ەركىن جانە مەن

ەركىن راقىشەۆ. بەلگىلى ءارى بەلگىسىز ەسىم. بەلگىلىسى بارشا جۇرتشىلىققا جالعىز ادامنىڭ دا كينو تۇسىرە الاتىندىعىن ايگىلەگەن جىگىت. بەلگىسىزى - ول تۋرالى بۇدان باسقا دەرەك جوق. راس، ءوز كينولارى توڭىرەگىندەگى ايتىس-تارتىس، داۋ-دامايلاردا كەيدە توبە كورسەتىپ قالادى. تۇسىرگەن كينولارىن بىرەۋلەر ماقتايدى، بىرەۋلەر... ول تۋرالى اڭگىمە بولەك. ال مەن بىلەتىن ەركىن...

مەن دە كوپ نارسە بىلمەيدى ەكەنمىن. العاش ونىمەن كينوسى ارقىلى تانىستىم. ءيا، سول كينو - «جارالى سەزىم». مۇنداي كينونىڭ تۇسىرىلگەندىگىن جانە ونىڭ الماتىداعى «قازاقستان» كينوتەاترىندا كورسەتىلىپ جاتقاندىعىن ەستىمەپپىن. ءوزىم قىزمەت اتقاراتىن «جالىن» جۋرنالىنداعىلار «جارالى سەزىم» تۋرالى اڭگىمە قوزعاپ، كورگەندەرى كورمەگەندەرىن ەلىكتىرىپ، ارا-كىدىك ونى تۇسىرگەن - ەركىن راقىشەۆ تۋرالى دا جىلى پىكىر ءبىلدىرىلىپ، نە كەرەك الگى كينونى ۇجىم بولىپ كورۋگە شەشىم قابىلداسقان بولاتىن. الايدا ماعان ول كينونى ۇجىم مۇشەلەرىمەن بىرگە بارىپ كورۋدىڭ ءساتى تۇسپەدى.

ەرتەسىنە «جالىن» جۋرنالى رەداكتسياسىندا، تۇسكى ءشاي ۇستىندە «جارالى سەزىمدى» تالقىلاۋ باستالدى. بىرەۋ انا جەرىن، ەكىنشىسى مىنا جەرىن ايتتى. قىزدار «جىلادىق» دەسىپ جاتتى. كينودا «جالىن» جۋرنالى دا كورسەتىلەدى ەكەن دەستى. «جارالى سەزىمدى» كورگىم كەلدى.

ەركىن جانە مەن

ەركىن راقىشەۆ. بەلگىلى ءارى بەلگىسىز ەسىم. بەلگىلىسى بارشا جۇرتشىلىققا جالعىز ادامنىڭ دا كينو تۇسىرە الاتىندىعىن ايگىلەگەن جىگىت. بەلگىسىزى - ول تۋرالى بۇدان باسقا دەرەك جوق. راس، ءوز كينولارى توڭىرەگىندەگى ايتىس-تارتىس، داۋ-دامايلاردا كەيدە توبە كورسەتىپ قالادى. تۇسىرگەن كينولارىن بىرەۋلەر ماقتايدى، بىرەۋلەر... ول تۋرالى اڭگىمە بولەك. ال مەن بىلەتىن ەركىن...

مەن دە كوپ نارسە بىلمەيدى ەكەنمىن. العاش ونىمەن كينوسى ارقىلى تانىستىم. ءيا، سول كينو - «جارالى سەزىم». مۇنداي كينونىڭ تۇسىرىلگەندىگىن جانە ونىڭ الماتىداعى «قازاقستان» كينوتەاترىندا كورسەتىلىپ جاتقاندىعىن ەستىمەپپىن. ءوزىم قىزمەت اتقاراتىن «جالىن» جۋرنالىنداعىلار «جارالى سەزىم» تۋرالى اڭگىمە قوزعاپ، كورگەندەرى كورمەگەندەرىن ەلىكتىرىپ، ارا-كىدىك ونى تۇسىرگەن - ەركىن راقىشەۆ تۋرالى دا جىلى پىكىر ءبىلدىرىلىپ، نە كەرەك الگى كينونى ۇجىم بولىپ كورۋگە شەشىم قابىلداسقان بولاتىن. الايدا ماعان ول كينونى ۇجىم مۇشەلەرىمەن بىرگە بارىپ كورۋدىڭ ءساتى تۇسپەدى.

ەرتەسىنە «جالىن» جۋرنالى رەداكتسياسىندا، تۇسكى ءشاي ۇستىندە «جارالى سەزىمدى» تالقىلاۋ باستالدى. بىرەۋ انا جەرىن، ەكىنشىسى مىنا جەرىن ايتتى. قىزدار «جىلادىق» دەسىپ جاتتى. كينودا «جالىن» جۋرنالى دا كورسەتىلەدى ەكەن دەستى. «جارالى سەزىمدى» كورگىم كەلدى.

كوردىم. كينونى ەمەس. ەركىن راقىشەۆتى. جۇمىسقا كەلدى. اڭگىمەلەستىك. اڭگىمە بارىسىندا ونىڭ شىڭىندا دا ۇلتتىق رۋحپەن سۋسىنداعان جىگىت ەكەندىگىنە كوز جەتكىزدىم. سودان كەيىن-اق ول بىزگە ءجيى-ءجيى كەلگىشتەي باستادى. ۇلتتىق ماسەلەلەر توڭىرەگىندە ءجيى-ءجيى باس قوسۋلار وتەدى. سونداي جيىنداردا ەركىن دە توبە كورسەتىپ قالىپ ءجۇردى. ءبىز ۇيىمداستىرعان كەيبىر حاتتارعا قول قويدى. بۇل ارالىقتا مەن دە «جارالى سەزىمدى» كورىپ ۇلگەرگەنمىن. ەركىندى ۇناتا باستاعام. تانىستىعىمىز دا ارتا تۇسكەن. بىراق ودان ءارى... راس، ول تۋرالى گازەتتەر جازا باستادى. سىنالدى. ايتىستار، پىكىرتالاستار ورتاسىندا ءجۇردى. بىراق مۇقالعان جوق. ىلعي جىميىپ كۇلەدى دە جۇرەدى. پالەندەي وعاش مىنەز تانىتا قويعانىن كورگەنىم جوق. الايدا ول سىنالعان سايىن «جارالى سەزىم» كوپشىلىكتى ىنتىقتىرا، وزىنە تارتا ءتۇستى. ءتىپتى ول كينونى كورمەگەن ادام قالمادى-اۋ دەيمىن. ءوزىم دە ونىمەن توننىڭ ىشكى باۋىنداي جاقىن بولىپ كەتپەگەنىمەن، بايقايمىن، ەكەۋارا تانىستىعىمىزدى ماقتان تۇتا باستاعاندايمىن. بۇل كەزدە ەركىننىڭ وزگە كينولارى دا بوي كورسەتە باستاعان. سولاردىڭ ءبىرى - ماڭگىلىك ءومىر سۇرۋگە قۇرىلعان كينوسىنىڭ كەيبىر قويىلىمدارىن بىزگە كورسەتۋگە الىپ كەلدى. بىرلەسىپ كوردىك. ماعان ۇنادى. ۇناعانى، مەن دە تاپ سول كينوداعىداي توتەنشە ءبىر جاعدايلارمەن، دۇرىسى - الەمدىك قاجەتتىلىك تۋدىرۋ ارقىلى اينالامداعىلاردىڭ ءبارىن قازاقشا سويلەتىپ جىبەرسەم عوي دەپ كەيدە بالاشا قيالداپ قوياتىنمىن. بايقاسام، مەنىڭ سول قيالىمدى ەركىن كينو ومىرىندە بولسا دا جۇزەگە اسىرىپتى. دەگەنمەن ول دا مۇنداي جاعدايلاردىڭ ءتاتتى ارمان ەكەندىگىن ۇعىنعاندىقتان بارلىق وقيعانى باستى كەيىپكەردىڭ ءتۇسى ارقىلى ورىنداپ شىققان. الايدا كينو سوڭىندا ويانىپ كەتكەن الگى ونەرتاپقىش ءبارىنىڭ ءتۇس ەكەنىن بىلگەندە ىشىنەن قان جىلايدى. ويبايلايدى. ىڭىرسيدى. بارماعىن شاينايدى. سونى كورىپ وتىرعان سەن دە سونداي مازاسىز كۇي كەشەسىڭ. جىلاعىڭ كەلەدى. دارمەنسىزدىگىڭە. قولىڭنان تۇك كەلمەيتىندىگىڭە. بەيشارالىعىڭا. ءوزىڭنىڭ عانا ەمەس. ءبارىنىڭ.

الگى كينو ءۇزىندىسىن كورگەندە ءوز باسىم وسىنداي وي جەتەگىنە بەرىلدىم. ەركىن بولسا كينودا بولسا دا، ءتىپتى كينوداعى تۇستە بولسا دا استامسىعان الەم الپاۋىتتارىن قازاقتىڭ الدىنا ءبىر كەلتىرگەنىنە ءماز بولىپ، ءوزى ءالى سول ويدان، دۇرىسى سول كينوداعى تۇستەن ايىعا الماي جۇرگەن ءتارىزدى. ەكەۋمىز وڭاشا قالعاندا «انا جەرىن قاتىرعان جوقپىن با» - دەپ بالاشا ءماز بولىپ تا قويادى.

نە كەرەك ول كينو عانا ەمەس، ەركىن راقىشەۆتىڭ تۇسىرىلىمىندەگى «جەتىمدەر»، «مەنىڭ دە اتىم قوجا»، «استاناعا كوكتەم كەش كەلەدى» سياقتى كينولارى بىرىنەن كەيىن ءبىرى جارىق كورىپ جاتتى. «قازاحفيلمنىڭ» تىنىسى تارىلدى. قانشاما جىلدىق تاريحى بار، زاماناۋي وزىق تەحنولوگيامەن جابدىقتالعان، قانشاما رەجيسسەرى، قانشاما ءارتىسى، سولاردى دايىندايتىن وقۋ ورنى بار مەملەكەتتىك مەكەمە قىرۋار كارجىعا ۋلاپ-شۋلاپ ەشكىم كورمەيتىن كينو تۇسىرسە، مىناۋ قايدان شىققانى بەلگىسىز ەركىن راقىشەۆ دەگەن بىرەۋ كينو دەگەنىڭدى قازدىڭ بالاپانىنداي شۇپىرلەتىپ قىرىپ بارادى. ءسىرا، مۇنى توقتاتپاي بولماس. ال شابۋىل. ناۋقان باستالدى. ەركىن راقىشەۆتى جوققا شىعارۋ ناۋقانى. كىم نە دەمەدى دەيسىڭ. ايتپاعاندارى جوق. الايدا سىنالعان سايىن ونىڭ تاسى ورگە دومالاي بەردى. اتى شىقتى. داڭقى الىسقا كەتتى. «قازاقفيلمنىڭ» باس رەداكتورى ديدار امانتايدىڭ «قازىر قازاقفيلمدە ەكى پروبلەما بار. ونىن ءبىرىنشىسى - ەرمەك تۇرسىنوۆتىڭ «كەلىن» ءفيلمى، ەكىنشىسى - ەركىن راقىشەۆ» - دەيتىنى وسى كەز.

بەتپە بەت كەزدەسۋ

جۇمىس كابينەتىمە ەركىن راقىشەۆ باس سۇقتى. جىلى امانداستىق. تەلەفون ارقىلى سۇحبات الۋعا كەلىسكەن بولاتىنبىز. قولىمدا ديكتوفون. الگىنىڭ تەتىگىن باسىپ، ەركىندى اڭگىمەگە شاقىردىم. ول شامالى توسىلىپ وتىردى دا، «ديكتافوندى قوسپاي قويا تۇرىڭىز» - دەدى «اۋەلى اڭگىمەلەسىپ الايىق. ويىمىزدى جۇيەلەيىك. قالعانىن سوسىن كورە جاتامىز عوي» - دەپ، وزىنە ءتان جاراسىمدىلىقپەن جىميىپ قويدى. كەلىستىم. اڭگىمەلەستىك. ۇزاق اڭگىمە بولدى. ءارتۇرلى تاقىرىپتاردىڭ باسىن شالدىق. ەركىندى تاني ءتۇستىم. جوق، ولاي ەمەس. تاڭ قالدىم ەركىنىم اڭگىمەلەسكەن سايىن ءوسىپ بارادى. ويى - تەرەڭ. كورگەنى دە، كوڭىلدەن وتكەرگەنى دە كوپ. كينو تۋرالى ويى تىم كەسەك. ايتسە دە وعان دەگەن كوڭىلىمدى ىشكە بۇكتىم. اڭگىمە سوڭىندا ونىڭ بارلىق كينولارىن كورىپ، ول تۋرالى وزگەلەردىڭ پىكىرلەرىمەن تانىسىپ شىعۋعا كەلىستىك. ول ماعان تۇسىرگەن كينولارى مەن ءوزى تۋرالى جازىلعان گازەتتەردى جەتكىزىپ بەرمەك بولدى. جەتكىزىپ بەردى.

ايەلىمىز ەكەۋمىز تۇنىمەن كينو كوردىك. مەنىڭ كينومەحانيگىم - ايەلىم. ونسىز مەن مىنا شۇباتىلعان سىم تەتىكتەرىن قايدا تىعاتىنىن بىلاي قويعاندا، ديسكىنى قايدان كىرگىزىپ، قايدان شىعاراتىنىن دا بىلمەيمىن. ونىڭ تىلىنە سەريال كورىپ ۇيرەنگەن ءبىزدىڭ ايەل جەتىك. اۋەلدە ايەلىمدى كوزى اشىق تەحنيكا مامانى رەتىندە پايدالانىپ وتىردىم. كەيىننەن ول تەحنيكا مامانى بولىپ قانا قويماي، كينوعا ءبىرجولا كىرىپ كەتتى. ءبىر كەزدە بايقاسام «جەتىمدەردى» كورگەندە جىلاپ وتىر. بۇرىن جىلاۋ ماسەلەسىن تەك مەن قاتىراتىنمىن. ول قانداي كينو كورسە دە ءمىز باقپايتىن. ءۇندى كينوسىنىڭ وزىنە كوزىمدى ءبىر سىعىپ الاتىن مەن ايەلىم قوسىلعان سوڭ ەشكىمنەن كىسىلماي «جەتىمدەردى» كورىپ وتىرىپ ارمانسىز جىلادىم. «جارايسىڭ، ەركىن!» - دەدىم ول تۇسىرگەن كينولاردى تۇگەلدەي تۇگەسكەن سوڭ. ءار كينو، ءار كەيىپكەر، ءار ءسات تۋرالى ويلارىمدى قاعازعا ءتۇسىردىم. كەمشىلىكتەرىن دە تىزبەلەدىم. بىراق ول تۋرالى اڭگىمە قوزعاعىم جوق. بار ويىم - ماقتاۋ. الايدا ءوز كوزقاراسىمدى ەركىنگە بىلدىرگەنىم جوق.

العاشقى اڭگىمە

- ەرەكە، اڭگىمەنى توتەسىنەن باستايىن. ۋاعدالاسقانىمىزداي تەك شىندىق قانا سالتانات قۇراتىن بولسىن. كينولارىڭىزدى كوردىم. ول تۋرالى اڭگىمە بولەك. اۋەلى مىنا ءبىر ءجايتتىڭ باسىن اشىپ الايىقشى. كاسىپ دەگەن ۇعىم بار. سوعان وراي «كاسىپ بولماي، ءناسىپ بولمايدى» دەپ جاتامىز. ال كاسىپ دەگەنىڭ ارقيلى. ونى ۇيرەنۋ، قالىپتاسۋ جولى دا سولاي. ءبىر كاسىپكە بايلانعان، سوعان بار ءومىرىن ارناعان ادامدار دا ورتامىزدا از ەمەس. ءبىز بەلگىلى ءبىر كاسىپ توڭىرەگىندە اڭگىمە وربىتكەندە سول كاسىپتى بىلەتىن مامانداردى اڭگىمەگە تارتامىز. كينو سالاسى دا سولاي. كينو دەگەندە وسى سالادا قىزمەت ەتىپ، تەر توگىپ جۇرگەن رەجيسسەرلەر مەن ارتىستەر جانە دە وسى سالاعا قاتىستى ماماندار ءتىزىلىپ الدىمىزدان وتەدى. سول ءتىزىلىپ ءوتىپ جاتقان ادامداردىڭ ىشىندە ءسىزدىڭ اتىڭىز جوق. سول وزىڭىزگە بەيمالىم ورتاعا كەلىپ كيلىگۋدىڭ، ەركىن راقىشەۆ دەگەن تەكتى كينوگەرلەر اراسىنا تىقپالاۋدىڭ قانداي قاجەتتىلىگى بولدى؟ ءسىزدى كينو الەمىنە الىپ كەلگەن نارسە نە؟

ەركىن راقىشەۆ: - بۇل ساۋالعا ءبىر-اق اۋىز سوزبەن جاۋاپ بەرۋگە بولادى. ول - نامىس. ءيا، مەنى كينوعا الىپ كەلگەن نامىس. ال تارقاتىپ ايتار بولساق... ەسىڭىزدە مە، لەنين جارىقتىق كەزىندە «يز ۆسەح يسكۋسستۆ سامىم ۆاجنىم ياۆلياەتسيا - كينو» - دەگەن ەدى عوي. سول ءسوز-اق. مەن ول ءسوزدى لەنيننىڭ ءوزى اقىلى جەتىپ ايتتى دەپ ويلامايمىن. نەگە دەسەڭىز، لەنينگە تەلىپ جۇرگەن «وقى، وقى جانە وقى» - دەگەن قاناتتى ءسوز قۇران كارىمنىڭ پايعامبارىمىزعا تۇسكەن العاشقى اياتى ەكەندىگىن كەيىن ءبىلىپ جاتىرمىز عوي. قۇراننان ءسوز ۇرلاۋعا تاۋەكەلى جەتكەن ادام، وزگە ورايلى سوزدەن باس تارتا قويماس دەپ ويلايمىن. قالاي دەسەك تە وسىدان پالەنباي جىل بۇرىن ايتىلعان سول ءبىر اۋىز ءسوز ءالى كۇنگە ءوز ءمانىن جوعالتا قويعان جوق. قايتا بۇگىنگى جاھاندانۋ ءۇردىسى العا شىققان كەزدە ول ءسوز بۇرىنعىدان دا ءارى قۇندىلانا تۇسكەن ءتارىزدى. سەبەبى، كينونىڭ ايتار ويى، يدەولوگيالىق كۇش-قۋاتى وتە جوعارى. بايىبىنا بارساق، جاھاندانۋ الەمدى كينو ارقىلى وزىنە باۋراۋدا. ال بىزدە ونىڭ مانىنە تەرەڭ بويلاپ جاتقان ەشكىم جوق. بىزگە ءوز قۇندىلىقتارىمىزدى، ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەرىمىزدى ساقتاپ قالۋ جولىندا كۇرەس جۇرگىزۋىمىز كەرەك. بۇل ورايدا كينونىڭ الاتىن ورنى ەرەكشە. وكىنىشكە قاراي ءبىزدىڭ كينو سالاسىنىڭ كىزمەتكەرلەرى كينو ارقىلى كەلىپ جاتقان وزگە، جات باتىس مادەنيەتىنە تويتارىس بەرۋدىڭ ورنىنا سولاردىڭ الدىنا ءتۇسىپ الىپ، ءوزىمىزدى جەر قىلۋدا.

ولار ءتىپتى قازاقتى قورلاۋدا وزگەلەرگە ۇلگى كورسەتە باستادى. مىنا وزبەك اعايىنداردىڭ كينوسىن كورىپ وتىرىپ، قاراداي كىزىعاسىڭ. مەن ءوزىم شىمكەنتتىڭ قازاعى بولعاندىقتان وزبەك كينولارىنا نازار سالىپ جۇرەمىن. ولار كۇن ساناپ ىلگەرى باسىپ بارادى. ءبىز بولساق... قاراداي جىنىم قۇرىسسىن. ءبىز ولاردان كەمبىز بە؟ كەشە عانا ءبىر شەكپەننەن شىققان جوقپىز با؟ ءبارىمىز دە ماسكەۋدە وقىدىق. قالىپتاسقان مەكتەپ بار. سولاي بولا تۇرا ءبىز ءجىبى ءتۇزۋ ءبىر كينو تۇسىرە المادىق. قارجى جەتپەي جاتسا ءبىر ءسارى. بىزدە، قۇدايعا شۇكىر، وزبەكتەردى ون وراپ الاتىن اقشا بار. وسىنداي وي مەنى كۇن وتكەن سايىن مازالاي باستادى.

قازاق كينوسىنا دەگەن كوڭىل تولماۋشىلىق مەنىڭ كينو الەمىنە بەت بۇرۋىما سەبەپ بولدى. ونىڭ ۇستىنە مەنىڭ ۇستانعان مىنانداي ومىرلىك قاعيداتىم بار. ول - كەز كەلگەن ادام ەگەر تالپىنسا جارتى جىلدىڭ ىشىندە ءوزى قالاعان ماماندىعىن يگەرۋگە قول جەتكىزە الادى. سونىمەن قاتار ءوزىم ۇدايى باسشىلىققا الاتىن مىنانداي قاناتتى ءسوز بار: «چەلوۆەك، كوتورىي ستاراەتسيا - ون موجەت دەلات بولشە، چەم چەلوۆەك، كوتورىي ۋمەەت دەلات». مىنە، وسى ماقال ماعان قۋات بەردى. وزگەلەردىڭ قولىنان نە كەلەتىنىن كورىپ وتىرمىن. ولارعا بوسقا كىجىنە بەرگەنشە نەگە ءوزىم جاسامايمىن دەگەن وي كەلدى. جالپى ولاردا قازاقتى جاقسى جاعىنان جارق ەتكىزىپ كورسەتە قويايىن دەگەن نيەت جوق. ءبارى دەرلىك جالاڭ داقپىرتقا بوي الدىرعان. ۇلتقا، حالىققا كىزمەت ەتەيىن دەگەن پەيىلدى كوپشىلىگىنەن اڭعارمادىم.

سونداي وي جەتەگىندە جۇرگەن كەزىم. مىنا ءبىر ءجايت ماعان ودان بەتەر قوزعاۋ سالىپ كەتتى. بىردە ۇيگە كەلسەم ايەلىم كينو كورىپ وتىر ەكەن. جىلاعان. كوزى قىپ-قىزىل. كورىپ وتىرعانى وزبەك كينوسى. اتى - «فاتيما مەن زۋحرا». ءوزى وزبەك تىلىندە. ءبىز بولساق ماقۇل. شىمكەنتتىك بولعان سوڭ ءبىرلى جارىم وزبەكشە تۇسىنەمىز. ال مەنىڭ ايەلىم بولسا ءومىرى وزبەك كورمەگەن سوناۋ شىعىس قازاقستاننىڭ قىزى. سونىڭ جانىن باۋراپ العان وزبەك كينوسى مەنىڭ نامىسىمدى قامشىلاعانى سونشا، تاپ سول جەردە ايەلىم باقىتگۇلگە: «مەن بۇدان دا ارتىق كينو تۇسىرەمىن» - دەپ ءسوز بەردىم. «ساداعىڭدى اتساڭ ايعا ات، سوندا قۇرىعاندا باقىت قۇسىن ىلەسىڭ» - دەگەندەي، مەن الدىما «ودان دا جاقسى كينو تۇسىرەمىن» - دەگەن ماقسات قويدىم. العا وزىپ ايتار بولسام، سول «فاتيما مەن زۋحرانىڭ» رەجيسسەرى - ياكۋبوۆ مەن «جارالى سەزىمدى» ءتۇسىرىپ جاتقاندا ءوزىنىڭ «ساتيانا» دەگەن كينوسىن اكەلىپ كورسەتتى. كەتەرىندە «مەنىڭ ەكى كينوم سەنىڭ ءبىر كينوڭا جەتپەيدى ەكەن» - دەدى. بۇل - مەنىڭ ايەلىم الدىنداعى، ءوزىمنىڭ الدىمداعى ۋادەمنىڭ ورىندالعانى ەدى.

شىنىمدى ايتايىن. مەندە «جاقسى كينو تۇسىرەمىن» دەگەننەن باسقا كينونىڭ قالاي تۇسىرىلەتىندىگى تۋرالى تۇسىنىك بولعان ەمەس. بار سۇيەنىشىم -جوعارىدا ايتقان ەكى ناقىل ءسوز. سونى باسشىلىققا الىپ، جاڭا ماماندىقتى يگەرۋگە كىرىسىپ كەتتىم. سودان كينو تۋرالى جازىلعان كىتاپتاردى بىرىنەن كەيىن ءبىرىن الىپ وقي باستادىم. وقىعان سايىن كينو الەمىنە قالاي بولسا سولاي كەلە سالۋعا بولمايتىندىعىن سەزىنە ءتۇستىم. ونەردىڭ اتى - ونەر. بۇل سۋعا ءوزىڭدى تاستاپ، مالتي ءجۇرىپ ءجۇزۋدى ۇيرەنەتىن كاسىپ ەمەس. بار ءىس ناتيجەسى حالىقتىڭ كوز الدىندا سايراپ تۇرادى. بۇلتارىپ كەتە المايسىڭ ءوزىم ءبىر جەردە بايىز تاۋىپ وتىرا المايتىن مازاسىز اداممىن. وزىمە دەگەن سەنىمىم قالىپتاسقانعا دەيىن جانىمدى دا جەپ ءبىتتىم-اۋ دەيمىن. سونىڭ ناتيجەسىندە تەوريالىق ءبىلىمىمدى ءبىرشاما جەتىلدىرىپ تە ۇلگەردىم. نەگىزىنەن ەكى ايدا قالىپتاستىم. بىراق پراكتيكالىق جاعىنان ءتالىم الۋ جاعى اقساڭقىراپ تۇردى.

قۇداي ءساتىن سالعاندا تاپ سول كەزدە تەلەديداردان كارىستىڭ «ۆا-بانك» دەگەن تەلەحيكاياسى كورسەتىلە باستادى. ىزدەگەنگە - سۇراعان. مەنىڭ پراكتيكام سول «ۆا-بانك» بولدى. «ۆا-بانك» ارقىلى كينونىڭ قالاي تۇسىرىلەتىنىن ۇيرەندىم. ءار ءساتتى، ءار وقيعانى باقىلادىم. قاي سيۋجەتكە قانشا ۋاقىت كەتكەندىگىنە دەيىن ەسەپتەدىم. وقيعانىڭ قالاي شيەلەنىسەتىندىگىنە ءمان بەردىم. ارتىستەردىڭ جىلاعانىنا دەيىن ۇيرەنۋگە تىرىستىم. كينوعا كىرىپ كەتكەنىم سونشا، ايەلىم «سەن انا قىزعا عاشىق شىعارسىڭ» دەيتىن بولدى. نە كەرەك كينونى تۇگەلدەي كورىپ شىقتىم. ارا-اراسىندا باسقا تەلەسەريالداردى دا كوردىم. بىراق ماعان ەرەكشە اسەر ەتكەن «ۆا-بانك» بولدى. ءساتتى كورىنىستەرىن ديسكىگە جازىپ تا الدىم. «جارالى سەزىمدەگى» كەيبىر جايتتەر سول كينودان ۇيرەنگەندەرىم. ماسەلەن «جارالى سەزىمدە» قىز بەن جىگىت ءبىر كوشە بويىندا ءجۇرىپ، ءبىر دۇكەنگە سوققانىمەن ءبىر-بىرىمەن كەزدەسە المايدى. كورەرمەندەر «انە جولىعادى، مىنە جولىعادى» دەپ تاعاتسىزدانا كۇتىپ، «ارتىڭا بۇرىلسايشى» - دەپ سىرتتاي تىلەۋلەس بولعانىمەن ولار ءبارى ءبىر كەزدەسە المايدى. مىنە، تاپ وسى جەردى مەن «ۆا-بانكتان» العانمىن. كينو دا سونداي-سوندايىمەن قىزىق.

وسىلايشا كينو ءتۇسىرۋ دايىندىعىنان ءوتتىم. ول كەزدە مەن ەكى جۇمىستى قابات اتقارىپ جۇرگەن بولاتىنمىن. ءبىرىنشى جۇمىسىم - الماتى ساۋدا پالاتاسى پرەزيدەنتىنىڭ كومەكشىسى، ەكىنشىسى - ءورازالى سابدەنوۆ اعامىز باسقاراتىن قازاقستان مەن اقش بولجاۋ ينستيتۋتىندا. مۇندا دا كومەكشىمىن. ساۋدا پالاتاسىنىڭ پرەزيدەنتى ءىزباسار باۋىرىمىز كىتايعا 10 كۇنگە ىسساپارعا كەتكەندە باسقا جۇمىستاردى جيىپ قويىپ، بىرىڭعاي كينو ءتۇسىرۋ شارۋاشىلىعىمەن اينالىستىم. ستسەناري جازاتىنداردى، وزگە دە كينو ماماندارىن كابينەتىمە جيناپ، اقىلداسىپ، ءبىر جاعى ءوز كوماندامدى جيناپ، ويعا العان جۇمىسىمدى جۇزەگە اسىرۋعا كىرىسىپ تە كەتكەم. 10 كۇن بويى جۇمىس جاسادىم. بىراق بىرەۋلەر مەنىڭ ۇستىمنەن ىزباسارعا شاعىم ءتۇسىرىپتى. «اناۋ جۇمىستى جيىپ قويىپ، كينو تۇسىرەمىن دەپ، لاعىپ ءجۇر» -دەگەن عوي.

مەن ءوز ويىمدى ءىزباساردان جاسىرعان جوقپىن. ءبارىن جايىپ سالدىم. «بۇل - بيزنەس. قارجىلى ادامسىڭ. بىرلەسىپ جۇمىس جاسايىق» دەپ ەدىم، ول: «ءمۇيىزى قاراعايداي رەجيسسەرلار دۇرىس كينو تۇسىرە الماي جاتقاندا سەن قايتىپ كينو تۇسىرمەكسىڭ» - دەپ، بىرلەسە جۇمىس جاساۋدان باس تارتتى. سول ءىزباسار «جارالى سەزىمنىڭ» پرەمەراسىنان جىلاپ شىقتى. ءبىر سۇحباتىمدا «مەن كينو تۇسىرەمىن دەگەنىمە كۇلگەندەر مەنىڭ كينومدى كورىپ جىلاپ شىقتى» - دەدىم. ال ءورازالى اعام بولسا مەنى بىردەن قولدادى. ول كىسىگە «كينوستۋديا اشۋداعى ماقساتىم - جاستاردى ۇلتتىق سەزىمدە، پاتريوتتىق رۋحتا تاربيەلەۋ، ەلدىڭ جىگەرىن كوتەرەتىن، يماندىلىققا تاربيەلەيتىن كينولار ءتۇسىرۋ» - دەپ ايتقانمىن. ورەكەڭ بىردەن كەلىسىمىن بەردى. سول كەزدەن باستاپ العا قويعان وسى باعىتتان، ءوز ۇستانىمىزدان اينىماۋعا تىرىسىپ كەلەمىز. كينوستۋديانىڭ اتىن دا ءوز ماقساتىمىزعا وراي «جاسۇلان» دەپ قويدىم. مامانداردى جۇمىسقا تارتا باستادىم. ەندى بۇل تۇرعىدا اتقارىلار جۇمىستار شاش ەتەكتەن. بار سالماق وزىمە تۇسەدى.

سونىمەن باستادىم. گولليۆۋدتىق كينو ماماندارى اۋزىمەن ايتىلاتىن مىنانداي ءبىر قاناتتى ءسوز بار. ول: «كينو ءتۇسىرۋ ءۇشىن ەڭ ءبىرىنشى - ستسەناري جاقسى بولۋ كەرەك. ەكىنشىدەن دە - ستسەناري جاقسى بولۋ كەرەك. ۇشىنشىدەن دە - سولاي. تورتىنشىدەن دە - ستسەناري جاقسى بولۋ كەرەك». مىنە مەن وسىنى باسشىلىققا الدىم. مەن بۇل جەردە مىنا نارسەنى ءتۇسىندىم. ستسەناري جازۋ ءۇشىن باتىستىڭ، نە گولليۆۋدتىڭ وزىق تەحنولوگياسىنىڭ قاجەتى جوق. بۇل جەردە مەن ولارمەن تەڭمىن. اقشا دا ءرول وينامايدى. قولىڭنان نە كەلەتىندىگىن كورسەتۋگە مۇمكىندىگىڭ بار. «ال، ەرەكە، كىرىس» دەيمىن عوي ءوزىمدى ءوزىم قامشىلاپ. «شىڭعىس حان» دا، «ۆا-بانك» تا تاپ وسىلايشا ومىرگە كەلگەن. ءتۇسىرۋ... ول باسقا اڭگىمە. ەڭ باستىسى - ستسەناري. كينودا اۋىل دا، قالا دا زاماناۋي تۇرعىدا كورسەتىلۋى كەرەك دەگەن ويعا كەلدىم. «جارالى سەزىم» وسى تۇرعىدا تۇسىرىلگەن جالعىز كينو-اۋ دەيمىن. ەكىنشىدەن، «ۆا-بانكتەن» ۇيرەنگەن تاجىريبەم بويىنشا، ماحاببات كەرەك دەپ شەشتىم. تاربيەلىك ءماندى بولسا دا جادىمنان شىعارعانىم جوق. بۇل ورايدا جاس قىزداردىڭ جۇكتى بولىپ قالۋ ماسەلەسىن العا شىعارۋ كەرەك دەگەن ويعا كەلدىم. ابورت دەگەنىڭ قازىر كۇيىپ تۇرعان ماسەلە. ماسەلەن 2009 جىلى 4000 نارەستە دۇنيەگە كەلسە، سوعان جەتەقابىل 3000-داي ابورت جاسالعان ەكەن. جاس جەتكىنشەك قىزدارىمىزدىڭ تاپ وسىلايشا كامەلەت جاسىنا جەتپەي جۇكتى بولىپ قالۋ ماسەلەسى بۇرىن-سوڭدى بولماعان. مۇنداي ادەپسىزدىك قازاقتا، جالپى مۇسىلماندا جوق قوي. وسىنى نەگىزگە الا وتىرىپ كينونىڭ جالپى سۇلباسىن جاسادىم. جاستارعا تارتىمدى بولۋ ءۇشىن ءبىر-ەكى جەرگە توبەلەستى، ءبيدى كىرگىزدىم. كورىكتى قىزدار مەن كەلىستى جىگىتتەردى دە تارتۋ كەرەك دەپ شەشتىم. شامالى كريمينال دا كەرەك. قالا، كوشە، جاس بالانىڭ تاعدىرى دا نازاردان تىس قالعان جوق. جالپى جۇرتتىڭ سۇيىكتى اقىنى مۇحتار شاحانوۆتىڭ دا ولەڭىن كىرگىزىپ جىبەردىم. مەنىڭ الدىما قويعان تاعى دا ءبىر ماقساتىم - كينو بارىسىندا كورەرمەندى مىندەتتى تۇردە ءبىر-ەكى رەت جىلاتۋ. وسىلاردىڭ ءبارىن قامتي وتىرىپ ستسەناريدى دە ءبىتىردىم-اۋ ايتەۋىر.

ءبارى دۇرىس. بىراق مەن جىلايدى-اۋ دەگەن جەرگە كورەرمەننىڭ كوڭىلى بوساي قويمايتىن ءتارىزدى. ماسەلەن العاشقى ستسەناريدە مىنانداي ءبىر كورىنىس بولاتىن. قانات دەگەن باس كەيىپكەرىم تۇرمەدەن شىققان مەزەتتە جولداستارى ونى وفيسكە الىپ كەلەدى. سول كەزدە سوكرات حاتشى قىزعا فيرمانىڭ قۇجاتتارىن الىپ كەل دەيدى. ال حاتشى قىز اراي بولاتىن. ول سول جەردە جۇمىس ىستەپ جۇرگەن. كۇتپەگەن-اق كەزدەسۋ. بايقايمىن، بىراق كورەرمەن ول كەزدەسۋگە جىلامايدى. سودان قالاي جىلاتامىن، ول ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك دەپ مۇلدە مازام كەتتى. ءارتۇرلى جاعدايدى وي تىزبەگىنەن وتكىزەمىن. ويىمنىڭ ءبارى كينودا. بىردە جۇمىس بارىسىمەن شەتەلدىكتەرمەن كەزدەسۋ وتكىزىپ جاتقانبىز. مەنىڭ باسىمنىڭ قاتقانىنا ەكى اپتا بولعان. كەزدەسۋ ۇستىندە «و، ولاردا بالا بولۋ كەرەك» دەگەن وي ساپ ەتە قالدى. سول بالا اكەسىنىڭ ارتىنان «پاپا، پاپا» دەپ جىلاپ جۇگىرەدى. كەرەمەت! وقيعا كوز الدىمنان زىرىلداپ ءوتىپ جاتىر. ىشتەي «پاپا» دەيمىن دە جىلايمىن. يزرايلدەن كەلگەن ءتورت-بەس قوناقپەن كەزدەسۋ ءوتىپ جاتىر. مەن ەبىل-دەبىلىم شىعىپ جىلاپ وتىرمىن. ءبارى «ساعان نە بولدى» دەپ اڭتارىلىپ قالعان. «ەشتەڭە ەمەس» دەپ سول جىلاعان قالپىمدا سىرتقا شىعىپ كەتتىم. ءبىر قىزىعى مەن جىلاعان جەرگە كورەرمەندەر دە جىلايدى. بارلىق كينولارىمدا دا سولاي.

ستسەناري دايىن. ەندىگى كەزەك - اكتەرلەردە. اكتەر تاڭداۋدا ولاردىڭ سىرتقى كەلبەتتەرىنە، كوركىنە قاتتى نازار اۋداردىم.

«سۇلۋ قىز، كوركەم جىگىت ءبارى سوندا،

ياپىرماۋ، نەگە كەلدىم سول ارادان» - دەمەكشى، قازاقتار قانداي دەگەندە، مىنانداي دەيتىندەي بولۋ كەرەك دەگەندى ەشقاشان ەسىمنەن شىعارمايمىن. ءار كەيىپكەرىمدى كوكەيىمە ءتۇيىپ العانمىن. اناۋ انانداي، مىناۋ مىنانداي بولۋ كەرەك دەپ شەشىپ تە قويعانمىن. ولاردىڭ ءتۇر-ءتۇسى دە كوكىرەگىمدە سايراپ تۇر.

سودان ءبىر كۇنى «كوك بازاردىڭ» ماڭىندا تاماقتانىپ وتىر ەدىم، قاسىمنان ءبىر قىز وتە شىقتى. رەڭى تانىس. مىنا قىزدى قاي جەردەن كوردىم دەپ ويلانعانىمشا، ول كوپشىلىك اراسىنا ءسىڭىپ كورىنبەي كەتتى.سول كەزدە ەسىمە ساپ ەتە قالدى. «مىناۋ مەن ىزدەپ جۇرگەن قىز عوي» دەدىم دە تاماعىمدى تاستاي سالا سوڭىنان تۇرا جۇگىردىم. مەن ىزدەگەن قىز ۇدايى مۇڭايىپ ءجۇرۋى كەرەك بولاتىن. مىناۋ مەن جازعان ستسەناريدەگى قىزدىڭ تاپ ءوزى. «كوڭىل كۇيى بولماي ۇنەمى مۇڭايىپ جۇرەتىن قىز». ءارى جۇگىردىم. بەرى جۇگىردىم. قىز جوق. «تۇركىستان» ساۋدا ءۇيىنىڭ ىشىنە كىردىم. ارادا 15 - 20 مينۋتتاي ۋاقىت ءوتىپ كەتتى. اقىرى تاپتىم. كورگەن بويدا «كينوعا تۇسكىڭ كەلە مە؟» - دەدىم. «قالجىڭداپ تۇرعان جوقسىز با؟» - دەدى. «قايداعى قالجىڭ؟! ەرتەڭ ماماڭدى ەرتىپ كەل» - دەپ كەزدەسەتىن جەردىڭ مەكەن جايىن بەردىم. تەلەفون الماستىق. ەسىمى - كاميلا ەكەن. ەرتەسىنە اناسى ەكەۋى كەلدى. ولارعا كينو تۋرالى تۇسىنىك بەردىم. اناسى «جاقسى ەكەن» - دەدى. مەن ءسويتىپ كاميلانى باستى رولگە كانديدات ەتىپ قابىلدادىم. «ءتۇسىرۋ جۇمىسىن باستايىق. سوسىن ءارى قاراي كورەرمىز» دەدىم ولارعا. ءوزىم ىشتەي «باستى رولدە وسى قىز وينايدى» دەپ شەشىپ قويعانمىن.

الدىما قويعان كەلەسى مىندەتىم رەجيسسەر تابۋ بولدى. تەمىربەك جۇرگەنوۆ اتىنداعى ونەر اكادەمياسىندا قىزمەت اتقاراتىن تاسبولات مامانوۆ دەگەن دوسىما حابارلاسىپ، وسىلاي دا وسىلاي، كينو تۇسىرگەلى جاتىرمىن. سوعان رەجيسسەر بول دەپ شاقىردىم. مەنىڭ ۇيىمداستىرۋشىلىق جۇمىستاردان قولىم بوسامايدى. ونىڭ ۇستىنە رەجيسسەر بولىپ اتاعىمدى شىعارايىن دەپ جۇرگەن مەن جوق. مەنىڭ بار ماقساتىم - جۇرتتىڭ ءبارى سۇيسىنە كورەتىن قازاق كينوسىن شىعارۋ. وسى ويلارىمنىڭ ءبارىن تاسبولات باۋىرىما جايىپ سالدىم. ول ءوزىنىڭ رەجيسسەر ەمەس ەكەندىگىن، ونىڭ ۇستىنە ساباقتان دا قولىنىڭ تيمەيتىندىگىن ايتىپ، رەجيسسەرلىككە بيىل وقۋ ورىنىن بىتىرگەلى وتىرعان تيمۋر دەگەن بالاسىن ۇسىندى.

تاسبولاتتىڭ ءوزى - درامماتۋرگ. اكتەرلىكتەن ساباق بەرەتىن. الدا ءالى ءبىر اي ۋاقىتىمىز بار. سوعان دەيىن مەنىڭ اكتەرلەرىمە ءدارىس بەرەتىن بولىپ كەلىستى. نەگىزىنەن ونىمەن كاميلا ءۇشىن كەلىسىمگە باردىم. قانشا دەگەنمەن ماماننىڭ پىكىرى بولەك. ونىڭ ۇستىنە مەن تاڭداعان قىزدا دا كينو تۋرالى تۇسىنىك جوق قوي. باسقا دا كومەكشىلەر العانىممەن بارىنە جۇگىرەتىن ءوزىم. «كيىز كىمدىكى بولسا، بىلەك سونىكى» دەگەن راس قوي.

سودان نە كەرەك ءبىر كۇنى الگى تيمۋرىم دا كەلدى. گازەت وقىپ وتىرعانمىن. گازەتتىڭ ءبىرىنشى بەتىندە جارماحان تۇياقبايدىڭ سۋرەتى باسىلعان ەكەن. تيمۋرىم «مىناۋ كىم؟» - دەدى توبەدەن تۇسكەندەي قىلىپ. «بۇل بەلگىلى وپپوزيتسيونەر پالەنشە عوي» دەپ جاتىرمىن. تيمۋر تانىمايدى ەكەن. «وپپوزيتسيونەر...» - دەپ تىكسىنىپ قالعانداي بولدى. «سەنگەن قويىم سەن بولساڭنىڭ» تۋرا كەرى كەلدى. ارينە، گاپ جارماحاندا تۇرعان جوق. بىراق، ونى تانىماۋ، ول بۇگىنگى قوعامنىڭ جاي-كۇيىن تانىماۋ دەگەن ءسوز. بۇل - مەنىڭ بولاشاق رەجيسسەرىمنىڭ ورەسىنىڭ ولشەمى ەدى. ودان ءا دەگەننەن-اق كوڭىلىم قالدى.

تيۋرفو دەگەن الەمگە تانىلعان اتاقتى رەجيسسەردىڭ مىناداي ءبىر ءسوزى بار. ودان «رەجيسسەر ءۇشىن ەڭ باستى نارسە نە؟» دەپ سۇراعان عوي. سوندا ول رەجيسسەرگە ەڭ باستىسى تامىر-تانىستىق، نە بولماسا تۋىستىق قارىم-قاتىناس كەرەك دەپ ايتپاعان. ول ءبىرىنشى اقىلدىڭ كەرەكتىگىن ايتقان، سوسىن «شامالى ينتۋيتسيا كەرەك» دەگەن. سەبەبى، كورەرمەنگە نە كەرەك، ولاردىڭ نەنى كورگىسى كەلەدى، رەجيسسەر سونى شەشە ءبىلۋى ءتيىس. ءۇشىنشى، «قيالىڭ مىقتى بولسىن» دەگەن. مەندە وسى قاسيەتتەردىڭ ءبارى بار دەپ ويلادىم. «زاچەم منە ۆىسشەە وبرازوۆانيە، لۋچشە سرەدنەە مىشلەنيە» دەگەن ناقىل ءسوز بار. تۋرا ماعان قاراتا ايتىلعان. رەجيسسەر تاسبولات بولا ما، تيمۋر بولا ما، الدە ءوزىم بە، ماعان ءبارىبىر ەدى. كىم بولسا دا جۇمىستى ءوزىم جاسايمىن.

بۇل - 1996 جىل بولاتىن. مەن بارلىق نارسەنى الدىن-الا جوسپارلاپ قويۋعا داعدىلانعانمىن. «جارالى سەزىمدى» ءتۇسىرۋدى دە وزىمشە ءۇش كەزەڭگە بولگەنمىن. «سول بويىنشا ءبىرىنشى ءتۇسىرىلىم 16-تامىزدا بولادى» دەپ ايتىپ تا جۇرەتىنمىن. بىراق مەنىڭ سوزىمە جەتە ءمان بەرگەن ەشكىم بولمادى. ولارعا سالسا ءالى كينونى ءتۇسىرۋدىڭ ون دا ءبىر نۇسقاسى جوق. ءبارى جايراپ جاتىر. 16-تامىز بولسا كەلدى. مەن ءاي-ءشاي جوق «ال، باستايمىز» دەدىم. باستادىق. راس، كەشكى بەستەر شاماسىندا زورعا دەگەندە العاشقى قويىلىمدى تۇسىردىك. ءۇيدىڭ ىشىندە كىشكەنتاي قىز بيلەيتىن كورىنىس بار. سونى تۇسىردىك.

ءۇي - وزىمدىكى. بارىمەن بازار. باسقا قايدا بارامىن ەندى. ول ءۇيدىڭ ءوزىن كەپىلگە قويىپ، قارجىنى اۋپىرىممەن زورعا تاپقانمىن. ءبارى الدىن-الا جوسپارلاپ قويعانىمداي بولدى. ءتۇسىرىلىم 32 كۇنگە سوزىلادى دەپ ەسەپتەگەن بولاتىنمىن. مىنا كۇنى باستاپ، مىنا كۇنى اياقتايمىن دەپ كۇنىنە دەيىن بەلگىلىپ قويعانمىن. ءتۇسىرۋدى ءۇش كەزەڭگە بولگەنمىن. ءبىرىنشى ءتۇسىرىلىم 10 كۇنگە سوزىلادى. سوسىن ەكىنشىسى. مەن سول كەزدە «اۋەلى مەن سەندەردەن ۇيرەنەمىن، كەيىن سەندەردى ۇيرەتەمىن» دەگەنمىن. ءدال سولاي بولدى.

كەلەسى ءتۇسىرىلىمدى باستاعان بولاتىنبىز. باستى رولدە وينايتىن قاناتتى تۇرمەدەن شىعارۋ ءۇشىن ارايدىڭ پاپاسىنىڭ تۇرمە باستىعىنا كەلەتىن كەز. رەجيسسەر بولادى دەپ جۇرگەن تيمۋرىم كينو تۇسىرۋگە كەلمەپتى. ءارى-بەرى ىزدەيمىن، ەشقايدا جوق. قاناتتان سۇراسام، ول «تيمۋر مۇنداي كينونى مەن تۇسىرمەيمىن. ماعان مۇلدە ۇنامايدى» دەپ كەتىپ قالدى دەدى. مەن ۇيرەنشىكتى ادەتىم بويىنشا «وتليچنو» دەدىم. مەن ءوز تابيعاتىمدا بىرنارسەگە رەنجۋ، بولماي قالدى-اۋ دەپ مويۋ دەگەن اتىمەن جوق. مەن شەشىمىن تاپپايتىن ماسەلە بولادى دەپ ويلامايمىن. «وتليچنو» دەيتىنىم سوندىقتان. ماسەلەن، بىرەۋ ويلار رەجيسسەردىڭ كەتىپ قالعانىنىڭ نەسى «وتليچنو» دەپ. بايقايسىز با، ەگەر باسقا بىرەۋ رەجيسسەر بولعاندا كينو ءتۇسىرۋ ماشاقاتى مەندە قالار ەدى دە، ابىرويدى باسقا بىرەۋ يەلەنىپ كەتەر ەدى. سوندىقتان، تيمۋردىڭ كەتۋى قۇدايدىڭ ماعان قارايلاسۋى دەپ ويلايمىن. سونداي-اق مەن جوق نارسەدەن پروبلەما جاساپ باستاعان ءىسىمدى جارىم جولدا قالدىرىپ كەتەتىندەر ساناتىنا جاتپايمىن. مەنىڭ «وتليچنوم» - وزىمە بەرىلەتىن قۋات. «كرەستنىي وتەتس» دەگەن كينو بار. ۇلكەن تابىسقا جەتتى. سونىڭ جالعاسىن ءتۇسىرۋ كەرەك بولعاندا باستى رولدە ويناعان اكتەر ءوزىن الماستىراتىن ەشكىمنىڭ بولماعاندىعىنا بەك سەنىمدى بولعاندىقتان الاتىن قالاماقىسىن تىم كوتەرىپ جىبەرگەن. سول كەزدە ونىڭ رەجيسسەرى دا مەن قۇساپ «وتليچنو» دەگەن دە، كينونى باسقا سيپاتتا ءتۇسىرىپ، وقيعانى كەيىپكەردىڭ جاستىق شاعىنا قاراي بۇرىپ جىبەرىپ، باستى رولدە وزگە ادامدى ويناتا سالعان.

شىندىعىندا وزگە رەجيسسەر ىزدەۋگە مەنىڭ ۋاقىتىم دا بولمادى. كينو دەگەنىڭ - سان-سالالى وتە ۇلكەن ۇيىمداستىرۋشىلىق جۇمىستى قاجەت ەتەتىن كۇردەلى الەم. وپەراتورمەن جۇمىس، ستسەناريمەن جۇمىس، كيىم بار، گريمدەرى بار، تاماعى، اقشاسى ايتەۋىر قۇيرىعىڭ جەر يىسكەمەيدى. جانە سونىڭ بارىنە ءوزىڭ ءجۇرۋىڭ كەرەك. باسقالار دايىن ءتۇسىرۋ الاڭىنا كەلە سالادى. جاي كەلمەيدى. ءبىر-ءبىر پروبلەما الا كەلەدى. مەن «وتليچنو» دەيمىن. بۇل تۇرعىدا مەنىڭ «س ليمونا سدەلات ليموناد» دەگەن ناقىل ءسوزىم بار. بىرتە-بىرتە ءبىر-بىرىمىزبەن تۇسىنىسە باستادىق. بارا-بارا ءتۇيىندى ماسەلەلەردى ايتۋدا سايابىرسىدى.

ءار كەيىپكەرگە كەيىندەۋ جەكە-جەكە توقتالامىز عوي. سوندا دا بولسا ءبىر-ەكەۋىن ايتا كەتەيىن. ماسەلەن، قانات مەن ءۇشىن قيىن اكتەر بولدى. كوبىنە ءوز دەگەنىنەن قايتپاي قىرسىعىپ قالادى. مەن بىلاي دەسەم، ول باسقاشا قىڭىرايادى. راس، اۋەلگىدە مەنىڭ دە بىرنارسەنى جارىتىپ جاتقانىم شامالى بولدى. كوپ نارسەنىڭ ويابى تابىلا بەرمەيدى. «ۇندەمە! مەن نە ايتام سول بولادى» دەيمىن عوي مەن. قانات قىرسىعا باستايدى. وعان كونە قوياتىن مەن بە. ويلاعانىم بولعانشا ونىڭ دا قانىن ىشەمىن. بايقايمىن، ونىڭ مەنى اتارعا وعى جوق. الگى تۇرمەدە تايسونمەن توبەلەسەتىن كورىنىس بار عوي. سونى ءتۇسىرىپ جاتقانبىز. توبەلەس ەش كوڭىلىمە قونبادى. نانىمسىز. قاناتتى شيراتۋ كەرەك بولدى. وعان ايتتىم: «الدىڭدا تۇرعان تايسون ەمەس، مەن. ال، نە ىستەيسىڭ ماعان؟» دەدىم. سول-اق ەكەن تايسوننىڭ بىت-شىتىن شىعاردى. زورعا اجىراتىپ الدىق.

كەلەسى كەيىپكەرىم - ايتوشا. جۇرتتىڭ ءبارى ونى ايتوشا دەپ كەتتى عوي. اتى-ءجونى مەرۋەرت قاسىمبەك. اكە-شەشەسى اۋىلدىڭ ىرگەسىندەگى «ىنتىماق» دەگەن اۋىلدا تۇرادى. بۇرىن تانىس-بىلىستىگىمىز بولعان ەمەس. ماعان بيلەي الاتىن 5-6 جاسار قىز كەرەك بولدى. كينوعا تۇزدىق ءۇشىن بي قوسۋ كەرەكتىگىن «ۆا-بانكتەن» كورگەنمىن. سوندا دا ىلعي جاستاردىڭ بيلەپ جاتقاندىعىن ارا-كىدىك كورسەتىپ قويادى. ال، ول جاستارعا قاتتى اسەر ەتەدى ەكەن. سونىمەن كىشكەنتاي ءبيشى قىز ىزدەپ جۇرگەنىمدى ءار جەرگە حاباردار ەتىپ قويعانمىن. ءبىر كۇنى ءبىر قىز كەلدى. «كينوعا تۇسۋگە ءبيشى قىز ىزدەپ جاتىر» دەگەن سوڭ كىرە سالعان ءتارىزدى. قىزىم ءۇنسىز تومپيىپ مۇڭايىپ وتىر. ءسىرا، اكە-شەشەسى جولشىباي ءوزارا اڭگىمەدە «كينوعا كىم كورىنگەندى تۇسىرە سالۋشى ما ەدى. مۇندايدا ءبارى تامىر-تانىستىق ارقىلى شەشىلەدى عوي» دەپ تومپاق قىزدىڭ مەسەلىن قايتارىپ تاستاعان ءتارىزدى. قىزدى اڭگىمەگە تارتتىم، بۇرتيىپ ۇندەمەيدى. بيگە قاتىسقانىمەن وزبەكشە بيلەي المايدى ەكەن. سوندا دا بولسا قىزدى جىبەرگىم كەلمەدى. «كۇلشى» - دەدىم. «ارتىستەر كۇلە ءبىلۋى كەرەك. كەيدە جىلاپ تا جىبەرەدى. ەگەر شىنايى كۇلە الساڭ كينودا ويناتامىن» دەدىم. كۇلدى. بولمەنىڭ ءىشى جارق ەتە قالعانداي بولدى. ءوزى سۇيكىمدى ەكەن. كينودا سۇيكىمدىلىك باستى ءرول وينايدى. ال، كۇلكىسى...

كۇلكىنىڭ دە ءتۇرى كوپ عوي. 1972 جىلدارى-اۋ دەيمىن. ولگا كورنيكوۆا دەگەن وليمپيادا چەمپيونى بولعان. چەمپيون بولعان سوڭ بارلىق گازەت-جۋرنالدار سۋرەتىن باسادى عوي. الگى قىز بارلىق سۋرەتكە دە تومسىرايىپ تۇسكەن. سونى كورگەن باس سەكرەتار ل. برەجنەۆ «مىنا قىز نەگە قۋانبايدى؟ نەگە كۇلمەيدى؟ مۇنداي مىنەز سوۆەت وداعى جاستارىنا ءتان ەمەس» دەپ اشۋ شاقىرادى. سول-اق ەكەن ءتيىستى ماماندار ىسكە كىرىسىپ، ولگاعا قالاي كۇلۋ كەرەكتىگىن ۇيرەتەدى. كەيىن 1976 جىلى ول تاعى دا وليمپيادا چەمپيونى بولادى. سول كەزدەگى ونىڭ كۇلكىسى... «ۋلىبكا كورنيكوۆا» دەگەن تىركەس سول كەزدەن باستاپ قولدانىسقا شىعادى. ايتوشانىڭ كۇلكىسى دە ماعان تۋرا سول ولگانىڭ كۇلكىسىندەي اسەر ەتتى. «تاپتىم» دەدىم ىشتەن. بىراق اكە-شەشەسىنە «ءبىر اپتادان كەيىن حابارلاسامىن» دەدىم. بيزنەستە «ەگەر كەشكە دەيىن كەلىسىمشارتقا وتىرۋعا بارلىعى دايىن بولسا دا، سەن قولىڭدى تاڭەرتەڭ قوي» دەگەن قاعيدات بار. مەن دە سونى ۇستاندىم. ءبىر اپتادان كەيىن كەلدى. ءبيدى دە ۇيرەندى. جىلاۋدى دا قاتىراتىن بولدى. بىرەۋدى جۇباتىپ وتىرىپ جىلاۋ - بۇل شەبەرلىكتىڭ شىڭى. «جەتىمدەردە» دە ايتوشا سول بيىككە كوتەرىلە الدى.

«جارالى سەزىمنەن» كەيىن «جۇلدىزدار وتباسى» جۋرنالى ايتوشا تۋرالى ماقالا جاريالاپ، ونىڭ ونەرىنە قۇرمەت ءبىلدىردى. سونداي-اق وليمپيادا چەمپيونى باقتيار ارتاەۆتان كينوداعى سۇيىكتى كەيىپكەرى تۋرالى سۇراعاندا - «مەرۋەرت قاسىمبەك» دەپ جاۋاپ بەرگەن. سونى ەستىگەندە مەنىڭ جانارىما قۋانىش جاسى ءۇيىرىلدى. بۇل - ايتوشانىڭ كورەرمەندەر تاراپىنان مويىندالا باستاۋى ەدى. جارايدى كەيىپكەرلەر تۋرالى اڭگىمەگە تاعى دا ورالارمىز.

سونىمەن «جارالى سەزىمدى» ءتۇسىرىپ بىتتىك. كينو ءتورت-بەس اي ءجۇردى. الماتىداعى «قازاقستان» كينوتەاترىندا كورسەتىلدى. قانشا ۋاقىت كورسەتىلسە سونشا ۋاقىت ادام ۇزىلگەن جوق. ول كەزدە مەنى ەشكىم تانىمايدى. كۇندە تەاتردىڭ ءبىر بۇرىشىنا بارىپ وتىرامىن. كينوما بيلەت ىزدەپ سابىلعان ادامداردى كورگەندە كوزىمە جاس تىعىلادى. ءسىرا، سول كەزدە مەنەن باقىتتى ادام بولماعان شىعار. قانشا ۋاقىت ءون بويىمدا ارپالىسقان ءۇمىت پەن كۇدىكتىڭ جاقسىلىققا ۇلاسقان كەزى ەدى بۇل. ەتكەن ەڭبەك، توگىلگەن تەردىڭ اقتالۋى ەدى بۇل. وزىمە، ايەلىمە بەرگەن سەرتتىڭ ورىندالۋى ەدى بۇل. «قازاق كينو تۇسىرە المايدى» دەگەن ءسوزدىڭ تەرىسكە شىعۋى ەدى بۇل. «كينوعا ەشكىم بارمايدى» دەگەن «قازاقفيلم» رەجيسسەرلەرى مەن وزگە كينوگەرلەر قالىپتاستىرعان تۇسىنىكتىڭ تاس-تالقان بولىپ كۇيرەۋى ەدى بۇل. نەسىن ايتاسىڭ، باقىتتان باسىم اينالدى. مەنىڭ كينومدى كەلىپ كورمەگەن كينو مامانى قالمادى. كوردى. زال تولىپ وتىر. كۇندە سولاي. وتىرىكتەرى شىعىپ، وزدەرىنىڭ مۇمكىندىك دەڭگەيى ءمالىم بولىپ قالعان سوڭ، ولار مەنى اياسىن با. باسپاسوزدە «جارالى سەزىمدى» تالقانداۋعا كوشتى. ولاردىڭ دا ويبايلايتىن ءجونى بار. ويتكەنى ولاردىڭ قىرۋار قارجى جۇمساپ تۇسىرگەن كينولارىنا ەشكىم بارمايدى دا، مەنىڭ ولاردىڭ جۇرگىزۋشىلەرىنە دە تولەۋگە جەتپەيتىن نەبارى 30 مىڭ اقش دوللارى كولەمىندە قارجى كەتكەن كينومنان ادام ۇزىلمەيدى. سۋدىڭ دا سۇراۋى بار. ال قىرۋار قارجى سۇرانىسى تىم قاتال. سوندىقتان ولار مەنىڭ كينومدى تۇككە العىسىز ەتۋگە جاندارىن سالدى. وعان ەشتەڭەنىڭ بايىبىن بىلمەسە دە جۋرناليستەر جابىلدى. ءبارى جابىلىپ، مەنى ءوشىرىپ تاستاۋعا تىرىستى.

وسى وتىرىك بىرەۋگە جانى اشي قالاتىنداردى كورسەم جىنىم قۇرىسىپ قالادى. نەسىنە وتىرىك كولگىرسيدى ەكەن. ماسەلەن مەن «مەنىڭ دە اتىم قوجا» ءفيلمىن ءتۇسىردىم. سول-اق ەكەن بۇرىنعى قوجاعا جانى اشىعىشتار قاپتاپ كەتتى. «مەن سول ءارتىستى جاقسى كورەمىن» دەيتىندەر شىقتى. شىنىمدى ايتسام، سولاي دەگەن ادامداردى ءيتتىڭ ەتىنەن دە جەك كورەمىن. سەبەبى - وتىرىك. بەتى بۇلك ەتپەي وتىرىك ايتادى. ەگەر شىنىمەن-اق جاقسى كورسە 20 جىلدان بەرى ەكراننان كورىنبەي كەتكەن «سۇيىكتى ءارتىسىن» ىزدەر ەدى. ونىڭ ۇزاق جىلدار بويى جاتاقحاناعا بايلانعان تاعدىرىنا الاڭدار ەدى. ەڭ بولماسا گازەتتەرگە حابارلاسىپ، «وسىنداي ءارتىس تۋرالى ءبىر ماعلۇمات بەرسەڭىزدەر ەكەن» دەپ سۇراۋىنا بولادى. ونىڭ ءبىرى جوق. «جاقسى كورەمىن» دەيدى. قۇدايشىلىعىن ايتساق، قوجا - نۇرلاندى كورەرمەندەر الدىنا قايتادان الىپ كەلگەن مەن. وعان وزگەلەر ودان كەيىن بارىپ نازار اۋدارا باستادى. قازىر اراكىدىك تەلەديداردان كورىنىپ قالىپ جۇرسە، سونىڭ ءبارى ونىڭ ەسىمىن مەنىڭ جۇرت قاپەرىنە قايتا سالۋىما بايلانىستى ەكەندىگىن جوققا شىعارۋعا بولمايدى. ال كينو تاريحىندا تاپ سولاي ۇمىت بولعان ەسىمدەر از ەمەس. بالكىم ولاردى دا بىرەۋلەر مەنىڭ جىنىمدى قۇرىستىرىپ، «جاقسى كورەمىن» دەيتىن شىعار. <!--pagebreak-->

ءجا، اڭگىمەمە قايتا ويىسايىن. سونىمەن «جارالى سەزىمگە» قارسى شابۋىل باستالدى دا كەتتى. بىردە ت.جۇرگەنوۆ اتىنداعى ونەر اكادەمياسىندا مەنىمەن كەزدەسۋ بولدى. ستۋدەنتتەر ماعان «ءبىزدى سىزگە قارسى ايداپ سالىپ جاتىر، كەلىڭىز» دەپ ماعان الدىن الا حابار بەرگەن. باردىم. كەزدەسۋ شىنىندا دا ماعان قارسى ۇيىمداستىرىلعان ەكەن. ايتسە دە مەنىڭ كينومنان ەشكىم بالەندەي كىنارات تابا قويعان جوق. ايتاتىندارى «كينوعا قاتىسى جوق ادامنىڭ بۇل سالادا نەسى بار...» دەگەنگە سايادى. روزا دەگەن ءبىر مۇعالىم اپاي «كينونىڭ سوڭىنداعى كورىنىستە باستى كەيىپكەرىڭ نەگە قىزىل پلاشش كيگەن؟» دەپ ءتيىستى. بىرەۋلەر مەنىڭ توپاس ەكەنىمدى ايگىلەۋگە تىرىسىپ باقتى. ءبىر-ەكى ستۋدەنت مەنى شىرىلداپ قورعادى. ولارعا وزگەلەر قوسىلا باستادى. نە كەرەك، اۋديتوريا ەكىگە جارىلىپ ايتىسىپ كەتتى. مەن دە شاما-شارقىمشا قورعانىپ باقتىم. قورعانعاندا «مەن ەشكىمگە سالماق سالماي، ءوز قارجىممەن كينو ءتۇسىردىم. ول كينونى جۇرتشىلىق قىزىعا كورەدى. سوندا ماعان قانداي كىنا ارتاسىڭدار. سەندەردىڭ قولدارىڭدى كىم بايلاپ وتىر. مەنىكىنەن دە جاقسى كينو تۇسىرە بەرمەيسىڭدەر مە» دەدىم. جالپى مەنىڭ كينوعا كەلۋىمدى جاقتىرماۋشىلار مەنى بۇرىنعىدان دا بەتەر جىگەرلەندىرە ءتۇستى. «كاجدىي وتكاز پريبليجاەت مەنيا ك تسەلي» دەگەن ناقىل ءسوز بار عوي. سول ايتپاقشى، مەن نەعۇرلىم سىنالعان سايىن سوعۇرلىم شىڭدالا ءتۇستىم. «الماتى اقشامى» گازەتىنە سۇحبات بەرىپ، «3-4 جىلدا 5-6 كينو تۇسىرەمىن. سوسىن الەمدىك دەڭگەيدە كينو تۇسىرۋگە اۋىسامىن» دەدىم. ولار «مىنا راقىشەۆ جىندانعان. ءوزى ءالى دەنى دۇرىس ءبىر كينو تۇسىرگەن جوق. سويتە تۇرا الەمدىك دەڭگەيدە كينو تۇسىرەمىن دەيدى» دەۋى مۇمكىن. كاسىپكە باۋليتىن وقۋلىقتاردا بۇل تۇرعىدا «سەنى ارتقا تارتقان سايىن سەن العا جىلجي بەر» - دەيدى. مەن دە سولاي جاسادىم.

كينو ءتۇسىرۋ بارىسىندا ءار مامان مىنانداي ءۇش باعىتتى نازاردا ۇستاۋى كەرەك. ول - يدەولوگيا، ونەر، كوممەرتسيا. بۇگىن جاھاندانۋ زامانىندا ۇستاناتىن ەڭ باستى تەمىرقازىق - يدەولوگيا بولۋ كەرەك. كينو حالىقتىڭ رۋحىن كوتەرۋگە قىزمەت ەتۋى ءتيىس. گاپ شىققان شىعىندا نە بولماسا ونىڭ قايتارىمىندا ەمەس. باستى ماسەلە ول كينو حالىققا نە بەردى دەگەن تۇرعىدا سارالانعان ءجون. ماسەلەن، «قىز جىبەك» كينوسىن شىققان شىعىن ارقىلى تارازىلاۋعا بولا ما؟! ول ءبىزدىڭ اقشامەن ولشەنبەيتىن رۋحىمىزدى كوتەردى. ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدى قاستەرلەۋگە ۇيرەتتى. ول ءبىزدى قازاق ەتتى. مىنە، كينونىڭ قۇدىرەتى. يدەولوگيانى اۋىزعا العاندا ۇكىمەت وسى جايتتاردى ەسكەرۋى قاجەت. ءبىرىنشى تاقىرىپ تاڭداسىن. سوسىن ونىڭ ماقساتى ايقىندالسىن. ماسەلەن قوعامدا قوردالانىپ قالعان، مەملەكەتتىك ماڭىزى بار 10 سالا بويىنشا كينو ءتۇسىرۋ ماقسات ەتىلسە، سول ءار باعىت بويىنشا بايقاۋ جاريالانۋى ءتيىس. ونى «قازاقفيلم» ءوز موينىنا السىن. ورىستاردا «ودنۋ بولشۋيۋ پروبلەمۋ دەليتە نا نەسكولكو مالەنكيح، توگدا ەتو پروبلەما سامو سوبوي رەشيتسيا» دەگەن ناقىل ءسوز بار. سوندا، ماسەلەن، ۇكىمەت بەكىتكەن، سوعان وراي «قازاقفيلم» بايقاۋ جاريالاعان جاۋىنگەرلەر تۋرالى فيلمگە 100 ستسەناري ءتۇسۋى مۇمكىن. مىنە، سولاردىڭ ىشىندە 3 ستسەناري قابات العا شىعىپ تۇر دەلىك. ۇشەۋىنە دە اقشا تولەنسىن. تاڭداۋدى كوركەمدىك كەڭەس شەشسىن. بىراق وسى جەردە ءبارى بىتىسىپ كەتەدى. اقشا جۇرگەن جەر بەلگىلى عوي...

كليۋكفور دەگەن الەمدىك دەڭگەيدە مويىندالعان مىقتى رەجيسسەر بولعان. سول كىسى رەجيسسەرلىق كاسىپ تۋرالى بىلاي دەگەن ەكەن: «رەجيسسەر بولۋ ءۇشىن اقىل، ينتۋيتسيا، قيال كەرەك». مەن وعان ءوز تاراپىمنان ۇيىمداستىرۋشىلىق قابىلەت بولۋ كەرەك دەگەندى قوسار ەدىم.

ال ءبىزدىڭ رەجيسسەرلەر وزدەرىن قۇداي سەزىنەدى. وزگەلەر ونىڭ قۇداي ەكەندىگىنە سەنەدى. اكتەر بىتكەن سوعان تاۋەلدى. «وتىر» دەسە وتىرادى، «تۇر» دەسە تۇرادى. رەجيسسەردىڭ ءبارى - كەۋدەسىن كەرىپ، ءىسىنىپ قالعان بىرەۋلەر. شەتەلگە بارادى دا لاۋرەات بولىپ جاتادى. «بۇل قالاي ءوزى؟» دەپ مەن سونى زەرتتەپ كوردىم. ماسەلەن «پوداروك ستالينۋ» دەيتىن كينو ءبىر جەرگە بارىپ لاۋرەات اتانىپ، سوندا ويناپ ءبىرىنشى ورىن العان اكتەر 3 مىڭ دوللار سىياقى الىپتى. سونى دا ءسوز دەپ، قۇداي-اۋ ءبىزدىڭ «شاكەن جۇلدىزدارىنىڭ» وزىنە 10 مىڭ دوللار بەرەدى عوي. قازاقتى قورلاعان «كەلىن» دە، «قىزعالداق» تا لاۋرەات. تۇكىردىم ونداي لاۋرەاتتىققا. «تيۋلپاندى» تۇسىرگەن گالتسكوۆوي دەيتىن رەجيسسەر «ءبىز فرانتسياداعى كان فەستيۆالىنە قاتىسىپ، «ەرەكشە كوزقاراس دەگەن نوميناتسيانى جەڭىپ الدىق» دەيدى. اتى دا، زاتى دا جوق ايتەۋىر قاتىسقاندارى ءۇشىن بەرىلە سالعان بىردەڭە عوي. شەتەلدىكتەر ونداي كينولار ارقىلى ماسايراي باستاعان ءوز جاستارىن تاۋبەگە شاقىرادى. «مىنا كينوداعى قازاق دەيتىن ەلگە قاراڭدارشى. مىناۋ كومپيۋتەر مەن كوسموس زامانىندا ءبىر-ءبىرىنىڭ ءبيتىن سىعىپ، قانىن جالاپ وتىر» دەپ كۇلەدى. ال الگىدەي كينو تۇسىرگىشتەر قازاق جابايىلىعىن ناسيحاتتاعانى ءۇشىن ەشكىم اتىن ەستىمەگەن قايداعى ءبىر جۇلدەسىماقتارعا قول جەتكىزگەندىكتەرىنە ماسايراپ، توبەمىزدە وينايدى.

وتكەن كۇن بەلەستەرى

- ەرەكە، سونىمەن «جالعىز ءوزى مىڭمەن الىسىپ» كينو ءتۇسىرىپ جۇرگەن ەركىن راقىشەۆتى ءبىرشاما بىلدىك. بىراق سول راقىشەۆ اياعى سالبىراپ كوكتەن تۇسە سالعان جوق قوي. ءسىزدىڭ وپپونەنتتەرىڭىز ايتىپ جۇرگەندەي «ول ءوزى قايدان شىققان بالە؟ قايدا وقىعان؟ ۇستازدارى كىم؟ بۇعان دەيىن قانداي كاسىپپەن اينالىسقان؟» الدە، ءسىز ءوزىڭىز ايتقانداي كەز-كەلگەن ماماندىقتى جارتى جىلدا ۇيرەنىپ جۇرە بەرەسىز بە؟ كەلەسى اڭگىمەنى وسى توڭىرەكتە وربىتسەك. ونىڭ ۇستىنە ءسىزدىڭ ارداق امىرقۇلوۆ دەگەن ارىپتەسىڭىز ءبىر سۇحباتىندا ءوزىڭىز تۋرالى بىلاي دەپتى: «كينوعا ءۇش قايناسا سورپاسى قوسىلمايتىن، بۇرىن اسپاز بولعان شىمكەنتتىك بىرەۋ قاراپايىم كامەرانى العان دا كينو تۇسىرە سالعان». بۇعان نە دەيسىز؟ شىنىمەن-اق، ەگەر قولىڭىزدا زاماناۋي وزىق تەحنولوگيا بولعاندا ءسىز تۇسىرگەن كينو بۇدان دا جاقسى شىعار ما ەدى؟

ەركىن راقىشەۆ: - اڭگىمەمدى سوڭعى ساۋالمەن ۇشتاستىرا ساباقتايىن. راس، ەگەر مەنىڭ قولىمدا وزىق تەحنولوگيا بولعاندا كينونىڭ ساپاسى بۇدان گورى جوعارى دەڭگەيدە بولار ەدى. بارى سول. جالاڭ قۇر تەحنولوگيانىڭ ءوزى كينونى كەرەمەت ەتىپ جىبەرەدى دەگەن وي دالباسا. كينونى تەحنيكا ەمەس ادام جاسايدى. تەحنيكا ادامعا قىزمەت ەتەدى. كينو - سونى ءتۇسىرۋشى ادام مۇمكىندىگىنىڭ ولشەمى. ءار ادام ءوز بويىنان جوعارى سەكىرە المايتىنى سياقتى، قارىم دەڭگەيى قانداي بولسا، كينوسى دا سونداي بولىپ شاعادى.

ارداق اعامىز «قوش بول، گۇلسارى» دەگەن كينو تۇسىرگەن. ءوز باسىم كورگەن جوقپىن. ءسىز دە كورمەگەن ءتارىزدىسىز. وزگەلەردىڭ دە سول كينونى اۋىزعا الىپ جاتقاندارىن ەستىگەنىم جوق. دەمەك، كورمەگەن. بالكىم، ول كىسى كينوسىن جوعارى تەحنولوگيامەن تۇسىرگەن شىعار. بىراق ەشكىم كورمەگەن. ياعني كينوسى ناشار. ماعان دەسە امەريكاعا اپارىپ ءتۇسىرسىن، ودان ول كينو جاقسى بولىپ كەتپەيدى.

ءجا، ول تۋرالى كەيىندەۋ تاعى دا توقتالارمىز. ەندى ءسىزدىڭ ساۋالىڭىزعا وراي وزىمە ويىسايىن. سونىمەن مەن ءوزىمنىڭ بولاشاقتا قانداي ماماندىق يەسى بولاتىنىمدى مەكتەپ قابىرعاسىندا جۇرگەن كەزىمدە دە، ونى بىتىرگەن سوڭ دا كوپكە دەيىن بىلە العانىم جوق. سولاي ءارى-ءسارى بولىپ جۇرگەنىمدە ماعان دەيل كارنەگيدىڭ «كاك پريوبرەتات درۋزەي ي وكازىۆات ۆليانيە نا ليۋدەي؟» دەگەن كىتابى قاتتى اسەر ەتتى. سودان كەيىن-اق ءومىرىمدى وسى كىتاپ تالىمىنە وراي قۇرۋعا داعدىلاندىم. مەن بۇل كىتاپتى 1983 جىلى الماتىنىڭ شەتكى جاعىنداعى، قازىرگى «اقساي» مولتەك اۋدانى ماڭىندا ورنالاسقان جايما بازاردان ون سومعا ساتىپ العانمىن. 10 سوم ول كەزدە كوپ اقشا. «كىتاپتى» ماشينكاعا باسىلعان، تۇپتەلمەگەن قالپىندا ساتىپ الدىم. مەن ول كەزدە ەكى جىل اسكەر قاتارىندا بولىپ، ودان 2 جىل ماسكەۋدى اداقتاپ كەلگەنمىن. ول تۋرالى ءسال كەيىندەۋ رەتىنە قاراي ايتا جاتارمىن.

سونىمەن الگى كىتاپتى وقىپ شىقتىم. وقىپ شىقتىم دا سول كىتاپ ءتالىمى بويىنشا كىتابىمدى مەن دە 100 دانا ەتىپ ماشينكاعا باستىردىم دا ون سومنان ساتىپ جىبەردىم. ءسويتىپ مەن بۇل كىتاپتان العان ءبىلىمىمنىڭ پايداسىن كورە باستادىم. ول كىتاپ - قالاي ءومىر ءسۇرۋدى، قيىندىقتان قالاي شىعۋدى، قالاي اقشا جاساۋدى ۇيرەتەدى. باسقا دا تالىمدىك جاعى جەتىپ جاتىر. مەن كوركەم شىعارمادان گورى تانىمدىق دۇنيەلەردى وقۋعا قۇشتار بولدىم. ماعان ەرەكشە اسەر ەتكەن تاعى ەكى كىتاپ بولدى. ولار: «كاك ستات پرەدپريمچيۆىم ي بوگاتىم؟» دەگەن جانە «ۆەليچايشيە تورگوۆتسى ميرا» دەيتىن كىتاپ. وسى كىتاپتار مەنىڭ ازامات رەتىندە قالىپتاسۋىما قاتتى اسەر ەتتى. وسى كىتاپتاردان ۇيرەنگەندەرىمدى مەن ناقىل ءسوز رەتىندە ايتىپ جۇرەمىن. بۇل كىتاپتار - مەنىڭ كەزىندە وتىرعىزعان جەمىس اعاشتارىم. المانى جەۋ ءۇشىن الدىمەن ونىڭ كوشەتىن وتىرعىزاسىڭ. سوسىن 4-5 جىل باپتاپ كۇتەسىڭ. ول سودان كەيىن بارىپ جەمىسىن بەرە باستايدى. قازىر مەن ەككەن اعاشتارىمنىڭ جەمىسىن تەرىپ جۇرگەن اداممىن. ونى تۇسىنبەيتىندەر، شىنىندا دا تۇسىنبەيدى، «بۇل قايدان شىققان» دەپ داۋرىعىپ ءجۇر. كوپ ادام بۇل كىتاپتاردى وقىماعان. ءتىپتى ونداي كىتاپتاردىڭ بار ەكەندىگىنەن دە حابارى جوق. مەنىڭ بىلۋىمشە، ول كىتاپتار ءالى كۇنگە شەيىن قازاقشا باسىلماعان.

ءبارىمىز ءوز ۇلتىمىزدىڭ پاتريوتتارىمىز عوي. قازاق ءتىلىنىڭ قولدانىس اياسىنىڭ كەڭەيىپ، ءورىسىنىڭ ۇلعايۋىنا ءبارىمىز مۇددەلىمىز. بىراق، سونىمەن قاتار ورىس ءتىلىنىڭ دە قاجەتتىلىگىن جوققا شىعارۋعا بولمايدى. مەن الگى كىتاپتاردى ورىس ءتىلى ارقىلى وقىپ، تانىستىم. وزىندىك تۇسىنىك دەڭگەيىمنىڭ قالىپتاسۋىنا ورىس ءتىلىنىڭ دە اسەرى بولعاندىعىن مەن جوققا شىعارمايمىن. سوندىقتان، مەن بۇل تۇرعىدا جالاڭ ۇرانشىلاردى قولداي بەرمەيمىن.

ءوزىم وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ تۇلكىباس ستانساسىندا تۋىپ ءوستىم. سول جەردەگى قازاق مەكتەبىن بىتىردىك. اكەم مەكتەپتە وقۋ ءىسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى بولدى. مۇعالىمنىڭ بالاسى بولعان سوڭ جاقسى وقۋعا تۋرا كەلدى. ول كەزدە تۇسىنىك سولاي بولاتىن. 1978 جىلى مەكتەپتى بىتىرگەن سوڭ، باسقا بالالار سياقتى ءوزىم تۇك سەزبەيتىن ماتەماتيكاسى جوق وقۋدىڭ ءبىرى قازگۋ-ءدىڭ فيلولوگيا فاكۋلتەتىنە ەش ماقساتسىز قۇجات تاپسىردىم. كونكۋرستان قۇلاپ ەلگە ورالدىم. ءبىر جىل ءار نارسەنىڭ باسىن شالىپ كەلەسى جىلى اسكەرگە شاقىرىلدىم. سوناۋ بام-نان (بايكال-امۋر ماگيسترالىنەن) ءبىر-اق شىقتىم. ول كەز بام-نىڭ شارىقتاپ تۇرعان كەزى. ەسىڭىزدە مە، سونداي ءان دە بار ەدى عوي. اسكەردە مەنىڭ جولىم بولدى. ءويتىپ-ءبۇيتىپ ءجۇرىپ ناريادچيككە قول جەتكىزدىم. قولىمدا جاۋىنگەرلەرگە ايلىق جازاتىن بيلىك بار. شىمكەنتشىلەپ ءجۇرىپ ول جەردەن دە اقشا تاپتىم. اسكەردە جۇرگەندە العاش كاراتە تۋرالى ەستىدىم. ول كەزدە كاراتەنى ەشكىم بىلمەيدى. سۇراستىرىپ كورسەم كاراتە ۇيرەتەتىن جەر تەك ماسكەۋدە عانا بار ەكەن. اڭسارىم سول كۇننەن باستاپ ماسكەۋگە بارۋعا اۋدى دا تۇردى. اسكەردەن كەلگەن سوڭ ۇيدەگىلەرگە «ماسكەۋگە كەتەمىن» دەدىم. ولار «وقۋعا تۇسىرەيىك» دەدى. كونبەدىم. اقىرى ماسكەۋگە اتتاندىم. «پۋست پوكينەت مەنيا ۆسە، تولكو نە مۋجەستۆو» دەگەن قاناتتى ءسوز بار. باتىرلىق تۋا بىتەدى جانە وعان ادام ءوزىن-ءوزى تاربيەلەپ جەتە الادى دەگەن وي مەنى ماسكەۋگە جەتەلەدى.

بۇل 1981 جىل بولاتىن. مەن بارعان كەزدە كاراتە سەكتسيالارى قىسپاققا ءتۇسىپ، جاپپاي جابىلا باستاعان ەكەن. بىردەن كاراتە فەدەراتسياسىنا باردىم. مەنىڭ تالابىمدى بايقاعان سوڭ ولار مەنى تسسك-عا جىبەردى. تسسك-داعىلار فەدەراتسيانىڭ ءوزى جىبەرىپ وتىرعان سوڭ بىردەن قابىلدادى. ءوز ەسەبىم بويىنشا ول جەردە كاراتەنى 5 جىل ۇيرەنەمىن دەپ ويلاعانمىن. بىراق كاراتەنى ەكى جىل ۇيرەنۋمەن شەكتەلدىم. سەبەبى، وقىس قۇلاپ اياعىمدى سىندىرىپ الدىم. ءوزىم ءبىر جاعى جانباعىس ءۇشىن جيھاز جاسايتىن ۋچيليششەگە تۇسكەنمىن. ۋچيليششە راحات. وقىعانىم ءۇشىن 100 سوم اقشا تولەيدى، ءارى جاتاقحاناسى بار. جالپى ماسكەۋدە جاعدايىم جامان بولعان جوق. ساۋدا-ساتتىقتى دا سوندا ءجۇرىپ ۇيرەندىم.

سونىڭ اسەرى بولار ەلگە كەلگەن سوڭ «سوۆەتسكيە تورگوۆلي» دەگەن تەحنيكۋمعا 1000 سوم پارا بەرىپ ءجۇرىپ وقۋعا ءتۇستىم. ول كەزدە پارا بەرمەسەڭ قاي وقۋدىڭ دا ماڭىنان جۇرە المايسىڭ. تۇسكەن فاكۋلتەتىم - «تەحنولوگيا پو پريگوتوۆلەني پيششي». ارداق امىرقۇلوۆ اعام ايتپاقشى مەنىڭ «اسپازشى» اتانۋىمنىڭ سىرى وسىندا جاتىر. بىراق ەكى جارىم جىلدىق سول وقۋدى مەن بار-جوعى ءبىر-اق جىل وقىدىم. شىنىمدى ايتسام، وقۋ مۇلدە تارتپادى. ايتەۋىر، «ساۋدادا اقشا بار» دەپ بارىپ قالعانمىن عوي. سويتسەم ىلعي «كارتوپتى قالاي قۋىرادى، قانشا ماي كەرەك...» دەگەن سياقتى بىردەڭەلەر. ساباققا بارۋدى سيرەتتىم. پراكتيكاعا بارماي، ديرەكتورمەن كەلىسىپ كەتىپ قالدىم. سودان قازان ايىندا وقۋعا بارسام، قىزدار «ءسىزدى وقۋدان شىعارىپ جىبەردى» دەيدى. بۇرىن دا تالاي شىعارعان. سونىڭ ءبىرى شىعار دەپ ديرەكتورعا بارماق بولدىم. سويتسەم ديرەكتوردى دا ورنىنان الىپتى. «ەندەشە وقۋلارىڭدى جيناپ الىڭدار» دەدىم دە سول قالپى تەحنيكۋمعا ات ءىزىن سالماي كەتتىم. قۇجاتتارىم دا ءالى كۇنگە دەيىن سول جەردە جاتىر.

كۇن كورۋ ءۇشىن ماسكەۋدە ۇيرەنگەن ساۋدا-ساتتىعىما قايتا كوشتىم. ەپتەپ كاراتە ۇيرەتەمىن. ودان دا ازىن-اۋلاق قارجى تۇسەدى. ول كەزدە كاراتە بىلەتىندەر ساناۋلى. قازىر عوي ەكىنىڭ ءبىرى كاراتيست. قايتادان باسقا وقۋعا تۇسۋگە قۇلقىم بولا قويعان جوق. ونىڭ ۇستىنە جوعارىدا ايتقان كىتاپتارمەن تانىسىپ تا العانمىن. باعىت-باعدارىم ايقىندالا تۇسكەن. ءبىر كۇنى جاماعايىن اعام «نوۆوسيبيرسكىگە بارىپ الما ساتىپ قايتايىق» دەپ ۇسىنىس جاسادى. «ەشتەڭە جاسامايسىڭ. قاسىما سەرىك بولساڭ بولدى» دەگەن سوڭ شۋ دەپ سول جاققا اتتانىپ كەتتىك. ساۋدامىز ءساتتى بولدى. قايتاردا پويىزعا وتىردىق. اعام جولشىباي بىرەۋلەرمەن كارتا وينادى. مەن كارتادان قۇق ەتپەيمىن. مۇعالىمنىڭ بالاسى بولعان سوڭ ونداي ادامدى بۇزاتىن «ويىنداردان بويىمىزدى اۋلاقتاۋ» سالىپ وسكەنبىز. اعام جارتى ساعاتتىڭ و جاق، بۇ جاعىندا بارلىق اقشاسىنان قاعىلدى. پويىزدان كوك تيىنسىز تۇستىك. سول جەردە مەن ءوز-وزىمە «اتاقتى كارتوجنيك بولىپ، بار اقشانى قايتارىپ الامىن» دەپ ۋادە بەردىم.

سودان كارتا ۇيرەتەتىن ادامدى ىزدەي باستادىم. اقىرى سەرىك دەگەن اتاقتى كارتوجنيككە جولىقتىم. الگىنىڭ كەز كەلگەن كارتانى سىرتىنان تاني بەرەتىن ونەرى بار ەكەن. شىنىمەن سولاي ەكەندىگىنە كوز جەتكىزۋ ءۇشىن سەرىكپەن باستەسە كەتتىم. ءباسىمىزدىڭ سوڭىندا مەن كوشەدەن جاڭا كارتا ساتىپ اكەلەتىن بولدىم دا سەرىك سونى مەنىڭ كوز الدىمدا تەرىس جاعىنان قايسىسىنىڭ قانداي كارتا ەكەندىگىن ايتاتىن بولدى. مەن جەڭىلسەم وعان 4 دجينسي اپەرەتىن بولدىم. ءدجينسيدىڭ باعاسى ول كەزدە كۇيىپ تۇر. ونى دا تاپقاندار كيەدى. نە كەرەك، كارتانى الىپ كەلدىم. سەرىك سوزگە كەلمەستەن ءار كارتانى تەرىس جاعىنان اتىن اتاپ تاستاي باستادى. ءبىر دە ءبىر رەت قاتەلەسكەن جوق. باستەن ۇتىلعانىما ەمەس، ىزدەگەن ادامدى تاپقانىما قاتتى قۋاندىم. سەرىككە «بىلگەنىڭنىڭ ءبارىن ماعان ۇيرەت» دەپ جاتا كەپ جابىستىم. ول اۋەلگىدە 1000 سومعا ۇيرەتەتىن بولىپ كەلىستى دە كەيىن تەگىن ۇيرەتەتىن بولدى. قانشا دەگەنمەن كارتا جۇرگەن جەردە جانجال قاتار جۇرەدى. ال مەنىڭ ەل ورتاسىندا كاراتيست اتىم بار، ءسىرا سونى دا ەسكەرىپ، «مۇنىڭ دا ءبىر پايداسى تيەر» دەپ ويلاسا كەرەك. ۇيرەتە باستادى. ۇيرەندىم. ۇيرەنگەنىم سونشا ەگەر ءار كارتانى وڭ جاعىنان قاراپ وتىرىپ قايسىسىنىڭ قانداي كارتا ەكەندىگىن 15 سەكۋندتا ايتىپ شىقسام، سونى كارتانىڭ سىرتىنا قاراپ وتىرىپ ودان دا تەز ايتاتىن بولدىم. باسقا دا قۇيتىرقىلاردى مەڭگەردىم. ءوزىمنىڭ ماسكەۋدە جۇرگەن كەزىمنەن فوكۋس جاساۋمەن اۋەستىگىم بار ەدى، ول «ونەردى» دە كارتامەن ۇشتاستىردىم. نە كەرەك ناعىز بەساسپاپتىڭ ءوزى بولىپ شىعا كەلدىم.

كارتا بىلەدى-اۋ دەگەندەردىڭ بارىمەن كەزدەستىم. ەشقاشان ۇتىلعان ەمەسپىن. قالاي ۇتىلاسىڭ. كىمنىڭ قولىندا نە وتىرعانىن ءبىلىپ وتىراسىڭ. ويناپ وتىرعان كارتانى باسقا كارتاعا اۋىستىرىپ جىبەرۋ دەگەن سياقتى قۇيتىرقىلار تاعى بار. ەكى اداممەن بىرلەسىپ ويناۋدىڭ قىزىعى ءوز الدىنا. ول كەزدە قولداناتىن بەلگىلەردى ەشكىم اڭعارماي قالادى. ون ساۋساقتىڭ ءبارى سويلەپ وتىرادى عوي. مەنىڭ جولىمنىڭ وڭعارىلا باستاعانى سونشا الىس-جاقىن ماڭايدا مەنىمەن تەڭەسەتىن ەشكىم قالمادى. سوسىن اقشالى جەر عوي دەپ كاۆكازعا جول تارتتىم. كاباردين-بالكاردا، گروزنىيدا بولدىم. كىندىگى قازاق جەرىندە كەسىلگەن شەشەندەر مەنى الاقانىنا سالىپ الىپ ءجۇردى. ونىڭ ۇستىنە ولار فوكۋس-موكۋس، كاراتە دەگەنگە ءبىر يىعىن بەرىپ تۇراتىن حالىق. ال مەنىڭ بۇل ورايدا «ونەرىم» جەتكىلىكتى. ول كەزدە اراقتى دا تارتىنباي ىشەمىن. قورقىنىش دەگەن اتىمەن جوق. ايتەۋىر شەشەندەرگە ۇناپ باقتىم. ولار مەنى ايتۋلى ءبىر كارتوجنيكپەن كەزدەسۋگە دايىندادى. بايقاۋىمشا ول ويىندا 100 مىڭ سوم دەگەنىڭ انشەيىن-اق اقشا بولىپ قالاتىن سياقتى. اقشادان تارتىنايىن دەپ وتىرعان شەشەندەر جوق. «ءبارىن تابامىز. ۇتساڭ بولدى» دەيدى. وزدەرى مەنىڭ ۇتاتىنىما بەك سەنىمدى.

مەن ويعا كەتتىم. «سونشاما اقشانى ساپىرىپ جۇرگەن تەگىن ادام ەمەس قوي» دەگەن وي ماعان دا كەلدى-اۋ ايتەۋىر. بولماسا الگىمەن كەزدەسۋگە كادىمگىدەي-اق بەل بايلاپ قويعانمىن. مەن ءوزىم تەز شەشىم قابىلداۋعا داعدىلانعان اداممىن. جاڭاعى وي قالاي كەلدى، بىردەن ەشكىممەن قوشتاسپاستان پويىزعا ءمىندىم دە ەلگە تايىپ تۇردىم.

اۋىلعا كەلگەننەن كەيىن دە كارتادان قول ۇزگەنىم جوق. تۋرا ەكى جىل وينادىم. 1985 جىلى كارتامەن قوشتاستىم. «مۇنىڭ ءتۇبى جاقسىلىققا اپارمايدى. ادال كاسىپكە كوشەيىن» دەدىم دە كارتانى تاستادىم. سودان قايتىپ قولىما العان ەمەسپىن. قارجىدان قانشا قينالسام دا، ەگەر قولىما كارتا ۇستاسام بەس-اق مينۋتتا اقشانىڭ باسىن قۇراپ الاتىنىمدى بىلسەم دە كارتاعا قايتادان جولاعانىم جوق. مەن ءوزى ءبىر مەكەمەگە بايلانىپ جۇمىس جاساپ كورگەن ەمەسپىن. ءالى كۇنگە دەيىن ەڭبەك كىتاپشام دا جوق.

مەن ءبارىن اقشا شەشەتىنىن ەرتەرەك ءتۇسىنىپ قويعان اداممىن. وقۋدى جالعاستىرعىم كەلمەگەنى دە سوندىقتان شىعار. ايتەۋىر ءبىراز ۋاقىت ساۋدا-ساتتىقتىڭ سوڭىندا ءجۇردىم. Cيرياعا دا جولىم ءتۇستى. ونىڭ ۇستىنە ءبىز اسپەتتەگەن قۇندىلىقتار جوعالىپ، نارىقتىڭ زامانى باستالىپ كەتتى عوي. مەن دە «جۇرت قاتارلى كافە اشىپ الايىن» دەپ، تەمىرجول ۆوكزالىن جاعالادىم. ول كەزدە الماتىعا قاراستى تەمىرجول قوجايىنىن نوت دەپ اتايتىن. سونىڭ باستىعى اگمەنتاەۆ دەگەنگە ادام سالىپ، ۆوكزالدان كافە اشاتىن ورىن سۇراي باستادىم. قانشا ادام سالسام دا، اگمەنتاەۆ كونەر ەمەس. مەن ءوزى ەرەگىس دەسە جانىپ كەتەتىن اداممىن. «بولدى. ەندى ۆوكزالدان ءبىر ەمەس، ەكى كافە اشامىن» دەپ شەشتىم. اگمەنتاەۆقا سالعان ادامدارىمنىڭ سانى التاۋعا جەتتى. ول دا ءمىز باعىپ كونەر ەمەس. سونىمەن ويلانا كەلە سوناۋ جوعارىدا وتىرعان ءبىر دوكەيدىڭ اۋىلدا اسپاز بولىپ جۇرگەن قارىنداسىن تاۋىپ الدىم. ايلىعىن سۇراسام، ماردىمسىز ەكەن. «ەگەر سەن اعاڭا جولىعىپ، ۆوكزالدان كافە اشۋعا رۇقسات الىپ بەرسەڭ، مەن ساعان قازىرگى الىپ جۇرگەن اقشاڭنان 10 ەسە ارتىق تولەيمىن»، - دەدىم. ول كەلىستى. اعاسىنا جولىقتى. سودان كەيىن-اق اگمەنتاەۆتىڭ كابينەتىن تەۋىپ اشتىق قوي. ايتقانداي ەكى كافەنى بىردەن اشتىق. جۇمىس تا جۇرە باستادى. تۇسەتىن قارجى دا كوبەيدى. وسى كەزدە قارنى تويا باستاعان الگى دوكەيدىڭ قارىنداسى ەكى كافەنى مەنەن تارتىپ الماق بولدى. ءسىرا، ونى سول ماڭايداعى ادامدار ماعان ايداپ سالسا كەرەك. مەن ءوزى ەرەگىستىڭ ادامىمىن دەپ جوعارىدا ايتتىم عوي. دەرەۋ ىسكە كىرىستىم. ءبىر تانىسىمدى «كاراۆان» گازەتىنىڭ ءتىلشىسى ەتىپ تاعايىندادىم. ول كەزدە «كاراۆاننىڭ» قانى جەرگە تامباي تۇرعان كەز. الگى بۇلىك شىعارۋشىلارعا باردىم دا، «ءبارىڭدى قۇرتامىن» دەدىم بالەقور ايەلگە. سولاردىڭ كوز الدىندا ءوزىم دايىنداپ قويعان «كاراۆاننىڭ» تىلشىسىنە تەلەفون شالىپ، «سىزدەرگە سەنتساتسيالىق ماتەريال بەرەمىن. پالەنشەنىڭ قارىنداسى اعاسىنىڭ كومەگىمەن مەنىڭ كافەمدى تارتىپ الىپ جاتىر. تەز كەلىڭىزدەر»، دەدىم. ءبارى تىم-تىراقاي جان-جاققا قاشتى. بىراق ول كافەنىڭ دە ودان كەيىن ءمانىسى قاشا باستادى. اقىرى جابىلىپ تىندى.

اقشا قالاي كەلسە، سولاي كەتتى. كۇنىنە 100 دوللار تاۋىپ جۇرگەن باسىم تيىن ساناپ قالدىم. ءتىپتى ماشينا دا ساتىپ الا المادىم. تاعى دا ءار نارسەنىڭ باسىن ءبىر شالىپ ءجۇردىم. «كاراۆان» گازەتىن دە ساتتىم. گازەت ساتىپ ءجۇرىپ «مەن ءوزىم نەگە گازەت شىعارمايمىن؟» دەگەن وي ساپ ەتە قالدى. سودان ويلانا كەلە، «س دەنگامي دۋراكي پروجيۆۋت...» دەگەن ناقىل ءسوزدى باسشىلىققا الدىم دا، ءبىر تيىنسىز-اق گازەت شىعارۋعا كىرىسىپ كەتتىم. «اسپازشىلىق» ماماندىعىمنىڭ پايداسى وسى كەزدە ءبىر ءتيدى-اۋ. بايقاسام، مامانداندىرىلعان تاماق جايلى بىردە ءبىر گازەت جوق ەكەن.

«پرودۋكتى پيتانيا» دەگەن گازەت اشپاقشى بولدىم. اقىرى اشتىم. قۇجاتتارىن دا رەتتەدىم. ءبىر بولمەنى جالعا الىپ، جۇمىستى باستاپ كەتتىم. باستاعاندا قالتامدا كوك تيىن اقشا جوق. جالعا العان بولمە اقىسىن دا كەيىن بەرەمىن دەپ كەلىسكەنمىن. ول كەزدە كەڭشىلىك ەدى عوي. سونىمەن ويلانا كەلە، بازارعا باردىم دا 100 تەڭگەگە 100 قاعاز ساتىپ الدىم. سوعان «پرودۋكتى پيتانيا» گازەتىنە جارناما بەرىڭىزدەر» دەگەن ىڭعايدا حابارلاندىرۋلار جازىپ، جارناما اگەنتتىكتەرىنە تاراتتىم. ول كەزدە جارناما تاپقان ءار اگەنتكە جالپى تابىستىڭ 10-15 پايىزى بەرىلەتىن. مەن «70 پايىز بەرەمىن» دەدىم. سول-اق ەكەن جارناماشىلار قاپتاي باستادى. ەكى ايدان كەيىن ءوفيستىڭ جالعا العان اقىسىن تولەدىم. 2 كومپيۋتەر، ءبىر-ەكى قىزمەتكەر الدىم. كادىمگىدەي رەداكتور بولىپ شىعا كەلدىم. گازەتتى ەكى اپتادا ءبىر رەت شىعارىپ، تەگىن تاراتىپ وتىردىم. ءۇش ايدان كەيىن 10 مىڭ دوللارعا ساتىپ جىبەردىم. گازەت شىعارۋدىڭ قىر-سىرىن مەڭگەرگەن سوڭ اعىلشىن تىلىندە «ينۆەستور» دەگەن جۋرنال شىعاردىم. اقش ەلشىلىگىمەن بايلانىسىپ، جۋرنالىمدى امەريكادا تاراتتىم. مەنىڭ وسى جۋرناليستىك جولىم مەنى كينوعا الىپ كەلدى. ستسەناري جازۋعا ۇيرەتتى. مەنى قالىپتاستىردى.

ءداستۇر جانە ءدىن

- ەرەكە، ەندى دىنگە ويىسايىق. ءدىندى تىلگە تيەك ەتۋىمە ءسىزدىڭ «قاجىلىق» اتتى دەرەكتى ءفيلمىڭىز سەبەپ بولدى. ءسىز، مەنىڭ بىلۋىمشە، دىنگە بەيتاراپ كوزقاراستاعى ادامسىز. ءدىندارلار باس قوسقان جەرلەردەن دە ءسىزدى كەزدەستىرگەن ەمەسپىن. سوعان قاراماستان ارنايى مەككەگە بارىپ قاجىلىق تۋرالى فيلم ءتۇسىرىپ قايتاسىز. اۋەلى سونىڭ سەبەبىن بىلسەك. سوعان ۇندەس كەلەسى ساۋال، ءسىز ەگەر ءدىن تاقىرىبىندا كينو تۇسىرە قالساڭىز ونى قانداي باعىتتا جارىققا الىپ شىققان بولار ەدىڭىز؟

ەركىن راقىشەۆ: - ءبىزدىڭ كينوستۋديانىڭ ءوزى، ەڭ بىرىنشىدەن تاربيەلىك ءماندى تۋ ەتىپ ۇستانۋ ماقساتىندا قۇرىلعان. تاربيەنىڭ اۋقىمى كەڭ عوي. وعان ءتىل دە، ءدىل دە، ءدىن دە، ءداستۇر دە كىرەدى. ەلگە، جەرگە، وتانعا دەگەن پاتريوتتىق كوزقاراس ءوز الدىنا. ۇلتتىق مادەنيەت دەگەن تاعى بار. بايىبىنا بارساق سونىڭ ءبارى دىننەن باستاۋ الادى. بۇگىنگى جاھاندانۋدىڭ ادامي قاسيەتتەردەن شىعاراتىن جاتتانعان تۇرپايى كۇشتەرىنە قارسى قوياتىن جالعىز قارۋىمىز - يماندىلىق، ياعني ءدىن. ءمان بەرسەڭىز تۇرىك ليتسەيىندە وقيتىن وقۋشى مەن قالىپتاسقان كەڭەستىك جۇيە مەكتەبىندە وقيتىن وقۋشىلاردىڭ ايىرماشىلىعى كوزگە بىردەن ۇرىپ تۇرادى. ليتسەيدە وقيتىنداردىڭ بەتىنەن يمانى توگىلىپ تۇرادى. ۇلكەنگە، مۇعالىمدەرىنە دەگەن قۇرمەتتەرى دە ەرەكشە. سونىڭ ءبارى ءدىننىڭ ارقاسى عوي. ولاردا وزگە ساباقتارمەن قاتار ءدىني ادەپ تە قابات جۇرەدى. مىنە، وسى ءجايتتى ەسكەرە كەلە يماندىلىق تاربيەسىن كينوما سىنالاپ ەنگىزىپ جىبەرۋ جاعىن ويلاستىرا باستادىم. قازىر يدەولوگيا جوق. جۇرتتىڭ ءبارى بەت-بەتىمەن كەتكەن كەز عوي. مۇنداي جاعداي امەريكادا دا بولعان. ولار جاستاردى كينو ارقىلى تاربيەلەۋگە باسىمدىق بەرگەن. بۇل تۇرعىدا ءار كينوستۋديالارعا تاپسىرمالار بەرگەن. ولار كينولارى بارىسىندا مەملەكەتتىك رامىزدەردى ناسيحاتتاعان. جاستار بويىنا پاتريوتتىق رۋحتى ەگە العان. ناتيجەسىندە بۇگىنگى دەڭگەيگە كوتەرىلدى. تاقىرىپتى يگەرۋ ماقساتىندا ءدىني كىتاپتارمەن تانىسا باستاعانمىن. مەن قاعباداعى قارا تاستى كوكتە قالىقتاپ تۇر دەپ ويلايتىنمىن. سويتسەم ول قاعباعا بەكىتىلىپ قويىلعان ەكەن. تاڭ قالدىم. سول كەزدە «مەن سياقتى جاڭساق ويلاپ جۇرگەندەر از ەمەس قوي» دەگەن وي ساپ ەتە قالدى. سودان كەيىن-اق قاجىلىق تۋرالى كينو ءتۇسىرۋدى قولعا الا باستادىم. ونىڭ ۇستىنە قاجىلىق تۋرالى ناقتىلى ماعلۇمات تا تاپشى عوي. بارىنەن بۇرىن مىڭ رەت ەستىگەننەن ءبىر رەت كورگەنگە نە جەتسىن. ال ونى كورسەتەتىن ەشكىم جوق. راس، قاجىلىق تۋرالى جالپىلاما بىردەڭكەلەر بار. ونىڭ ءوزى دە جارنامالىق سيپاتتا. نە كەرەك، قاجىلىق تۋرالى كينو تۇسىرەمىن دەپ شەشتىم عوي. «دايىندالىڭدار» دەپ كومەكشىلەرىمە تاپسىرما بەردىم. قاجىلىققا اپاراتىن فيرمالارمەن تانىستىم. ءدىني ساۋاتىمدى جەتىلدىردىم. نامازعا جىعىلدىم. قاشانعىداي قارجى ماسەلەسى الدىمىزدان شىقتى. الاقان جايعانداي بولىپ ءجۇرىپ ونى دا جينادىق. ءبىر مىڭ، ەكى مىڭ دوللارعا دەيىن كومەك كورسەتكەن جىگىتتەر بولدى. نەگىزگى اقشا تۋرا كەتەتىن كۇنى قولىمىزعا ءتيدى. ەل اۋزىندا جۇرگەن كەي بيزنەسمەندەردىڭ ءشاي پۇلدىق قانا تيىن-تەبەن بەرگەندەرى دە بولدى. ازسىنعان جوقپىز. الدىق. قارجىلىق فيرما دا قول ۇشىن بەردى. بارىنە دە اللا ريزا بولسىن.

سونىمەن ساۋد ارابياسى جەرىنە تابان تىرەدىك. قۇمىرسقانىڭ يلەۋىندەي قۇجىناعان حالىق. بىزدە دامىل جوق. جۇمىسقا كىرىستىك. الايدا ءبىز كوزدەپ بارعان قاسيەتتى جەرلەردىڭ ءبارىنىڭ ەسىگى جابىق. تۇسىرۋگە رۇقسات جوق. سودان جاعالاپ ءجۇرىپ ءتيىستى مەكەمەگە دە جەتتىم-اۋ. مەكەمە باسشىسى پايعامبارىمىزدىڭ (س.ع.س) ۇرپاعى ەكەن. وزىنەن سۇحبات الىپ، كينوعا كىرگىزىپ جىبەردىم. وعان ءمان-ءجايدى ءتۇسىندىردىم. تۇسىندىرگەندە، ءتىلماش ارقىلى سويلەسىپ جاتىرمىز عوي. بىلاي دەدىم: «بىزدە قازىر ءدىننىڭ قيۋى كەتىپ تۇر. وزگە ءدىن ميسسيونەرلەرى جاستارىمىزدى ءوز دىندەرىنە تارتۋدا. قازىر وزگە دىندەرگە ءوتىپ كەتكەندەردى كەرى قايتارۋ مۇڭ بولىپ تۇر. مەن سوعان قارسى ءوز ءدىنىمىزدىڭ قۇندىلىقتارىن كورسەتەيىن دەسەم سەندەر قارسى بولىپ وتىرسىڭدار. بالكىم سەندەر بۇعان ءبىزدىڭ جاعدايىمىزدى تۇسىنبەگەندىكتەن بارىپ وتىرعان شىعارسىڭدار» دەدىم. ولار مەنىڭ جان شىرىلىمدى ءتۇسىندى. تۇسىنگەن سوڭ رۇقساتىن بەردى. ءبارىن ءتۇسىندىم. اندا بارامىز، مۇندا بارامىز. قالتانىڭ ءتۇبى كورىنە باستادى. پايعامبارىمىز جاۋلاردان قاشىپ تىعىلعان ءساۋىر تاۋىنداعى ۇڭگىردى ءتۇسىرىپ ءجۇرمىز. وزىمشە قيالعا ەرىك بەردىم. «پايعامبارىمىز (س.ع.س) بۇل ۇڭگىرگە مىنا جاقتان كوتەرىلدى دەگەننىڭ وزىندە، جۇرگەن جەرلەرىن تاپ باسىپ مولشەرلەي المايسىڭ. ال ول كىسىنىڭ مىنا ۇڭگىردىڭ ىشىندە جاتقانى اقيقات. تۋرا مىنا جەر-اۋ دەپ ءبىر جەردى مولشەرلەپ الدىم دا سول جەرگە شالقامنان ءتۇسىپ جاتتىم. «پايعامبارىمىزدىڭ (س.ع.س) شاپاعاتى ءتيىپ قالار» دەپ تە ويلاپ قويامىن. سول-اق ەكەن ءبىر جىگىت «ءسىز «جارالى سەزىمدى» ءتۇسىردىڭىز عوي. ءبىز ول كينونى وتباسىمىزبەن كوردىك. مىناۋ سىزگە دەگەن العىسىمنىڭ بەلگىسى بولسىن» دەپ قولىما اقشا قىستىردى. «قانشا؟» دەدىم تاپ سونى كۇتىپ جاتقانداي. «300 دوللار» دەيدى. تانىستىق. ەسىمى انارباي ەكەن. ءوزىمىزدىڭ جەتىسايدىڭ جىگىتى. كينوعا ءتۇسىرىپ الدىم.

مەن قۇدايعا سەنەمىن. «قۇدايعا سەنبەيمىن» دەيتىندەردىڭ بار ەكەنىنە سەنبەيمىن. وتىرىك ايتادى. جانى قىسىلعان كەزدە ءبارى دە «و، قۇداي، كومەكتەسە گور» دەپ ويبايلاپ كەتەدى. مەن مەككەگە دىنگە مويىنسۇنعاندىقتان باردىم. مەنىڭ ومىرىمدە ماعان مەككەگە بارعاننان دا قاتتى اسەر ەتكەن مىنانداي ءبىر وقيعا بولدى.

ول كەزدە قىزىم بەسىنشى سىنىپتا وقيتىن. تاڭەرتەڭگىسىن جۇمىسقا شىعىپ بارا جاتقاندا قىزىم: «پاپا، بۇگىن مەنىڭ تۋعان كۇنىم. ۇيگە تورت الماي كەلمە»، - دەدى ەركەلەپ. ءبىرىنشى سىنىپتا وقيتىن ۇلىمدى مەكتەبىنە جەتكىزىپ سالايىن دەپ قاسىما ەرتكەن بويى ءۇنسىز ۇيدەن شىقتىم. دالادا قىلاۋلاپ قار جاۋىپ تۇر ەكەن. تورت الاتىن قالتامدا كوك تيىننىڭ دا جوقتىعى وزىمە بەلگىلى. كۇندەلىكتى ءجۇرىپ جۇرگەن ۇيرەنشىكتى جولىمنان بۇرىلىپ، ش.قالداياقوۆ كوشەسىنە ءتۇستىم. بالامنىڭ مەكتەبى جوندەۋگە ۋاقىتشا جابىلىپ، سول كوشەنىڭ بويىنداعى بالاباقشادا وقيتىن بولىپتى. شاراسىز، مۇشكىل ءحالىمدى ايتىپ، مىنا قوعامداعى ادىلەتسىزدىكتەردى تىزبەلەپ ءوز-وزىمە مۇڭ شاعىپ كەلەمىن. بالام ايتقاندارىمنىڭ ءبىرىن تۇسىنسە ءبىرىن تۇسىنبەيدى. «وڭشەڭ ارامتاماقتار! قازاقستاننىڭ بار بايلىعىن ءوزارا ءبولىپ العان» - دەيمىن قايداعى بىرەۋلەرگە كىجىنىپ. - «ولار بولسا 100 مىڭ دوللارعا تۋعان كۇنىن تويلايدى. ءۇش ءجۇز مىڭ دوللارعا سىيلىق الادى. ميلليونداعان دوللاردى انشىلەرگە شاشادى. مەنىڭ ءجۇرىسىم مىناۋ، 300 تەڭگەنىڭ تورتىن الا الماي»، - دەيمىن عوي. - سەندەرگە دە ءبىر زاۋال كەلەر. قاشانعى تايراڭدايمىن دەيسىڭدەر. ءتۇبى ادىلەتتىك جەڭەدى»، - دەيمىن تاعى دا ءوزىمدى ءوزىم قايراپ. بىراق ۇنجىرعام ءتۇسىپ كەتكەن. بالام قينالىپ كەلە جاتقانىمدى سەزەتىن سياقتى. باسى سالبىراپ ۇندەمەيدى. - «بالام-اي، تورتتى قالاي الساق ەكەن ەندى...» دەپ جول ايرىعىنا كەلگەن بالاممەن قوشتاسامىن دەگەندە ەكەۋمىزدىڭ دە كوزىمىز جارتىلاي قار بۇركەي باستاعان اقشاعا ءتۇستى. كوتەرىپ الدىم. 3000 مىڭ تەڭگە ەكەن. ول كەزدە مىڭ تەڭگەنىڭ ءوزى قول كۇيدىرەدى. مەنىڭ قولىمدا سول مىڭ تەڭگەلىكتىڭ ۇشەۋى قاتار تۇر. مۇنى قالايشا قۇدايدىڭ قۇدىرەتى دەمەسسىڭ. ەگەر باسقا كوشەگە بۇرىلسام، نە بولماسا شامالى كەشىكسەم ول اقشا ماعان بۇيىرماس ەدى. بىرەۋ الادى، نە بەتىن قار جابادى. مەنىڭ اڭگىمەمدى ەستىپ جانى اشىعان بىرەۋ كومەك قولىن سوزدى دەيتىن ماڭايدا ەشكىم جوق. ءوز باسىم مۇنىڭ اللانىڭ كومەگى ەكەندىگىنە يمانداي سەندىم. سودان كەيىن-اق ءوزىمدى اللا نازارىنداعى اداممىن-اۋ دەگەن ويعا كەلدىم. شىنىندا دا قۇداي مەنىڭ جولىمدى ۇدايى وڭعارىپ وتىرادى.

جالپى ءدىن تۋرالى كينودا نەگىزگى فاكتور رەتىندە يسلامنىڭ رۋحاني قۋاتىن العا شىعارۋدى ماقسات ەتۋ ويىمدا بار. بۇل تۇرعىدا بەكبولات تىلەۋحان باۋىرىمىزدىڭ ۇسىنىسىمەن ءبىرشاما جۇمىستاردى قولعا دا الدىم. ول جۇمىس ناتيجەسىن الداعى كۇندەرى كورىپ قالارسىزدار. اللا تاعالا ءسىز بەن بىزدەردى سول كۇندەردە جۇزدەسۋگە ءناسىپ ەتسىن.

«جالىن» جۋرنالى