ءجادي شاكەنۇلى. قادىردىڭ اڭىزى
قاڭتاردا تۋعان قادىردى سول قاڭتاردا قارا جەردىڭ قۇشاعىنا تاپسىردىق. قازاقتىڭ قايران، قادىرى-اي!
ورتامىزدان ءبىر تاۋ شوگىپ كەتكەندەي، ەندى اينالامىزداعى بيىكتەر سيرەپ بارا جاتقان سياقتى.
ونىڭ ەسىمى بالا كۇنىمىزدەن قۇلاعىمىزعا اڭىز تۇرىندە عانا ەستىلۋشى ەدى عوي. ايباتتى الاتاۋ، قاسيەتتى اتامەكەن ۇعىمى، سونىڭ ىشىندە «ناعىز قازاق قازاق ەمەس، ناعىز قازاق دومبىرا»، «ناعىز قازاق مىنە وسى دەپ تانىپ قوي» سەكىلدى انمەن جەتكەن ءاپسانالار قادىر ۇعىمىن كوكەيىمىزگە مىقتاپ شەگەلەگەن بولاتىن. «قايدا جۇرسەم اتامەكەن» دەگەن ءاندى مۇڭمەن، ساعىنىشپەن، ىستىق كوڭىلمەن تولقىتا، توقتاماي ايتۋشى ەدىك. ءسويتىپ شەت جۇرتتا جاۋتاڭ كوز بولىپ جۇرگەن قازاقتارعا قادىر ولەڭى، ءان سوزدەرى قانات ءبىتىرىپ، دايىم كوكىرەك قولامتامىزدى ءبىر كوسەپ تاستايتىن. ءبىز وشپەۋگە، ولمەۋگە تىرىساتىنبىز، مازدايتىنبىز.
سول قول جەتپەستەي بيىككە - الاتاۋعا، اتامەكەنگە، قادىرعا دا قول جەتتى. اللاعا مىڭ تاۋبە! ەسكى ەرتەگىلەردە ايتىلاتىن قۇلاق ەستىگەندى كوز كورەدى دەگەن تاماشا ءتامسىلدىڭ مىسالىن ءوز باسىمىزدان تاپتىق. ەندىگى «اتامەكەن»-ءنىڭ ءجونى تىپتەن باسقا.
قايدا جۇرسەم اتامەكەن...
كوكىرەكتى كەرىپ، كەۋدەنى وتقا تولتىرىپ، ەركىن لاپىلدايتىن بولدىق. شىركىن، تاۋەلسىزدىك!
قاڭتاردا تۋعان قادىردى سول قاڭتاردا قارا جەردىڭ قۇشاعىنا تاپسىردىق. قازاقتىڭ قايران، قادىرى-اي!
ورتامىزدان ءبىر تاۋ شوگىپ كەتكەندەي، ەندى اينالامىزداعى بيىكتەر سيرەپ بارا جاتقان سياقتى.
ونىڭ ەسىمى بالا كۇنىمىزدەن قۇلاعىمىزعا اڭىز تۇرىندە عانا ەستىلۋشى ەدى عوي. ايباتتى الاتاۋ، قاسيەتتى اتامەكەن ۇعىمى، سونىڭ ىشىندە «ناعىز قازاق قازاق ەمەس، ناعىز قازاق دومبىرا»، «ناعىز قازاق مىنە وسى دەپ تانىپ قوي» سەكىلدى انمەن جەتكەن ءاپسانالار قادىر ۇعىمىن كوكەيىمىزگە مىقتاپ شەگەلەگەن بولاتىن. «قايدا جۇرسەم اتامەكەن» دەگەن ءاندى مۇڭمەن، ساعىنىشپەن، ىستىق كوڭىلمەن تولقىتا، توقتاماي ايتۋشى ەدىك. ءسويتىپ شەت جۇرتتا جاۋتاڭ كوز بولىپ جۇرگەن قازاقتارعا قادىر ولەڭى، ءان سوزدەرى قانات ءبىتىرىپ، دايىم كوكىرەك قولامتامىزدى ءبىر كوسەپ تاستايتىن. ءبىز وشپەۋگە، ولمەۋگە تىرىساتىنبىز، مازدايتىنبىز.
سول قول جەتپەستەي بيىككە - الاتاۋعا، اتامەكەنگە، قادىرعا دا قول جەتتى. اللاعا مىڭ تاۋبە! ەسكى ەرتەگىلەردە ايتىلاتىن قۇلاق ەستىگەندى كوز كورەدى دەگەن تاماشا ءتامسىلدىڭ مىسالىن ءوز باسىمىزدان تاپتىق. ەندىگى «اتامەكەن»-ءنىڭ ءجونى تىپتەن باسقا.
قايدا جۇرسەم اتامەكەن...
كوكىرەكتى كەرىپ، كەۋدەنى وتقا تولتىرىپ، ەركىن لاپىلدايتىن بولدىق. شىركىن، تاۋەلسىزدىك!
سول قادىر اقىنمەن جاقىننان شۇيىركەلەسۋدىڭ دە ءساتى ءتۇستى. وسىدان 4-5 جىلدىڭ الدىندا، ءبىر كۇنى «قازاق ادەبيەتىنەن» عالىم جايلىباي اعامىز قوڭىراۋ شالدى: «قادىر قالاماقىسىن جۋماقشى، بىزگە جاقسى ماشينا، سەنىمدى سەرىك، قالامگەر ءىنى كەرەك. ءبارىن سەنىڭ باسىڭنان تاۋىپ تۇرمىن». قاشساڭ قۇتىلمايتىن وسى ۋاجبەن عالىمنىڭ «قاقپانىن» قۋانا باسىپ، قادىرعا قولىم جەتتى. بىزگە جاركەن بودەش اعامىز قوسىلىپ، تورتەۋ بولدىق.
داستارحان، مونشا، قىزۋ كەڭەس - ءبىر كۇندىك جولداسقا مىڭ كۇندىك رۋح سىيلادى. اڭىز كەيىپكەرىنىڭ ادامدى جاتىرقاماس اق كوڭىلدىلىگى، ءازىلى، شارشاماس، شالدىقپاس سەرگەكتىگى كىسىنى قىزىقتىرادى. كوز الدىمنان الاتاۋداي قادىردى ەمەس، شاكەنە عانا بويى بار، ەزۋىنەن كۇلكى كەتپەيتىن قاتپا قارا جىگىت اعاسىن تاۋىپ، ءماز بولىپ مەن ءجۇرمىن. تالاي-تالاي ءتاتتى اڭگىمەلەردى ايتىسىپ، قارىمجىسى مول قالجىڭمەن ەركىن كوسىلدىك. ءتىپتى ونىڭ ايگىلى مىرزاليەۆ ەكەنىن مۇلدەمگە ۇمىتىپ، ءسوز تالاستىرۋعا دەيىن باردىم. اينالاسىنان جاتتاندى ءسوز بەن قولپاشتاۋلاردى كوپ ەستىپ، قۇلاعى جاۋىر بولعان اقىن «اۋىلبايشالاپ» ايتىلعان - التايدىڭ ار جاعىنان كەلگەن ازىلگە ايىزى قانا راحاتاندى. قالانىڭ ەمەس، دالانىڭ ءتىرى حيكاياسىن ساعىنعانى شىعار.
سونداعى اڭگىمەلەردەن باتىپ بارا جاتقان كۇنگە تەلمىرىپ، ورمەك توقىپ وتىرعان ءبىر كەمپىردىڭ اڭىزىن ايتىپ بەرگەنى ەسىمدە.
- كۇن باتىستان كورىنگەن بىرەۋدى «ورمەگىممەن بىرگە توقىپ جىبەردىم» دەپ سول كەمپىر ايتقانداي، مەندە سەنى ورمەگىممەن بىرگە توقىپ الدىم، - دەيدى بالاشا جەلپىنىپ.
كەشكىسىن قادىر اقىندى تاۋسامالى اۋىلىنداعى ۇيىنە جەتكىزىپ قويدىم. وسىدان كەيىنگى كەزدەسۋلەردە اعامىزدىڭ ىستىق قۇشاعى ماعان ايقارا اشىلىپ ءجۇردى. بىراق ەكىنشى مارتە ءدال سونداعىداي ەمىن-جارقىن شۇيىركەلەسۋدىڭ ءساتى تۇسپەدى.
سول ءبىر كۇندى ەسكە العان سايىن، تاعى ءبىر كەڭەسۋدى كۇتىپ، قاسىندا ءجۇرىپ-اق ساعىنىشقا ماتايتىن اقىننان ەندى، مىنە، ماڭگى-ماڭگىگە ايرىلىپ وتىرمىز.
كوز الدىما باتار كۇنگە تەلمىرىپ، ورمەك توقىپ وتىرعان كەمپىر كەلەدى. ورمەك قىپ-قىزىل كەش شاپاعىمەن بويالعان. ورمەكتىڭ بەتىندە كۇننىڭ سوڭعى الاۋىمەن قۇلاعان كولەڭكە سۇلباسى. كۇن نەگە باتىپ بارادى؟ باتار كۇندى توقتاتار تىلسىم قۇدىرەتتى ىزدەپ، بار داۋىسىممەن ايعايلاعىم كەلدى.
- قادىر، قا-دىر ا-عا-ا-ا!
اقىن تۋرالى سوڭعى اڭىز قازاقتىڭ ۇلى اقىنى قادىردىڭ بەينەسىن بۇكىل جەر - انا دالا ءوز ورمەگىنە توقىپ جاتقانىمەن اياقتايدى.
تاۋلار الىستاعان سايىن بيىك.
«اباي-اقپارات»
