ءبىر جارىم ميلليارد تۇرعىنى بار قىتايدا توپ جارىپ شىققان باۋىرىمىز قانات يسلام كۇنى كەشە رەسمي تۇردە قازاق ەلىنىڭ ازاماتى اتاندى. ءبىز وسىعان وراي قاناتتى اڭگىمەگە تارتقان ەدىك.

- قانات، اتاجۇرتىڭىزعا كەلگەنىڭىزگە ءبىراز ۋاقىت بولدى. ەل ىشىندە جانىڭىز قابىلداي الماي جۇرگەن جايتتارمەن بەتپە-بەت قالعان كەزدەرىڭىز بولدى ما؟

- ءسىز ايتپاقشى، قازاقتىڭ ىشكى يىرىمىنە تەرەڭ بويلاپ ۇلگەرگەنىم جوق. ءوزىمنىڭ ورتامدا جانە وزىمە تيەسىلى مىندەتتەردى اتقارىپ ءجۇرمىن. ال باسەكەلەستىك، كورە الماۋشىلىق بارلىق قوعامعا ءتان، ءتىپتى تابيعي قۇبىلىس دەسە دە بولادى. ۋاقىت ءبارىن ءوز ورنىنا قويادى.

- ءسىز قىتاي جەرىندە تانىمال سپورتشى رەتىندە قالىپتاستىڭىز. سپورت مەكتەبىنەن ءتالىم الدىڭىز. قىتايدىڭ سپورت مەكتەبىنەن نە ۇيرەنۋگە بولادى؟

ءبىر جارىم ميلليارد تۇرعىنى بار قىتايدا توپ جارىپ شىققان باۋىرىمىز قانات يسلام كۇنى كەشە رەسمي تۇردە قازاق ەلىنىڭ ازاماتى اتاندى. ءبىز وسىعان وراي قاناتتى اڭگىمەگە تارتقان ەدىك.

- قانات، اتاجۇرتىڭىزعا كەلگەنىڭىزگە ءبىراز ۋاقىت بولدى. ەل ىشىندە جانىڭىز قابىلداي الماي جۇرگەن جايتتارمەن بەتپە-بەت قالعان كەزدەرىڭىز بولدى ما؟

- ءسىز ايتپاقشى، قازاقتىڭ ىشكى يىرىمىنە تەرەڭ بويلاپ ۇلگەرگەنىم جوق. ءوزىمنىڭ ورتامدا جانە وزىمە تيەسىلى مىندەتتەردى اتقارىپ ءجۇرمىن. ال باسەكەلەستىك، كورە الماۋشىلىق بارلىق قوعامعا ءتان، ءتىپتى تابيعي قۇبىلىس دەسە دە بولادى. ۋاقىت ءبارىن ءوز ورنىنا قويادى.

- ءسىز قىتاي جەرىندە تانىمال سپورتشى رەتىندە قالىپتاستىڭىز. سپورت مەكتەبىنەن ءتالىم الدىڭىز. قىتايدىڭ سپورت مەكتەبىنەن نە ۇيرەنۋگە بولادى؟

- قىتاي سپورتى سوڭعى جىلدارى جەدەل قارقىنمەن دامي باستادى. ءتىپتى «توپ جارىپ شىعادى-اۋ» دەپ، قامقورلىققا العان سپورتشىلارىنىڭ ارقايسىسىنىڭ سوڭىندا بەس-التى مامان جۇرەدى. ءبىرى - دارىگەر، ءبىرى - جاتتىقتىرۋشى، ءبىرى - پسيحولوگ. سول مامانداردىڭ ءوزىن دامىعان ەلدەردە دايىندايدى. سپورتشىنىڭ ىشەتىن تاماعى مەن دەنساۋلىعى دا دارىگەرلەردىڭ باقىلاۋىندا تۇرادى. كۇندەلىكتى تاماق ءمازىرى زەرتحانالىق تەكسەرۋلەردىڭ قورىتىندىسى بويىنشا دايىندالادى. كەي كەزدە تاماق جەگەنىڭدى نەمەسە تابەتىڭنىڭ اشىلىپ تۇرعانىن سەزبەي دە قالاسىڭ. ال قىتايلىق وليمپيادا چەمپيوندارىنىڭ ەڭ جاسى - 25, ال ەگدەسى - 40 جاس. ارالارىندا ءۇش-ءتورت وليمپياداعا قاتىسقاندارى دا بار. بۇل دا ويلانارلىق جاعداي. چەمپيوننىڭ باعى ونىڭ جاسىمەن ەمەس، قارىم-قابىلەتى، بىلەك كۇشىمەن انىقتالادى. ال قازاقستاندا 30 جاستىڭ ءوزى - ۇلكەن سپورت ءۇشىن زەينەت جاسى. الەمدىك دەڭگەيدەگى چەمپيونداردىڭ ءوزى 25-تەن كەيىن ءوزىن «زەينەتكەرلەردىڭ» قاتارىنا قوسۋعا اسىعادى. ال 25 جاس - سپورتشىنىڭ ناعىز بابىنا كەلگەن شاعى. دەمەك، ءدۇبىرلى جارىستارعا ۇكىلەپ قوسقان وعلاننىڭ مۇمكىندىگىن 25 جاسقا دەيىن پايدالانادى دا كەيىنگى تاعدىرىن اللاعا اماناتتايدى.

- «قىتايدىڭ ۇلكەن سپورت مەكتەبىندە پسيحولوگيالىق ترەنينگتەردىڭ ورنى ەرەكشە» دەگەن پىكىر ءجيى ايتىلادى. وسىعان الىپ-قوسارىڭىز بار ما؟

- ول راس. سول ءادىستىڭ ءوزى مەملەكەتتىك مۇددەگە نەگىزدەلگەن. قىتاي سپورتشىسى ءۇشىن ماتەريالدىق جاعداي - ەكىنشى كەزەكتە. باستى ۇستانىم - ۇلتتىق-مەملەكەتتىك رۋح. ال سپورتشى قول جەتكەن جەڭىسى ءۇشىن الدىمەن مەملەكەتىنە قارىزدار دەگەن تۇسىنىك سپورت مەكتەبىنىڭ تابالدىرىعىن اتتاعان كۇننەن باستاپ الدىڭنان شىعادى.

- ەلگە كەلدىڭىز. سپورتشىلارىمىزدىڭ ماتەريالدىق جاعدايىن ءسىز تۋىپ-وسكەن ەلمەن سالىستىرۋعا بولمايدى. وكىنىپ جۇرگەن جوقسىز با؟

- نەگە وكىنەيىن. «شاڭىراعىمنىڭ تۋىن اتامەكەنىمدە جەلبىرەتەيىن» دەگەن ارمان بالا جاسىمنان قيالىما قانات بىتىرگەن. ءبىز - ەندى عانا 20-عا كەلگەن جاس مەملەكەتپىز. تاۋەلسىزدىك تاريحىنداعى قول جەتكەن ناتيجە دە جامان ەمەس. ءبىزدىڭ سپورتشىلارىمىز ماتەريالدىق تۇرعىدا كوشتەن قالىپ جاتىر دەپ ايتا المايمىن. الەمدىك دەڭگەيدەگى جارىستاردان جۇلدەمەن ورالعان ارىپتەستەرىم ەلدىڭ ىقىلاسىنان كوپكە دەيىن ەس جيا الماي قالاتىنىن كوزىمىز كورىپ ءجۇر. سىرت كوزگە شوۋ بولىپ كورىنەتىن ستسەناريلەردىڭ كەيبىرىن ءتىپتى قابىلداي دا المايمىن. سول قارجىنىڭ ءبىراز بولىگى جەكە دارىگەرىن شەتەلدە وقىتۋعا نەمەسە ونىڭ كۇندەلىكتى اس مازىرىنە جۇمسالسا ەكەن دەيمىن. سەبەبى مەن تۋىپ-وسكەن ەل سپورتشىلارىنا ءدال بىزدەگىدەي بوساڭسۋعا مۇمكىندىك بەرمەيدى. ولاردىڭ ەلگە ورالعانىن كوپشىلىك سەزبەي دە قالادى. ولار ەلدىڭ ماراپاتىنا ەمەس، «كەلەسى جارىستارعا دايىندىق ەلگە كەلگەن سوڭ ەمەس، ەلىڭنىڭ ءان-ۇرانىنا كۇللى الەمدى مويىنسۇندىرىپ تۇرعان ساتتەن باستالادى» دەگەن قاعيداعا باس ۇرادى.

- مۇمكىن، بۇل دا ۋاقىتشا قۇبىلىس شىعار. ءتورت جىلدا ءبىر-اق رەت كەلەتىن جازعى وليمپياداداعى التىندارىمىز دا، ناعىز بابىنداعى چەمپيوندارىمىز دا ساۋساقپەن سانارلىق قانا.

- مەن دە سولاي دەپ ويلايمىن. ءبىز - بار-جوعى 16 ميلليونبىز. كۇنى ەرتەڭ باسىمىز كوبەيسە، چەمپيوندارىمىزدىڭ دا قاتارى كوبەيەتىن شىعار.

- اماندىق بولسا، كەلەر جىلى لوندون وليمپياداسىنا قاتىساتىن شىعارسىز؟

- مەنى ەلگە جەتەلەگەن ارمان دا سول! 2004 -2008 جىلدارى قىتاي ەلىنىڭ اتىنان شىقتىم. تورتكۇل دۇنيەنىڭ نازارىن اۋدارعان جارىسقا قازاق ەلىنىڭ تۋىنىڭ استىندا شىقسام دەيمىن.

- باقىت سارسەكباەۆپەن ۇلكەن رينگتە ءۇش رەت قولعاپ ءتۇيىستىرىپسىز. الەم جۇرتى ەكى ەلدىڭ اتىنان شىققان ەكى قازاقتىڭ ونەرىن تاماشالادى. سول كەزدە «قانى ءبىر - اعام. جول بەرەيىن» دەگەن وي بولعان جوق پا سىزدە؟

- جوق. كۇندەلىكتى ومىردە باقىت اعامنىڭ الدىن كەسىپ وتكەن ەمەسپىن. ال رينگتىڭ اتى - رينگ. مەنىڭ ارتىمدا الىپ مەملەكەت تۇردى. دەمەك، شەگىنۋگە ورىن جوق.

- قىتايدا تانىلماي جانە تانىلا الماي جۇرگەن قازاق جاستارى جەتەدى. ولار ءسىز باستاعان «ۇلى كوشتىڭ» سوڭىنان ىلەسىپ كەتۋگە دايىن تۇرعان شىعار...

- قىتايدا رەسمي ەمەس دەرەك بويىنشا 2 ميلليونعا جۋىق قازاق بار. بولاشاعىنان ءۇمىت كۇتەتىن ىنىلەرىم كوپ. تالانتتى جاستاردى ەلگە تارتىپ، ەكى ەل اراسىندا التىن كوپىر بولعىم كەلەدى.

- قىتايلىق ولشەممەن سالىستىرعاندا قازاقتار سانى از ۇلتتىڭ قاتارىندا. سانى كوپ، مەملەكەتتىڭ اتاۋىن يەلەنگەن ۇلت وكىلدەرى «ءوزى شىققان توبەم بيىك بولسا ەكەن» دەيدى. ءسىز وليمپيادالىق توپقا قالاي ءىلىندىڭىز؟

- مەن 2007 جىلدان باستاپ قازاقستاندىق جاتتىقتىرۋشىلارمەن بايلانىسىمدى ۇزبەدىم. ەلگە ءجيى كەلىپ تۇردىم. قىتاي ارەناسىندا دا كىشىگىرىم جەڭىستەرىممەن تانىلىپ ۇلگەردىم. اللانىڭ قالاۋى سولاي بولعان شىعار.

- وليمپيادا جۇلدەگەرى قانات يسلامنىڭ تاڭداۋى الماتىلىق ارۋعا ءتۇستى. بۇل جايت ارعى جاقتا قالعان قازاق ارۋلارىن قاتتى رەنجىتىپ قويعان جوق پا؟

- جوق. بىرەۋمەن ءسوز بايلاسىپ، سىرعا تاعۋعا مۇمكىندىك تە بولمادى. 4 جىلدان بەرى ەكى ەلدىڭ اراسىندا ءجۇرمىن. جۇرەگىمدى اتامەكەندەگى ارۋعا ساقتادىم.

- اڭگىمەڭىزگە راقمەت!

سۇحباتتاسقان - گۇلبارشىن ايتجانباي

«ايقىن» گازەتى