اۋىلشارۋاشىلىعى مينيسترلىگى شۇلەن تاراتىپ جاتىر. شۇلەن بولعاندا اناۋ مىناۋ ەمەس - جەر! قازاقتىڭ جەرىن. وسىدان ەكى جىل بۇرىنعى قازاقى قوعامنىڭ ايقايىن قۇيرىعىنا دا قىستىرماستان بيلىك قىتايعا جەر بەرۋدى باستادى. شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ اۋماعى مەن الماتى وبلىسىنىڭ قۇيقالى وڭىرىنەن.

بىلتىر يزرايل بارعان ساپارىندا تەرەششەنكو دەيتىن اسىراندى الپاۋىتىمىز «وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنان جەر بەرەمىن، كەلىڭدەر دە كەسىپ الىڭدار» دەپ ەبىرەي جۇرتىن جارىلقاپ قايتقانى ەستە. ەبىرەيدىڭ قازاق جەرىنە «تۇرەن سالعانى» تۋرالى ازىرگە ناقتى دەرەك جوق، ال ەندى ورىس پەن بەلورىستىڭ كەدەندىك وداق اياسىندا قويىن قونشىمىزعا قول جۇگىرتەتىنى انىققا اينالدى. بۇل تۋراسىندا اۋىلشارۋاشىلىعى ۆيتسە-ءمينيسترى ساقتاش قاسەنوۆ دەيتىن «مىرزا» جاريا ەتۋدە (دەرەك كوزى:Bnews اگەنتتىگى).

ساقتاشتىڭ ورىس پەن بەلورىسقا «ساقتاپ وتىرعان جەرى» 10 جىلعا جالعا بەرىلمەك كورىنەدى. 10 جىلدىڭ شيرەگىندە جالگەرلەر اۋىلشارۋاشىلىعىنا ءتيىمدى جەرلەردى يگەرىپ، كاسىپ كوزدەرىن اشۋعا ءتيىس ەكەن. ونىڭ ۇستىنە، قانداي دا ءبىر بىرىككەن كاسىپورىن اشىلا قالسا، باقىلاۋ پاكەتى قازاقتىڭ ء(دال وسىعان كۇمانىمىز كۇشتى) قولىندا بولادى-مىس. «اگاراكي، جالگەرلەر جەردى ماقساتسىز پايدالانسا، قايتارىپ الامىز» دەپ قوقيلانىپ قويادى ۆيتسەمىز.

اۋىلشارۋاشىلىعى مينيسترلىگى شۇلەن تاراتىپ جاتىر. شۇلەن بولعاندا اناۋ مىناۋ ەمەس - جەر! قازاقتىڭ جەرىن. وسىدان ەكى جىل بۇرىنعى قازاقى قوعامنىڭ ايقايىن قۇيرىعىنا دا قىستىرماستان بيلىك قىتايعا جەر بەرۋدى باستادى. شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ اۋماعى مەن الماتى وبلىسىنىڭ قۇيقالى وڭىرىنەن.

بىلتىر يزرايل بارعان ساپارىندا تەرەششەنكو دەيتىن اسىراندى الپاۋىتىمىز «وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنان جەر بەرەمىن، كەلىڭدەر دە كەسىپ الىڭدار» دەپ ەبىرەي جۇرتىن جارىلقاپ قايتقانى ەستە. ەبىرەيدىڭ قازاق جەرىنە «تۇرەن سالعانى» تۋرالى ازىرگە ناقتى دەرەك جوق، ال ەندى ورىس پەن بەلورىستىڭ كەدەندىك وداق اياسىندا قويىن قونشىمىزعا قول جۇگىرتەتىنى انىققا اينالدى. بۇل تۋراسىندا اۋىلشارۋاشىلىعى ۆيتسە-ءمينيسترى ساقتاش قاسەنوۆ دەيتىن «مىرزا» جاريا ەتۋدە (دەرەك كوزى:Bnews اگەنتتىگى).

ساقتاشتىڭ ورىس پەن بەلورىسقا «ساقتاپ وتىرعان جەرى» 10 جىلعا جالعا بەرىلمەك كورىنەدى. 10 جىلدىڭ شيرەگىندە جالگەرلەر اۋىلشارۋاشىلىعىنا ءتيىمدى جەرلەردى يگەرىپ، كاسىپ كوزدەرىن اشۋعا ءتيىس ەكەن. ونىڭ ۇستىنە، قانداي دا ءبىر بىرىككەن كاسىپورىن اشىلا قالسا، باقىلاۋ پاكەتى قازاقتىڭ ء(دال وسىعان كۇمانىمىز كۇشتى) قولىندا بولادى-مىس. «اگاراكي، جالگەرلەر جەردى ماقساتسىز پايدالانسا، قايتارىپ الامىز» دەپ قوقيلانىپ قويادى ۆيتسەمىز.

ەستەرىڭىزدە شىعار، قازاقستان ازاماتىنا جەر 49 جىلعا جالعا بەرىلەدى. «ءبىز شەتەلدىكتەرگە دە جەردى   10 جىلعا جالعا بەرۋگە قاقىلىمىز»  دەيدى ساقتاش قاسەنوۆ. ساقتاشتىڭ تۇسىندىرۋىنە قۇلاق اسساق، ورىسقا اۋىلشارۋاشىلىعى جەرلەرىن جالعا بەرۋ دەگەن مەملەكەتىمىزدىڭ ازىق-تۇلىك قورىن قامتاماسىز ەتۋگە ساياتىن قاۋىپسىزدىك شاراسىنا ۇقسايدى. قايتەيىك ەندى، داليىپ جاتقان دالامىزدان قورەك تاۋىپ جەۋگە قاۋقارسىز ەل بولساق، قۇرساعىمىز شۇرقىراعاندا قۇمىرسقانىڭ ءدانىن كوتەرۋگە قۇلشىنىسىمىز جەتپەسە، جەردى جالعا بايلاپ تاستاپ شالقالاپ  جاتقانىمىز ءجون-اق قوي. بىلاي دا قازاق جەرسىز. جەر الپاۋىتتارى قازاقتا رومين مادينوۆ، سەرگەي كۋلاگين، سەرگەي تەرەششەنكو دەيتىن كىسىلەر. ولاردى ويداي اسپەتتەپ «لاتيفۋنديستەر» دەيمىز. قازاقى «لاتيفۋنديستەرىمىز» -   امانگەلدى ەرمەگياەۆ دەيتىن قارىنبايلاردىڭ قاتارىندا. ولاردىڭ يەلىگىنىدەگى جەرلەر جەتىسۋدىڭ ىلە الاتاۋى باۋرايىندا; نارىنقول، كەگەن جايلاۋلارى دەسەدى قۇرىق سۇيرەتكەن جۇرت. ءبىزدىڭ قارىنبايلار قازاق ەگىن ەكسىن، مالونىمدەرىن وڭدەيتىن زاۋىت سالسىن، اۋىلشارۋاشىلىعىنا جاڭا تەحنولوگيالار ەنسىن دەپ جۇرگەن جوق. قارق-قارق كۇلىپ، تاناۋدى تارق-تارق تارتىپ  ەت جەپ قىمىز ىشكەنگە، قۇمار ويناپ،  قۇلقىن تولتىرعانعا ءماز. ال، توعايلى، نۋلى-سۋلى جەردىڭ تەجەۋسىز قوجاسىنا اينالعان شەشەندەر (مالوۆودنوە اۋىلىندا بولعان وقيعانى ەسكە ءتۇسىرىڭىز) مۇزداي قارۋلانىپ الىپ يەلىگىنە اڭداۋسىز اياق باسقان قازاقتى دا، قازاقتىڭ مالىن دا قاڭعىباس يت قۇرلى كورمەستەن اتىپ تاستايدى. الماتى سياقتى حالقى مول قالاعا تاياۋ ماڭداعى كوكونىستى، داقىلدى جەرلەر - كارىس پەن ۇيعىردىكى. اتىراۋ، قىزىلوردا جاعىنداعى قۇمدى جەرلەرگە وزبەكتەر قىزاناق پەن قاربىز ەگۋدە. سولتۇستىكتەگى شىعىمدى جەرلەردىڭ دەنى ورىس دياسپوراسىنىڭ مەنشىگىندە.

سويا دەيتىن عاجاپ وسىمدىك تۋرالى ەستۋىڭىز بار ما؟ سويا قارا توپىراقتى، قۇنارلى جەردە وسەدى. سويادان ماي الىنادى. سويادان... ەت جاسالادى. قازەكەڭ قاۋجاڭداپ جەگەندى جاقسى كورەتىن كادىمگى ەت! سول سويانىڭ «سىرىن»  قىتاي ماماندارى سىعىرايا زەرتتەپ جۇرگەنىن اقپارت كوزدەرىنەن وقىپ قالاتىنبىز. الماتىنىڭ تورىندە ەسىنەپ قانا وتىرعان احمەتجان ەسىموۆ اۋىلشارۋاشىلىعى ءمينيسترى بولىپ تۇرعان كەزىندە سويانى تامىرىنان سورعالاتقان كۇيى قىتايلاردىڭ قولىنا ۇستاتا سالدى. مىنە، ازامات! ازاماتىمىزدىڭ اتىمتاي جومارتتىعىنىڭ «ناتيجەسىندە» سويا سالىپ تويا تاماق ىشە باستاعان الماتى وبلىسىنىڭ ديحاندارى ناپاقاسىنان قاعىلىپ، قازىر كوزدەرىنەن سوراسى اعىپ جىلاپ وتىر. ويتكەنى،  سويانى قازاق جەرىنە قىتاي سالاتىن بولىپتى.

قازىر قىرداعى قازاق ازىن-اۋلاق مالعا، مال قازاققا قاراپ تۇر. بيىلعى كارلى قىستان قازاق قۇر سۇلدەر شىقتى. ءتول كەم. مالدىڭ انالىق، اتالىق باسىن جۇت جۇتتى. ونى ەسەپتەپ، قاپەرگە الىپ وتىرعان ۇكىمەت جوق. ەسەسىنە، ۇكىمەتىمىز قازاقتىڭ قاراۋىنداعى قارايعان جەردى تارتىپ الۋدىڭ قامىنا كىرىسۋدە. بۇگىن ۇكىمەت وتىرىسىندا اۋىلشارۋاشلىعى ءمينيسترى اسىلجان مامىتبەكوۆ «قازاق قىزىق، بەس باس اسىرايدى دا مىڭ گەكتار جەرگە يەلىك ەتەدى، ەۋرپودا مىسالى، ءبىر ءىرى قارا ءبىر گەكتار جەرگە عانا جايىلادى. ءبىز دە ءسويتۋىمىز كەرەك. جەردى دۇرىس پايدالانۋدىڭ جولى - وسى» دەپ ءبىر-اق قايىردى. ءبىزدىڭ مينيسترلەر ايتپايدى، ايتسا - ىستەيدى. اسىرەسە، قازاق بەيشارانى قان قاقساتاتىن شارۋاعا كەلگەندە قاتتى قيمىلداپ بەت قاراتپايدى. قىسقاسى، 1990 جىلدارداعى جاپپاي جەكەشەلەندىرۋ ناۋقانىمەن قازاقتىڭ پايداسىنا شەشىلىپ كەتە جازداعان جەر ماسەلەسىنە ءبىزدىڭ ۇكىمەتىمىز قىتايدىڭ، ورىستىڭ، تاعى باسقا سىرتقى كۇشتەردىڭ قىسىمىنا شىداي الماي قايرىلىپ سوعۋدا. قازاقتى بار بايلىعى، ەڭ سوڭعى تىرەگى، ۇلتتىق ءام تاريحي ءبىتىم قاينارىنىڭ تامىرى - اتا بابا جەرىنەن ماڭگى ايىرۋ ءۇشىن.

قازاقتىڭ تايعاناق جادىسىن تاعى ءبىر جاڭعىرتا وتەيىك: وسىدان ەكى جىل بۇرىن قر اۋىلشارۋاشىلعى مينيسترلىگى اراباتار مەن ۇندىلەرگە دە جەردى جالعا بەرمەك بولعان. دەمەك، قازاقتىڭ بايتاق ولكەسى از جىلداردان سوڭ سالدەلى اراب پەن جارتىلاي جالاڭاش ۇندىگە، ت.ب. كوز كورىپ قۇلاق ەستىمەگەن وزگە دە «كەتپەنباس» حالىققا كەنەلمەكشى. ولارمەن بىرگە كوپۇلتتى قازاقستان جاڭا ءداستۇر مەن ادەت-عۇرىپ، جول-جورالعى، ىرىم-سىرىمعا دا باي تۇسەرى انىق.

«اباي-اقپارات»