شاديار وستەمىرۇلى. «كەشەگى اكەلەردىڭ جولى بۇگىنگى ۇرپاق ءۇشىن جارامسىز»
«جاس قازاق» كونفەرەنتسياسىنىڭ كەزەكتى قوناقتارى - ساياساتتانۋشىلار - نۇرلان ەرىمبەتوۆ، ايدوس سارىم جانە «ەكسكليۋزيۆ» جۋرنالىنىڭ - باس رەداكتورى راسۋل جۇمالى. كونفەرەنتسيانى گازەتىمىزدىڭ ساياسات جانە ساراپ ءبولىمىنىڭ رەداكتورى شاديار وستەمىرۇلى جۇرگىزدى.
شاديار وستەمىرۇلى:
-ساياسي ناۋقان اياقتالدى. اكىمدەرىمىز بەن مينيسترلەرىمىز قايتا تاعايىندالدى. ەسكى دە جاڭا ۇكىمەت وسىعان دەيىن نەنى نازاردان تىس قالدىردى؟ بۇدان كەيىن جۇمىسىن نەدەن باستاۋى كەرەك؟
نۇرلان ەرىمبەتوۆ:
-ارىپتەستەرىم مەن جۋرناليستەر «كىم اكىم، كىم مينيستر بولادى؟» - دەگەن اڭگىمە ايتۋدا. مەنىڭشە، بۇل ماسەلەلەر ءبىز ءۇشىن تالقىلاۋعا تاتىمايتىن دۇنيە بولىپ قالسا، وندا قازاقستان ناعىز باقىتتى ەل بولار ەدى. ويتكەنى، دامىعان ەلدەردە كىم بيلىككە كەلسە دە، زاڭ بۇزىلمايدى. جەكە ادامداردىڭ ومىرىندە ەشقانداي وزگەرىس بولمايدى. جەرىنەن، دۇنيە-مۇلكىنەن ەشكىم ايىرىلىپ قالمايدى. «كىم قاي ورىنعا وتىرادى؟ ەندى نە بولادى، نە وزگەرەدى؟» - دەپ الاڭدايمىز. ماسەلەن، اۋىل شارۋاشىلىعى ءمينيسترى اۋىسسا، سول سالانىڭ ەرەجەسى استە وزگەرمەۋى كەرەك. زاڭ ۇستەمدىك قۇرۋعا ءتيىس. بيلىككە قانداي پرەزيدەنت، پرەمەر كەلسە دە، ءبارى زاڭ شەڭبەرىندە جۇمىس ىستەۋى شارت. باستى ماسەلە - وسىندا.
ەكىنشىدەن، تىم قۇرىسا، ۇكىمەتتىڭ قولعا العان باعدارلامالارىندا ساباقتاستىق بولعانى ءلازىم. «بۇرىنعىنىڭ ءبارى دۇرىس ەمەس»، - دەپ جاڭا ادامداردىڭ دەنى
«جاس قازاق» كونفەرەنتسياسىنىڭ كەزەكتى قوناقتارى - ساياساتتانۋشىلار - نۇرلان ەرىمبەتوۆ، ايدوس سارىم جانە «ەكسكليۋزيۆ» جۋرنالىنىڭ - باس رەداكتورى راسۋل جۇمالى. كونفەرەنتسيانى گازەتىمىزدىڭ ساياسات جانە ساراپ ءبولىمىنىڭ رەداكتورى شاديار وستەمىرۇلى جۇرگىزدى.
شاديار وستەمىرۇلى:
-ساياسي ناۋقان اياقتالدى. اكىمدەرىمىز بەن مينيسترلەرىمىز قايتا تاعايىندالدى. ەسكى دە جاڭا ۇكىمەت وسىعان دەيىن نەنى نازاردان تىس قالدىردى؟ بۇدان كەيىن جۇمىسىن نەدەن باستاۋى كەرەك؟
نۇرلان ەرىمبەتوۆ:
-ارىپتەستەرىم مەن جۋرناليستەر «كىم اكىم، كىم مينيستر بولادى؟» - دەگەن اڭگىمە ايتۋدا. مەنىڭشە، بۇل ماسەلەلەر ءبىز ءۇشىن تالقىلاۋعا تاتىمايتىن دۇنيە بولىپ قالسا، وندا قازاقستان ناعىز باقىتتى ەل بولار ەدى. ويتكەنى، دامىعان ەلدەردە كىم بيلىككە كەلسە دە، زاڭ بۇزىلمايدى. جەكە ادامداردىڭ ومىرىندە ەشقانداي وزگەرىس بولمايدى. جەرىنەن، دۇنيە-مۇلكىنەن ەشكىم ايىرىلىپ قالمايدى. «كىم قاي ورىنعا وتىرادى؟ ەندى نە بولادى، نە وزگەرەدى؟» - دەپ الاڭدايمىز. ماسەلەن، اۋىل شارۋاشىلىعى ءمينيسترى اۋىسسا، سول سالانىڭ ەرەجەسى استە وزگەرمەۋى كەرەك. زاڭ ۇستەمدىك قۇرۋعا ءتيىس. بيلىككە قانداي پرەزيدەنت، پرەمەر كەلسە دە، ءبارى زاڭ شەڭبەرىندە جۇمىس ىستەۋى شارت. باستى ماسەلە - وسىندا.
ەكىنشىدەن، تىم قۇرىسا، ۇكىمەتتىڭ قولعا العان باعدارلامالارىندا ساباقتاستىق بولعانى ءلازىم. «بۇرىنعىنىڭ ءبارى دۇرىس ەمەس»، - دەپ جاڭا ادامداردىڭ دەنى
اياقاستىنان توڭكەرىسشىل بولىپ شىعا كەلەدى. ول باعدارلامالارعا قوماقتى قارجى جۇمسالىپ، قانشاما ادام جۇمىلدىرىلعان جوق پا؟ اركىم ءوز كوزقاراسى بويىنشا باسقارعان سالاسىندا توڭكەرىس جاساي بەرسە، ەشقانداي ساباقتاستىق بولماسا، كەز كەلگەن جاقسى باستامانىڭ ءوزى اياقسىز قالا بەرمەك.
ۇشىنشىدەن، بىزدە ساياسات ەكونوميكادان ەداۋىر ارتتا قالىپ قويدى. قوعام ءارتۇرلى الەۋمەتتىك توپتارعا بولىنگەن. ولاردىڭ داۋىسى ەستىلمەيدى. سوندىقتان ۇكىمەت قاي جەردەن قانداي قاۋىپ تۋاتىنىن دا بىلمەي وتىر. ونى زەرتتەپ جاتقان ەشكىم جوق. ءار توپتىڭ ءۇنىن ەستىپ وتىرۋ ءۇشىن ساياسي وزگەرىستەر كەرەك. ول وزگەرىستەر ءماسليحات، پارلامەنت نەمەسە قوعامدىق ۇيىمدار ارقىلى كورىنىس بەرۋگە ءتيىس. ايتپەسە، كەزدەيسوق ءبىر جەردەن شي شىعىپ كەتسە، اڭ-تاڭ بولامىز.
راسۋل جۇمالى:
-بىزدە شۇكىرشىلىك ەتەتىن جايتتار جەتكىلىكتى. دەيتۇرعانمەن، ەكونوميكا، الەۋمەتتىك، ىشكى ساياساتتا اتتەگەن-ايلارىمىز دا از ەمەس. ەڭ نەگىزگى ولقىلىعىمىز - كادرلىق ساياساتتىڭ جونگە قويىلماعانى. سايلاۋدان كەيىنگى كەزەڭ وسىنى تۇزەۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن سياقتى. ءتۇرلى سالادا اياقاستى بولعان باعدارلامالار بار. ءتىزىپ جاتپاي-اق قويايىن، باسىم كوپشىلىگى دىتتەگەن جەرىنە جەتكەن جوق. ورتا جولدا قالىپ قويدى. اقشا جۇمسالدى. ۇمىتىلدى. ولاردىڭ ورنىنا جاڭا باعدارلامالار قابىلداندى. بۇل ءۇشىن جاۋاپقا تارتىلعان شەنەۋنىكتەر كەمدە-كەم. مەنىڭ ويىمشا، ءار سالانىڭ باسىنا سول سالادا تاجىريبە جيناعان كاسىبي مامانداردى قويۋ قاجەت. بۇرىنعىداي دارىگەر قۇقىق قورعاۋ سالاسىن، قارجىگەر دەنساۋلىق سالاسىمەن اينالىسپاي، تىكەلەي ءوز ماماندىعى بويىنشا قىزمەت اتقارعانى ءجون. قازىرگى جەكە تاعايىنداۋلار قۇپتارلىق. ماسەلەن، ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنە وسى سالادا كوپ جىل جۇمىس ىستەگەن كاسىبي مامان كەلدى. سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى تۋرالى دا سولاي دەۋگە بولادى. ايتسە دە، ءبىر كەم تۇسىمىز - اۋىس-ءتۇيىس بولعان كەزدە ونىڭ سەبەپتەرى رەسمي تۇردە تۇسىندىرىلمەيدى. مينيستر نەگە ورنىنان ءتۇستى؟ سەبەبى، نەدە؟ قىزمەتىن لايىقتى اتقارا الدى ما؟ نەلىكتەن جاڭا ادامدى اكەلدى؟ ونىڭ قانداي ۇتىمدى جاقتارى بار؟ ول تۋرالى دا ەشقانداي ءسوز بولمايدى. سول سەبەپتى دە سىرتتاي جورامال جاساۋعا ءماجبۇر بولامىز.
ايتا كەتۋ كەرەك، ءبىز قازاق مەملەكەتىندە ءومىر ءسۇرىپ وتىرمىز. حالىقتىڭ 70 پايىزى - قازاقتار. ءار سالانىڭ باسىندا تۇرعان لاۋازىمدى تۇلعالاردان مەملەكەتتىك ءتىلدى ءبىلۋىن تالاپ ەتەتىن كەز جەتتى. كونستيتۋتسيا بويىنشا، مەملەكەت باسشىسىنان باستاپ ءتىلدى بىلۋگە مىندەتتى. ءتىپتى ءتيىستى ەمتيحان تاپسىرادى. بۇل شارت نەگە باسقا مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەرگە قويىلمايدى؟
اتا زاڭ بويىنشا باسقالاردىڭ پرەزيدەنتتەن نەسى ارتىق؟
بىزدە قوعامدىق پىكىردىڭ جوعارى بولۋىنا قاجەتتى تەتىكتەر وسالداۋ. بۇل تۇستا ەڭ ماڭىزدى ءىس - اتقارۋشى بيلىكتىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن ارتتىرۋ. بۇل ونىڭ اشىقتىعى مەن جۇمىستارىنىڭ قاداعالانۋى ارقىلى، باق-تىڭ، ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ، ساياسي كۇشتەردىڭ، ءتىپتى وپپوزيتسيانىڭ بەلسەندى قاتىسۋى ارقىلى جۇزەگە اسسا، وندا پايدالى اسەر كوەففيتسيەنتى الدەقايدا وسەر ەدى.
ايدوس سارىم:
-«قاي مينيستر نەمەسە اكىم قايدان كەلدى؟ نە ىستەپ جاتىر؟ نەمەسە مىنا اكىمدەر نە ءۇشىن ورنىن ساقتاپ قالدى؟» - دەگەن اڭگىمەنى قوزعاۋ باسى ارتىق نارسە. ونىڭ جاۋابى وڭاي. بۇل - ۋاقىتشا ۇكىمەت. ترانزيتتىك مينيسترلەر مەن اكىمدەر. اكىمدەردىڭ ورنىندا قالعان سەبەبى - كەشەگى سايلاۋدا جۇمىلا جۇمىس ىستەدى. «جىگىتتەر جاقسى ەڭبەكتەندى. قازىر ورنىنان جۇلىپ الساق، ۇيات بولادى. ازىرگە وتىرا تۇرسىن. كۇزدە سايلاۋ، باسقا ءبىر جاعدايلار بولسا، كورە جاتارمىز»، - دەگەن قازاقى ويلاۋ ءداستۇرى بار ەمەس پە؟ اكىمدەردەن قىزمەت اۋىستىرعان - سەرىك ۇمبەتوۆ قانا. بۇل بۇدان ءبىر جارىم جىل بۇرىن ايتىلعان اڭگىمە بولاتىن. ءبىز «كىم كەلدى؟» ەمەس، «نە ىستەلىندى؟» - دەگەن ماسەلە توڭىرەگىندە اڭگىمە قوزعاۋىمىز كەرەك.
سايلاۋ وتكەننەن كەيىن قوعام توپتاستى دەدىك. پرەزيدەنت ايتقان ماسەلەلەردىڭ، سونىڭ ىشىندە ساياسي رەفورمالاردىڭ الەۋمەتتىك بازاسى قالىپتاستى دەدىك. سايلاۋ قورىتىندىسىنا سەنەتىن بولساق، بۇل - قوعامنىڭ 95 پايىزى ساياسي مودەرنيزاتسيانى قولداپ وتىر دەگەن ءسوز. وعان قارسى شىعىپ جاتقان ەشكىم جوق. وسى مۇمكىندىكتى پايدالانىپ، كوپتەن بەرى ايتىلىپ، كوپتەن بەرى سىنعا ۇشىراپ، وپىق جەپ جۇرگەن ساياسي مودەرنيزاتسيانى باستاپ كەتۋ قاجەت ءتارىزدى. رەفورمانىڭ دا ءتۇر ءتۇرى بار. ساپالىق كورسەتكىشتەرى بولادى. ەڭ باستىلارىنىڭ ءبىرى - ءوز ۋاقىتىندا بولعان رەفورما. احۋال ۋشىعىپ كەتكەن سوڭ جاسالعان رەفورمانىڭ قادىرى بولمايدى. ءدال قازىر بۇعان تولىق مۇمكىندىك بار. سايلاۋ ءوتتى. قوعام تىنىشتالدى. الداعى ۋاقىتتا قوعامدا تولقۋ تۋدىراتىن، رەفورماعا كەدەرگى كەلتىرەتىن كۇشتەر جوق. قوعام قولداپ وتىر. كەشەگى كانديداتتاردىڭ باعدارلامالارى دا بۇعان دالەل.
رەفورما جاساۋعا نە كەدەرگى؟ بۇل ماسەلە كەشەۋىلدەيتىن بولسا، وسى سۇراق الدىمىزدان كولدەنەڭ شىعا بەرەدى. رەفورما قوعامنىڭ ءوز ىشىنەن باستالۋى كەرەك.
شاديار وستەمىرۇلى:
-انە-مىنە دەگەنشە، پارلامەنت سايلاۋى كەلەدى. بيلىك جاڭا پارلامەنتتىڭ كوپپارتيالى بولاتىنىن ايتىپ قالدى. بۇعان پارتيالار دايىن با؟
ايدوس سارىم:
-بۇگىنگى ساياسي پارتيالىق جۇيە قوعامدا قالىپتاسقان كوزقاراستاردىڭ جيىنتىعى ەمەس. ساياسي، الەۋمەتتىك توپتاردىڭ ۇرانىن كوتەرىپ جۇرگەن جوق. نەگىزىنەن، قازىرگى پارتيالار وسىدان 10-15 جىل بۇرىن قۇرىلعان، سول كەزدەگى ويىنداردىڭ ناتيجەسىنەن، ءبولىنۋ، قىرقىسۋدان تۋعان. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، وسى ساياسي پارتيالىق جۇيە بۇگىنگى قوعامنىڭ مەتافيزيكاسىن ايقىندامايدى. نەگە ەلىمىزدە ۇلتتىق پارتيا جوق؟ الەۋمەتتىك، ەكولوگيالىق احۋال ۋشىعىپ تۇرعاندا، نەگە ءجونى ءتۇزۋ ەكولوگيالىق پارتيا جوق؟ بۇل جايىندا ەليتا، بيلىك، بارلىق ساياسي پارتيالار دا ويلانۋى قاجەت.
ساياسي پارتيالىق جۇيەگە قاتىستى باستى ماسەلە - بۇگىنگى پارتيالار قۇندىلىقتاردىڭ ەمەس، تۇلعالاردىڭ توڭىرەگىندە توپتاسقان. بۇل - ۇلكەن قاتەلىك. پارتيالاردىڭ ءبارى ءوزىن حالىقتىق پارتيامىز دەپ اتايدى. سوندا ولاردىڭ سايلاۋشىسى كىم؟ ليبەرالدار بولسا، تۇسىنىكتى جايت. ولاردىڭ ارتىندا بيزنەس، فەرمەرلىك پارتيا بولسا، ونىڭ ارتىندا اۋىل شارۋاشىلىعى وكىلدەرى تۇرادى. ناقتى يدەيا قالىپتاستىرىپ، ونى تاراتۋمەن ەشكىم اينالىسپاعاندىقتان، بۇل الاڭعا كىم كورىنگەن كىرىپ جاتىر. كريشنايتتەر، راديكالدى يسلام، شەتەلدىڭ ميسسيونەرلىك توپتارى دا كىردى. قوعامدى سارساڭعا ءتۇسىردى.
نۇرلان ەرىمبەتوۆ:
-وتكەن سايلاۋ بارلىق پارتيالاردىڭ وسالدىعىن اشىق كورسەتىپ بەردى. مەنىڭشە، بۇل پارتيالاردىڭ زامانى ءوتتى. ورنىن بوساتۋى كەرەك. بايقاعانىم، كوتەرگەندەرى - سول باياعى ۇران. ايتاتىندارى - ەسكى اۋەن. بۇدان ەل شارشادى. ءبىز حالىقتى الداماۋىمىز كەرەك. كەشە «اقجول»، ادىلەت پارتياسى جانە باسقالارى پرەزيدەنتتى قولدادى. ەندەشە، ولار «نۇر وتانعا» قوسىلسىن. نەسىنە ءبىزدى الدايدى؟ كوپپارتيالى مەملەكەت ەتىپ كورسەتۋ ءۇشىن عانا ما؟
ءبىز قازىر جاستارعا باسا نازار اۋدارۋىمىز كەرەك. ەڭ قاۋىپتى ەكى توپ بار. ءبىرىنشىسى - اۋىلدان قالاعا كەلىپ، ءوز ورنىن تاپپاعان جاستار. ەكىنشىسى - شەتەلدە ءبىلىم الىپ كەلگەن جاستار. ولاردىڭ كوبى بايدىڭ بالالارى ەمەس، ورتا تۇرمىستى وتباسىنان شىققاندار. ولار وزگە ءومىردى كوردى. قويار تالابى - ادىلەتتىلىك.
شاديار وستەمىرۇلى: - نە ىستەۋ كەرەك، سوندا؟ تىعىرىقتان شىعار جول قايسى؟
نۇرلان ەرىمبەتوۆ: - بارلىق سالادا باسەكەلەستىككە جول اشىلىپ، الەۋمەتتىك ساتىمەن كوتەرىلۋدە ادىلەتتىلىك بولۋى قاجەت.
ايدوس سارىم:
-مەنىڭ پايىمداۋىمشا، الداعى ون جىلىمىز ارتتا قالعان جيىرما جىلعا قاراعاندا، قيىنداۋ بولاتىن ءتارىزدى. الەم سەڭدەي قوزعالىپ جاتىر. نەگىزگى قوزعاۋشى كۇش - جاستار. الەم ساياساتكەرلەرى «شىعىس وياندى» دەپ وتىر. «ەلۋ جىلدا ەل جاڭا» دەگەن، بۇل دا جاڭارۋدىڭ بەلگىسى. كەشەگى اكەلەردىڭ جولى بۇگىنگى ۇرپاق ءۇشىن جارامسىز. جاستاردى اقشا عانا قىزىقتىرمايدى، ادىلەتتىلىكتى قالايدى. «الداعى ون جىلدا قانداي جاعداي بولادى؟» - دەپ سۇراسا، مەن «ادىلەتتىلىك ءۇشىن كۇرەس بولادى» - دەپ جاۋاپ بەرەر ەدىم. قىرعىزستانداعى جاعدايدان كەيىن شەكارادان ەلىمىزگە قانشاما قارۋ ءوتتى. ول قارۋدى كىم قولدانادى؟ ارينە، ومىرگە نارازى ادامدار. «مەن جاقسى ءبىلىم الدىم، ەندەشە نەگە جۇمىس تابا الماي وتىرمىن. ءبىلىم-بىلىگى مەنەن تومەن ادام نەگە مينيستر، بانكير بولىپ وتىر؟» - دەپ ويلايدى. وسى جاعدايدى ءارتۇرلى كۇشتەر - سولشىل-انارحيستەر، راديكالدى يسلامشىلار، تاعى باسقالار پايدالانىپ كەتۋى ابدەن مۇمكىن.
بيلىكتىڭ نەگىزگى ماقساتى - قۇندىلىقتاردى قالىپتاستىرۋ، بولاشاق قاۋىپتەردىڭ الدىن الىپ وتىرۋ. الدىن الۋ ءىسىن قاۋىپ تۋعان كەزدە ەمەس، بۇگىننەن باستاعان ءجون. ءوز باسىم «ديپلوممەن اۋىلعا» دەگەن باعدارلامامەن كەلىسپەيمىن. كوش قالادان اۋىلعا ەمەس، اۋىلدان قالاعا قاراي ءجۇرۋى كەرەك. اۋىل ءبارىبىر قالاداعىداي الەۋمەتتىك جاعدايدى جاساي المايدى.
پارلامەنتتە كەم دەگەندە ەكى-ءۇش پارتيا وتىرۋى كەرەك. پارلامەنت - ەڭ ۇلكەن مىنبەر. ۇكىمەتتە، پارلامەنتتە دە 100 پايىز «نۇر وتان» وتىرعاندا كىم-كىمدى سىنايدى؟ ءماسليحاتتاردىڭ ءوزى دە ءارتۇرلى پارتيالاردان تۇرۋى كەرەك ءتارىزدى. سوندا ەكولوگيا ماسەلەسى ۋشىعىپ تۇرسا، ەكولوگتاردىڭ پارتياسى كەلەدى. ورالماندار ماسەلەسى ۋشىعىپ تۇرسا، ۇلتشىل پارتيا جەڭىسكە جەتەدى. بيلىكتىڭ ءوزى باقىلاپ وتىرۋعا مۇمكىندىك الادى. ءبىر پارتيا لايىقتى الەۋمەتتىك ليفت جاساي المايدى. «نۇر وتان» بارلىق الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى شەشسە، وندا ءبىز قولىمىزدى جىلى سۋعا مالىپ وتىرار ەدىك.
راسۋل جۇمالى:
-شىنتۋايتىندا، ادىلدىك كەرەك. قازىرگى بيلىك تىزگىنىن ۇستاپ جۇرگەن ازاماتتاردىڭ، عىلىمي، مادەني ەليتانىڭ 90 پايىزى وتىز-قىرىق جىل بۇرىن اۋىلدان كەلگەن قازاقتىڭ قارادومالاق بالالارى بولاتىن. سول كەزدەگى ساياسي-الەۋمەتتىك جۇيە قاراپايىم اۋىل بالالارىن ەڭ جوعارعى شىڭعا شىعۋىنا بارلىق جاعداي تۋعىزدى. شىنىن ايتۋ كەرەك، قازىر ونداي جاعداي جوق. قوعامداعى ادىلەتتىلىك - ەڭ نەگىزگى تالاپ.
قوعام دامۋىنىڭ ەكى ءتۇرى بولادى. ءبىرىنشىسى - ەۆوليۋتسيالىق، ەكىنشىسى - رەۆوليۋتسيالىق جول. ارينە، بىزگە كەرەگى - ەۆوليۋتسيالىق جول. ادىلەتتىلىك پەن جاۋاپكەرشىلىكپەن قاتار قويىلاتىن ماسەلە، بۇل - باسەكەلەستىك. ەكونوميكاداعى، كاسىپورىنداردىڭ اراسىنداعى، ساياساتتاعى باسەكەلەستىك. پارلامەنتتە، ساياسي پارتيالاردىڭ اراسىندا وي-پىكىرلەردىڭ تالاسى بولماي العا جىلجۋ جوق. وپپوزيتسيانى، سىني پىكىرلەردى ەرسى كورۋشىلىك، تۇراقتىلىقتى شايقايتىن نارسە دەپ قاراۋ ەتەك الىپ بارادى. بۇل - قاتە تۇسىنىك. باسەكەلەستىك بولماسا، تۇيىق سۋ سەكىلدى يىستەنە باستايدى. ەڭ الدىمەن، ساياسي جۇيەدە دە باسەكەلەستىك كەرەك. راس، قازىرگى ساياسي پارتيالىق جۇيەمىز - 90 جىلداردان قالىپ قالعان، بەلگىلى ءبىر تۇلعالاردىڭ ماڭىنا شوعىرلانعان تۇرپايى جۇيە. وسى تۇرعىدان العاندا، مەملەكەت پارتيالاردىڭ قالىپتاسۋىنا جاعداي جاساۋى كەرەك. بىراق قولدان جاساۋعا بولمايدى. ولار تابيعي تۇردە دامۋى قاجەت. بارلىق پارتيالارعا تەڭ مۇمكىندىك بەرىپ، تىركەۋ تالاپتارىن جەڭىلدەتۋگە بولادى. قازىر ايتىلىپ جۇرگەندەي، اقش-تاعىداي ەكى پارتيالىق جۇيە بىردەن ورناي قويمايدى. ونى بىردەن ورناتۋ - كوزبوياۋشىلىق بولادى.
ەكونوميكادا باعدارلامالار كوپ. 20-دان اسادى. قارجىلىق جاۋاپكەرشىلىك وسال. يننوۆاتسيا، IT-تەحنولوگيا، نانوتەحنولوگيالار تۋرالى ءسوز ەتىپ ءجۇرمىز. بالكىم، بىزگە بۇلار كەرەك تە شىعار. بىراق قازاقستان ەكى ماڭىزدى نارسەنى ەسكەرمەي وتىر. ءبىز ءوز ەرەكشەلىكتەرىمىزدى ەسكەرىپ، مۇناي سالاسىنا، مۇناي حيمياسىنا، اۋىل شارۋاشىلىعىنا جانە تۋريزمگە باسا دەن قويۋعا بولادى. كوپ سالانى تاڭداي بەرۋدىڭ قاجەتتىلىگى جوق.
ەڭ الدىمەن، ءبىز كۇندەلىكتى قاجەتتىلىكتەرىمىز وتەيتىندەي قالىپقا سالۋىمىز قاجەت. اۋىزسۋ، گازبەن قامتۋ سياقتى نەگىزگى قاجەتتىلىكتەرمەن قامتاماسىز ەتپەي، يننوۆاتسيانى قايتپەكپىز؟ تاس داۋىرىندە ءومىر ءسۇرىپ جاتقان اۋىلدارىمىز بار. ولار ءوز وتانداستارىمىز ەمەس پە؟
نۇرلان ەرىمبەتوۆ:
-ورال مەن شىعىس قازاقستانداعى اۋىلداردى سۋ الىپ جاتىر. ول نەگە بۇرىن بولعان جوق؟ سەبەبى، بۇعان جاۋاپ بەرەتىن، قاۋىپتىڭ الدىن الاتىن ماماندار بولدى. ولار بوگەتتىڭ، ۇيلەردىڭ قالاي، قايدا سالىنۋىنا ءمان بەرەتىن. قازىر ونداي ماماندار جوق، كىلەڭ مەنەدجەرلەر وتىر. مەن مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن ارتتىرۋ ماسەلەسىن كوتەرگىم كەلەدى.
ءبىز كوپ ساياساتكەرلەردى باق-قا شىعارماي، ولاردىڭ بەدەلىن كوتەرمەلەپ وتىرعان سياقتىمىز. سول ادامداردى گازەت پەن تەلەۆيزيادان كورسەتسەك، تۇككە العىسىز بولىپ قالادى. ءبىزدىڭ قازاق ءبىر كوزقاراسىنان، ايتقان ءبىر اۋىز سوزىنەن ونىڭ كىم ەكەنىن اڭعارىپ، بىردەن باعا بەرەتىن بولادى. وسى جاعدايدى دا بيلىك تۇسىنەر دەگەن ويدامىن.
قاي سالادا بولسىن، وزگە ەلدەردەن كوزسىز كوشىرۋ ەتەك الىپ كەتتى. بىراق ولار ەش ناتيجە بەرمەيدى. ويتكەنى، ولار ءبىزدىڭ تابيعاتىمىزعا ءتان ەمەس. 30-40 پارتيا بولسا، ءبىز ءوز اۋرۋىمىزدى بىلەمىز. وسىنى باستان وتكەرۋگە ءتيىسپىز.
راسۋل جۇمالى:
-ءبىزدىڭ پرەزيدەنتتىك سايلاۋدا ۇمىتكەرلەر كوپ بولدى. جۇمىسسىزدار مەن زەينەتكەرلەر دە ءوزىن ۇسىندى.
نۇرلان ەرىمبەتوۆ: -ءبىز كۇلكىلى كانديداتتاردى كوردىك. ەندى بىزدە كۇلكىلى پارتيالار دا شىعۋعا ءتيىس.
ايدوس سارىم:
-جالپى، ساياسات جاۋاپكەرشىلىكتى تالاپ ەتەدى. ۇمىتكەرلەر دوداعا تۇسپەس بۇرىن، ءوز مۇمكىندىگىن تارازىلاعانى ءجون. «وسى ايماقتان وسىنشاما داۋىس جيناي الامىن با؟ تەلەارنالارعا اقشا تولەي الامىن با؟ تىم قۇرىسا، ءوز اعايىندارىم ماعان داۋىس بەرەر مە ەكەن؟» - دەگەن سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەۋى كەرەك. سايلاۋعا تۇسكەن كەشەگى پارتيا جەتەكشىلەرى 150 مىڭ مۇشەمىز بار دەيدى. ەندى سولاردىڭ جيعان داۋىسىن قاراڭىزشى.
نۇرلان ەرىمبەتوۆ:
-150 مىڭ مۇشەسى بار پارتيا سەركەلەرى 90 مىڭ دا داۋىس الا المادى. ماسەلە - وسىندا. ءسويتىپ ولار ءوز السىزدىگىن جۇيەدەن، بيلىكتەن كورەدى.
«جاس قازاق» گازەتى
تۇپنۇسقاداعى تاقىرىپ: «ادىلەت ءھام الەۋمەتتىك ليفت
