جۋىردا وڭتۇستىك استانادا «ارۋ الماتى-2011» حالىقارالىق زەرگەرلىك بۇيىمدار كورمەسى ءوتتى. كورمە - كورمەك ءۇشىن. كوردىك، قاتىسۋشىلارمەن دە تانىستىق. سولاردىڭ اراسىندا ۋليا مولداعاليەۆا ەسىمدى قارشاداي قازاق قىزىنىڭ سۋرەت پەن ءسان ۇلگىسىن استاستىرعان ونەرى ءبىزدى ءتانتى ەتتى. تانىسا كەلە بىلدىك: ول - سۋرەتشى جانە زەرگەرلىك بۇيىمدار ديزاينەرى ەكەن. جاس بولسا دا، «قازاقستاننىڭ مادەنيەت قايراتكەرى» دەگەن اتاعى بار، سۋرەتشىلەر اكادەمياسىنا، ديزاينەرلەر وداعى مەن سۋرەتشىلەر اسسوتسياتسياسىنا مۇشەلىككە ءوتىپ ۇلگەرىپتى. ونەردىڭ بىرنەشە ءتۇرىن قاتار مەڭگەرگەن ۋليا كورمە ۇستىندە «سارسەنبىدەگى سۇحباتپەن» سىر بولىسۋگە دە ۋاقىت تاپتى.

- بۇل - مەنىڭ «جەل ءانى» («پەسني ۆەترا») دەپ اتالاتىن  ارنايى وتكىزىپ وتىرعان ءۇشىنشى كورمەم، - دەپ باستادى ءسوزىن جاس سۋرەتشى-ديزاينەر. مۇنداعى زەرگەرلىك بۇيىمدارمەن قاتار، مۇسىندەر، بەدەرلى كوركەم­سۋرەت گالەرەياسى، ءتىپتى كوستيۋمدەرگە دەيىن ەتنو-اۆانگارد ستيلىندە جاسالعان. كورمە - تاريحىمىزدىڭ بايلىعىن بۇگىنگى كۇننىڭ سۇرانىسىنا سايكەستەندىرە وتىرىپ تۇرلەندىرۋىمەن وزگەشە. ال تۋىندىلارىمنىڭ نەگىزىن نازىكتىگى مەن دانالىعى ۇشتاسقان، جۇرتقا جان-جاقتىلىعىمەن ۇلگى بولعان ايەلدەردىڭ وبرازى قۇرايدى. بۇل، بالكىم، جاستايىمنان ايەل جانىنىڭ بەكزات بولمىسىن سۋرەتتەگەن شىعارمالاردان ءنار الىپ، اجەم مەن انامنىڭ تاربيەسىن ونەگە تۇتىپ وسكەندىگىمنەن بولار.

- سوندا سەنى كىم دەسەك ەكەن؟ سۋرەتشى، زەرگەر الدە مودەلەر...

جۋىردا وڭتۇستىك استانادا «ارۋ الماتى-2011» حالىقارالىق زەرگەرلىك بۇيىمدار كورمەسى ءوتتى. كورمە - كورمەك ءۇشىن. كوردىك، قاتىسۋشىلارمەن دە تانىستىق. سولاردىڭ اراسىندا ۋليا مولداعاليەۆا ەسىمدى قارشاداي قازاق قىزىنىڭ سۋرەت پەن ءسان ۇلگىسىن استاستىرعان ونەرى ءبىزدى ءتانتى ەتتى. تانىسا كەلە بىلدىك: ول - سۋرەتشى جانە زەرگەرلىك بۇيىمدار ديزاينەرى ەكەن. جاس بولسا دا، «قازاقستاننىڭ مادەنيەت قايراتكەرى» دەگەن اتاعى بار، سۋرەتشىلەر اكادەمياسىنا، ديزاينەرلەر وداعى مەن سۋرەتشىلەر اسسوتسياتسياسىنا مۇشەلىككە ءوتىپ ۇلگەرىپتى. ونەردىڭ بىرنەشە ءتۇرىن قاتار مەڭگەرگەن ۋليا كورمە ۇستىندە «سارسەنبىدەگى سۇحباتپەن» سىر بولىسۋگە دە ۋاقىت تاپتى.

- بۇل - مەنىڭ «جەل ءانى» («پەسني ۆەترا») دەپ اتالاتىن  ارنايى وتكىزىپ وتىرعان ءۇشىنشى كورمەم، - دەپ باستادى ءسوزىن جاس سۋرەتشى-ديزاينەر. مۇنداعى زەرگەرلىك بۇيىمدارمەن قاتار، مۇسىندەر، بەدەرلى كوركەم­سۋرەت گالەرەياسى، ءتىپتى كوستيۋمدەرگە دەيىن ەتنو-اۆانگارد ستيلىندە جاسالعان. كورمە - تاريحىمىزدىڭ بايلىعىن بۇگىنگى كۇننىڭ سۇرانىسىنا سايكەستەندىرە وتىرىپ تۇرلەندىرۋىمەن وزگەشە. ال تۋىندىلارىمنىڭ نەگىزىن نازىكتىگى مەن دانالىعى ۇشتاسقان، جۇرتقا جان-جاقتىلىعىمەن ۇلگى بولعان ايەلدەردىڭ وبرازى قۇرايدى. بۇل، بالكىم، جاستايىمنان ايەل جانىنىڭ بەكزات بولمىسىن سۋرەتتەگەن شىعارمالاردان ءنار الىپ، اجەم مەن انامنىڭ تاربيەسىن ونەگە تۇتىپ وسكەندىگىمنەن بولار.

- سوندا سەنى كىم دەسەك ەكەن؟ سۋرەتشى، زەرگەر الدە مودەلەر...

- سۋرەتشى جانە پوديۋمداعى ءسان-ۇلگىشىسى دەگەن دۇرىستاۋ بولادى... ياعني ءسان ۇلگىشىسى بولۋ - جان-دۇنيەمدى شابىتتاندىرسا، سۋرەتشىلىگىم ارقىلى كيىم ۇلگىلەرىنە ءستيلدى جوبا جاسايمىن.

- ال ۇلتتىق ۇلگىدەگى بۇيىمداردى جاساۋىڭا نە تۇرتكى بولدى؟ مۇنىڭ ءدال قازىرگى ۋاقىتتا پايداسى بار ما ءوزى؟

- كەرىسىنشە، ءدال قازىرگى ۋاقىت ءتيىمدى دەر ەدىم. ويتكەنى ەل-جۇرت كەشەگى كەڭەس زامانىنداعىداي باتىستىق ۇلگىلەرگە ىنتىزار ەمەس. سونىڭ ءبىر دالەلى - جاستاردىڭ ۇلتتىق ناقىشتاعى بۇيىمدارعا قىزىعۋشىلىعى ارتتى. ءبىزدىڭ بۇل باعىتقا بەت بۇرۋىمىزدىڭ نەگىزگى ءبىر سەبەبى - وسى. قازىرگى كيىمدەرگە ۇلتتىق ەلەمەنتتەردى قوسۋ ءوز الدىنا، ماعان ءبىر-بىرىمەن ۇيلەسپەيتىن ستيلدەردەن وزگەشە تۋىندى جاساۋ ۇنايدى. اتاپ ايتسام، كەڭ باروككو نەمەسە دجينسىلاردى قازاقى داستۇرلەرمەن، مەتالدى نازىك شيفونمەن، تەرىنى ورگانزامەن، توندار مەن ىشىكتەردى گيپيۋرمەن ۇيلەستىرەمىن. بۇدان ءستيلدىڭ جاڭا مانەرىن تانۋعا بولادى. ال زەرگەرلىك تۋىندىلارىمدا كوبىنەسە وتباسىن ۇيىتقان، بالاسىن قاناتىنىڭ استىنا العان ايەل وبرازدارى بەينەلەنەدى.

- ال بەينەلەۋ ونەرىندەگى وزىندىك مانەرى بار جۇمىستارىڭا جورالعى-جاناشىر بولعان بىرەۋ بار ما؟

- ءيا. قازىرگى ۋاقىتتا تۇركى تانىمى نەگىزىندە بەدەرلى كوركەمسۋرەت توپتامالارىن جارىققا شىعارىپ وتىرمىن. وسى ورايدا بيىك جەتىستىكتەرگە جەتۋگە تالپىندىرىپ، ءبىلىمىمدى ۇشتاعان وكىل اكەم، قر ەڭبەك سىڭىرگەن ونەر قايراتكەرى، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ يەگەرى، سونداي-اق قازاقستانداعى بەدەرلى كوركەمسۋرەت مەكتەبىنىڭ نەگىزىن قۇرۋشى، بەلگىلى سۋرەتشى اماندوس اقاناەۆ پەن وكىل انام، قر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، «قر كوركەمونەر اكادەمياسى» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ پرەزيدەنتى لاۋرا ورازبەكوۆاعا ايتار العىسىم شەكسىز.

- جۇمىستارىڭ الۋان باعىتتا ەكەن. جالپى، مۇنداي كۇردەلى ەڭبەك نازىك بولمىسىڭا جۇك ارتپاي ما؟

- قاشاندا جەتىستىككە تالپىنىپ، ەڭبەكتەنە بىلگەن ادامعا ءومىر ءوز بيىگىنەن جەمىس تاتقىزادى ەكەن. سوندىقتان دا ءبىر ورىندا توقتاپ قالۋ ماعان لايىقتى ەمەس. مەن ءۇشىن كوركەم­ونەر سالاسىنا ءتان بارلىق جۇمىستىڭ قىر-سىرىن ءبىلۋ - الدەقايدا قىزىق.

- «قىزىق» دەمەكشى، ەسىمىڭ دە قىزىق ەكەن، «ۋليا» دەگەن ءسوز نە ماعىنا بەرەدى؟

- اراب تىلىنەن اۋدارعاندا ەڭ كۇشتى، ەڭ ءبىرىنشى دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. ادام ەسىمى ونىڭ كىم ەكەنىنەن حابار بەرەدى دەپ جاتادى عوي. ەندەشە، ەسىمىمە وكپەم جوق.

شىعارماشىلىقتى 18 جاسىمدا، «ازيا داۋىسىندا» ديپلومدىق جۇمىسىمدى كورسەتۋدەن باستادىم. ال بۇل جاستاعى بويجەتكەندەردىڭ كوپشىلىگى مودەل بولۋدى ارمانداماي ما؟ قيالىمداعى ارماندى ىسكە اسىرىپ، سانگەرلەر دايىندايتىن مەكتەپتە وقىپ، سانگەر بولدىم. قىزىعۋشىلىعىمنان قاناعات تاپقان سوڭ، مەن پوديۋمدا ءسان ۇلگىسىن كورسەتۋدى ەمەس، ءوزىم جاساعان دۇنيەنىڭ پوديۋمدا كورسەتىلۋىن قالادىم. وسىلاي سانگەردەن ءسان ۇلگىسىن جاساۋعا كوشتىم.

ءىزىن الا سۋرەتكەرلىككە قادام باسىپ، ءبىرشاما جۇمىستاردىڭ باسىن قايىردىم. ەندى، مىنە، زەرگەرلىك بۇيىمدارعا كوڭىلىم اۋىپ، تۋىندىلارىمدى حالىقارالىق دەڭگەيگە شىعارۋعا تالپىنۋ ۇستىندەمىن.

- ال وسىنشاما شىعىنى كوپ شارۋاعا مەملەكەت تاراپىنان قولداۋ كورسەتىلە مە؟ تاپسىرىستار تۇسە مە؟

- مينيسترلىك تاراپىنان وتكىزىلەتىن تەندەرلەرگە قاتىسىپ تۇرامىن. سۋبۇرقاق جوباسىنا قاتىستى استانا اكىمدىگىنەن تاپسىرىس بولعان كەزىندە. بىراق بۇل جوبا داعدارىسقا بايلانىستى ازىرگە توقتاپ تۇر.

بىردە بىشكەكتە ۇلكەن شارا وتەتىن بولدى. وندا قازاقستاننىڭ سيمۆولى رەتىندە روزا رىمباەۆا «مەنىڭ قازاقستانىم» ءانىن ورىنداۋى كەرەك ەكەن. ماعان مادەنيەت مينيسترلىگى ول كىسىنى پاتشايىم رەتىندە كورسەتۋگە تاپسىرىس بەردى. مەن روزا اپايعا التىن ادام بەينەسىندەگى ايەل كيىمىن ۇسىندىم. ءدال وسى جۇمىسىم جۇرتشىلىققا ەرەكشە اسەر سىيلادى دەپ ويلايمىن.

- ال ىلگەرىدە جەڭىمپازداردى دارالايتىن وسىنداي كورمە، نە بولماسا بايقاۋلارعا قاتىسىپ پا ەدىڭ؟

- «شابىت» حالىقارالىق جاستار فەستيۆالىندە «كوركەم­سۋرەت» نوميناتسياسى بويىنشا باس جۇلدەنى جەڭىپ العانمىن. سونداي-اق ليتۆا، پورتۋگاليا ەلدەرى مەن لوندون، ۆەنا قالالارىندا وتكەن كورمەلەردەن العان ماراپاتتارىم بار. ال تايلاند پەن قازاقستان اراسىنداعى 15 جىلدىق ديپلوماتيالىق قاتىناستارعا ارنالعان سالتاناتتى شارادا تايلىقتار ۇلتتىق ناقىشتاعى كورسەتىلىمدەرىمە جوعارى باعا بەردى. بىلتىر رەسەيدىڭ «يۋۆەليرنوە وبوزرەنيە» جۋرنالى مەن جاساعان بىلەزىكتى ءى ورىنعا لايىق دەپ تاۋىپتى. سۋرەت ونەرىندەگى ەڭبەكتەرىم ءتۇرلى مۇراجايلار قورىنا قويىلعان.

- جەكە شىعارماشىلىقپەن اينالىسا وتىرىپ، تابىسقا كەنەلۋدى قالامايتىن ونەر ادامى جوق شىعار. ەندەشە، وسىنداي كورمەلەردىڭ تيگىزەر شاپاعاتى قانداي؟

- مۇنداي كورمەلەر ارىپتەس تاۋىپ، سەرىكتەستىك جاساۋعا ءتيىمدى. بۇدان ءتورت جىل بۇرىن رەسەيلىكتەر ءبىر زەرگەرلىك كومپانياعا سەرىكتەس بولۋعا شاقىرعاندى. سول كەزدە وسى سالانى جەكە دامىتقىم كەلىپ، ۇسىنىستان باس تارتقان ەدىم. سوعان كەيدە وكىنەتىنىم دە راس. ويتكەنى بىرلەسە جۇمىس ىستەۋ - شىعارماشىلىق شەڭبەردى كەڭىتەدى. ال كورمەنىڭ ماتەريالدىق تۇرعىدان پايداسى بار ما دەگەنگە كەلسەك، پايداسى وتە زور. ويتكەنى كارتينالارعا دا، بۇيىمدارعا دا سۇرانىس كۇشتى جانە ەش تولاستاعان ەمەس.

-مامان رەتىندە قالاي ويلايسىڭ: التىن-اشەكەيگە اۋەس ايەل ادامدار ۇلتتىق زەرگەرلىك بۇيىمدارعا قانشالىقتى قىزىعۋشىلىق تانىتۋى مۇمكىن؟

- زەرگەرلىك بۇيىمدار ايەلگە ەرەكشە رەڭ بەرىپ، ەستەتيكالىق ءلاززات سىيلايدى. جانە ايەلدىڭ ادەمىلىگىن ارتتىرىپ، تاماشا كوڭىل-كۇيدە جۇرۋىنە سەپتىگىن تيگىزەدى.

الايدا، اشەكەيلەردىڭ كوپ بولۋى شارت ەمەس. دەگەنمەن قانداي بۇيىم بولسا دا، ءوز ەرەكشەلىگىمەن، ءوز وزگەشەلىگىمەن كوز سۇرىندىرگەنى دۇرىس. قازىر اركىم ءوز قالاۋىنا قول جەتكىزە الادى عوي. باستىسى، ءبىر عانا اشەكەي بولسا دا، ونىڭ مىنەزىنە، ىشكى الەمىنە ساي كەلۋگە ءتيىس. ءوز باسىم، ۇلكەن سىرعا، جۋانداۋ بىلەزىك تاققاندى دۇرىس كورەمىن. ۇساق اشەكەيلەردى تاعا المايمىن...

- ال مۇنداي اشەكەيلەردەن الشاقتاپ كەتكەن حيدجاب كيگەن زامانداستارىڭا نە ايتار ەدىڭ؟

- مەن حيدجاب كيمەيمىن. سەبەبى، مەن ەركىن ستيلدە كيىنىپ ۇيرەنگەن اداممىن. ءار ادامدى وزىنشە ءبىر الەم دەسەك، كەز كەلگەن ادام جانىنا ۇيلەسەتىن، دەنەسىنە ىڭعايلىسىن عانا قابىلدايدى. دەمەك، بىرەۋدىڭ تالعامىنا تالاس ايتۋعا قاقىم جوق. بىراق قازاقتىڭ ادەمى قىزدارىنىڭ ورانىپ، قىمتانىپ جۇرگەنىن كورگەندە، ءبىرتۇرلى جانىم اشىپ كەتەدى... قازاقتا قىمتانىپ جۇرەتىن ۇلتتىق كيىمدەر از ەمەس قوي، ءدىني تانىمدى ۇلتتىق ۇلاعاتپەن ۇلىقتاۋعا بولماس پا ەدى؟ ءبىز ەركىن دالانىڭ ۇرپاعى ەدىك قوي...

اڭگىمەلەسكەن -

ارداق يمانبەكقىزى،

«D»

«وبششەستۆەننايا پوزيتسيا»

(پروەكت «DAT» № 14 (97) 20 ءساۋىر 2011جىل