كەڭەستىك ءداۋىر جۇرتتى «كوممۋنيزم» ميفىمەن الداۋسىراتىن. تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن ونىڭ ورىنىن «دامىعان 50 ەلدىڭ قاتارىنا قوسىلۋ» ءميفى الماستىردى. وسى ءميفتىڭ ءبىر تارماعىنداي بولعان  وز جەرىندە باسپاناعا زار بولىپ بولىپ، كىم كورىنگەننىڭ بوساعاسىن ساعالاپ جۇرگەن باسپاناسىز قازاققا دەمەۋ بولعان «7-20-25» يپوتەكاسى ەكەنى داۋ تۋدىرمايدى. قر ۇلتتىق بانكىسىنىڭ توراعاسى دانيار اقىشەۆ  «7-20-25» يپوتەكا باعدارلاماسى بويىنشا نەسيەلەندىرۋدە مىڭنان اسا وتانداسىمىزدىڭ تالابى كەرى قايتارىلعانىن العا تارتتى.

لاۋازىمدى تۇلعا 17 قاڭتارداعى جاعداي بويىنشا كەلىپ تۇسكەن 5 587 ءوتىنىمىنىڭ 52 ملرد تەڭگە كولەمىندەگى 4350-ءى قاناعاتتاندىرىلىپ، وسىنىڭ 17% قۇرايتىن 1 237 ءوتىنىش كەرى قايتارىلعانىن ءمالىم ەتتى. ونىڭ سەبەبى ناشار نەسيە تاريحى مەن تابىس كوزىنىڭ جەتىمسىزدىگىنەن بولىپ وتىر ەكەن.

ەسكە سالا كەتەيىك باعدارلامانىڭ باس وپەراتورى «يپوتەكالىق ۇيىم «باسپانا» اق» بولىپ سانالادى. قارىزعا ءۇي الۋشىعا قويىلار تالاپ جەكە ءۇيىنىڭ جانە وزگە دە يپوتەكالىق زايىمدارىنىڭ بولماۋى، كاسىپكەرلىك جانە ەڭبەك قىزمەتى ارقىلى تۇراقتى تابىسى بار ەكەنىن دالەلدەي الۋ بولىپ تابىلادى. ءارى وسى 25 جىلعا دەيىن بەرىلەتىن 7% مولشەرىندەگى نەسيەنى الۋ ءۇشىن پاتەر قۇنىنىڭ 20% الدىن الا تولەۋ شارتى ورىندالۋ كەرەك.

بىراق ءومىر كورسەتىپ وتىرعانداي وسىنىڭ بارلىق شارتىن ورىنداۋعا 17 قاڭتارداعى جاعداي بويىنشا 18 ميلليون وتانداسىمىز ءۇشىن 4350-ءىنىڭ عانا مۇمكىندىگى بولىپ وتىر. ال، بۇل شارتتى ورىنداي المايتىن باسپاناسىزدار توبىنا ۇكىمەت تاراپىنان جاڭا الەۋمەتتىك باعدارلاما جاساۋ كەرەك. ولاي ەتپەسەك، قاپيادا كوز جۇمعان 5 ءسابيدىڭ جاعدايى تاعى دا قايتالانادى. سەبەبى جاز ايلارىندا ەلىمىزدىڭ شىعىسى مەن سولتۇستىگىندە پاتەر جالداپ تۇرۋ ارزانداپ، قىس كوزى قىراۋدا جالداۋ باعاسى شارىقتاپ كەتەدى.

ءۇيدى قولما-قول اقشاسىن ساناپ بەرىپ ساتىپ الۋشىلار سيرەك. ال، يپوتەكاعا ءۇي الۋدىڭ دا اۋى مەن باۋى جەتىپ ارتىلادى. ونى الۋعا كەرەك دەسەڭىز تۇراقتى جۇمىسى جوق، ناپاقا ءۇشىن قالانى ساعالاعان قالىڭ كوپشىلىك ەش تاۋەكەل ەتپەيدى.

باسپانامەن قامتاماسىز ەتۋدىڭ تاعى ءبىر جولى جەكە قۇرىلىس كومپانيالارىنا بىرتە-بىرتە ساتىلاتىن جالدامالى پاتەر سالۋعا جاعداي جاساۋ. اياعىنان قاز تۇرعان قۇرىلىس ماتەريالدارىن ءوندىرۋشى جانە تۇرعىن ءۇي سالاتىن جەكە كومپانيالار اراسىندا اليانس قۇرىلىپ، وتاندىق جۇمىس كۇشى مەن قۇرىلىس ماتەريالدارى نەگىزىندە ەكى قاباتتىق جالدامالى پاتەرلەر سالۋعا جەڭىلدىكتەر بەرىلسە، ونى جالعا الىپ، بىرتە-بىرتە جەكەمەنشىگىنە الام دەۋشىلەردىڭ ءتىزىمى ءىرى قالالارداعى پاتەر كەزەگىندە تۇرعانداردىڭ نەگىزىندە جاسالسا، اي سايىن تولەيتىن پاتەر اقى قۇنى 25-30 مىڭنان اسپاسا، سابيلەردىڭ ءومىرىن قياتىن وقيعالار ورىن الماس ەدى.

باسپاناسىز  قازاق ءۇشىن يپوتەكادان وزگە جول – بىرتە-بىرتە ساتىپ الۋعا بولاتىن وتاندىق ونىمدەر نەگىزىندە تۇرعىزىلعان جالدامالى پاتەر. بۇلاي ەتۋگە ەكونوميكالىق مۇمكىندىگىمىزدە بار. كسرو كەزىندە قازكسر-ءىنىڭ «قۇرىلىس يندۋسترياسىنىڭ وتانى» سانالاتىن شقو سەمەي قالاسىنداعى بۇرىنعى قۇرىلىس ماتەريالدارىن وندىرەتىن ءوندىرىس ورىندارىن مۇراعا العان جەكە كومپانيالار اياعىنان قاز تۇرىپ ۇلگەردى. ەندى تەك سانالى دا، جوسپارلى باعىتتالعان ۇكىمەتتىك ءىس-شارانى قاجەت ەتىپ وتىر.

باسپاناسىز  قازاق ءۇشىن يپوتەكادان وزگە جول – بىرتە-بىرتە ساتىپ الۋعا بولاتىن جالدامالى پاتەر. بۇلاي ەتسەك، پاتەر سالىپ بەرەم دەپ، جارناماسىن جارقىراتىپ، ەلدى الداپ سوعاتىن بۇگىن بار دا، ەرتەڭ جوق ءبىر كۇندىك قۇرىلىس فيرمالارىنان دا قۇتىلامىز. ءارى تەندەرمەن ءۇي سالعىشتاردىڭ دا جەمقورلىق كاززاپتىعىنان ارىلامىز.

قازاق اتامىز «شىمشىق سويسا دا، قاساپشى سويسىن» دەپ تەگىن ايتپاعان، قارا حالىق ءۇشىن باسپانا تۇرعىزۋدى كىم كورىنگەنگە ەمەس، ءوزى ءوندىرىپ، ءوزى سالاتىن قۇرىلىس كومپانيالارىنىڭ قولىنا بەرگەن وڭدى.

ءابىل-سەرىك اليكاپارۇلى

Abai.kz