قازاقستاننىڭ اقپارات جانە كوممۋنيكاتسيالار ءمينيسترى داۋرەن اسكەربەكۇلى اباەۆ «قازاقپارات» تىلشىسىنە سۇحبات بەرىپتى. وندا دەنيس تەننىڭ ءولىمىن تەرگەۋگە قاتىستى پوليتسيا جۇمىسىنا جانە وسى قايعىلى وقيعادان كەيىن قوعامدا تۋىنداعان رەزونانسقا قاتىسى ءوزى كوزقاراسىمەن بولىسكەن ەكەن. اتالعان سۇحباتتى ءبىز دە جاريالاعاندى ءجون كوردىك.

- ساۋالدارىمىزعا جاۋاپ بەرۋگە كەلىسىم بەرگەنىڭىز ءۇشىن ريزاشىلىعىمىزدى بىلدىرەمىز. ال ءبىز وزىڭىزبەن بۇگىندە ءاربىر ازاماتتى تولعاندىراتىن ەلىمىزدەگى قۇقىقتىق ءتارتىپتى قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەسىن تالقىلاعىمىز كەلەدى. بۇل ماسەلە اسىرەسە داڭقتى مانەرلەپ سىرعاناۋشى دەنيس تەننىڭ قايعىلى قازاسىنان كەيىن وزەكتى بولا ءتۇستى. بيلىك  پەن قوعامنىڭ اراسىنداعى كوممۋنيكاتسياعا جاۋاپ بەرەتىن مينيستر رەتىندە مىنانى ايتىڭىزشى، ىشكى ىستەر مينيسترلىگى توسىن جاعدايلاردا رەسمي مالىمدەمە جاساۋدا نەلىكتەن ۇنەمى كەش قالىپ جاتادى؟

- ەڭ الدىمەن مىنانى ايتقىم كەلەدى، دەنيس تەن ولىمىنە قاتىستى جاعدايدا ءىىم جەدەل تارتىپپەن تىلشىلەرگە ەڭ وزەكتى اقپاراتتاردى ۇسىندى.

ال سول اقپاراتتى تەكسەرۋگە ءبىراز ۋاقىتتىڭ كەتەتىندىگى باسقا ماسەلە. ءتىپتى ەڭ شۇعىل جاعدايدىڭ وزىندە دە مەملەكەتتىك ورگان ولاردى سايكەسىنشە تەكسەرۋدەن وتپەستەن فاكتىلەرىن جاريا ەتۋگە قۇقىعى جوق.

بۇعان قوسا، قىلمىستىق-پروتسەستىك كودەكسكە سايكەس سوتقا دەيىنگى تەرگەۋ مالىمەتتەرىن جاريا ەتۋگە بولمايدى. ول پروكۋروردىڭ كەلىسىمىمەن رۇقسات ەتىلگەن كولەمدە عانا جاريا ەتۋگە بەرىلەدى.

دەگەنمەن، تاعى دا قايتالاپ ايتامىن، بۇل جولى اقپاراتتىق ۆاكۋم تۋىنداعان جوق، قوعامنان ەشتەڭە دە بۇگىلىپ قالمادى.

- قوعامدا مينيستر قاسىموۆتى وتستاۆقا شاقىرۋشىلار جيىلەپ بارادى. وسى ماسەلەگە قاتىستى نە ايتار ەدىڭىز؟

- وزدەرىڭىز دە بىلەسىزدەر، ەلىمىزدىڭ ەڭ تانىمال، ميلليونداردىڭ سۇيىكتى سپورتشىسىنىڭ ءولىمى قوعامىمىزدى كۇيزەلتتى. بۇعان قوسا، بۇل قايعىلى جاي ەلىمىزدىڭ قۇقىقتىق ءتارتىبىن قامتاماسىز ەتۋ بولىگىندەگى بىرقاتار كۇردەلى پروبلەمالاردىڭ بەتىن اشتى. وسىنداي جاعدايدا جاپپاي ەموتسيونالدى كۇيزەلىستىڭ ورىن الۋى، كوپتەگەن ازاماتتاردىڭ مۇنداي تالاپ قويۋى تاڭ قالارلىق جايت ەمەس.

دەگەنمەن، ەموتسيا ەش ۋاقىتتا تا ءتيىمدى شەشىمدەردىڭ، بۇعان قوسا كادرلىق ماسەلەلەردىڭ وداقتاسى بولعان ەمەس. ءبىز مۇنى ءتۇسىنۋىمىز قاجەت.

قالمۇحانبەت قاسىموۆ  - جۇمىس تاجىريبەسى وتە مول ءوز ءىسىنىڭ ۇلكەن كاسىبي  كادرلىق پوليتسەيى.

بارلىق سىني پىكىرلەرگە قاراماستان ونىڭ باسشىلىعى بارىسىندا قۇقىقتىق ءتارتىپتى قامتاماسىز ەتۋ سالاسىندا قىلمىستاردىڭ اشىلۋى، كريمينوگەندىك احۋالدىڭ تومەندەۋى بولىگىندە بايىپتى ناتيجەلەرگە قول جەتكىزىلدى.

ءدال وسىنى الماتى قالالىق ءىىد باستىعىنا قاتىستى دا ايتا الامىن. الماتى قالالىق ىشكى ىستەر دەپارتامەنتىنىڭ باستىعى سەرىك كۇدەباەۆ قاۋىپتى قىلمىسكەرلەردى ۇستاۋمەن بايلانىستى پوليتسيا وپەراتسيالارىنا ءوزى دە قاتىسادى.

تەننىڭ ولىمىنە قاتىستى جاعدايدا دا كۇدەباەۆ قىلمىسكەرلەردى ۇستاۋ وپەراتسيالارىنا جەكە ءوزى قاتىستى. بۇل ءىستى اشۋعا تاۋلىككە جەتپەس ۋاقىت قانا قاجەت بولدى. دەمەك، قالاي دەسەك تە بۇل پوليتسيانىڭ قولىنان كەلەدى جانە ولار جۇمىس ىستەي الادى.

باق-تا پوليتسيا قىزمەتكەرلەرىنىڭ كاسىبي شەبەرلىكتەرىنىڭ تومەن دەڭگەيى تۋرالى ماقالا جاريالاندى. جەكەلەگەن جاعدايلاردا ول سولاي بولۋى دا مۇمكىن. الايدا، ءوز ىسىنە بەرىلگەن، قوعامىمىزدىڭ ءال-اۋقاتى مەن تىنىشتىعى ءۇشىن جانىن قۇربان ەتۋگە دايىن قىزمەتكەرلەر دە بار. ءبىز نەلىكتەن ولار جايىندا ءتىس جارمايمىز؟ بارلىعىن ءبىر ولشەممەن قاراپ، جاپپاي بۇلىنشىلىك جايىندا ايتۋعا بولمايدى. مۇنىڭ اۋىلى تىم الىس.

- باق-تا الماتى «مادەني» استانادان «قىلمىستىق» شاھارعا اينالدى دەگەن پىكىرلەر دە قىلاڭ بەرگەن ەدى...

- ەسىڭىزدە بولسا، جاڭا قىلمىستىق-پروتسەستىك كودەكس قابىلدانعاننان كەيىن قىلمىس سىندى بارلىق قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى بۇكىل دابىلدىڭ تىركەلۋى كوزدەلگەن ەدى. قالاداعى قىلمىس دەڭگەيى 10 پايىزعا تومەندەپ، ولاردىڭ اشىلۋى جاقسارا تۇستە. بۇعان قوسا، كىسى ءولتىرۋ، قاراقشىلىق، توناۋ، كولىك ۇرلاۋ سىندى اۋىر قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردىڭ كورسەتكىشى ايتارلىقتاي تومەندەدى.

جانە دە وسى كەزەڭدە الماتىعا قوسىمشا اكىمشىلىك-اۋماقتىق بىرلىكتىڭ قوسىلعانىن جانە ىشكى كوشى-قوننىڭ جوعارى ديناميكاسى بايقالعانىن ەستەن شىعارماۋىمىز قاجەت. ويتكەنى، وڭتۇستىك استانا رەسپۋبليكاداعى ەڭ باستى ەكونوميكالىق ورتالىقتاردىڭ ءبىرى بولىپ قالادى.

ءدال وسى الماتى كوشەلەرى مەن اۋدانداردى سىرتقى باقىلاۋ كامەرالارمەن جابدىقتاۋدا ەڭ جوعارى قارقىنعا يە بولىپ وتىر. ارينە، پوليتسيا ءبارىن بيلەپ-توستەۋشى ەمەس، بىراق، ءبىز قىلمىستىق حاوستا ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز دەۋ دە ادىلەتسىز.

- د.تەننىڭ ولىمىنە قاتىستى ىسكە ارنالعان كەشەگى بريفينگتە ق.قاسىموۆ نەلىكتەن ءوزى شىعىپ، جۋرناليستەر الدىندا سويلەمەدى؟

- بۇل ساۋالعا جاۋاپ بەرىلدى عوي. ىشكى ىستەر ۆيتسە-ءمينيسترى راشيد جاقىپوۆتىڭ اتاپ وتۋىنشە، ءىىم باسشىسى قىزمەتتىك ءىس-ساپاردا ءجۇر.

دەگەنمەن، ءباسپاسوز ءماسليحاتى بارىسىندا تۋىنداعان بارلىق ساۋالعا ءىىم وكىلى جان-جاقتى تۇسىنىكتەمە بەردى. ءوز تاراپىمنان قوسارىم، قالمۇحانبەت قاسىموۆ ورىن الىپ جاتقان جايتتار تۋرالى اقپاراتتاردى بىلەدى جانە احۋالدى ءوز باقىلاۋىندا ۇستاپ وتىر.

- ادەپ تۇرعىسىنان الىپ قاراعاندا، ءسىز ءىىم سپورتشىنىڭ ءولىمى ءۇشىن كەشىرىم سۇراۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيسىز بە؟

- دەنيس تەننىڭ ءولىمى - بۇل قازاقستان ءۇشىن ۇلكەن تراگەديا. ورىن العان جايتقا بايلانىستى ادامگەرشىلىك جاۋاپكەرشىلىك پەن اۋىر قازا قايعىسىن ءبىزدىڭ ارقايسىمىز دا سەزىنەمىز. بۇل قوعامدىق رەاكتسيادان-اق انىق بايقالادى. ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنە جاريا تۇردە كەشىرىم تالاپ ەتۋدىڭ قانشالىقتى ادىلەتتى ەكەندىگىن ايتۋ قيىن. دەگەنمەن، ىشكى ىستەر ۆيتسە-ءمينيسترى راشيد جاقىپوۆتىڭ كەشىرىم سۇراۋ ماسەلەسى زاڭدىق تۇرعىدان تىسقارى جاتىر دەگەن پىكىرىمەن كەلىسەمىن.

ءوزىڭىز دە بىلەتىندەي، قازىرگى ۋاقىتتا الماتى قالالىق ءىىد جۇمىسىنا قىزمەتتىك تەكسەرۋ ءجۇرىپ جاتىر. تەكسەرىس قورىتىندىسىنا قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ جاۋاپكەرشىلىگى بەكىتىلەتىن بولسا، وندا قاجەتتى شارالاردىڭ قابىلداناتىندىعىنا سەنىمدىمىن. سوندىقتان دا ونىڭ ناتيجەلەرىن كۇتەيىك.

- قازاقستاندىقتارعا تراۆماتيكالىق جانە قىسقا وقپاندى قارۋ ۇستاۋعا رۇقسات بەرۋدى قولدايسىز با؟

- ەڭ الدىمەن مۇنداي زاتتاردى زاڭداستىرۋ ءۇشىن قارۋ اسىنۋدىڭ جوعارى مادەنيەتى قاجەت ەكەندىگىن باسا ايتقىم كەلەدى. بۇعان قوسا، قارۋدى ەركىن الىپ ءجۇرۋ قىلمىس دەڭگەيىنىڭ تومەندەۋىنە الىپ كەلەرىنە ەشقانداي كەپىل دە جوق.

كوپتەگەن ەلدە، اسىرەسە قۇراما شتاتتاردا وسى ماسەلە توڭىرەگىندە ورىن العان قايعىلى جايتتار از ەمەس. وتكەن جىلى لاس-ۆەگاستا ورىن العان ەڭ قايعىلى وقيعالاردىڭ ءبىرىن ەسكە الىڭىزدار. سول كەزدە جاپپاي وق اتۋ بارىسىندا 59 ادام ءولىپ، جاراقات العانداردىڭ سانى 500-دەن اسىپ جىعىلدى. دەمەك، بۇل رەتتە ەڭ الدىمەن مۇنداي زاتتارعا قوعامنىڭ دايىندىعى ماسەلەسىن العا قويعان ءجون.

ال ەندى تولىقتاي ايتار بولساق، وكىنىشكە وراي ءبىز ەڭ تەرىس ستسەناريلەردەن ەش ۋاقىتتا دا ساقتاندىرىلماعانبىز. وسىدان بىرنەشە كۇن بۇرىن عانا تورونتودا، قالانىڭ ادام كوپ جۇرەتىن كوشەلەرىنىڭ بىرىندە جۇيكە اۋرۋىنا شالدىققان قىلمىسكەرلەر ءوتىپ بارا جاتقاندارعا وق جاۋدىرعان. سونىڭ سالدارىنان ەكى ادام قازا تاۋىپ، ونداعان ادام جاراقات الدى.

مۇنداي جاعدايلاردان دۇرىس ساباق الىپ، پروبلەمالى ماسەلەلەردى جۇيەلى شەشۋ عانا قالىپ وتىر.

- سۇحبات بەرگەنىڭىز ءۇشىن ريزاشىلىق بىلدىرەمىز!

Abai.kz