كەز كەلگەن قازاق بالاسىنىڭ ءبىر ارمانى عارىشكەر بولۋ ەكەنى راس. بۇل تۋراسىندا ايگىلى بالالار جازۋشىسى، ءبىرتۋار ازامات بەردىبەك سوقپاقباەۆ «مەنىڭ اتىم - قوجا» پوۆەسىندە جاسوسپىرىمدەردىڭ نەگىزگى ارمانىن ءدوپ باسىپ، ادەمى سۋرەتتەگەن. بالالاردىڭ عارىشكەرلىككە دەگەن قىزىعۋشىلىعى ءالى دە تومەندەگەن جوق. قازىر دە مەكتەپ وقۋشىلارىنا «بولاشاقتا كىم بولعىڭ كەلەدى؟» دەسەڭىز، ولاردىڭ باسىم كوبى اسپاندى شارلاعاندى اڭسايتىنى ءسوزسىز. ءتىپتى قر ۇلتتىق عارىش اگەنتتىگىنىڭ رەسمي سايتىنا كىرگەنىمىزدە، جاستاردىڭ باسىم كوپشىلىگى «مەن قالاي كوسموناۆت بولامىن؟ بىزدە عارىشكەرلەردى دايىندايتىن ارنايى جوعارى وقۋ ورىندارى بار ما؟» - دەپ اگەنتتىك توراعاسى تالعات مۇساباەۆقا سۇراقتار جاۋدىرعانىن كوردىك. دەمەك، جاستاردىڭ عارىشتى باعىندىرامىن دەگەن ارمانى ءالى باسىلعان جوق. ءۇمىت بار. بىراق سول ءۇمىتتى ەلىمىزدىڭ شەنەۋنىكتەرى قانشالىقتى اقتاي الىپ وتىر؟

كەز كەلگەن قازاق بالاسىنىڭ ءبىر ارمانى عارىشكەر بولۋ ەكەنى راس. بۇل تۋراسىندا ايگىلى بالالار جازۋشىسى، ءبىرتۋار ازامات بەردىبەك سوقپاقباەۆ «مەنىڭ اتىم - قوجا» پوۆەسىندە جاسوسپىرىمدەردىڭ نەگىزگى ارمانىن ءدوپ باسىپ، ادەمى سۋرەتتەگەن. بالالاردىڭ عارىشكەرلىككە دەگەن قىزىعۋشىلىعى ءالى دە تومەندەگەن جوق. قازىر دە مەكتەپ وقۋشىلارىنا «بولاشاقتا كىم بولعىڭ كەلەدى؟» دەسەڭىز، ولاردىڭ باسىم كوبى اسپاندى شارلاعاندى اڭسايتىنى ءسوزسىز. ءتىپتى قر ۇلتتىق عارىش اگەنتتىگىنىڭ رەسمي سايتىنا كىرگەنىمىزدە، جاستاردىڭ باسىم كوپشىلىگى «مەن قالاي كوسموناۆت بولامىن؟ بىزدە عارىشكەرلەردى دايىندايتىن ارنايى جوعارى وقۋ ورىندارى بار ما؟» - دەپ اگەنتتىك توراعاسى تالعات مۇساباەۆقا سۇراقتار جاۋدىرعانىن كوردىك. دەمەك، جاستاردىڭ عارىشتى باعىندىرامىن دەگەن ارمانى ءالى باسىلعان جوق. ءۇمىت بار. بىراق سول ءۇمىتتى ەلىمىزدىڭ شەنەۋنىكتەرى قانشالىقتى اقتاي الىپ وتىر؟

ءبىر قۋانارلىعى، الەمدەگى ەلدەردىڭ كەز كەلگەنىنە بۇيىرماعان كوسمودروم قازاق­ستاندا تۇر. ونىڭ ۇستىنە، ەڭ ءبىرىن­شى كوسموناۆت عارىشقا قازاق جەرىنەن ۇشتى. بىراق سولاي بولا تۇرا، ەلىمىزدە وسى ۋاقىتقا دەيىن عارىشتىق ءبىلىمدى مەڭگەرگەن ءتورت-اق قازاق بار ەكەن. توقتار اۋباكىروۆ، تالعات مۇساباەۆ، ودان كەيىن رەسەيدە ءبىلىم العان قوس جاس عارىشكەرلەرىمىز - ايدىن ايىمبەتوۆ پەن مۇحتار ايماحانوۆ. ونىڭ ەكەۋى قازىر قازاقستاننىڭ عارىش سالاسىندا قىزمەت ەتسە، (تالعات مۇساباەۆ پەن ايدىن ايىمبەتوۆ), تۇڭعىش عارىش­كەرىمىز توقتار اۋباكىروۆ بۇل سالادان سىرت قالدى. ال ءتور­تىنشى جاس عارىش­كەرىمىز مۇحتار ايما­حا­نوۆ عارىشقا ۇشۋ ءۇشىن رەسەي ازا­ماتتىعىن الدى. مىنە، ءبىز اينالدىرعان ءتورت عارىشكەرگە لايىق­تى جۇمىس تاۋىپ بەرە الماي تۇرىپ، ولار­دىڭ پوتەنتسيالىن پاي­دالانا الماي تۇرىپ، عارىشتىق سالانى قالاي مەڭگەرمەكپىز؟ ونىڭ قىر-سىرىن بولاشاق جاستارعا قالاي ۇيرەت­پەكپىز؟

توقتار اۋباكىروۆ، قازاقتىڭ تۇڭعىش عارىشكەرى:

- مەن بۇل تۋرالى ەشتەڭە ايتا المايمىن. ول ءۇشىن تالعات مۇساباەۆقا شىعىڭدار. سەبەبى ول كىسى قازىر بيلىكتە وتىر. مەن ءوزىم جاستارعا عارىش سالاسىن ۇيرەتپەك تۇگىل، ولاردى بۇگىنگە دەيىن جەتەكتەپ ءجۇرمىن (ايدىن مەن مۇحتاردى ايتادى. - اۆت.). ءتىپتى مۇحتارعا كومەكتەسىپ جاتىرمىن. شەنەۋنىكتەرىمىز جاس عارىشكەرلەرىمىزدىڭ ۇشۋىنا ءتيىستى دەڭگەيدە جاعداي جاساي المادى. بۇل دۇرىس ەمەس. وتە وكىنىشتى جاعداي. بۇدان باسقا مەن ەشتەڭە ايتپايمىن.

قر ۇلتتىق عارىش اگەنتتىگىنىڭ توراعاسى تالعات مۇساباەۆتىڭ باسىلىمدارعا بەرگەن سۇحباتىن وقىساڭىز، «ەلىمىزدە عارىش سا­لاسى دامىپ جاتىر، شەتەلدىك ارىپتەس­تە­رى­مىزبەن ستراتەگيالىق قارىم-قاتى­نا­سىمىز نىعايۋدا، جاستار دا «بولا­شاقپەن» وسى سالا بويىنشا شەتەلدەردە ءبىلىم الۋدا» دەيدى. ارينە، تالعات اعامىز ءوزى باسشىلىق جاسايتىن سالا توڭىرەگىندە سىني پىكىر ايتا قويمايتىنى بەلگىلى. دەسەك تە، ول «ەلى­مىزدىڭ بىرقاتار ۇلتتىق ۋنيۆەر­سيتەت­تەرىندە اەروعارىش ماماندارىن دايىن­دايتىن وقۋ بولىمدەرىن اشامىز» دەگەن بو­لاتىن. ءتىپتى عارىشكەر اعامىزدىڭ اۋ­زىنان ورال­داعى اگرو-تەحنيكالىق ءبىلىم ورداسىندا سامارا مەملەكەتتىك ۋنيۆەر­سيتەتى اەرو­عارىش فاكۋلتەتىنىڭ بولىمشەسى دە اشىلاتىنىن ەستىگەن ەدىك. الايدا اتالمىش وقۋ ورنىنىڭ سايتىنا كىرىپ، فاكۋلتەتتەرى مەن كافەدرالارىنا نازار اۋدارعا­نى­مىزدا، بىردە-ءبىر اەروعارىش ماماندارىن دايارلا­مايتىنىنا كوز جەتكىزدىك.

ءتىپتى ت.مۇساباەۆ مىرزا: «ازاماتتىق اۆيا­تسيا اكادەمياسى دا عارىش سالاسىنىڭ ماماندارىن دايىندايتىن بولادى»، - دەگەن ەدى. الايدا اكادەميا عارىشكەرلەردى دايىنداماق تۇگىل، وزدەرىنىڭ بولاشاق ۇش­قىش­تارىنىڭ دا تولىق ءبىلىم الۋىنا جاع­داي جاساي الماي وتىر. ستۋدەنتتەرىن ءتاجى­ري­بەدەن وتكىزەتىن جاڭا ۇشاقتارى دا جوق. ەندى ولار وزدەرى وسىنداي جاعدايدا تۇرىپ، بولاشاق عارىشكەرلەردى قالاي دايىن­داماق؟! «ءبىز اەروعارىش ماماندارىن دايىندامايمىز. بىزدىكى - تەك اۆياتسيا سا­لا­سى»، - دەيدى اۆياتسيا اكادەمياسىنىڭ پرو­رەكتورى ايجان جيەنباەۆا. كەز كەلگەن جوو-دان ارنايى فاكۋلتەت نەمەسە كا­فەدرا اشۋ ءۇشىن ونىڭ ارنايى بولمەلەرى، زەرتحانالارى، وقۋلىقتارى، وسى سالادا ءبى­لىم بەرەتىن ماماندارى بولۋى ءتيىس ەمەس پە؟ نەگە ءبىز وسى عارىش سالاسىنداعى ءتۇرلى ماماندىقتاردى ءار ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ بولىمشەلەرىنە تىقپالاپ، كوتەرە المايتىن جۇكتى ارتا بەرەمىز؟ الدە قازاقستاننىڭ عارىش سالاسىندا ارنايى ۋنيۆەرسيتەت، كوللەدجدەر اشۋعا شاماسى كەلمەي مە؟

مەيىربەك مولدابەكوۆ، قر ۇلتتىق عارىش اگەنتتىگى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى:

- ەلىمىزدە عارىش سالاسىنىڭ ماماندارىن دايارلايتىن ارنايى جوعارى وقۋ ورنى جوق. بىراق ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ-دا، گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيالىق ۋنيۆەرسيتەتتە، ق.ساتباەۆ اتىنداعى قازۇتۋ-دا، الماتى ەنەرگەتيكا جانە بايلانىس ينستيتۋتىندا، ازاماتتىق اۆياتسيا اكادەمياسىندا عارىش سالاسىندا ءبىلىم بەرۋگە بولادى دەگەن توقتامعا كەلگەن بولاتىنبىز. بىراق اۆياتسيا اكادەمياسىنىڭ اەروعارىش سالاسىندا نەگە ماماندار دايارلاماي وتىرعانىن مەن بىلمەيمىن. دەگەنمەن بىزدە مىناداي جۇيە قالىپتاسقان. ەگەر ستۋدەنت ۇكىمەت بولگەن گرانتتى يەلەنسە، ول ءوزىنىڭ تاڭداعان ۋنيۆەرسيتەتىنە بارىپ ءبىلىم الادى. مىنە، وسى بولىنگەن گرانتتاردى ۇتىپ العان ستۋدەنتتەر بەس جوو-نىڭ بارلىعىنا بىردەي بارماعان. مەنىڭ بىلەتىنىم، قازىر عارىشتىق سالانىڭ ستۋدەنتتەرى الماتى ەنەرگەتيكا جانە بايلانىس ينستيتۋتى مەن ق.ساتباەۆ اتىنداعى قازۇتۋ-دا ءبىلىم الىپ جاتىر. ارينە، ولاردىڭ زەرتحانالىق بازاسى، وقىتاتىن ماماندارى، وقۋلىقتارى - بارلىعى جاقسى دەڭگەيدە دەپ ايتا المايمىن. سوندىقتان عارىش سالاسىنا ارنايى جابدىقتالعان دەربەس ۋنيۆەرسيتەت كەرەك-اق. بىراق ولاردىڭ بارلىعى ءبىر كۇندە كەلە سالمايدى. ۋاقىت وتە كەلە شەشىمىن تابادى دەپ ويلايمىن.

ءتۇيىن

قالاي دەسەك تە، عارىش سالاسىن مەڭگەرۋدى ەرتەرەك قولعا الۋىمىز كەرەك. ويتكەنى ونىڭ ەكونوميكالىق تۇرعىدان دا، عىلىم جاعىنان دا ەلىمىزگە تيىمدىلىگى زور. قازىر دامىعان ەلدەردىڭ بارلىعى دا عارىش سالاسىن مەڭگەرۋ ۇستىندە. ءتىپتى كورشى رەسەيدىڭ ءوزى وزگە ەلدىڭ ءبىر ازاماتىن عارىشقا ۇشىرعانى ءۇشىن ەل بيۋدجەتىنە 30 ميلليون دوللاردان اسا قارجى تۇسىرەدى ەكەن. ءتىپتى ولار قازىر قيىر شىعىستان بايقوڭىرعا بالاما بولاتىن عارىش ايلاعىن سالىپ جاتقان كورىنەدى. وسىلايشا ولاردىڭ بايقوڭىر عارىش ايلاعىن جالعا الۋدى بىرتە-بىرتە دوعاراتىنى ءسوزسىز. سوندىقتان كەلەشەكتە كوسمودرومىمىزدى ساقتاپ قالۋ ءۇشىن، ونى دامىتۋ ءۇشىن عارىشكەر مامانداردى دايىنداۋدى بۇگىننەن باستاپ قولعا العانىمىز دۇرىس شىعار...

«الاش ايناسى» گازەتى