«ايشىلىق الىس جەرلەردەن، كوزiڭدi اشىپ-جۇمعانشا، جىلدام حابار العىزاتىن»  بۇگىنگى ينتەرنەت جۇيەسىن پايدالانبايتىن ادامدار كەمدە-كەم.

مەن دە بوس ۋاقىتىمدا اگەنت ارقىلى جاڭا دوستار تابۋعا ارنايمىن. سوڭعى كەزدەرى Skype پەن Yahoo جۇيەسىنە كوشكەن مەن شەتەلدەردەن كوپتەپ دوستار تاپتىم. سول اگەنتتىك دوستارىم ماعان قازاقستاننىڭ اتىن عانا ەستىگەندىكتەرىن ايتادى. ولارعا بار ءبىلىمىمدى سارقا قازاق ەلى تۋرالى  جان-جاقتى ماعلۇمات بەرۋگە تىرىستىم. قازاقستاننىڭ جەر كولەمى بويىنشا الەمدە توعىزىنشى تەرريتوريانى الاتىندىعى شەتەلدىك دوستارىمدى ايرىقشا تاڭعالدىردى. الايدا، «توعىزىنشى تەرريتوريادا» نەبارى 16 ميلليون حالىق تۇراتىنى ولار ءۇشىن ۇلكەن جاڭالىق بولدى. شەتەلدىك  زامانداستارىما «بىزدەردە مىناداي بار، مىناداي بار» دەپ، ەلىمىزدىڭ شيكىزاتقا باي ەكەنىن، سىرتقا مۇناي مەن بيدايدى كوپتەپ ەكسپورتتايتىنىن ماقتانىشپەن جەتكىزدىم.

بىزدە مۇناي مەن بيدايدان باسقا نە بار ءوزى... ماقتانۋىن ماقتاندىم-اق، الايدا بيداي  مول، نان - قىمبات. مۇناي جەتكىلىكتى، دەسەكتە جانارماي قىمبات. ونى قالاي ايتامىن ولارعا. ءتىلىم بايلانىپ قالدى. قورشاعان ورتانىڭ ءبارى قىتايعا اينالىپ بارادى. تۇتىناتىن زاتتاردىڭ باسىم كوپشىلىگى  قىتايدان تاسىمالدانادى. كوشەدە جۇرگەن اۆتوبۋستا سولاردىڭ كونۆەيەرىنەن شىعادى.  ودان قالسا، تۇركيانىڭ، ەۋروپانىڭ تاۋارلارى. اباي حاكىمشە ايتقاندا، «باعاناعى ماقتان، باعاناعى قۋانعان، كۇلگەن سوزدەرىمىز قايدا؟»

«ايشىلىق الىس جەرلەردەن، كوزiڭدi اشىپ-جۇمعانشا، جىلدام حابار العىزاتىن»  بۇگىنگى ينتەرنەت جۇيەسىن پايدالانبايتىن ادامدار كەمدە-كەم.

مەن دە بوس ۋاقىتىمدا اگەنت ارقىلى جاڭا دوستار تابۋعا ارنايمىن. سوڭعى كەزدەرى Skype پەن Yahoo جۇيەسىنە كوشكەن مەن شەتەلدەردەن كوپتەپ دوستار تاپتىم. سول اگەنتتىك دوستارىم ماعان قازاقستاننىڭ اتىن عانا ەستىگەندىكتەرىن ايتادى. ولارعا بار ءبىلىمىمدى سارقا قازاق ەلى تۋرالى  جان-جاقتى ماعلۇمات بەرۋگە تىرىستىم. قازاقستاننىڭ جەر كولەمى بويىنشا الەمدە توعىزىنشى تەرريتوريانى الاتىندىعى شەتەلدىك دوستارىمدى ايرىقشا تاڭعالدىردى. الايدا، «توعىزىنشى تەرريتوريادا» نەبارى 16 ميلليون حالىق تۇراتىنى ولار ءۇشىن ۇلكەن جاڭالىق بولدى. شەتەلدىك  زامانداستارىما «بىزدەردە مىناداي بار، مىناداي بار» دەپ، ەلىمىزدىڭ شيكىزاتقا باي ەكەنىن، سىرتقا مۇناي مەن بيدايدى كوپتەپ ەكسپورتتايتىنىن ماقتانىشپەن جەتكىزدىم.

بىزدە مۇناي مەن بيدايدان باسقا نە بار ءوزى... ماقتانۋىن ماقتاندىم-اق، الايدا بيداي  مول، نان - قىمبات. مۇناي جەتكىلىكتى، دەسەكتە جانارماي قىمبات. ونى قالاي ايتامىن ولارعا. ءتىلىم بايلانىپ قالدى. قورشاعان ورتانىڭ ءبارى قىتايعا اينالىپ بارادى. تۇتىناتىن زاتتاردىڭ باسىم كوپشىلىگى  قىتايدان تاسىمالدانادى. كوشەدە جۇرگەن اۆتوبۋستا سولاردىڭ كونۆەيەرىنەن شىعادى.  ودان قالسا، تۇركيانىڭ، ەۋروپانىڭ تاۋارلارى. اباي حاكىمشە ايتقاندا، «باعاناعى ماقتان، باعاناعى قۋانعان، كۇلگەن سوزدەرىمىز قايدا؟»

«ەكۋول» دەگەن بۇركەنشىك ەسىمدى فينليانديالىق 25 جاستاعى جىگىت قازاقستاندى كوپ «ستانداردىڭ» ءبىرى رەتىندە كورەدى ەكەن.

« - سالەم!

- سالەم! قايدان بولاسىڭ؟

- قازاقستاننان. ءوزىڭ؟

- مەن فينليانديادانمىن، قازاقستاننىڭ اتىن عانا بىلەدى ەكەنمىن. سەندەر ءالى كۇنگە دەيىن اتپەن جۇرەسىڭدەر مە؟ موڭعولدار سياقتى.

- جوق. بىزدە ەلدىڭ ءبارى ماشينەمەن جۇرەدى. ماشينە بولعاندا قانداي، كەرەمەت ماشينەلەر».

بىزدە «ينوماركى» اتاۋلىنىڭ نەشە اتاسى بار ەكەنىنەن فين جىگىتى بەيحابار بولىپ شىقتى. ايتپەسە، الماتىنىڭ وزىندە 2 000 000 دوللار تۇراتىن ماشينەلەر زىرلاپ ءجۇر ەمەس پە. اۋىلداعىلاردىڭ تاقىمىندا دا نەمىستەردىڭ، جاپونداردىڭ ەسكىلەۋ بولسا دا، ءبىر-ءبىر «تەمىر تۇلپارى». فيندەر شىعاراتىن «نوكيامەن» اۋىلداعى شال-شاۋقاندار  بايلانىسقا شىعاتىنىن ايتپاي-اق قويايىن. ەكۋولدىڭ ايتقانى  كادىمگىدەي كوڭىلىمە كەلىپ قالعانى، «ءالى كۇنگە اتپەن جۇرەسىڭدەر مە؟» ءبىز دەگەن عارىشقا ءوز سپۋتنيگىمىزدى ۇشىرعالى جاتقان ەلمىز. راس، ءبىرىنشىسى «اداسىپ» كەتتى، ەندى «قازسات-2»  ءوز جولىن تاباتىنى ءسوزسىز...

ۆاشينگتون قالاسىنىڭ تۇرعىنى 36 جاسار سيب ەسىمدى ازامات قازاقستاندى اتىشۋلى بورات ارقىلى بىلەدى ەكەن. وعان قازاقستاننىڭ دامىعان مەملەكەت ەكەنىن ايتامىن دەپ، ءبىراز ناسيحات جۇرگىزۋىمە تۋرا كەلدى.  استانانىڭ كوركەمدىگىن ايتىپ، ءبىراز سۋرەتتەرىن جىبەردىم. «قازاقتار جەتى اتاسىنا دەيىن قىز الىسپايدى» دەگەن ىڭعايدا، جەتى اتا تۋرالى امەريكالىقتىڭ ساناسىنا ءبىراز اقپاراتتى قۇيۋعا تىرىستىم. «بىزدە قۇستىڭ سۇتىنەن باسقانىڭ ءبارى بار» دەپ مۇحيتتىڭ ارعى بەتىندەگىلەر بەكەر ماقتانادى ەكەن. سيب ومىرىندە كيىز ءۇيدى كورمەپتى. قازاقتاردىڭ كيىز ءۇيىنىڭ سۋرەتىن كورگەن ول تاڭدانىسىن جاسىرا المادى.

- مەنىڭ قازاقستان تۋرالى ويىم 180 گرادۋسقا وزگەردى. بولاشاقتا سەندەردىڭ ەلگە قىدىرىپ بارامىن.

- ەسىگىمىز ارقاشان اشىق...

نورۆەگيالىق 20 جاساتاعى بويجەتكەنمەن اڭگىمە مەنى ۇلكەن ويعا قالدىردى.

- سەندەردىڭ ەلدەرىڭدە حريستياندار كوپ دەيدى عوي. مۇسىلمانداردىڭ وزدەرى حريستيان ءدىنىن قابىلداپ جاتىر دەپ گازەتتەردە ءجۇر.

- ءبىزدىڭ ەلدىڭ 70 پايىزدان استامى مۇسىلماندار. ۋاقىت وتكەن سايىن مۇسىلماندار قاتارى ارتىپ كەلە جاتىر...

دەۋىن دەسەم دە، كادىمگىدەي ويلانىپ قالدىم. نەلىكتەن ەۋروپا قازاقستاندى مۇسىلمان ەلى رەتىندە تانىعىسى كەلمەيدى؟ كوزدەگەن ماقساتى نە؟ www.cia.gov سايتىنىڭ دەرەكتەرى بويىنشا قازاقستاندا مۇسىلماندار -47%، ورتودوكستى شىركەۋى وكىلدەرى - 44%، پروتەس-تانتتار - 2%، قالعان ءدىن وكىلدەرى 7% دەپ كورسەتىلىپتى. قازاقستان مۇسىلمان ەلى دەپ  ءماز بولىپ جۇرسەك، قارت قۇرلىقتاعىلار ەلىمىزدەگى مۇسىلماندار قاتارىن 50 پايىزعا دا جەتكىزبەپتى. ءبىزدى مۇسىلمان ەمەس دەگىسى كەلىپ تۇراتىنى، داتىنە بەرىك، يمانى كامىل حالىقتى مويىنداعىسى كەلمەي تۇراتىنى انىق قوي. بىزگە وي سالاتىن-اق، پىكىر.

ۇندىستاندىق اريحان ەسىمدى 19 جاستاعى بويجەتكەن شاكىرتاقى المايدى ەكەن.  ايتقانىنا قاراعاندا، وقۋ ورىندارىنىڭ دا جاعدايى ءماز ەمەس سەكىلدى. ولارعا قاراعاندا بىزدە كوش ىلگەرى ەكەنبىز. ستۋدەنتتەردىڭ  شاكىرتاقىسى ۇستىمىزدەگى جىلى 30 پايىزعا كوبەيدى. ءۇندىستان جاستارى دا ءبىز سەكىلدى گولليۆۋدتىڭ اتىس-شابىسىن كورگەندى ۇناتادى ەكەن. بولاشاقتا دارىگەر ماماندىعىن الاتىن قىز وسىلاي سىر شەرتەدى. وكىنىشكە قاراي، اريحان دا قازاقستان تۋرالى جاقسى بىلمەيدى ەكەن. ونىڭ سەبەبىن ءوزىنىڭ كەدەي قالادا تۇراتىندىعىمەن ءتۇسىندىردى. بايعۇس قىز اقتالىپ-اق جاتىر. باسقا سۇحباتتاستارىم دا ماردىمدى ەشتەڭە ايتپادى قازاقستان تۋرالى. تەك ءازىربايجان تىلدەر ۋنيۆەرسيتەتى ستۋدەنتى ايشا عانا كوڭىلىمدى قاناعاتتاندىراتىنداي جاۋاپ بەردى. شەتەلدىك دوستارىما وكپەم قارا قازانداي بولدى. اتاعى دارداي مەملەكەتتىڭ جاستارى گەوگرافيادان تۇك حابارى جوق ەكەن.

ويلانا كەلىپ مىنانداي قورىتىندىعا كەلدىم. قازاق جاستارى وزگەلەرگە قاراعاندا ءبىلىمدى، ساۋاتتى ەكەن. ەڭ كەمى ءۇش ءتىلدى ەركىن مەڭگەرگەن. قاي سالادان الىپ قاراساڭ دا، شەمىشكەشە شاعاتىندار جەتكىلىكتى ەمەس پە.

«نۇر استانا» گازەتى