مەملەكەت باسقارماق بولات ءابىلوۆ

مەملەكەتتىك ءتىل سىناعىنان قاشتى ما؟..

قوش بول، وپ-پو-زيتسيا! بۇل وزدەرىن «ازات» دەپ اتاعان جسدپ پارتياسىنىڭ 12 اقپانداعى سەزىنىڭ شەشىمىمەن بيىلعى 3 ساۋىردە وتەتىن كەزەكتەن تىس پرەزيدەنت سايلاۋىنا قاتىسپايتىندىقتارىن مالىمدەگەندە اۋىزعا تۇسكەن العاشقى ءسوز ەدى...

مەملەكەت باسقارماق بولات ءابىلوۆ

مەملەكەتتىك ءتىل سىناعىنان قاشتى ما؟..

قوش بول، وپ-پو-زيتسيا! بۇل وزدەرىن «ازات» دەپ اتاعان جسدپ پارتياسىنىڭ 12 اقپانداعى سەزىنىڭ شەشىمىمەن بيىلعى 3 ساۋىردە وتەتىن كەزەكتەن تىس پرەزيدەنت سايلاۋىنا قاتىسپايتىندىقتارىن مالىمدەگەندە اۋىزعا تۇسكەن العاشقى ءسوز ەدى...

ەل ىشىندە ەسىمى ەڭ بەلگىلى وپپوزيتسيالىق پارتيا، بۇدان بۇرىن دا پارلامەنت سايلاۋىنا ەكى رەت قاتىسىپ، ءبىر رەت ماجىلىستەن ورىن العان، پرەزيدەنت سايلاۋىنا دا ءتۇسىپ، تاجىريبە جيناعان «اق جول» پارتياسى دا سايلاۋعا قاتىسا المايتىندىقتارىن ەلدىڭ الدىمەن اشىق ايتقان بولاتىن. پارتيا توراعاسى ءاليحان بايمەنوۆ بۇنى پرەزيدەنت سايلاۋىنىڭ وتە تىعىز، قىسقا ۋاقىتتا وتەتىندىگىمەن، سوندىقتان سايلاۋ ناتيجەسى ازىردەن بەلگىلى بولۋىمەن  بايلانىستىردى. بۇدان سوڭ ايگىلى اقىن، ۇلتشىل-پاتريوتتار كوسەمى، «تاۋەلسىزدىكتى قورعاۋ» قوزعالىسىنىڭ جەتەكشىسى، تىركەلمەگەن «حالىق رۋحى» پارتياسى توراعاسى  مۇقتار شاحانوۆتىڭ «اق جول» پارتياسى ارقىلى پرەزيدەنت سايلاۋىنا ءتۇسۋ جولى دا قاراستىرىلدى.  مۇقتار شاحانوۆ كەيىن  ءبىراز ۋاقىت ويلانا كەلە، پرەزيدەنت سايلاۋىنا تۇسە المايتىنىن مالىمدەدى. سونىمەن 12 اقپاندا شىمكەنتتە وتكەن پارتيانىڭ كەڭەيتىلگەن پرەزيديۋم ماجىلىسىندە «اق جول» پارتياسىنان ەشكىم كەزەكتەن تىس پرەزيدەنت سايلاۋىنا قاتىسپايتىنى بەلگىلى بولدى. پارتيا پرەزيديۋمىندا  «اق جولدىڭ» 3-4 مۇشەسىنىڭ سايلاۋعا ءتۇسۋ ويى بار ەكەنى ايتىلعانمەن، ولار دا اقىرى باس تارتتى... بۇعان پارتيانىڭ قارجىلىق  جاعدايى دا اسەر ەتكەن سەكىلدى. مۇقتار شاحانوۆ ءوزىنىڭ سايلاۋدان باس تارتۋى سەبەبى تۋرالى مالىمدەمە جاسادى. ول گازەتىمىزدە جاريالانىپ وتىر.

عازيز الدامجاروۆ باسقاراتىن كوممۋنيستەر پارتياسى  سايلاۋعا بويكوت جاريالايتىنىن و باستان مالىمدەگەن بولاتىن ... «العا» پارتياسى توراعاسى ۆلاديمير كوزلوۆ مەملەكەتتىك ءتىلدى ەكى ايدىڭ ىشىندە ۇيرەنە المايتىنىن ايتىپ باس تارتتى سايلاۋدان... بىلگەن ەكەن قاسقاڭ، سىناقتان وتە المايتىنىن... قايسارلار قۇلاپ جاتقاندا ول قايدان ءوتسىن... ال ءدىنى قاتتى دەگەن جاسارال قۋانىشالين ءبىر زەينەتكەر شالدى  سوتتا «جەڭىپ ەدى»، جۇمسارىپ شىعا كەلدى دە، پرەزيدەنت سايلاۋىنان بىردەن باس تارتتى...

ەندى ەل و باستان  «قايداسىڭ سايلاۋ؟!» دەپ اتتانداپ، جارماحاننان دا بۇرىن جار سالعان  «ازات» جسدپ تەڭتوراعاسى بولات ابىلوۆتەن ۇمىتتەنىپ وتىر ەدى. ءتىپتى، ازاتتىقتار پرەزيدەنتتىكتەن ۇمىتكەرلەرىن اتاپ تا قويعان بولاتىن. سايلاۋعا بولات ءابىلوۆ ءتۇسۋ ءۇشىن تۇڭعىش عارىشكەر توقتار اۋباكىروۆتىڭ باس تارتقانىن دا ەستىدىك... ەندى كەلىپ، «ەشكىم دە تۇسپەيدى» دەپ، ەسىنەپ وتىرعان ازاتتىقتار كوسەمىن كورىپ اپام دا اڭ-تاڭ، مەن دە اڭ-تاڭ...

بولاتتىڭ «بولمايمىن دا، بولمايمىن» دەپ، سايلاۋدان قاشۋىن ەل سان-ساققا جۇگىرتىپ وتىر. ولاردىڭ «بيلىك ءبىزدىڭ قاتىسۋىمىزعا ءزارۋ» دەگەنى وتپەي، وتىرىپ قالعان كارى قىزدىڭ «مەن ەشكىمگە تيمەيمىن» دەگەنىندەي ايانىشتى ەستىلەدى ەكەن... ەرتىسباەۆتىڭ قۇلاعىنا التىن سىرعا... سوندىقتان، بۇل ءبالسىنۋ نۇسقاسىن ءسوز ەتپەسەك تە بولادى...

ەڭ كوپ ايتىلىپ جاتقان نۇسقا جانە سەنىمدىلەۋى - مەملەكەت باسشىسى بولامىن دەگەن ءابىلوۆتىڭ مەملەكەتتىك ءتىل سىناعىنان قورقۋى. بۇنىڭ جانى بار. سەبەبى «ازاتتىڭ» استاناداعى فيليالىن باسقاراتىن ەكس-سەناتور، ەكس-پرەزيدەنتتىككە كانديدات، «كەنەسارى حان» قورىنىڭ توراعاسى ءۋاليحان قايساردىڭ پارتيا توراعاسىنان بۇرىن، ەڭ ءبىرىنشى پرەزيدەنتتىككە كانديدات اتانىپ، بىراق قازاق تىلىنەن قۇلاپ قالعانى ءبىراز ساياساتكەردى ساستىرىپ تاستادى... قازاقشا سايراپ تۇرعان قايساردىڭ ءوزى قۇلاپ جاتقاندا، بۋتياعا بۇل سىناق وڭاي سوقپاسى انىق.  بولات  مەملەكەتتىك ءتىلدى سوڭعى جىلداردا  عانا ۇيرەندى. راسىن ايتۋ كەرەك، مەن ءوز باسىم ونىڭ العىرلىعىنا وتە رازى بولدىم. «ميىمدى اۋىستىرماساڭدار، قازاق ءتىلىن ۇيرەنە المايمىن» دەپ پارلامەنتتە مالىمدەگەن ەكس-مينيستر ەرلان ىدىرىسوۆتاردان قۇداي ساقتاسىن... (بىزدە قازاق تىلىنە ميى جەتپەگەندەر قازاق ءمينيسترى بولىپ جۇرە بەرەدى، ونداي ساۋاتسىز «مۇگەدەكتىگىن» پارلامەنت پارتاسىنداعىلارعا  مالىمدەسە دە...) بولات بىراق، قازاقشانى قايساردان ارتىق بىلە قويمايتىن شىعار دەپ ويلايمىن. ال ەرتىسباەۆتى جولدا قالدىراتىنى انىق... قازاقشاسى «العا» پارتياسى توراعاسى ۆلاديمير كوزلوۆتان دا، ءتىپتى رەسەي پرەزيدەنتى د.مەدۆەدوۆتان دا كەيىن، «نان بەر» دەگەندى ايتا المايتىن عاني قاسىموۆتى ايتپاعاندا...  ايتپاقشى، سول قاسىموۆ باياعىدا پرەزيدەنتتىككە كانديدات بولىپ، بار بىتىرگەنى ەفيردە ستاقان سىندىرىپ، كوك بازاردا كورىنگەن شالدىڭ ساقالىنا جارماساتىن كەزىندە قازاق ءتىلى سىناعىنان قالاي وتكەنىنە تاڭىم بار... ارينە، بيلىككە ءوز انا ءتىلىن، مەملەكەتتىك ءتىلىن بىلمەيتىن، پاتريوتتىقتان جۇرداي «پاتريوتتار» پارتياسى «كوسەمىنەن» گورى قايسارلىعى باسىم  قايسارلار قاۋىپتىرەك بولۋى كەرەك... قايساردىڭ جىبەرگەن 28 قاتەسىنىڭ ىشىندەگى 10  ستيليستيكالىق قاتەگە داۋ ايتۋعا دا بولادى... ويتكەنى، ستيليستيكالىق قاتەلەر مامانداردان دا، تەلەجۋرناليستەردەن دە، كوپتەگەن فيلولوگيا عىلىمى دوكتورلارىنان دا كەتە بەرەتىنى كۇندەلىكتى رەداكتسيا جۇمىسىنان ءبىلىپ ءجۇرمىز... باياعىدا، وسىدان 20 جىل بۇرىن الماتىداعى «جاس قازاق» گازەتىنە شالعايداعى شاردارانىڭ قىزىلقۇمىنان كەلگەن ماماندىعى سۋرەتشى جۋرناليست مەنىڭ ءوزىم سول كەزدە ءبىر حالىق جازۋشىسىنىڭ گازەتكە بەرگەن ماقالاسىن ستيليستيكالىق جاعىنان تۇزەپ جازىپ شىعىپ، تاڭ قالعانىم بار...

قايسار وتە الماعان سىناقتان پرەزيدەنتتىككە كانديداتتار قانات تورەگەلديەۆ، مۇساعالي دۋامبەكوۆ  پەن ءسالىم وتەن وتە شىقتى...

اساتاياعىن ۇستاپ، اتتانداپ كەلىپ، تىركەلگەن امانتاي قاجى ەكى رەتتە دە ەمتيحانعا كەلمەي قالدى... شاماسى،  باعدارلاماسىنداعى بايعا تيمەگەن بەس ءجۇز مىڭ قىزدىڭ شارۋاسىن شەشۋگە الدەن كىرىسىپ كەتكەن بولۋ كەرەك... قۋالاپ ءجۇرىپ، تاۋىپ الىپ: «قايدا ءجۇرسىز؟» دەگەن كتك تىلشىسىنە: «ەمتيحاننىڭ سوڭعى كۇنى بارامىن. بىراق بۇل كوميسسياعا ەمەس... ولاردىڭ ورنىندا  مولداعاليەۆ، تاسماعامبەتوۆ، مۇحتار شاحانوۆ، ساريەۆتەر وتىرسىن»...دەيتىن كورىنەدى...

ەلباسىمىز نۇرسۇلتان نازارباەۆ تا ەمتيحان تاپسىردى ەل قاتارلى... مەملەكەت باسشىسىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىلدى رەسمي ورىنداردا كوپ قولدانبايتىنى بولماسا... ەركىن سويلەپ، ەركىن جازا بەرەتىنى بەلگىلى. كوپتەگەن قالامگەرلەرگە ءوز قولىمەن جازىپ بەرگەن تىلەك، لەبىزدەرىن كەيدە اۋەستىگىم ويانىپ، ادەيى قارايمىن. ءبىر قاتە جىبەرمەيتىنىنە رازى بولاسىڭ... سوندىقتان دا پرەزيدەنتتىككە كانديدات پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ مەملەكەتتىك ءتىل سىناعىنان 5 الىپ شىقتى... بۇعان ارينە، ەلدەن بۇرىن سول كوميسسيا، اسىرەسە، ونىڭ توراعاسى مىرزاتاي جولداسبەكوۆ الاقايلاپ قۋاندى... «كونستيتۋتسيادا «قازاق ءتىلىن ەركىن ءبىلۋ كەرەك» دەگەن. مەن ايتار ەدىم، ەلباسىمىز  «مۇلتىكسىز مەڭگەرگەن» دەپ...»-دەپ، سول ارادا بىردەن كونستيتۋتسياعا «وزگەرىس» ەنگىزىپ جىبەردى... (لينگۆيستيكا كوميسسياسى توراعاسىنىڭ «مەن ايتار ەدىم، ەلباسىمىز مۇلتىكسىز مەڭگەرگەن دەپ» دەگەن سوزىندە دە، ستيليستيكالىق قاتە بار، ورىسشا قۇرىلىم... «مەن  ەلباسىمىز مۇلتىكسىز مەڭگەرگەن دەپ ايتار ەدىم» دەپ ايتىلۋ كەرەك...)

وسى ارادا ايتا كەتۋ كەرەك، پرەزيدەنتتىڭ ءوزى مەملەكەتتىك تىلدەن سىناق تاپسىرىپ جاتقاندا، دەپۋتاتتىققا كانديداتتار مەن ۇكىمەت مۇشەلەرىنىڭ، اقوردادان اۋىلعا دەيىنگى مەملەكەت قىزمەتكەرلەرى، ۇلتتىق كومپانيالار مەن كوپشىلىكپەن جۇمىس ىستەيتىن بارلىق مەكەمەلەر قىزمەتكەرلەرىنىڭ ءالى كۇنگە دەيىن، 22 جىلدان بەرى قازاق ءتىلىن تابانعا تاپتاپ ءجۇرۋى ءوزىن سىيلايتىن نامىسى بار ەشبىر ەلدە كەزدەسپەيتىن سوراقى دا، ايانىشتى جاعداي. تۋراسىن ايتقاندا بەيشارالىق!

«ازاتقا» عانا ەمەس...قازاققا كەرەك كەڭەس!..

ال ەندى بولاتىمىزدىڭ «بولمايمىنىنا» قايتا ورالايىق... يا، ەرتەڭ لينگۆيستيكالىق كوميسسيا توراعاسى مىرزاتاي مىرزانىڭ قولىنا ايقايلاپ جۇرگەن «ازات» پارتياسىنىڭ  كوسەمى ءابىلوۆتىڭ قىپ-قىزىل شيمايعا تولى  قاتەسى بار شىعارماسى تۇسسە، قۇداي بەردى دەي بەرىڭىز... كوسەمىمىزگە جاعىنۋشىلاردىڭ كوسەمى مىرزەكەڭ بولات ءابىلوۆ ءۋاليحان قايسار سەكىلدى كارسى بولىپ، سوتقا بەرمەسە دە، دەرەۋ ءباسپاسوز ءماسليحاتىن وتكىزىپ جىبەرىپ، قاتەگە تولى پاراقتى ەلگە قايتا-قايتا كورسەتىپ، سايرايتىنى انىق... ونى تەلەارنالار كۇندىز-ءتۇنى جارىسىپ كورسەتىپ جاتسا،  ءابىلوۆتىڭ ءابۇيىرى نە بولاتىنىن ويلاي بەرىڭىز... سوندىقتان بولاتتىڭ سايلاۋعا قاتىسۋىنا ءزارۋ بيلىك ەمەس، ونى قوسوبادا قوساۋىزبەن كۇتىپ وتىرعان تەك مىرزاتاي مىرزا عانا. ياعني، بۇل باس تارتۋعا بولاشاق «باس تارتىلۋدان» ايىرىلعان  جولداسبەكوۆ قانا وكىنىشتى... بۇل ءبىر دەپ قويىڭىز...

ەكىنشى، پارتيادا بىراۋىزدىق جوق دەگەن دە ءسوز بار... و باستان بەرى ەكى-ءۇش رەت پارتيا اتىن اۋىستىرىپ، ەكى-ءۇش رەت اجىراسىپ، قايتا قوسىلعان تۇراقسىز «نەكە» تاعى دا سىر بەرىپ قالۋى كادىك. ونى بولات ءابىلوۆتىڭ پرەزيدەنت سايلاۋى جاريالانباي جاتىپ «مەن تۇسەمىن» دەگەنى مەن جارماحان تۇياقبايدىڭ «ءبىز ءالى ءبىر شەشىمگە كەلگەن جوقپىز، ونى پارتيا پرەزيديۋمى شەشەدى» دەپ، باسقا پىكىر بىلدىرۋىنەن دە بايقاۋعا بولادى... ال بۇل ەكى توراعانى دا اتتاپ ءوتىپ، سايلاۋدىڭ ءتىل سىناعىنان قۇلاعان ءۋاليحان قايساردىڭ تىرلىگى اناۋ... وعان ءابىلوۆ «سيەزگە كەلمەي-اق قوي» دەپ سالەم ايتىپ، ونى پارتيادان شىعارۋ ماسەلەسىن قولعا الىپ جاتىر. ال قايسار «ازات» پارتياسىنىڭ اقوردامەن تىعىز بايلانىسى بارىن، سوندىقتان بيلىكتىڭ تاپسىرماسىن ورىنداپ وتىرعانىن مالىمدەۋدە...

ايتپاقشى جارماحان تۇياقبايدىڭ ءوزى نەگە تۇسپەيدى؟  مەيلى، جارماحان جاعدايىن ويلاپ، بولات ءتىل سىناعىنان باسىن الىپ قاشىپ، باس قاتىرىپ جاتسا، باس حاتشى ءامىرجان قوسانوۆ بار ەمەس پە؟ ماماندىعى جۋرناليست، ءوزى اقىن، ياعني قازاق ءتىلى سىناعىنان قالقىپ وتەدى. كوميسسياداعىنىڭ ءبارى، مىرزاتايدان باستاپ ءوزىنىڭ ۇستازدارى... ەرمۇرات ءباپي تۋرالى دا وسىلاي دەۋگە بولادى...بىراق ەكى توراعا دا وزدەرى بولماسا، باس حاتشىعا دا، باسقالارعا دا باتالارىن بەرە قويار ما ەكەن... مىنە، ماسەلە قايدا جاتىر... ال وراز جاندوسوۆ پەن تولەگەن جۇكەەۆتەر باياعىدا-اق پارتيادان ىرگەسىن اۋلاق سالعان...

وسىنداي بەرەكەسى قاشقان وپپوزيتسيا (جوعارىدا اتالعان پارتيالار مەن ساياساتكەرلەر) پرەزيدەنت كەڭەسشىسى ەرمۇحامەت ەرتىسباەۆتىڭ اششى مىسقىلىنا ازىق بولۋدا. ەرتىسباەۆ تاياۋدا «ازاتقا» عانا ەمەس...قازاققا كەرەك كەڭەس ايتتى!  ەرەكەڭ شىنىندا ەر ەكەن:  «بيلىكتى سۇراپ المايدى، تىلەمەيدى... ەگەر ول جۇمىس ىستەيتىن وپوزيتسيا بولسا، ول بيلىكتى ءوز قولدارىنا الادى. ءوز جاقتاستارىن جيناپ، شەۆارنادزەنى قۋعان سااكاشۆيلي سەكىلدى، قىرعىزستانداعى سياقتى، ۋكرايناداعىداي... يۋششەنكو مەن تيموشەنكولار داۋىستى قايتا ساناۋعا جانە داۋىس بەرۋگە ماجبۇرەتتى.بايىپتى وپپوزيتسيالىق قىزمەت ىنتامەن جۇمىس ىستەۋدى تالاپ ەتەدى. ال «ازات» پارتياسىنداعى ارەكەتتىڭ ءبارى وپپوزيتسيونەرلەردىڭ ءرولىن وينايتىن ارتىستەر جينالعان تەاتر»-دەپ توبەدەن ۇرعانداي سولق ەتكىزدى...  («كوممەرسانت»). شاماسى، شاپپاي تۇرىپ، شارشاپ قالعان وپپوزيتسيانىڭ بىلقىل-سىلقىلىنا كۇيىپ كەتىپ...ءتىپتى ءوزىنىڭ وپپوزيتسيا ەمەس...پرەزيدەنت كەڭەسشىسى ەكەنىن ۇمىتىپ كەتكەن بولۋ كەرەك... ساراي بۇلبۇلىن «بوس مىلجىڭداي بەرەدى» دەپ سىناعان بولات ءابىلوۆ تۋرالى ەرەكەڭ: «ونىڭ كوزدەگەنى  پرەزيدەنت بولۋ ما، الدە پرەزيدەنت  كەڭەسشىسى بولۋ ما، ءدال انىقتاپ السىن. ادەتتە ءتاۋىر پرەزيدەنتتىككە كانديدات سىن ساداعىنا پرەزيدەنتتى الادى... ونىڭ كەڭەسشىسىن ەمەس...» (ليتەر) دەپ، ءتىپتى سوقىرعا تاياق ۇستاتقانداي ەتىپ... سويىپ سالدى...

قىسقاسى، اقىرىندا ەشكىم دە سايلاۋعا تۇسپەيتىن بولعان سەزد شەشىمىنە نارازىلار كوپ... ينتەرنەتتەگى «qazaq» بلوگى (زونا.كز) بۇعان «ازاتتىڭ» قارجىسى ازدىعىن  دا سەبەپ قىلىپ كەتىپتى. پارتيا «كوكتەمگى شاقىرۋ»، «كۇزگى شاقىرۋ» كەزىندە (اسكەرگە شاقىرۋ دەپ ويلاپ قالماڭىز... قول جيناعان اكتسيالار) جۇمىلدىرىلعان جەرگىلىكتى پارتيا بەلسەندىلەرىنە ءبىر جىلدان بەرى ءالى قارىز كورىنەدى. ال پارتيا مالىمدەمەسىنە قاراساڭىز، بارلىعى دايىن، ساقاداي ساي، ۇمىتكەر ۇكىلەۋلى...  بىراق ءىس جۇزىندە تۇك تە بولماي شىقتى...  دەموكراتيالىق كۇشتەردىڭ اقىرعى ءۇمىتى «ازات» مايدان دالاسىن تاستاپ قاشتى...

قوش بول، مايدان!. قوش بول، وپ-پو-زيتسيا!..

قازىبەك يسا

«جاس قازاق ءۇنى» گازەتى