سەرىك ءجۇسىپ. كوپدىندىلىك يدەياسى كىمگە ءتيىمدى؟
كوپدىندىلىك يدەياسى، ەڭ باستىسى، بۇگىنگى بيلىككە ۇنايدى.
كوپدىندىلىك - قولىندا بيلىگى بارلارعا سىبايلاس جەمقورلىققا جول اشۋدىڭ ءبىر جولى ەسەبىندە ۇنايدى. سەبەبى، كوپدىندىلىك يدەياسى «قۇدايدان قورىقپايتىنداردىڭ» سانىن ارتتىرادى.
كوپدىندىلىك - قازاقستاندىق پاتريوتشىلدىق دەگەن جالاڭسوزدىلىكتى كوبەيتىپ، بىراق ءىس جۇزىندە تۇك ىستەمەۋگە جاقسى.
ەندى وسى تۇجىرىمدارىمىزدى تارقاتىپ كورەلىك. شىن مانىندە ەلدەگى باستى ءدىندى - يسلامدى كوپشىلىك حالىقتىڭ ءدىنى دەپ، حريستيان ءدىنىن بيلىككە وداق بولا الاتىن ەكىنشى ءدىن دەپ اتاۋ بيلىككە ۇنامايدى. بيلىككە - كوپدىندىلىكتى ۋاعىزداۋ ءتيىمدى. ۇلتتى، ەلدى بىرىكتىرىپ وتىرعان، مەملەكەتتىڭ وزەگى بولىپ وتىرعان، ون عاسىردان استام ۋاقىت قازاق ەلى ۇستانىپ كەلە جاتقان يسلام ءدىنىنىڭ جاعىمدى بەينەسىن كورسەتۋ بۇگىنگى بيلىك ءۇشىن قىلمىسپەن تەڭ سياقتى.
كەڭەس زامانىندا ءدىن-اپيىن دەپ اتالىپ، يسلام ءدىنى - قاراڭعىلىقتىڭ، مەشەۋلىكتىڭ بەلگىسى دەپ كورسەتىلىپ كەلگەن بولسا، بۇگىنگى ەل بيلىگى يسلام ءدىنىن تەرروريزمنىڭ، ءدىني ەكسترەميزمنىڭ شىعاتىن ورتاسى دەگەن وبرازدى جاساۋعا بۇرىپ كەلە جاتقان سياقتى. كۇن قۇرعاتپاي ءورىستىلدى اقپارات قۇرالدارى يسلام ءدىنى وكىلدەرىنىڭ قاتىسۋىمەن بولىپتى دەگەن قىلمىس وقيعالارىن ەرەكشە تاپتىشتەپ (سولتۇستىك كاۆكازدا 4 مۇسىلمان قازاقستاندىقتىڭ ۇستالۋى، الماتىداعى 3-ءى شاعىن اۋداندا «ءدىني ەكسترەميستەرمەن» بولعان اتىس دەگەن سياقتى) بەرىپ جاتادى.
كوپدىندىلىك يدەياسى، ەڭ باستىسى، بۇگىنگى بيلىككە ۇنايدى.
كوپدىندىلىك - قولىندا بيلىگى بارلارعا سىبايلاس جەمقورلىققا جول اشۋدىڭ ءبىر جولى ەسەبىندە ۇنايدى. سەبەبى، كوپدىندىلىك يدەياسى «قۇدايدان قورىقپايتىنداردىڭ» سانىن ارتتىرادى.
كوپدىندىلىك - قازاقستاندىق پاتريوتشىلدىق دەگەن جالاڭسوزدىلىكتى كوبەيتىپ، بىراق ءىس جۇزىندە تۇك ىستەمەۋگە جاقسى.
ەندى وسى تۇجىرىمدارىمىزدى تارقاتىپ كورەلىك. شىن مانىندە ەلدەگى باستى ءدىندى - يسلامدى كوپشىلىك حالىقتىڭ ءدىنى دەپ، حريستيان ءدىنىن بيلىككە وداق بولا الاتىن ەكىنشى ءدىن دەپ اتاۋ بيلىككە ۇنامايدى. بيلىككە - كوپدىندىلىكتى ۋاعىزداۋ ءتيىمدى. ۇلتتى، ەلدى بىرىكتىرىپ وتىرعان، مەملەكەتتىڭ وزەگى بولىپ وتىرعان، ون عاسىردان استام ۋاقىت قازاق ەلى ۇستانىپ كەلە جاتقان يسلام ءدىنىنىڭ جاعىمدى بەينەسىن كورسەتۋ بۇگىنگى بيلىك ءۇشىن قىلمىسپەن تەڭ سياقتى.
كەڭەس زامانىندا ءدىن-اپيىن دەپ اتالىپ، يسلام ءدىنى - قاراڭعىلىقتىڭ، مەشەۋلىكتىڭ بەلگىسى دەپ كورسەتىلىپ كەلگەن بولسا، بۇگىنگى ەل بيلىگى يسلام ءدىنىن تەرروريزمنىڭ، ءدىني ەكسترەميزمنىڭ شىعاتىن ورتاسى دەگەن وبرازدى جاساۋعا بۇرىپ كەلە جاتقان سياقتى. كۇن قۇرعاتپاي ءورىستىلدى اقپارات قۇرالدارى يسلام ءدىنى وكىلدەرىنىڭ قاتىسۋىمەن بولىپتى دەگەن قىلمىس وقيعالارىن ەرەكشە تاپتىشتەپ (سولتۇستىك كاۆكازدا 4 مۇسىلمان قازاقستاندىقتىڭ ۇستالۋى، الماتىداعى 3-ءى شاعىن اۋداندا «ءدىني ەكسترەميستەرمەن» بولعان اتىس دەگەن سياقتى) بەرىپ جاتادى.
ەلىمىزدە ەجەلدەن كەلە جاتقان قازاقى كەڭشىلدىك، قوناقجايلىلىق، مەيىرباندىق بار. ۇلتارالىق، دىنارالىق تىنىشتىق، ىنتىماقتاستىق قالىپتاسقان. بوتەن ۇلتتى، ءدىن وكىلىن كەمسىتۋشىلىك بولعان ەمەس. وسىنشاما جاقسى قاسيەتتەردى بويىنا جيناقتاۋعا قازاق حالقىنا مۇسىلمانشىلىقتىڭ ەشقانداي وڭ اسەرى بولمادى دەپ ايتۋعا بولادى ما؟ «مۇسىلمانشىلىق» دەگەن ۇعىمنىڭ حالقىمىز ءۇشىن ارقاشان قاسيەتتى ءسوز بولعانى، وسى سوزگە توقتاپ، وسى سوزبەن كيەلى، قاسيەتتى ىستەردى اتقارعانى بەلگىلى. ءالى دە وسى قاسيەتتى ۇعىمدى سىيلايتىن، سوعان توقتايتىن حالىقپىز.
....وبلىس ورتالىعىنداعى الاڭدا جەڭىس كۇنىنە ارنالعان كوپ ادام جينالعان جيىن ءوتىپ جاتىر. وبلىس اكىمى مىنبەدە سويلەپ تۇر. بىراق، وعان قۇلاق سالىپ تۇرعان كوپشىلىك جوق. كۇبىر-كۇبىر اڭگىمە، ءارلى-بەرلى ءجۇرىس-تۇرىس. ءبىر كەزدە جۇرت الدىنا مولدا شىعىپ دۇعا وقىعاندا حالىق ءسىلتى سالعانداي تىنا قالدى. ءبارى دە تىزە بۇگىپ وتىرا قالدى، مۇسىلمان ەمەستەر دە. سوندا مۇنشاما حالىقتى ءبىر ساتكە باعىندىرعان قانداي كۇش، قانداي يدەيا، قانداي قۇدىرەت؟ بۇل قۇدىرەتتىڭ اتى - عاسىرلار بويى ءبىر دىنگە مويىنسۇنعان، ءبىر ءدىلدى بويىنا سىڭدىرگەن مۇسىلمانشىلىق سەنىم. سەنىمى مىقتى ادام ەشكىم كورىپ تۇرماسا دا قابىر باسىندا، مەشىت ۇيىندە، ارۋاقتىڭ بەلگىسىندە، قۇرانعا بايلانىستى ءىس كەزىندە جامان ءسوز ايتپايدى، جامان ارەكەت جاسامايدى. سەبەبى ول مەنىڭ ىستەگەنىمدى قۇداي كورىپ تۇر دەيدى. قۇدايدان قورقاتىن ادامدا «بۇلاي ىستەۋگە بولمايدى» دەگەن تيىم بار. وسىنداي تيىم ۇستانعاندار كوپ بولسا، سونى ۇستانۋشىلار ەل باسقارۋشىلاردىڭ اراسىندا كوپ بولسا قانشالىقتى زامانىمىز جاقسى، ەل باسقارۋ جەڭىلدەنىپ، قىلمىس ازايار ەدى؟!
ال ءبىزدىڭ ەل باسىنداعى باسقارۋشىلارىمىز وزدەرى ۇلگى كورسەتىپ عاسىرلار بويى اتا-بابامىز ۇستانعان ءدىن سەنىمىن «ءدىن بوستاندىعىنا»، زاڭ مەن دەموكراتيانى جەلەۋ ەتىپ وپ-وڭاي اۋىستىرىپ جاتقاندارىن كورىپ وتىرعان جوقپىز با؟! ولاردا تيىم بار ما؟ جوق. مۇنداي سەنىم بوستاندىعى ولارعا نە ءۇشىن كەرەك، بۇل بوستاندىق ولارعا قانداي جول اشادى؟ قۇدايدان قورىقپاۋعا، سىبايلاس جەمقورلىققا، ادىلەتسىزدىككە جول اشىپ وتىر.
ەل باسشىلىعىنىڭ ءىس باعىتىنداعى يسلامنىڭ جاعىمدى وبرازىن جاساۋدىڭ ورنىنا باق ارقىلى ونىڭ كولەڭكەلى جاعىن تابۋعا جۇمىس جاساپ جاتقانىن قالاي باعالاۋعا بولادى؟ وسىنداي باعىت ۇستانعان بيلىك مۇسىلماندىق ۇستانۋشىلار تاراپىنان جاپپاي قولداۋ تابادى دەۋگە بولا ما؟ ارينە، جوق. ون ءتورت عاسىرلىق تاريحى بار مۇسىلمانشىلىقتى جۇزدەگەن مۇشەلەرى بار سەكتالارمەن تەڭەستىرگەن ۇكىمەت يسلامدى وزىنە وداق ەتە الا ما؟ جوق.
بيلىكتىڭ ۇرانى - ۇلتتار دوستىعى، دىندەرگە كەڭشىلىك پەن توزىمدىلىك ساياساتىنىڭ دۇرىس ەكەنىنە داۋ جوق. بىراق، سولاي ەتە تۇرا بيلىكتىڭ يسلام ءدىنىن، ونىڭ قولداۋشىلارىن باسقا ءدىن وكىلدەرىنە قارسى قويۋ، مۇسىلماندارمەن قورقىتۋ ساياساتىن ۇستانىپ بارا جاتىر ما دەگەن ويىمىز بار. بۇعان دا مىسالدار جەتكىلىكتى. بيلىكتىڭ ۇستانىمىندا مۇسىلمان قىلمىسكەردىڭ ىسىنە باعا بەرە قالسا، اۋەلى ونىڭ ءدىني بەلگىلەرىنە باسا نازار اۋدارۋ ءجيى ورىن الىپ بارادى. قۇقىق قورعاۋ قىزمەتكەرلەرى ۇستالعان ايىپتى ادامدار جونىندە حابار تاراتقان كەزدە ونىڭ مۇسىلماندىق بەلگىلەرىن (مەدرەسەدە نەمەسە ءدىن وقۋ ورنىندا ءبىلىم العاندىعىن، ۇيىنەن نەمەسە قالتاسىنان قۇران نەمەسە ءدىني قالتا كىتاپشالارىنىڭ بولۋى سياقتى) ءبىرىنشى ايقايلاپ ايتىپ كورسەتۋگە مۇددەلى بولىپ بارا جاتقاندارى بايقالادى. ولارعا سالساق، كەز كەلگەن ادامنىڭ قالتاسىندا، سومكەسىندە ءدىني كىتاپشالاردىڭ، ايات سۇرەلەرىنىڭ ءجۇرۋى، مەدرەسەدەن ءبىلىم الۋى ونىڭ ءدىني ەكسترەميزمشىلدىگىنىڭ دالەلى بولعانى ما؟! وسى جاعدايدى اسىرەسە ءورىستىلدى اقپارات قۇرالدارى ءسوز بوستاندىعىن جەلەۋ ەتىپ جامىراپ جاريالاۋعا اۋەستىك تانىتۋدا. ادامنىڭ ءدىني ۇستانىمىن ونىڭ قىلمىسىنان بۇرىن ايقايلاپ جاريالاۋ تالاي رەت ورىن الىپ، تەرگەۋ بىتكەن سوڭ ول ادامنىڭ جاساعان قىلمىسىنا ءدىني كوزقاراسىنىڭ ەش قاتىسى جوقتىعى تالاي رەت انىقتالدى. بىراق، ونىڭ ءبارى كەش. بۇكىل ەلگە «ءدىني ەكسترەميزمگە قاتىسى بار بولۋى مۇمكىن» دەگەن مۇسىلمانشىلىقتى قارالاعان جورامال جايىلىپ بولعان سوڭ بارىپ، اقيقات اشىلادى.
ءسوز سوڭىندا، مەملەكەتىمىز ۇستانىپ وتىرعان ۇلتتار دوستىعى، ۇلتتار بىرلىگى مەن ءدىني توزىمدىلىك ساياساتىنىڭ دۇرىستىعىن قولداي وتىرىپ، بۇل باعىتتا ىنتىماق پەن بىرلىكتى ساقتاۋعا يسلام ءدىنىنىڭ، مۇسىلمانشىلىقتىڭ وراسان زور ىقپالىن، اسەرىن ايتۋدان بيلىك نەگە قورقادى دەگەن سۇراق تۋىندايدى.
قازاق، وزبەك، تاتار، ۇيعىر، تۇرىك سياقتى تولىپ جاتقان ەلدەگى مۇسىلمانداردىڭ ءوزارا ءدىني ىنتىماقتاستىعىن، اۋىز بىرلىگىن دە ايتۋ - مەملەكەت ساياساتى ءۇشىن نەگە وتە قاتاڭ تۇردە تيىم سالىنعان تاقىرىپ بولىپ وتىر دەگەن تاعى ءبىر سۇراق تۋىندايدى.
اينالىپ كەلگەندە، اڭگىمەمىزدىڭ باسىندا قويىلعان - كوپدىندىلىك يدەياسى كىمگە ۇنايدى دەگەن سۇراق توڭىرەگىندە ايتىلعان تۇجىرىمدارعا ۇكىمەت ناقتى جاۋاپ بەرگەندە عانا بۇل ماسەلە ايقىندالاتىن بولار.
«اباي-اقپارات»
