رەداكتسياعا اقتوبە وبلىسى، قاندىاعاش قالاسىنان ورالمان-زەينەتكەر تىلەپباي ابديەۆ اقساقال حابارلاستى. قازاق جەرىندە تۋىلعانىمەن، وتكەن عاسىردىڭ 30-جىلدارىنىڭ باسىندا ماسكەۋدەن شىققان جارلىقتاردىڭ كەسىرىنەن العاش رەسەيدىڭ، سوڭىن الا وزبەكستاننىڭ اكىمشىلىك اۋماعىنا بەرىلگەن قاراقالپاقستان رەسپۋبليكاسى كورشى ەلدىڭ قۇرامىندا قالىپ قويعاندىقتان، «ءوز ەلىنە ورالمان بولىپ» قايتا ورالعان اعامىزدىڭ اڭگىمەسى وزبەكستاننان قونىس اۋدارىپ جاتقان بۇكىل زەينەتكەرلەردىڭ ورتاق تىلەگىندەي.
تاۋەلسىز قازاق ەلىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى، دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ كوشباسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ جۇرگىزىپ وتىرعان ۇلتتىق ساياساتتىڭ ارقاسىندا ازاتتىقتىڭ 20 جىلىندا 1 ميلليونعا جاقىن باۋىرلاستارىمىز اتاجۇرتقا ورالدى. سوڭعى جىلدارى «نۇرلى كوش» مەملەكەتتىك باعدارلاماسى جۇزەگە اسىرىلىپ، ورالمانداردىڭ كوشىپ كەلگەننەن كەيىنگى كوپتەگەن الەۋمەتتىك ماسەلەلەرى شەشىلىپ جاتىر. الىستان كەلگەن اعايىن وبلىستىڭ، اسىرەسە، اقتوبە قالاسى، مۇعالجار، العا، مارتوك جانە حرومتاۋ اۋداندارىنا كوبىرەك ورنالاسۋدا. 2009-2011 جىلدارعا ارنالعان «نۇرلى كوش» باعدارلاماسىن ىسكە اسىرۋ ماقساتىندا حرومتاۋ اۋدانىنىڭ كوكتاۋ-2 اۋىلىندا تۇرعىن ۇيلەر، مەكتەپ، بالالار باقشاسى، دارىگەرلىك امبۋلاتوريا جانە 200 ورىندىق كلۋب قۇرىلىپ جاتىر. ەڭ باستىسى، ورالمانداردى 100 پايىز ەڭبەكپەن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەسى شەشىلگەن. كەلەشەكتە مۇعالجار اۋدانىندا دا «نۇرلى كوش» باعدارلاماسى بويىنشا تۇرعىن ۇيلەر قۇرىلىسى باستالادى. قازىردىڭ وزىندە بۇل اۋدانداعى ورالمانداردىڭ سانى 3500-دەن اسىپ بارادى. كەلەشەكتە دە بۇل اۋدانعا، اسىرەسە، قاراقالپاقستاننان كوشىپ كەلۋگە نيەت ءبىلدىرىپ وتىرعان تۋىستاردىڭ سانى كوبەيۋدە. جالپى، وبلىس جانە اۋدان باسشىلارىنىڭ كوشىپ كەلىپ جاتقان باۋىرلارعا وڭ كوزبەن قاراۋى، بارلىق الەۋمەتتىك ماسەلەلەرىن جەدەل شەشىپ وتىرۋى، ورالمانداردىڭ كوبىرەك كوشىپ كەلۋىنە تۇرتكى بولىپ وتىرعانى انىق. ولار جەرگىلىكتى تۇرعىندارمەن تىعىز ارالاسىپ، جىلدان-جىلعا جەكجات، دوس، قۇداندالى بولىپ، تۋىستىق قاتىناستارى نىعايىپ بارادى.
مەنىڭ ءوزىم دە سول ورالمانداردىڭ ءبىرىمىن. 1939 جىلى قاراقالپاقستان ەلىندە تۋىلدىم، 1964 جىلى تاشكەنت پوليتەحنيكا ينستيتۋىنىڭ ەنەرگەتيكا فاكۋلتەتىن ءبىتىرىپ، قاراقالپاقستان ەلىنىڭ ەنەرگەتيكاسىن جانە ەكونوميكاسىن وركەندەتۋگە اتسالىستىم. زايىبىم قالبيكە قوجاباەۆا دا ءبىر اۋرۋحانانىڭ باس دارىگەرى بولدى. تۇرمىسىمىز جامان بولمادى. بىراق ءوز ۇلتىمىزدىڭ ورتاسىنا دەگەن ساعىنىش، ۇرپاعىمىزدىڭ كەلەشەگىن ويلاعان اتا-انالىق پارىزىمىز ءبىزدى اتاجۇرتقا اسىقتىردى. «ساباقتى ينە ساتىمەن» دەگەندەي، 2004 جىلى كوشىپ كەلدىك. زەينەت جاسىندا بولسام دا قازاقستاننىڭ وركەندەپ، گۇلدەنۋىنە ءوز ۇلەسىمدى قوسسام دەگەن تىلەك تە جۇرەك تورىندە تۇردى. ءسويتىپ، 2006 جىلدان باستاپ، وبلىس جانە اۋدان باسشىلارىنىڭ ۇسىنىسىمەن قاندىاعاش قالاسىندا قۇرىلعان سەليكات، مينەرالدى تالشىق جانە گاز-بەتون زاۋىتتارىنىڭ قۇرىلىسىندا 2008 جىلدىڭ ورتاسىنا دەيىن باسشىلىق جۇمىستاردا بولدىم. وسىلاي ءوز ەلىمە كەلىپ، از دا بولسا رەسپۋبليكامىزدىڭ وركەندەۋىنە ۇلەسىمدى قوستىم دەپ ەسەپتەيمىن.
ءبىر وكىنىشتىسى، ەلباسىمىز بارلىق مينيسترلىك باسشىلارىنا ورالمانداردىڭ ماسەلەسىن ۋاقتىلى جانە ادىلەتتى شەشۋ كەرەك دەپ قانشا قاداپ ايتسا دا، ءالى دە شەشىلمەي جاتقان ماسەلەلەر جەتەرلىك. سونىڭ ىشىندەگى ەڭ الەۋمەتتىك ماڭىزدىسى - زەينەتاقى تاعايىنداۋ. دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، ەلگە ورالعان ورالمانداردىڭ 66 پايىزى وزبەكستاننان كەلگەندەر. ولاردىڭ بارىنە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەڭ تومەنگى زەينەتاقىسى، ياعني بۇگىنگى كۇندە ايىنا 24781 تەڭگە بەلگىلەنىپ وتىر. 30-40 جىلدىق ەڭبەك ءوتىلى جانە ايىنا العان ەڭبەكاقىسى ەسەپكە الىنبايدى. بۇنىڭ انىعىنا جەتۋ ءۇشىن مەن اقتوبە وبلىسى بويىنشا باقىلاۋ جانە الەۋمەتتىك قورعاۋ دەپارتامەنتىنە بىرنەشە رەت باردىم، قر ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگىنە ەكى رەت حات جازدىم. مينيسترلىكتەن العان جاۋاپتارىمدا «ەڭبەك تابىسىڭىز تۋرالى انىقتاما تاپسىرماعانسىز، سوندىقتان ەڭ تومەنگى زەينەتاقى بەلگىلەنگەن» دەگەندەي شىندىققا تۋرا كەلمەيتىن دالەل كەلتىرىلگەن. بارلىق زەينەتاقى تولەۋگە ءتيىستى قۇجاتتاردىڭ تولىق تاپسىرىلعاندىعىن وبلىستىق دەپارتامەنتتە بىرنەشە رەت دالەلدەپ كورسەتتىم. نەگىزىندە ماسەلە مىنادا: زەينەتاقى تاعايىندايتىن كەزدە، تمد مەملەكەتتەرىنىڭ ميگرانتتاردى الەۋمەتتىك قامتاماسىز ەتۋ تۋرالى 13.03.1992 جىلعى كەلىسىمىنىڭ 5-باپ، 3-تارماعىنا سايكەس، ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيستىرلىگى بىزگە «مەملەكەتتەردە ۇلتتىق ۆاليۋتا ەنگىزىلگەن جاعدايدا، تابىستىڭ مولشەرى ارىز بەرگەن كۇنگە بەلگىلەنگەن كوشىپ كەلگەن ەلدىڭ رەسمي اقشاسىنىڭ سالىستىرمالى باعامىمەن انىقتالادى» دەگەن انىقتامانى قولدانىپ وتىر. ءبىز مۇنى 20.06.1997 جىلعى «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زەينەتاقىمەن قامتاماسىز ەتۋ تۋرالى» №136-1 زاڭىنا جانە 2004 جىلى قابىلدانعان «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ حالىقتىڭ كوشى-قونى تۋرالى» زاڭىنا سايكەس كەلمەيدى دەپ ەسەپتەيمىز. وزبەكستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اقشاسى - سۋمنىڭ - تەڭگەگە سالىستىرعانداعى قۇنى 16 ەسە تومەندەپ كەتۋىنە ورالماندار جازىقتى ەمەس قوي! بۇل - بارلىق ورالمان-زەينەتكەرلەردىڭ باسىندا بار جاعداي.
سوندىقتان ورالمانداردىڭ ورتاشا زەينەتاقى الۋى ءۇشىن مۇنى قايتا قاراپ، ءادىل شەشكەن دۇرىس. ويتپەگەن جاعدايدا، بۇل ونسىز دا سوڭعى جىلدارى سايابىرسىپ بارا جاتقان كوشتىڭ ابدەن تۇرالاۋىنا اكەپ سوقتىرۋى مۇمكىن.

جازىپ العان
قۇتماعامبەت قونىسباي

http://www.aikyn.kz/index.php?option=com_content&task=view&id=8366&Itemid=2