سوڭعى جىلدارى "ۇلى وتان سوعىسىندا" قازا تاپقان، ءىز-ءتۇزسىز جوعالعان جاۋىنگەرلەردىڭ قۇرمەتىنە ارنالعان «ماڭگىلىك پولك» – «بەسسمەرتنىي پولك» شاراسى وتكىزىلىپ ءجۇر. رەسەيدىڭ تومسك قالاسىندا 2011 جىلى بەيساياسي، ازاماتتىق باستاما رەتىندە كوتەرىلگەن اكتسيا كەيىن وزگە ەلدەردە دە قولداۋ تاپتى. وزگە ەل دەگەندە نەگىزىنەن پوستكەڭەستىك بىرنەشە مەملەكەتتى ايتىپ وتىرمىز. 

ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ ايتۋىنشا، شارانىڭ باستى ماقساتى – ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىسقا قاتىسقان ۇرپاقتى ماڭگىگە ەستە ساقتاۋ كورىنەدى. شاراعا قاتىسۋشىلار قولدارىنا "ۇلى وتان سوعىسىنا" قاتىسقان تۋىستارىنىڭ فوتوپورترەتتەرىن ۇستاپ، شەرۋلەتىپ ءجۇرىپ وتەدى. وسى ارقىلى جاس ۇرپاقتىڭ بويىنا پاتريوتتىق، وتانسۇيگىشتىك قاسيەتتەردى سىڭىرگىسى كەلەدى ەكەن.

كەڭەس وداعىنا قىزمەت ىستەگەن اعا بۋىننىڭ تۇسىنىگى قىزىق. جاڭا زاماننىڭ، تاۋەلسىز ەلدىڭ تۇلەكتەرىن كەڭەس كەزىندەگىدەي الاۋلاتىپ-جالاۋلاتىپ تاربيەلەگىسى كەلەدى. الايدا جالعان ۇرانشىلدىققا قۇرىلعان، ءوز مەنتاليتەتىمىزگە مۇلدە جات وسى شەرۋدىڭ جاستارعا جاقسى تاربيە بەرمەيتىنى ءسوزسىز. وعان قوسا، كوممۋنيستىك يدەياداعى بۇنداي شاراعا ەشبىر جاس ءوز ەركىمەن قاتىسپايدى. كەيبىر ستۋدەنتتەردى، وقۋشىلاردى الاڭعا جەتەكشىلەرى جەتەلەپ اپارادى دەگەن اقپاراتتار بار. 9 مامىر كۇنى كوشە بويىندا كەرنەيلەتىپ جۇرەتىندەر كوبىنەسە كەڭەس ءداۋىرىنىڭ كونە كوزدەرى.

بۇل شەرۋمەن جاس ۇرپاقتى تاربيەلەي الماساق تا، باتىرلارىمىزدى ەسكە الدىق دەيتىندەر تابىلار. ءبىزدىڭ ويىمىزشا، مايدان دالاسىندا مەرت بولعان باتىرلارىمىزدى ەستە ساقتاۋدىڭ، ۇلىقتاۋدىڭ بۇدان دا جاقسى جولدارى بار. قانقۇيلى سوعىستا قابىرعادان قان كەشكەن قازاق باتىرلارىنىڭ فوتوپورترەتتەرىن قان كوشەدە كوتەرىپ ءجۇرىپ ەسكە الۋ دەگەن ەسى دۇرىس ءىس ەمەس. ماسكەۋگە ميى ۋلانعان كەي قازاق رەسەيدىڭ ىستەگەنىن اينىتپاي قايتالاۋدان الدىنا جان سالماي ءجۇر. كەڭەس وداعىنىڭ ءتۇرلى مەرەي تويلارىن جوعارى دەڭگەيدە اتاپ وتەتىن قازاقستاندىق كونە كوممۋنيستەر باتىرلىقتى باعالاۋدا دا ماسكەۋدەن اقىل سۇرايدى.

ءبىزدىڭ ەلدە «ماڭگىلىك پولك» شەرۋى 2013 جىلدان بەرى وتكىزىلىپ كەلەدى. ءتىپتى قالىپتاسقان داستۇرگە اينالىپ كەتتى دەسەك تە بولادى. بابالارىمىزدى قورلاپ، بالالارىمىزدى ۋلاعان بۇل شەرۋدىڭ شەت-شەگى، توقتار كەزى قاشان بولاتىنى بەلگىسىز. ونىڭ ۇستىنە، بۇنى بيلىكتىڭ ءوزى قولداپ، كومەك بەرىپ وتىر.

ماسەلەن، الماتى قالالىق پوليتسيا دەپارتامەنتىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى حابارلاۋىنشا، دەپارتامەنتكە ارداگەرلەردىڭ 25 ۇيىمىنان وتىنىشتەر كەلىپ تۇسكەن. ولار جەڭىس كۇنى قۇرمەتىنە وراي وتەتىن «ماڭگىلىك  داڭق – بەسسمەرتنىي پولك» شەرۋى كەزىندە قوعامدىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋدى كۇشەيتۋ جونىندە ءوتىنىش جاساعان. وسى وتىنشكە ساي، پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى «ماڭگىلىك داڭق» كولونناسىنا ىلەسە ءجۇرىپ، قاۋىپسىزدىكتى كۇشەيتۋدىڭ جوعارى دەڭگەيىن قامتاماسىز ەتەتىنىن مالىمدەدى. بيىلعى شەرۋگە الماتى قالاسىنان 115 مىڭنان استام ادام قاتىساتىن كورىنەدى.

ادەتتە، 15 ادامنىڭ باسى بىرىگىپ، بيلىككە ءوز ۋاجدەرىن ايتسا، باس سالىپ قاماپ تاستايتىن ءبىزدىڭ پوليتسيا 115 مىڭ ادام جينالعان شەرۋدى ارنايى قورعاماقشى ەكەن. وسىدان-اق، ەلدەگى كونە كوممۋنيستەر عانا ەمەس، ەل بيلىگى دە يدەولوگيالىق تۇرعىدا نەنىڭ دۇرىس، نەنىڭ بۇرىس ەكەنىن ماسكەۋگە قاراپ باعامدايتىنىن بىلۋگە بولادى. سونىمەن قاتار، بىلايعى كۇندە بار-جوعى بىلىنبەيتىن ارداگەرلەر ۇيىمى، كوممۋنيستىك پارتيا دەگەن سەكىلدى توپتار وسىنداي كەڭەس كەزەڭىنىڭ ءيىسى شىعاتىن جەرلەردە بەلسەنىپ-اق كەتەدى.

وتكەن جىلى ەلىمىزدە كومسومولدىڭ 100 جىلدىعى تويلاندى. سول كەزدە اقىلىنان الجاسقان اتا-اجەلەرىمىز (بيلىكتەگى) ەگەمەن ەلدىڭ اسكەرلەرىنە كومسومولدىڭ تۋىن كوتەرتىپ، مەكتەپتەردە، ۋنيۆەرسيتتەردە جاستارعا قىپ-قىزىل لەكتسيالار وقىپ تاريحي تامىرلارىنىڭ تايازدىعىن تانىتقان ەدى. ونداي باسسىزدىق بيىل دا ورىن الۋدا. الەۋمەتتىك جەلىدە بالاباقشاداعى بۇلدىرشىندەرگە قىزىل اسكەردىڭ كيىمىن كيگىزىپ، كەۋدەسىنە الاباجاق لەنتاسىن بايلاپ قويعان فوتوسۋرەتتەر قاپتاپ ءجۇر. كۇنادان پاك پەرىشتەلەردى كۇناعا تولى كەزەڭنىڭ كۇيەسىمەن بىلعاعان ساناسىزدىڭ ءىسى دەمەسكە امال جوق بۇنى. جەڭىس كۇنىن جەلەۋ ەتىپ، سوعىسقا قاتىسقان باتىرلاردى ەسكە العان بولىپ، باباسىن قىرعان كەڭەس وداعىن بالاسىنا تىقپالاعان ساتقىندىقتى توقتاتىن كەز كەلدى.

ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىسقا قازاقستان 1 ميلليون 200 مىڭداي ادام اتتاندىرعان. ونىڭ 420 مىڭدايى مايدان دالاسىنان مۇلدە قايتپاي قالعان. بۇل سوعىس ءبىزدىڭ ەل ءۇشىن عانا ەمەس، جالپى ادامزات ءۇشىن اسا اۋىر قاسىرەت. ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ زاردابىن بىلگەنىمىز ءۇشىن ءۇشىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس بولماسا ەكەن دەپ تىلەيمىز. سوندىقتان سوعىستى، سوعىسقا قاتىسقان باتىرلار ەرلىگىن ەستە ساقتاۋ پارىز. الايدا، رەسەيلىك ۇلگىدە ەمەس. قازاق ەجەلدەن باتىر بابالارىن ماقتان تۇتاتىن، تاريحىن ۇلىقتايتىن حالىق. دەمەك، ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىسقا قاتىسقان باتىرلارىمىزدى بۇرىنعى باتىر بابالارىمىزدان بولە قاراماعان ءجون. كەڭەستىك كەزەڭدەگى تاريحىمىزدى دا كونە تاريحتان ەرەكشەلەپ الۋدىڭ قاجەتى جوق. بۇل كەزەڭ ۇلتتىڭ تۇتاس تاريحىنىڭ ءبىر بولىگى ەكەنى ءسوزسىز.

اعا بۋىن، ارداگەر اعالارىمىز، كونە كوممۋنيستەر وزدەرىنىڭ كەڭەس وداعىنىڭ ەمەس قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتى ەكەنىن مويىنداۋى كەرەك. سونىمەن قاتار، قازاقتىڭ اتا تاريحىنىڭ باس-اياعى كەڭەس كەزەڭى عانا ەمەس ەكەنىن ءبىلۋى كەرەك. تۇتاس ەلدىڭ تاريحىن 90 جىلمەن ولشەۋدى توقتاتۋى كەرەك. بۇل كىسىلەرگە كەڭەس وداعىن اڭساما دەسەڭىز، كومسومول تويىن تويلاما دەسەڭىز، "بۇل ءبىزدىڭ تاريحىمىز" دەپ شىعادى. تاريحتى "ۇلىقتايمىن" دەپ ءجۇرىپ، كەلەر ۇرپاق الدىندا ۇياتقا قالماعان دۇرىس. بىراق ميى كەڭەستىك يدەيامەن تولعان توڭمويىن كوممۋنيستەر ءۇشىن سوۆەت وداعىنان وزگە قۇندىلىق جوق. مۇنىڭ قاسىندا مىڭ جىلدىق تاريحتىڭ دا قۇنى كوك تيىن. بۇعان كەشەگى كومسومول تويى، بۇگىنگى «بەسسمەرتنىي پولك» شەرۋى دالەل.

تاعى ءبىر ماسەلە، ءبىزدىڭ ەلدە ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس ءالى كۇنگە دەيىن رەسەيدەگىدەي "ۇلى وتان سوعىسى" دەپ اتالادى. رەسمي بيلىك وسىلاي اتايدى، باسپاسوزدە وسىلاي جازىلادى. بەينە، "ۇلى وتان سوعىسى" دەپ اتاماساق بىرەۋ ءبىزدىڭ بۇل سوعىسقا قاتىسقانىمىزدى مويىنداماي كەتەتىندەي. سوعىسقا قاتىسقان، شەيت بولعان ساربازدارىمىز باتىر بولماي قالاتىنداي. "ۇلى وتان سوعىسىنىڭ ارداگەرى" دەگەندى "ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ ارداگەرى" دەپ اتاپ، قۇرمەتتەي بەرۋگە دە بولادى. وزبەكستاندا رەسمي تۇردە سوۆەت كەزىندەگىدەي "ۇلى وتان سوعىسى" تىركەسى ايتىلمايدى، ولار بۇل سوعىستى "ەكىنشى جاھان ۇرىسى" دەپ اتايدى.

بيىل «ماڭگىلىك پولك» – «بەسسمەرتنىي پولك» شەرۋى نۇر-سۇلتان، الماتى، شىمكەنت، اقتاۋ، قاراعاندى، كوكشەتاۋ، قوستاناي، پاۆلودار، پەتروپاۆل، تالدىقورعان، تاراز، وسكەمەن، اتىراۋ، ورال قالالارىندا وتەدى. تەك اقتوبە مەن تۇركىستاندا عانا وتپەيدى.

قۋانىش قاپپاس

Abai.kz