يزرايل مەن يوردانيا شەكاراسىندا دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ قىزىقتى جەرلەردىڭ ءبىرى - ءولى تەڭىز ورنالاسقان.

ونىڭ قۇمسىز جاعاجايى تۋريستەردىڭ مەكەنىنە اينالدى دەسەك تە بولادى. جۇرت تابيعاتتىڭ وسى ءبىر تىلسىم كۇشىن كوزبەن كورىپ، ادامدى وزىنە باتىرمايتىن سۋىنا شومىلىپ كورگىسى كەلەدى. دەگەنمەن سولاردىڭ كوپشىلىگى بۇل تەڭىزدىڭ نەگە ءدال وسىلاي اتالعاندىعىنان بەيحابار.

ءولى تەڭىز جەر شارىنداعى ەڭ تۇزدى تەڭىز بولىپ سانالادى. وسى مينەرالدىڭ سەبەبىنەن ءسىز سۋدىڭ بەتىندە ەش قينالماي گازەت وقىپ جاتا بەرە الاسىز. ءولى تەڭىزدەگى تۇزدىڭ كونتسەنتراتسياسى ءبىر ليتر سۋعا 270 گرامنان كەلەدى. ول تىم كوپ كورسەتكىش ەكەندىگىن باسقا تۇزدى سۋ قويمالارىنداعى كونتسەنتراتسيانىڭ 35 گرامنان اسپايتىندىعىنان بىلە الامىز. نەگىزى، ءولى تەڭىز دەپ ۇزىندىعى 76, ەنى 18 كيلومەتردەن جانە  ماكسيمالدى تەرەڭدىگى 400 مەتردەن تۇراتىن كولدى اتايدى.

• ءولى تەڭىز ءبىزدىڭ عالامشاردىڭ ەڭ تومەن نۇكتەسى ەسەپتەلەدى جانە الەمدىك مۇحيتتان 417 مەتر تەرەڭدىكتە تومەن ورنالاسقان.
• تەڭىزدىڭ ء“ولى” دەگەن اتاۋ الۋىنا سەبەپ بولعان: ونىڭ تۇزدىلىعىنىڭ تىم جوعارى بولۋى (كونتسەنتراتسياسى – 33%، 340 گر/ل), ياعني مۇندا ءتىرى ورگانيزمدەر مۇلدە تىرشىلىك ەتە المايدى. وعان قوسا ءولى تەڭىزدىڭ اعىستارى دا جوق، سوندىقتان وعان قوسىلعان وزگە سۋلار “قامالىپ” قالادى. تەڭىزدىڭ بەتىندەگى بۋلانۋ تۇزعا جانە مينەرالدارعا باي جوعارى ساپالى “كوكتەيلدىڭ”  پايدا بولۋىنا اكەلەدى. سۋداعى مينەرالدىق زاتتار كولەمى 30% (سالىستىرمالى تۇردە جەرشارى تەڭىزى – 4%).
• تەڭىز تۇزدىلىعى سونشالىق، وندا تۇسكەن ادام سۋدىڭ بەتىندە “قالقىپ” جاتا الادى جانە سۋعا كىرگەن بويدا، ءتىپتى بۇرىن بولعان جاراقاتتاردىڭ ءوزى ەسىڭىزگە تۇسەدى.
• ەۆرەي تىلىندە بۇل تەڭىز «YamhaMaved» دەپ اتالادى. ياعني «جان العىش تەڭىز» دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى ەكەن. دەگەنمەن ءولى تەڭىزدىڭ باسقا، قورقىنىشتى ەمەس اتاۋلارى دا بار. مىسالى، لوتا تەڭىزى، شىعىس، اراۆا، ءاسفالتتى دەگەن اتاۋلار.

  ءولى تەڭىزدى جەرگىلىكتى جۇرت لۇت تەڭىزى دەپ اتايدى ەكەن. ال، ونى ايگىلى لۇت قاۋىمىمەن بايلانىستىرادى. نەگە؟ ونىڭ قاشان، قالاي پايدا بولۋى ءالى كوپكە قۇپياسى بەلگىسىز ءارى عيبرات الارلىق حيكايا ەكەن. ەندى سول حيكاياعا دەن قويالىق.

  لۇت قاۋىمىنىڭ وقيعاسى يبراھيم (ا.س.) پايعامباردىڭ تۇسىندا بولعان. يبراھيم (ا.س.) لۇتتىڭ (ا.س.) كىشى اتاسى ەكەن. لۇت يبن ھاران يبن تاريح. ال، تاريح يبراھيمنىڭ (ا.س.) اكەسى. اللا تاعالا لۇت (ا.س.) حاقىندا قاسيەتتى قۇراننىڭ ون ءتورت سۇرەسىنىڭ جيىرما ءتورت جەرىندە بايانداعان.
  
  Abai.kz