قازاقستان ءوز ازاماتتارىنىڭ قۇقى مەن ەركىندىگىن توتاليتارلىق سەكتالاردان قورعاي الماي وتىرعان ەلدەردىڭ ساناتىندا. اسىرەسە، ەلىمىزدەگى ىرىتكى سالۋشى ءدىني بىرلەستىكتەردىڭ ىشىندە «سايەنتولوگيا شىركەۋىنىڭ»، سونداي-اق ديانەتيكا ورتالىعى، «ناركونون»، «كريمينون»، «حاببارد-كوللەدج»، «رۋبيكون» سياقتى ۇيىمداردىڭ ىقپالى وتە كۇشتى. كوپتەگەن قاراپايىم ازاماتتاردىڭ باسىنا تۇسكەن تراگەديالىق جايتتارعا، سونداي-اق مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ ءوزى سايەنتولوگتاردىڭ شابۋىلىنا ۇشىراپ جاتقاندىعىنا قاراپ، وسىنى مويىنداماسقا لاج جوق.
قازىر الەمنىڭ كوپتەگەن ەلدەرىندە سايەنتولوگيانى ناسيحاتتاۋعا زاڭ جۇزىندە تىيىم سالىنعان. سەبەبى، اتالعان ۇيىمنىڭ ارەكەتى جەكە تۇلعالارعا، ولاردىڭ وتباسىنا، قوعامعا، اقىر سوڭىندا مەملەكەتتىڭ تۇتاستىعىنا قاۋىپ توندىرەتىندىگىن وزگە مەملەكەتتەر جەتە ءتۇسىنىپ وتىر. سايەنتولوگتار تۇپكى كوزدەگەن ماقساتى — ءتۇرلى ايلا-شارعىلاردى قولدانا وتىرىپ، ەلدىڭ اسا ماڭىزدى ەكونوميكالىق سالالارىن ءوز قولدارىنا الۋ، مەملەكەتتىڭ ساياساتىنا ىقپال ەتۋ. وكىنىشكە قاراي، كۇنى بۇگىنگە دەيىن قازاقستاندا اتالعان توتاليتارلىق باعىتتاعى سەكتانىڭ تارالۋىنا زاڭ جۇزىندە توسقاۋىل قويىلماي كەلەدى.

قازاقستان ءوز ازاماتتارىنىڭ قۇقى مەن ەركىندىگىن توتاليتارلىق سەكتالاردان قورعاي الماي وتىرعان ەلدەردىڭ ساناتىندا. اسىرەسە، ەلىمىزدەگى ىرىتكى سالۋشى ءدىني بىرلەستىكتەردىڭ ىشىندە «سايەنتولوگيا شىركەۋىنىڭ»، سونداي-اق ديانەتيكا ورتالىعى، «ناركونون»، «كريمينون»، «حاببارد-كوللەدج»، «رۋبيكون» سياقتى ۇيىمداردىڭ ىقپالى وتە كۇشتى. كوپتەگەن قاراپايىم ازاماتتاردىڭ باسىنا تۇسكەن تراگەديالىق جايتتارعا، سونداي-اق مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ ءوزى سايەنتولوگتاردىڭ شابۋىلىنا ۇشىراپ جاتقاندىعىنا قاراپ، وسىنى مويىنداماسقا لاج جوق.
قازىر الەمنىڭ كوپتەگەن ەلدەرىندە سايەنتولوگيانى ناسيحاتتاۋعا زاڭ جۇزىندە تىيىم سالىنعان. سەبەبى، اتالعان ۇيىمنىڭ ارەكەتى جەكە تۇلعالارعا، ولاردىڭ وتباسىنا، قوعامعا، اقىر سوڭىندا مەملەكەتتىڭ تۇتاستىعىنا قاۋىپ توندىرەتىندىگىن وزگە مەملەكەتتەر جەتە ءتۇسىنىپ وتىر. سايەنتولوگتار تۇپكى كوزدەگەن ماقساتى — ءتۇرلى ايلا-شارعىلاردى قولدانا وتىرىپ، ەلدىڭ اسا ماڭىزدى ەكونوميكالىق سالالارىن ءوز قولدارىنا الۋ، مەملەكەتتىڭ ساياساتىنا ىقپال ەتۋ. وكىنىشكە قاراي، كۇنى بۇگىنگە دەيىن قازاقستاندا اتالعان توتاليتارلىق باعىتتاعى سەكتانىڭ تارالۋىنا زاڭ جۇزىندە توسقاۋىل قويىلماي كەلەدى.
سايەنتولوگيانىڭ باسقا توتاليتارلىق سەكتالاردان ءبىر ەرەكشەلىگى، ول ءوز مۇشەلەرىنەن بۇرىنعى قالىپتى تىنىس-تىرشىلىگىنەن مۇلدەم باس تارتۋدى تالاپ ەتپەيدى. ياعني، «جاس» سا-يەنتولوگتار ءسىز بەن ءبىز سياقتى بۇرىنعىسىنشا مەشىتكە نەمەسە پروۆوسلاۆتىق شىركەۋگە بارىپ، قۇدايعا قۇلشىلىق ەتىپ جۇرە بەرەدى. ونىڭ ىشكى جان-دۇنيەسىندە ءجۇرىپ جاتقان بۋىرقانىستاردى دا ەشكىم بايقاماۋى مۇمكىن. الايدا، بەلگىلى ءبىر ۋاقىت وتكەن سوڭ، «ەكى كەمەنىڭ قۇيرىعىن ۇستاپ جۇرگەن» الگىندەي ازاماتتار پسيحيكالىق اۋىتقۋشىلىقتارعا دۋشار بولىپ، ءوزىنىڭ كىم ەكەنىن، قانداي ءدىندى ۇستاناتىنىن تۇسىنۋدەن قالادى. سايەنتولوگتاردىڭ ايتقانىنا كونىپ، ايداعانىنا جۇرەتىن جاندى ويىنشىققا اينالادى.
ليۋدميلا بەردىشەۆانىڭ وتباسى – سايەنتولوگتاردىڭ الداۋ-ارباۋىنان زارداپ شەككەندەردىڭ ءبىرى. بالاسى جوعارى وقۋ ورنىنا تۇسكەندە قۋانىشتان كوڭىلى تاسىعان ليۋدميلا الماتىداعى «اكادەمكنيگا» اتتى كىتاپ دۇكەنىنەن «ديانەتيكا — رۋحاني ساۋلىق ءىلىمى» اتتى كىتاپتى ساتىپ الىپ، ۇلىنا سىيعا تارتقان. سوسىن وعان ديانەتيكا كۋرسىنا بارۋعا كەڭەس بەردى. الايدا، بايعۇس انا وسى ورتالىقتىڭ قىرسىعىنان وتباسىنىڭ شىرقى بۇزىلاتىنىن بىلگەن جوق ەدى. كۋرسقا بارىپ ءجۇرىپ سايەنتولوگ «اعايلاردىڭ» جەتەگىندە كەتكەن ۇلى كەيىن ءوزى ۇزدىك وقيتىن وقۋ ورنىن ورتا جولدان تاستاپ كەتتى. وتباسىنىڭ مۇشەلەرىمەن ارالاسۋدان باس تارتىپ، ءوز بەتىنشە توماعا-تۇيىق كۇيگە ءتۇستى. قازىر ۇلى ءۇشىن اتا-اناسى جوققا ءتان، ولاردى كوزگە ىلمەيدى. ۇلىنان ماڭگىلىككە ايىرىلىپ قالۋدان قورىققان ليۋدميلا اناتولەۆنا 1997 جىلدان بەرگى ارالىقتا پروكۋراتۋراعا دا، قارجى پوليتسياسىنا دا، سوت ورگاندارىنا دا شاعىمدانۋدان شارشادى. الايدا، ءتيىستى مەكەمەلەردىڭ بىردە-بىرىنەن قولداۋ تاپپاعان سوڭ، مەملەكەت باسشىسىنا جۇگىنۋدەن وزگە امالى قالماي وتىر.
ناتاليا گۋروۆا ەسىمدى سايەنتولوگيانىڭ كەزەكتى قۇرباندارىنىڭ ءبىرى قۇرىلىس كومپانياسىنا قىزمەتكەرلەردى ىرىكتەۋ جونىندەگى مەنەدجەر بولىپ ورنالاسادى. اتالعان كومپانيا توتاليتارلىق سەكتانىڭ قولشوقپارى ەكەندىگىنەن ول بەيحابار ەدى. ءوزىنىڭ ايتۋىنشا، قۇرىلىس كومپانياسى قىزمەتكەرلەردى جۇمىسقا قابىلدايمىز دەگەن جەلەۋمەن، جۇمىس ىزدەگەن جانداردى الداۋ-ارباۋ ارقىلى، قاجەت بولعان جاعدايدا كۇش كورسەتە وتىرىپ ءوز قاتارىنا قوسۋمەن اينالىسقان. كومپانيادا ءجۇرىپ ديانەتيكا ءىلىمىن ناسيحاتتايتىن ترەنينگتەرگە قاتىسقاننان كەيىن، ناتاليانىڭ ساناسىندا كىشىگىرىم «توڭكەرىس» بولعانعا ۇقسايدى. ول از ۋاقىت ىشىندە كۇيەۋى مەن بالاسىنا، تۋىس-تۋعاندارىنا نازار اۋدارمايتىن كۇيگە تۇسەدى. تەك «ۇستازداردىڭ» ايتقانىن عانا بۇلجىتپاي ورىنداۋدى بىلەدى. سايەنتولوگتار وعان مەديتسينالىق ەم قابىلداۋعا، پسيحياتر مامانداردىڭ كومەگىنە جۇگىنۋگە قاتاڭ تىيىم سالادى. الايدا، ەرىك-جىگەرى مىقتى ايەل ءوزىنىڭ پسيحيكالىق سىرقاتقا شالدىققانىن سەزىپ، الماتىداعى كابۋلوۆ اتىنداعى ورتالىقتىڭ پسيحياترلارىنان كومەك سۇراپ بارادى. ءبىر قىزىعى، بەلگىلى ورتالىقتىڭ كاسىبي پسيحياترلارىنىڭ ءوزى زارداپ شەگۋشىگە كومەك قولىن سوزا الماپتى. ناتاليا ءوزىنىڭ سايەنتولوگتاردىڭ قىسىمىنا ۇشىراعانىن جەتكىزسە دە، پسيحياتر ماماندار وندايدى ءبىرىنشى رەت ەستىپ وتىرعاندارىن ايتىپ، تەرىس اينالدى.
باسقا ادامداردى ءوز ۇيىم قاتارىنا تارتۋدان باس تارتقانى ءۇشىن، قۇرىلىس كومپانياسى ناتاليا گۋروۆانى جۇمىستان شىعارىپ تاستادى. ول از دەگەندەي، ترەنينگتەرگە قاتىسقانى ءۇشىن ءىرى كولەمدە اقشا تالاپ ەتىپ، سوتقا شاعىم ءتۇسىردى. ءبىر ايتا كەتەرلىگى، سوت پروتسەسى كەزىندە ادىلەت ورگانى زارداپ شەگۋشىنىڭ ەمەس، سايەنتولوگتاردىڭ مۇددەسىن قورعاشتايتىنى بايقالادى. بۇل ەلىمىزدەگى ادىلەتتىڭ تۋىن ۇستايدى دەپ جۇرگەن ينستانتسيانىڭ وزىنە بوگدە اعىمنىڭ ىقپالى جۇرە باستاعانىن اڭعارتاتىن سىڭايلى.
ناتاليا گۋروۆا رەسەيلىك «پەرفومەريا سنگ» كومپانياسىنىڭ ءبىزدىڭ ەلىمىزدەگى فيليالى بولىپ تابىلاتىن «پەرفومەريا قازاقستان سەرۆيس» كومپانياسىنىڭ سايەنتولوگيا ءىلىمىن ناسيحاتتاۋمەن شۇعىلداناتىنىن ايتادى. الايدا، سوت ورگاندارى ونىڭ بۇل ءسوزىن نازارعا الماي وتىر. دەمەك، بۇگىنگى تاڭدا قىرۋار قاراجات بيزنەستىڭ اتىن جامىلىپ بوگدە اعىمدى ۋاعىزدايتىن كومپانيا ارقىلى سايەنتولوگتاردىڭ قالتاسىنا قۇيىلىپ جاتىر دەگەن ءسوز.
گۇلجاھار جاكەنوۆا ەسىمدى شاعىن كاسىپكەردىڭ وتباسى دا حاببارد ءىلىمىن ناسيحاتتاۋشىلاردىڭ قۇرعان تورىنان قۇتىلا المادى. 1998 جىلى گۇلجاھاردىڭ جۇبايى مەن قىزى وسى ۇيىم قۇرامىنا ءوتىپ كەتتى. جاقىندارىن قانداي تاسىلمەن الداپ-ارباعانىنان گۇلجاھان بەيحابار. بىلەتىنى — كۇيەۋى مەن جالعىز قىزىنان ايىرىلىپ قالعانى. باستاپقىدا، كۇيەۋى ايەلىنىڭ تاپقان تابىسىن سەكتاعا تاسۋدى ادەتكە اينالدىرعان. اقىر سوڭىندا، گۇلجاھاردىڭ قارسىلاسقانىنا قاراماستان ەكى بولمەلى پاتەر ساتىپ الامىز دەپ بىرنەشە جىل بويى ماڭداي تەرىن توگىپ ءجۇرىپ جيعان 8 مىڭ اقش دوللارىن سەكتا كوسەمدەرىنە بەرىپتى. ارتىنشا، ءوزى دە قىزىن الىپ سوندا كەتكەن. گۇلجاھاردىڭ ايتۋىنشا، سايەنتولوگتاردىڭ «تۇتقىنىنا» تۇسكەننەن كەيىن قىزى تۋعان اناسىن قاتتى جەك كورىپ كەتىپتى. وتباسىنان، ءومىر بويى جيعان-تەرگەنىنەن ايىرىلعان گۇلجاھار جاكەنوۆا كىمنەن كومەك كۇتەرىن بىلمەي دال بولىپ وتىر.
وسى ورايدا، قۇقىق قورعاندارى سەكتانتتاردى تايراڭداتىپ قويىپ، قول قۋسىرىپ وتىرعانى قالاي دەگەن ورىندى ساۋال تۋىندايدى. شىندىعىندا، بۇل سايەنتولوگتاردىڭ ىقپالىنىڭ كۇشتىلىگىنە كەلىپ تىرەلەدى. جانە ولاردىڭ ارەكەتىن شەكتەۋگە زاڭنامالىق نەگىز دە قالىپتاسپاعان. بىلىكتىلىكتى كوتەرۋ ترەنينگتەرى دەگەندى بەتپەردە ەتكەن سايەنتولوگتار كەز كەلگەن ادامدى ءوز قاتارىنا وپ-وڭاي تارتىپ الىپ جاتىر. ترەنينگكە تۇتىلعانداردىڭ اراسىندا قاراپايىم ازاماتتار عانا ەمەس، ۇلتتىق كومپانيالاردا قىزمەت اتقاراتىن، مەملەكەتتىك جانە قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىندا مايلى جىلىكتىڭ باسىن ۇستاپ وتىرعان ءدۇمدى شەنەۋنىكتەر دە جەتەرلىك. سايەنتولوگتاردىڭ شىرماۋىنا تۇسكەن شەنەۋنىكتەر كەيىن كرەسلوسىنىڭ «قۇدىرەتىن» پايدالانىپ، قاراماعىنداعى قىزمەتكەرلەردى دە سوندا سۇيرەلەۋدى ادەتكە اينالدىرادى.
ەلىمىزدەگى اسا ءىرى ۇلتتىق كومپانيانىڭ قىزمەتكەرى ر.ر. دەگەن ازامات وسىنداي جولمەن سايەنتولوگيا ىلىمىنە مويىنسىنعانداردىڭ ءبىرى. ءوزىنىڭ ايتۋىنشا، «بىلىكتىلىكتى كوتەرەتىن» ترەنينگ كەزىندە قاتىسۋشىلاردىڭ پسيحولوگيالىق جاي-كۇيىن جەتە زەرتتەپ الۋ ماقساتىندا ارنايى انكەتا تولتىرتادى. بولاشاق «سايەنتولوگتاردىڭ» پسيحيكالىق اۋرۋى بار ما؟ پسيحولوگيالىق نەمەسە ناركولوگيالىق ديسپانسەردە ەسەپكە الىنعان با؟ وتباسىلىق جاعدايى قالاي؟ انكەتا تولتىرتۋ ارقىلى وسى تەكتەس ساۋالداردىڭ ءبارىن انىقتاپ الۋعا بولادى.
وقۋ سەنبى، جەكسەنبى كۇندەرى تاڭعى ساعات توعىزدان كەشكى ون بىرگە دەيىن سوزىلادى. سايەنتولوگ «ۇستازداردىڭ» كۇنى بويى جاساعان پسيحيكالىق شابۋىلىنا توتەپ بەرۋ كىم-كىمگە دە اسا قيىنعا تۇسەدى. سول سەبەپتى قاتىسۋشىلاردىڭ كوپشىلىگى سەمينار كەزىندە پسيحيكالىق دەپرەسسياعا ۇشىرايدى. ولار وزدەرىنە قاتىستى بارلىق مالىمەتتەردى، ءتىپتى جاساعان كۇنالارىنا دەيىن اعىنان جارىلىپ ايتىپ بەرەدى.
ۇلتتىق كومپانيادا جۇمىس ىستەيتىن ا.ب. ەسىمدى تاعى ءبىر ازاماتشانىڭ ايتۋىنشا، سايەنتولوگاردىڭ «بىلىكتىلىكتى كوتەرەتىن» سەمينارلارىندا سەكسۋالدى ترەنينگتەر دە ءجيى ورىن الىپ تۇرادى. ونىڭ سوزىنە سەنسەك، حاببارد ءىلىمىن ۋاعىزداۋشىلار ۇلتتىق كومپانيالاردىڭ ءبىرىن قىرۋار قاراجات تابۋدىڭ كوزىنە اينالدىرىپتى. ماسەلەن، «استانا قالالىق مۇگەدەك بالالار قوعامداستىعى» قوعامدىق بىرلەستىگىنە دەمەۋشىلىك قولداۋ رەتىندە ءىرى كولەمدە قاراجات اۋدارىلعان. ودان ءارى بۇل قاراجات ءتۇرلى قيتۇرقىلىق جولدارمەن «رۋبيكون» جشس-نا تيەسىلى كومپانيالاردىڭ ەسەپشوتىنا جول تارتادى.
سايەنتولوگتاردىڭ سالعان لاڭى تۋرالى ەلىمىزدەگى باق-تار ءجيى حابار تاراتۋدا. قازىرگى تاڭدا «سايەنتولوگيا شىركەۋى» جەكە ادامداردىڭ نەمەسە وتباسانىڭ عانا تراگەدياسى ەمەس. ول قوعامنىڭ اۋقىمدى بولىگىن شارپي باستاعان ىقپالدى كۇشكە اينالدى دەۋگە بولادى.

ساكەن رۇستەم، زاڭگەر
«نۇر استانا» گازەتى 11 ماۋسىم 2009 جىل