگى تۋرالى ايتۋىن وتىنەدى. عالىم قۇپتاعان سىڭاي بىلدىرگەنىمەن، كەلەسى جۇمادا دا، ودان كەيىنگى جۇما ۋاعىزىندا دا قۇلعا ازاتتىق بەرۋ تۋرالى تاقىرىپتى قوزعامايدى. تەك ءۇشىنشى جۇمادا عانا ءابۋ حانيفا قۇل بوساتۋدىڭ ارتىقشىلىعى، اللا تاراپىنان بەرىلەتىن سىيى جايلى ءسوز قوزعاپ، جاماعاتتى وسى ساۋاپتى ىسكە امال جاساۋعا شاقىرادى. جۇما نامازى اياقتالىپ، ەل اياعى سايابىرسىعان سوڭ، الگى قۇل عالىمعا كەلىپ، بۇل ۋاعىزدى نەگە ەكى جۇماعا كەشىكتىرگەنىن سۇرايدى. سوندا دانىشپان عۇلامانىڭ قۇلعا قايتارعان جاۋابى مەنى قاتتى تەبىرەنتتى. ء"يا، مەن سەنىڭ ءوتىنىشىڭدى ەكى جۇماعا كەشىكتىردىم، - دەدى عالىم، - سەن جاماعاتقا ايت دەگەن امالدى ءوزىم ىستەمەگەن ەدىم. ال، ءوزىم اتقارماعان امالدى جاماعاتقا ىستەڭدەر دەپ قالاي عانا ۇگىتتەمەكپىن؟! سوندىقتان، ەكى اپتا بويى قاراجات جيناقتاپ، سول اقشاعا ءبىر قۇل ازات ەتتىم. امالدى ىسكە اسىرعان سوڭ عانا ونى باسقالارعا ۇگىتتەدىم"...

باسقا ەشتەڭە كىرەر ەمەس. مۇمكىن، وي سالار دەگەن نيەتپەن عالامتوردى اقتاردىم. وقىعاندارىم كوڭىلىمە قونا قويمادى. سول كۇنى تاقىرىبى عانا جازىلعان اق پاراققا تۇشىمدى ەشتەڭە جازىلمادى.

ەرتەڭىنە اۋرۋحانادا جاتقان اكەمە «وتا جاساۋ ءۇشىن قان تاپسىرۋ كەرەك» دەگەن سوڭ، جولداستارىممەن بىرگە قان تاپسىرۋ ورتالىعىنا باردىق. كەلۋشىلەر كوپ ەمەس. وندا قان تاپسىرىلادى ەكەن دە، كەز كەلگەن اۋرۋحانا قانعا مۇقتاج ناۋقاسىنا كەرەكتى قاندى سول ورتالىق بازاسىنان الا بەرەدى ەكەن.

قان تاپسىرىپ بولعان سوڭ، تىنىستاپ وتىرعانىمىزدا، قاسىمداعى جولداسىم قان تاپسىرۋعا تىركەلىپ جاتقان جاندارعا قاراپ، قان تاپسىرۋ ءىسىن مەڭزەپ، «مىنە، ىزگى امال» دەگەنى... ءبىر كۇن بۇرىن مەنى تۇيىققا تىرەگەن تاقىرىپ باسىما ساپ ەتە ءتۇستى. مىنەكەي، امال جاسالدى، ەندى ونى باسقا جاندارعا جەتكىزۋدىڭ ءساتى ەندى ءتۇستى.

اللا تاعالا، قۇراندا ايتىلعانداي، ادامدى ءبىر تامشى ۇيىعان قاننان جاراتتى. ياعني، ادامنىڭ باستاپقى نەگىزى قان بولدى. ادام اعزاسىنداعى قاننىڭ ءرولىن كولىك قوزعالتقىشىنداعى مايمەن سالىستىرۋعا بولادى. ەگەر، قوزعالتقىشتاعى ماي قاجەتتى مولشەردەن از بولسا نەمەسە تىپتەن بولماسا، بۇل اقاۋ دەر كەزىندە جويىلماسا، جۇمىس ىستەپ تۇرعان قوزعالتقىش مەحانيزمى ءوز-ءوزىن جەپ، مۇلدەم ىستەن شىعادى. ال، ەگەر، قاجەتتى مولشەردەن تىم كوپ بولسا، قارقىنمەن جۇمىس ىستەپ تۇرعان مەحانيزم ارتىق مايدى قۋالاپ، قوزعالتقىشتىڭ وسال ءبىر جىگىنەن سىرتقا ايداپ شىعارادى دا، بۇل ساتتە دە قوزعالتقىشقا كەم دەگەندە اۋىر نۇقسان كەلەدى. قان دا ءدال سول سەكىلدى. از بولسا دا اعزاعا زيان كەلتىرىپ، شامادان تىس كوپ بولسا دا، قىسىمىنىڭ جوعارىلاۋىنا سەبەپ بولىپ، سوڭى قازاعا الىپ كەلۋى مۇمكىن. ال، ادام ءومىرى ىستەن شىقسا، اۋىستىرۋعا بولاتىن كولىك قوزعالتقىشى ەمەس، جارىعى سونسە، قايتا قالپىنا كەلتىرۋ مۇمكىن بولمايتىن دۇنيە. مىنە، قاراپايىم تىلمەن ايتقانداعى قاننىڭ اعزامىز ءۇشىن ماڭىزى وسىنداي.

وتا جاسالعان نەمەسە اشىق تۇردە اۋىر جاراقات العان جان قان جوعالتاتىنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. قاندى جاساندى جولمەن قولمەن جاساپ الىپ، ناۋقاسقا قۇيۋ مۇمكىن ەمەس. وسى جەردە باسقا ادامنان قان الىپ، سونى پايدالانۋ قاجەتتىلىگى تۋىندايدى. ناۋقاس ءومىرىنىڭ باسقا جانداردىڭ قايىرىمدى، ىزگى امالىنا تاۋەلدىلىگى پايدا بولادى. سول ىزگى امالعا ءسابيىن قيىندىقپەن بوسانعان انانىڭ، ناۋقاس بولىپ تۋىلعان ءسابيدىڭ، كولىك اپاتىنا ۇشىراعان جولاۋشىنىڭ، جانىن جەگىدەي جەگەن كەسەلىنەن ايىققىسى كەلىپ، وتا جاساتقان ناۋقاستىڭ عۇمىرى تاۋەلدى بولادى. ال، ءدىني تۇرعىدان العاندا شەكتەن شىقپاي، ادام ومىرىنە اراشاشى بولۋعا تىرىسۋدان ارتىق قانداي ىزگى امال بولسىن؟! ءسىزدىڭ ىزگى نيەتپەن تاپسىرعان ازعانا قانىڭىز ءبىر نەمەسە بىرنەشە جان ءومىرىنىڭ ودان ءارى جالعاسىن تابۋىنا سەبەپ بولۋى مۇمكىن ەكەندىگىن ويلاۋدىڭ ءوزى كوڭىلىڭدى شاتتىققا بولەيدى ەكەن.

بۇرىندارى قان تاپسىرۋ ىسىنە جەتكىلىكتى تۇردە ءمان بەرمەي كەلگەن ەكەنمىن. بۇدان بىلاي قاجەت بولعان جاعدايدا، مۇمكىندىگىم بولىپ تۇرسا، بۇل ىزگى امالعا بەي-جاي قاراماۋعا ءوز-وزىمە ۋادە بەردىم. وقىرماندى دا اسا ساۋاپتى ىستەن سىرت قالماۋعا شاقىرامىن. باۋىرلارىنىڭ ءسوزىن جەرگە تاستاماي، اكەمىزدىڭ دەنساۋلىعى ءۇشىن قان تاپسىرۋعا كەلگەن، قان تاپسىرۋدى نيەت ەتكەن، قان تاپسىرۋعا بەلگىلى سەبەپتەرمەن مۇمكىندىگى جوق بولعاندىقتان، جىلى لەبىزىن ءبىلدىرىپ، رۋحاني جاردەم بەرگەن جاندارعا جانە وسى ىزگى امالعا وي جىبەرۋگە سەبەپ بولعان باۋىرىما اللا رازى بولعاي!

P.S. وسى جولدار جازىلعاننان كەيىن ارادا بىرنەشە جىلدار ءوتتى. الگى وقيعادان كەيىن تاپ سول مەكەمەگە التى رەت قان تاپسىردىم، تەك جەتىنشى رەت قان تاپسىرۋعا كەلگەنىمدە دارىگەر 2009 جىلى باسىما ەكى رەت وتا جاسالعانىن ءبىلىپ، قان تاپسىرۋدان شەكتەپ قويدى.

ارمان سارى

Abai.kz