قىتاي مەملەكەتىنىڭ ايلاسى تۋرالى "زامانا" گازەتىندە تانىمدىق ماقالا جاريالانىپتى. Abai.kz اقپاراتتىق پورتالىنىڭ وقىرماندار كورشى ەلدىڭ ايلا-شارعىلارىمەن تانىس بولا ءجۇرسىن دەگەن نيەتپەن اتالمىش ماقالانى وقىرمان نازارىنا ۇسىنىپ وتىرمىز. 

Abai.kz اقپاراتتىق پورتالى

كەيىنگى كەزدەرى قازاقستاننىڭ قىتايمەن قارىم-قاتىناسى تەرەڭدەپ كەلەدى. ال ءبىزدىڭ بۇل ەل تۋرالى بىلەتىنىمىزدەن بىلمەيتىنىمىز كوپ. ال كوبىرەك بىلە جۇرسەك، ودان پايدا كورمەسەك، زيان شەگە قويماسپىز. نەگىزىنەن ەجەلدەن كەلە جاتقان بۇل الىپ ەلدىڭ قۇپيالارى از ەمەس. سولاردىڭ ءبىرى – «قىتايدىڭ 36 ايلاسى». تاياۋدا عالامتوردا ول تۋرالى ءبىر ازاماتتىڭ ەركىن اۋدارمامەن جازعان دۇنيەسى جاريالانىپتى. وقىپ كوردىك. سوسىن ونى وقىرمان نازارىنا ىقشامداپ ۇسىنۋدى ۇيعاردىق.

...«وتىز التى ايلا» («قىتايدىڭ 36 قۋلىعى» دەپ تە اتالادى) – اۋەل باستا سوعىستا، سوسىن ساياساتتا، مادەنيەتتە، ەكونوميكادا، تۇرمىستا قولدانىلعان قۋلىق-سۇمدىقتار توپتاماسى. ول سونىمەن بىرگە ادامداردىڭ جەكە قارىم-قاتىناستارىندا، كوپ جاعدايدا الدامشى نەمەسە قالىپتان تىس ادىستەرگە سۇيەنە وتىرىپ بىرقاتار ايلا-شارعىلاردى قولدانۋ تۋرالى قىتاي تىلىندە جازىل¬عان ارناۋلى شىعارما. ونى زامانىمىزدىڭ V عاسىرىندا، قىتايدىڭ ليۋ سۋن پاتشالىعى زامانىندا  Tان داو¬تسزي  دەگەن ايگىلى گەنەرالى ەجەلگى كىتاپتارداعى قىتاي قۋلىق-سۇمدىقتارىن جيناقتاپ، ءوزىنىڭ سوعىس امالدارىن قورىتۋ ارقىلى جازىپ قالدىرعان.

«سوعىس اتاۋلىنىڭ ءبىرى عانا سوعىس، توعىزى قۋلىق» دەگەن ءسوز بار. «سوعىستا ۇيات بولمايدى» دەگەن دە پىكىر بار. «وتىز التى ايلا» كەزىندە ارناۋلى تۇردە سوعىس ءۇشىن ويلاستىرىلعان قاراڭعى امال-تاسىلدەر ەسەپتەلەدى. وندا ەتيكالىلىق، ادامگەرشىلىك ەسكەرىلمەگەن. كوبىنەسە سوعىستىڭ ماقساتى جەڭۋ ەكەن، ەندەشە جەڭىسكە الىپ بارعان كەز كەلگەن ءتاسىل دۇرىس ءتاسىل دەگەنگە نەگىزدەلگەن. ارينە، بۇل ايلا-شارعىلار قازىر تەك سوعىستا عانا قولدا¬نىلمايدى، ول كەز-كەلگەن سالادا، كۇندەلىكتى تۇرمىستا، ساياساتتا، ەكونوميكادا، ساۋدادا، سپورتتا، ادام ارالىق بايلانىستا قولدانىلادى. ءار ۇلتتىڭ وزىندىك «36 قۋلىعى» بار، تەك ىشىندەگى ەڭ جۇيەلى جانە ءونىمدىسى قىتايدىكى بولسا كەرەك. ارينە، قۋلىقتى ءبىلۋ قۋ بولۋ ءۇشىن ەمەس، ەڭ ماڭىزدىسى قۋلىققا توتەپ بەرۋ ءۇشىن، ەڭ ءبىر ءساتسىز كەزدە قيىندىقتان شىعۋ ءۇشىن، جاماندىقپەن كۇرەسۋ ءۇشىن، سول قۋلىقتاردىڭ وزىنە توتەپ بەرۋ ءۇشىن بولماق. قازىرگى الەمدەگى تەكەتىرەستەر مەن باسەكە-لەستىكتەردە، ءتىپتى قاقتىعىستاردا وسى قىتاي 36 قۋلىعىنىڭ ءىزى بايقالادى.

قىتايدىڭ وتىز التى ايلاسىنىڭ نەگىزگى مازمۇنى مەن ماعىناسى تومەندەگىدەي:

1. جەڭۋ ايلالارى

ءبىرىنشى ايلا: اسپاندى الداپ تەڭىزدەن ءوتۋ ايلاسى  – كورىنىپ تۇرىپ كورىنبەۋ، ياعني كوز ۇيرەنگەن نارسەگە ادام كۇدىكتەنبەيدى. دەمەك، كوز ۇيرەنگەندەي ۇيرەنشىكتى جال¬عان كورىنىس جاساۋ. قاراماققا اشىق بولۋ، بىراق سول اشىقتىڭ تاساسىندا جەڭىسكە اپاراتىن جابىق قۇپيا جاسىرۋ.

ەكىنشى ايلا: ءبىرىن قۇتقارىپ، ءبىرىن قورشاۋ ايلاسى – توپتاسقان جاۋدان بولشەكتەنگەن جاۋ وڭاي. دەمەك، جاۋىڭدى بولشەكتەۋ، جاۋىڭ¬دى قولداۋشىلاردان ايىرۋ ەڭ باستى ەرەجە بولۋى كەرەك. سونداي-اق الدىمەن جاۋدىڭ ءالسىز تۇستارىن تال¬قانداپ، سوسىن كۇشتى بولىكتەرىنە اۋىسۋ كەرەك. سونداي-اق سوعىس جاۋ¬دىڭ تەرريتورياسىندا بولۋى¬نا قول جەتكىزۋدىڭ وزىندىك ماڭىزى بار.

ءۇشىنشى ايلا: بىرەۋدىڭ پىشاعىن قارىزعا الىپ ادام ءولتىرۋ ايلاسى  – باسقالاردىڭ قولىمەن ادام ءولتىرۋ. ءوز كۇشىڭدى ىسىراپ ەتپەي، وزگەلەردى جاۋىڭا قارسى سالىپ، باسقالاردىڭ كۇشى ارقىلى جەڭىسكە جەتۋ.

ءتورتىنشى ايلا: جاۋدى جۇمىس ىستەتىپ دەم الۋ ايلاسى  – قاتالدىق پەن جۇمساقتىقتى الما-كەزەك قولدانىپ، جاۋدى تيتىقتاتىپ قۇرتۋ. بۇل ايلا بويىنشا قورشاۋعا تۇسكەن جاۋ قورعانامىن دەپ قۋاتىن سارقيدى، ءسويتىپ  السىرەيدى. سول ورايدا كۇشەيىپ، ىرىقسىز كۇيدى جەڭۋ كەرەك، بىراق بىردەن شابۋىل¬عا وتپەي جاۋدىڭ ءوز-وزىنەن كۇيرەۋىن كۇتۋ كەرەك. بۇل جاۋدى شارشاتىپ، ءوز قۋاتىن ارتتىرىپ جەڭىسكە جەتۋ ايلاسى ەسەپتەلەدى.

بەسىنشى ايلا: توپالاڭدا توقاش ۇرلاۋ ايلاسى  – جاۋىڭ ءبىر بالەگە ۇرىنىپ، قاتتى قيىنشىلىققا ۇشىراعاندا ورايدى قالت جىبەرمەي ماقساتىڭا جەتۋ. جىعىلعان كەزدە جۇدىرىقتاپ ۇلگىرۋ، ەس جيدىرماي سوققىلاۋ. جاۋعا ەشقاشاندا جاناشىرلىق تانىتپاۋ.

التىنشى ايلا: شىعىستان قىلاڭ بەرىپ، باتىستان سوققى بەرۋ ايلاسى  – بەتىندە كۇلىپ، قۇشاقتاپ تۇرىپ، ارقادان پىشاق ۇرۋ. وڭنان بىلاي، سولدان ولاي شىعۋ، ءسويتىپ جاۋىڭدى قايمىقتىرۋ، ەسىن شىعارۋ، الداپ تورعا ءتۇسىرۋ;

«سوعىس دەگەن – قۋلىق دەگەن. قابىلەتتى بولىپ تۇرىپ قابىلەتسىز كورىنۋىڭ كەرەك. قولدانىپ تۇرىپ قولدانباعانداي بولۋىڭ كەرەك. جاقىن تۇرىپ الىس كورىنۋىڭ كەرەك. الىس تۇرىپ جاقىن كورىنۋىڭ كەرەك». (سۋن تسزى).

2. جاۋمەن بايلانىسۋ ايلالارى

جەتىنشى ايلا: جوقتان بار جاساۋ ايلاسى  – جالعاندى راسقا اينالدىرۋ; اشىق-اشكەرە كورىنىپ، جال¬عان كورىنىس جاساپ، جاۋدىڭ كۇدىگىن ارتتىرىپ، ساسقالاقتاعان ساتتە باس سالۋ.

سەگىزىنشى ايلا: كورىنەۋ¬دە جول جاساپ، كومەسكىدە كوپىردەن ءوتۋ ايلاسى  – جاۋ¬دىڭ ىشىنە كىرىپ، الىپ، ىشىنەن ىدىراتۋ، جالعان وسەك تاراتۋ، ءبىر-بىرىنە ايداپ سالۋ.

توعىزىنشى ايلا:  قارسى جاعادا ءورتتى تاماشالاۋ ايلاسى  – ەگەر جاۋدىڭ ىشىندە الاۋىزدىق ورشىگەن كەزدە جاۋعا سوققى بەرسەڭ، ولار الاۋىزدىقتى تاستاپ، ساعان قارسى بىرىگە باستايدى. سوندىقتان الاۋىز¬دىق تۋىلعاندا ودان الىستاۋ كەرەك، سوندا الاۋىزدىق اسقىنىپ، جاۋ بىت-شىت بولادى.

ونىنشى ايلا: كۇلكىنىڭ ارتىنا پىشاق جاسىرۋ ايلاسى  – ورايى كەلمەگەن كەزدە بارىنشا اقكوڭىل، بەيشارا، اڭقاۋ، سابىرلى بولۋ، بىراق قۇپيا تۇردە بارلىق ازىرلىكتى تولاسسىز جاساۋ، جاعداي ءپىسىپ-جەتىلگەندە ارىستانداي ايباتتانىپ شىعا كەلۋ.

ون ءبىرىنشى ايلا: ءبىر اعاشتىڭ اماندىعى ءۇشىن ەكىنشى اعاشتى كەسۋ ايلاسى  – زيان¬دى، جەڭىلىستى، ساتسىزدىكتى، جاماندىقتى پايداعا اينالدىرا ءبىلۋ، جاماندىقتىڭ، زياننىڭ، ءوز قاتەلىگىڭنىڭ بويىنان جاقسىلىق پەن پايدا قاراستىرۋ.

ون ەكىنشى ايلا: ەبىڭ كەلسە ەشكى جەتەلەۋ ايلاسى  – ىلىك ىزدەۋ، ازىراق تەسىك بولسا سونىڭ كەڭەيۋىنە، ازىراق جىرتىق بولسا سونىڭ دال-دۇل بولىپ جىرتىلۋىنا قول جەتكىزۋ. جاۋدىڭ ازىراق قاتەلىگىنەن تولىق پايدالانۋ، ينە وتكەن جەردەن ءجىپ وتكىزۋ.

3. شابۋىل ايلالارى

ون ءۇشىنشى ايلا: ساباندى سابالاپ جىلاندى شوشىتۋ ايلاسى  – جاۋدى تولىق بارلاپ، باقىلاپ الماي ىسكە كىرىسپەۋ، كۇدىكتى نارسەلەردى ابايلاۋ، قاقپان باسۋدان ساقتانۋ، ءار قادامدى سەنىمدى اتتاۋ.

ون ءتورتىنشى ايلا: ولىكتى ءتىرىلتۋ ايلاسى  – پايدالىنى تىزگىندەي الماساڭ پايدالانبا (بەلىڭە كوتەرە المايتىن شوقپار بايلاما), پايداسىزدى قولدانۋعا شاماڭ كەلسە پايدالان، ەگەر پايداسىزدى تىزگىندەي بىلسەڭ، باس¬قالاردى دا تىزگىندەي بىلەسىڭ. پايداسىزدان پايدالى جاساۋدىڭ جولىن ءبىلۋ كەرەك.

ون بەسىنشى ايلا: جولبارىستى تاۋدان ءتۇسىرۋ ايلاسى  – جاۋدى ۇرەيلەندىرۋ ارقىلى وزدىگىنەن الدىڭا كەلۋىنە قول جەتكىزۋ. «قورىققانعا قوس كورىنەدى» دەگەندى تولىق كادەگە جاراتۋ. جولبارىستى تاۋىنان ايىرساڭ ونى سوعىپ الۋ وڭاي.

ون التىنشى ايلا: ۇستاۋ ءۇشىن بوساتۋ ايلاسى  – جاۋ¬دى قاشىرساڭ، وندا ونى تيتىقتاتىپ قۋ، بىراق قايتا شابۋعا ماجبۇرلەمە («قايتا شاپقان جاۋ جامان»), جاۋدىڭ قۋاتىن سارقۋعا، شارشاتۋعا تىرىس، تىرەگىن بۇز، سۇيەنىشىن قۇلات، بىراق بەرىلۋگە وراي قالدىر، ءسويتىپ بارار جەر، باسار تاۋى قالماعاندا سەنى جاقتايتىن، باعىناتىن بولادى.

ون جەتىنشى ايلا: كىرپىشكە گاۋھار ايىرباستاۋ ايلاسى  – ەبىن تاپساڭ، مىستى التىن دەپ، كىرپىشتى گاۋھار دەپ جاۋىڭدى الداۋعا بولادى.

ون سەگىزىنشى ايلا: باسشىسىن قۇرتىپ باسسىز قالدىرۋ ايلاسى  – جاۋىڭنىڭ نەگىزگى كۇشىن كۇيرەتكەندە عانا، باسشىسىن ۇستاعاندا عانا، تىرەگىن قۇلاتقاندا عانا، كۇشىن توناعاندا عانا، رۋحىن جانشىعاندا عانا جەڭدىم دەپ ەسەپتە.

4. سولاقاي ايلالار

ون توعىزىنشى ايلا: وتتى وتىننان ايىرۋ ايلاسى  – كۇشىڭ جەتپەسە، جاۋدى ەرەگىستىرمەي، جۇمساق ايلانى قولدان. جۇمساق قاتتىنى، ءالسىز كۇشتىنى جەڭەدى. بىردەن قاتتى كۇشكە سالۋ جەڭىستى قيىنداتىپ، تابىستى اۋىرلاتىپ جىبەرەدى. جاۋدىڭ نەگىزگى كۇشىمەن ايقاسپاي، ونىڭ تىرەگىمەن، سۇيەنى¬شىمەن ايقاسۋ، ازىق-تۇلىك، قازىنا-مۇلىك، قارۋ-جاراق، دوس-جاران سەكىلدىلەرىن قولعا كەلتىرۋگە، بۇلدىرۋگە كىرىسۋ.

جيىرماسىنشى ايلا: سۋدى شالپىلداتىپ بالىق ۇستاۋ ايلاسى  – جاۋدى ۇلعايت¬پاۋعا، جورگەگىندە تۇنشىقتىرۋعا، ءالسىز كەزىندە ويرانداۋعا، اسىرەسە جاۋ قالايماقان بولعاندا، ىشكى قايشىلىعى اسقىنىپ الاساپىران بولعاندا باسىپ الۋعا تىرىسۋ كەرەك. ونداي جاعدايدا ولاردىڭ ءبىر ءبۇتىن جۇيەلى قارسىلىعى بولمايدى، ءبىرىن-ءبىرى قۇرتادى.

«ءوزىڭدى دە، جاۋىڭدى دا بىردەي بىلسەڭ، جۇزدەگەن سوعىستا جەڭىلمەيسىڭ. ءوزىڭدى عانا ءبىلىپ، جاۋىڭدى بىلمەسەڭ ءبىر جەڭىپ، ءبىر جەڭىلەسىڭ. ءوزىڭدى دە، جاۋىڭدى دا بىلمەسەڭ، وندا جۇزدەگەن سوعىستا تۇگەل جەڭىلەسىڭ»  (سۋن تسزى).

جيىرما ءبىرىنشى ايلا: قابىعىڭا التىن جالاتۋ ايلاسى  – سالتاناتتى، كەرەمەت كورىنىس جاساپ جاۋدى سەسكەندىرۋگە، نازارىن باس¬قاعا اۋدارۋعا، شوشىتۋعا، ۇرەيلەندىرۋگە، وزدىگىنەن كەلىسىم جاساۋعا ءماجبۇر ەتۋگە بولادى. جاۋدى جىلتىراق نارسەمەن الداپ اپانىنان شىعارۋعا، جىلتىر نارسەلەرمەن ەسىن شىعارىپ، ساتقىندارىن ساتىپ الۋعا بولادى. ادامدار كورگەنىنە سەنەدى. كورگەنى كەرەمەت بولسا جۇرەگى سەسكەنەدى، ابىرجيدى، الاڭدايدى.

جيىرما ەكىنشى ايلا: ەسىكتى بەكىتىپ ۇرىنى قاماۋ ايلاسى  – ەگەر جاۋدى قۋعاندا وعان قاشىپ قۇتىلۋ ورايىن قالدىرساڭ، وندا ول سول ورايعا جەتۋ ءۇشىن جانىن سالىپ كۇرەسەتىن بولادى. ەگەر وعان ەش قاشىپ قۇتىلۋ جولىن قالدىرماساڭ، وندا ول ۇستالادى. سوندىقتان جاۋعا جاۋ قوسىلماسىن دەسەڭ جاۋدى قورشاپ، قاۋمالاپ، شاشاۋ شىعارماي باعىندىرۋعا تىرىسۋ كەرەك، ەگەر ويتە الساڭ وندا ونى قويا بەرە سال.

جيىرما ءۇشىنشى ايلا: الىسپەن سىيلاسىپ، جاقىنمەن شايقاسۋ ايلاسى  – جاعدايىڭ ناشار كەزدە الىسپەن، قيىنمەن ايقاسپاي، جاقىنمەن، وڭايمەن ايقاس، وڭايدى، ناشاردى جەڭسەڭ، كۇشىڭ توپتالادى. ەكى جاۋدىڭ اراسىندا بىرەۋىنە كومەك ەتۋگە ۋادە بەرسەڭ دە، ۋادەڭدى ورىنداۋعا اسىعىپ كەتپە.

جيىرما ءتورتىنشى ايلا:  باسىپ الۋ ءۇشىن كومەكتەسۋ ايلاسى  – ۇساق مەملەكەتتەردە قيىنشىلىق بولعاندا ولارعا كومەكتى اياماي بەرىپ، كومەكتەسۋ سىلتاۋىمەن ونى وزىنە قوسىپ جەپ الۋ.

5. جاۋعا جاقىنداۋ ايلالارى

جيىرما بەسىنشى ايلا: ءۇيىنىڭ دىڭگەگىن شىرىگەن اعاشقا اۋىستىرۋ ايلاسى  – جاۋدىڭ ۇيىمداسۋ ءادىسىن، جوسپار جۇيەسىن، قۇپيا ەرەجەلەرىن بۇزىپ، ءوز ەرەجەسىنە ءوزىن قايشى ەتۋ، ولاردىڭ سۇيەنگەن تىرەگىن قۇپيا اۋىستىرۋ، بۇل ولاردىڭ ءونىمدى كۇرەسۋىنە كەدەرگى كەلتىرەدى.

جيىرما التىنشى ايلا: قاراعايعا قاراپ تەرەكتى قارعاۋ ايلاسى  – قاراماققا ا بولىپ كورىنىپ، شىنتۋايتىڭدا ۆ بولىپ ءومىر ءسۇر. شىندىعىڭدى سىرتىنا شىعارا بەرمە. قۇپيا نارسەلەر ۇرەي تۋعىزادى. قۇپيالىقتىڭ ءوزى ۇلكەن كۇش. كەيدە قاتتىراق سويلەپ زارەسىن الىپ، قولداۋىن قولعا كەلتىر. لايىقتى قاتالدىق پەن قورقىتۋ بويسۇنۋعا ءماجبۇر ەتەدى.

جيىرما جەتىنشى ايلا: بايسالدى تۇردە جىندى كورىنۋ ايلاسى  – وتىرىك اۋىرعاندار ۇستالىپ قالادى، وتىرىك دىرىلدەپ-قالشىلداعاندار الداپ الادى.

جيىرما سەگىزىنشى ايلا: ءۇي توبەسىنە شىعۋشىنىڭ ساتىسىن قۇلاتۋ ايلاسى  – ەڭ ماڭىزدىسى جاۋدىڭ شابۋىلشىسىن قۇرتۋ، ارتقى ازىق-تۇلىك، قۇرال-جاراق سەكىلدى نەگىزدىك نارسەلەرىنەن ايىرۋ. نەگىزگى تىرەگىن قۇرتساڭ قال¬عانى سەنىڭ ىرقىڭدا.

جيىرما توعىزىنشى ايلا: اعاش باسىنا گۇل جايقالتۋ ايلاسى  – ءوزىڭدى جاۋىڭا كەرەمەت ەتىپ كورسەتۋىڭ كەرەك، جالعان كورىنىس جاساۋ امالى.

وتىزىنشى ايلا: قوناقتى قوجايىن ەتۋ ايلاسى  – جاۋىڭدى تورگە شىعارىپ، اقىماق ەتۋ، نەمەسە كەرىسى، جاۋدىڭ تورىنە شىعىپ جاۋدى اقىماق ەتۋ.

6. جەڭىلگەنسۋ ايلالارى

وتىز ءبىرىنشى ايلا: سۇلۋ ايەلمەن ازدىرۋ ايلاسى  – سۇلۋ ايەلمەن الداۋ، ازدىرۋ، السىرەتۋ. اسىرەسە جاۋىڭ¬نىڭ قولباسىسىن، ساردارىن سۇلۋ ايەل ارقىلى ازدىرىپ، ەكى ويلى ەتىپ، قۇپياسىن ۇرلاپ، بولشەكتەپ قۇرتۋ.

وتىز ەكىنشى ايلا: يەن قالادان قورقىتۋ ايلاسى  – قۋلىق ىستەپ جاتقانداي، قاراماققا وتە جايبىر كورىنگەنسىپ، قاراماققا قارسى جاقتى قۋلىقپەن قۇرتىپ جاتقانداي كورىنىپ، اسىرەسە كۇدىكشىلدەرگە كەرەمەت تور قۇرىپ قويعانداي ادەيى سەكەم الدىرىپ، ال شىنتۋايتىندا قارسى جاقتىڭ ۇرەيى مەن كۇدىگىن ءورشىتىپ، سول ارقىلى ولاردى ەكى ويلى ەتىپ، تيتىقتاتۋ.

وتىز ءۇشىنشى ايلا: جانسىزدى ساتىپ الۋ ايلاسى  – جانسىزدىقتى پايدالانۋ، قۇرعان تۇزاعىڭا جاۋىڭنىڭ تۇسۋىنە كومەكتەسەتىن جانسىزداردى كوپ پايدالانۋ، ءتىپتى جاۋىڭنىڭ جانسىزدارىن مول اقشاعا ساتىپ الىپ، ءتۇرلى جولدارمەن ءوزىڭ ءۇشىن جانسىز بولۋعا ماجبۇرلەپ، جاۋ¬دىڭ جوسپارىن تىعىرىققا تىرەۋ.

وتىز ءتورتىنشى ايلا: بەيشارا كورىنۋ ايلاسى  – ءوزىڭدى قيناپ، جازالاپ، بەيشارا كورىنىپ، سول ارقىلى سەنىمدىلىگىنە كىرىپ الاسىڭ دا، ارى قاراي ىشىنەن ىرەپ سويا باستايسىڭ. الدىمەن زيان شەكسەڭ دە جاقسىلىق جاساۋعا تىرىساسىڭ. تاسىڭ ورگە دومالاپ العان سوڭ ەندى شىن سىرىڭدى پاش ەتىپ، پايدا بەرەتىن جاماندىق جاساۋعا كىرىسەسىڭ.

وتىز بەسىنشى ايلا: مىڭ سان ايلانى ءوزارا توعىستىرۋ ايلاسى  – ءبىر ءتۇرلى قۋلىقتى ەمەس، ءار الۋان قۋلىقتاردى قاتار، الماستىرىپ، ەركىن قولدانۋ. قۋلىعىڭ پيازداي قابات-قابات بول¬عاندا عانا جەڭىسكە جەتەسىڭ. تەك ءبىر ءتۇرلى قۋلىقپەن شەكتەلۋ ەشقايدا اپارمايدى.

وتىز التىنشى ايلا: تۇك شىقپاسا قاشىپ قۇتىل ايلاسى  – ءبارىبىر جەڭە المايتىنىڭ بەلگىلى بولعاندا شەگىنۋ، بوي تاسالاۋ، بۇكىل قوسىندى ساقتاپ قالۋ ءۇشىن جول بەرۋ كەرەك. دەگەنمەن كەيدە قاشۋدىڭ ءوزىن قۋلىققا اينالدىرۋعا بولادى. مىسالى، وتىرىك شەگىنىپ، جاۋدى قۋالاتىپ،  جاۋ قۋالاپ شارشاعاندا،  نەگىزگى قوسىننان الشاقتاعاندا، جەڭىسىنە ماسايراعاندا، كەۋدەسىن ۇرىپ كەكىرەيگەندە، ساۋىت-سايمانىن شەشكەندە، قايسارلىعىن السىرەتكەندە، سەرگەكتىگىن جوعالتقاندا قايتا تاپ بەرىپ تارپا باس سالۋ.

...جالپى، بۇل ايلا-تاسىلدەر تۋرالى باتىستىڭ تالاي عالىمدارى ەڭبەكتەر جازىپتى. «ستراتاگەما» دەپ اتاپ، باتىس پەن شىعىستىڭ ستراتەگيالىق ايلا-شارعىلارىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىن، ءبىر-بىرىمەن سالىستىرمالى تۇردەگى ارتىقشىلىق-كەمشىلىكتەرىن تالداپ كورسەتكەن ەكەن. وقىپ-بىلەمىن دەگەن تالاپكەرلەر بۇل جونىندەگى ماتەريالداردى عالامتوردان تابۋىنا بولادى.

دايىنداعان – ت. تۇران

Abai.kz