كاماعاسى، ءۇشبۋ حاتىڭىزعا جاۋاپ جازۋىم كەرەك شىعار دەپ شەشتىم.

باستاپقىدا اعانىڭ ءوزى ماسەلەنىڭ ءمان-جايىن  باعامداي جاتار، ارتىق سوزگە ۋاقىت سارقىپ نە قىلامىن دەگەن ەدىم. ونىڭ ۇستىنە بۇل - اعايىن اراسىن عانا جالعاپ، سودان سوڭ ءبىر ءجونىن تابۋعا ءتيىس حات ەدى. بىراق، ءسوز شىركىن الاقاعازدىڭ بەتىن كورگەن سوڭ كوپكە جەتسەم دەپ الاسۇرادى عوي. كامال اعام دا شىداي الماپتى، «داۋرەنگە حاتىن» عالامتوردا جاريالاپ جىبەرىپتى. ەندى نە شەگىنىس بار، كاماعامىزدىڭ بىزگە جازعان حاتى مەن ءبىزدىڭ جاۋابىمىزدى دا جۇرت تالداپ وقىسىن; اق-قاراسىن ايىرسىن، تورەلىگىن ايتسىن دەپ شەشتىك. سونىمەن...

اقسۋدىڭ تويى. اقسۋدىڭ سەكسەن جىلدىعى ءوزىڭىز جاقسى بىلەسىز، بىلتىر اتالىپ ءوتۋى كەرەك ەدى. قىزىلاعاشتاعى اپاتتان سوڭ سەكسەن جىلدىق كەيىنگە قالدى...

كاماعاسى، ءۇشبۋ حاتىڭىزعا جاۋاپ جازۋىم كەرەك شىعار دەپ شەشتىم.

باستاپقىدا اعانىڭ ءوزى ماسەلەنىڭ ءمان-جايىن  باعامداي جاتار، ارتىق سوزگە ۋاقىت سارقىپ نە قىلامىن دەگەن ەدىم. ونىڭ ۇستىنە بۇل - اعايىن اراسىن عانا جالعاپ، سودان سوڭ ءبىر ءجونىن تابۋعا ءتيىس حات ەدى. بىراق، ءسوز شىركىن الاقاعازدىڭ بەتىن كورگەن سوڭ كوپكە جەتسەم دەپ الاسۇرادى عوي. كامال اعام دا شىداي الماپتى، «داۋرەنگە حاتىن» عالامتوردا جاريالاپ جىبەرىپتى. ەندى نە شەگىنىس بار، كاماعامىزدىڭ بىزگە جازعان حاتى مەن ءبىزدىڭ جاۋابىمىزدى دا جۇرت تالداپ وقىسىن; اق-قاراسىن ايىرسىن، تورەلىگىن ايتسىن دەپ شەشتىك. سونىمەن...

اقسۋدىڭ تويى. اقسۋدىڭ سەكسەن جىلدىعى ءوزىڭىز جاقسى بىلەسىز، بىلتىر اتالىپ ءوتۋى كەرەك ەدى. قىزىلاعاشتاعى اپاتتان سوڭ سەكسەن جىلدىق كەيىنگە قالدى...

تويعا باردىق. تويدى ۇيىمداستىرۋ ىسىندە نۇرتىلەۋ يمانعاليۇلى اسا بەلسەندىلىك تانىتتى، جاتپاي تۇرماي توي قامىمەن شاپقىلادى. راحمەت. ريزامىن نۇراعاما! ءبىز دە شاما شارقىمىزشا قازىرگى قازاق ءباسپاسوزىنىڭ باسىنداعى جىگىتتەرمەن جۇمىس جاساپ وتىردىق. قولىمىزدان كەلگەنشە ءىلياس، بارلىبەك، ءبىلال تۋرالى ماتەريالدار تاۋىپ بەرۋگە تىرىستىق. اعىمداعى اقپاراتتارعا كوپ جولاي قويمادىق. نەگە دەسەڭىز، ءسىز بەن ءبىزدىڭ  اۋىلدا اۋىز تولتىرىپ ايتاتىن ەكونوميكالىق ورلەۋ، جىلت ەتكەن جاڭالىق بار ما؟  بار شىعار، بىراق ستاتيستيكا تىلىندە عانا. ءبىر كەزدەگى «جەرۇيىقتىڭ» (بۇرىنعى تالدىقورعان وبلىسىنىڭ باس گازەتى) تۋىن جەلپىنتىپ ۇستاعان  سىزدەردەن ۇيرەنگەن داعدىم سول - كوزبەن كورىپ، كوڭىلىمە بەكىمەي سىقيعان ستاتيستيكاعا سەنبەيمىن.

«اساۋ توي، تەنتەك جيىن، وپىر-توپىر،
ىشىندە ءتۇسى سۋىق ءبىر جان وتىر.
الىستى تۇماندانعان ول ويلايدى،
وزگە جۇرت ويدى نەتسىن، وڭكەي سوقىر» - دەيدى عوي اباي اتاڭىز.

جالپى جۇرتتى سوقىر دەۋدەن اۋلاقپىن، بىراق اعىندى اقسۋدىڭ بويىنداعى اساۋ تويدا ءبىز ويمەن عانا  وتىرعان ەدىك. توي قارساڭىندا ءبىر اقساقالىمىز: «ات شاۋىپ، كوكپار تارتىلار، جيىن وتەر دۇركىرەپ، ءبىز سودان كەيىنگى ەلدىڭ قامىن كۇيتتەيىك. ازاماتتار بىرىگىپ ءبىر اۋىلدىڭ تۇرمىسىن كوتەرۋگە كۇش سالايىق. مىنا وڭتۇستىك جاقتىڭ جىگىتتەرى سولاي ىستەپ جاتىر. تويدىڭ اسىنا تويىپ الىپ تارقاي سالۋ قاتە. اقسۋدىڭ جەرىن قىتايلار كەلىپ يگەرمەك. سونى ەستىدىڭدەر مە؟!» دەگەن ەدى. سول سۇراقتى مەنىڭ سىزگە  قويعىم كەپ وتىر، اعاسى. ەستىدىڭىز بە، جەرىڭىزدى قىتاي ديحاندارى جالعا الماق. ولارمەن كەلىسسوزدى  قالتاسىنان ويلانباي وتىز ميلليون تەڭگە سۋىرىپ بەرە سالاتىن ءماسىموۆ پەن ءماسىموۆ ۇكىمەتى جۇرگىزۋدە.    ماسىموۆ، اقشا بەرسە تاسىنىپ... ارينە، مىرزا ەكەن. ونىڭ مىرزالىعىنا ءسىز عانا ەمەس، قازاق جەرىنە تۇرەن سالۋدى تۇپكى ويىنا ءتۇيىپ العان، قۇدايعا «قاتىگەز» دەپ نالا ايتاتىن قىتاي دا، الا سالدەلى اراب تا، جارتىلاي جالاڭاش ءۇندى دە، كەدەندىك وداقتىڭ شەڭبەرىنەن شىعانداپ كەتكەلى جۇرگەن ورىس پەن بەلورىس تا ىرزا!  جامان ءىنىڭىزدىڭ جانىن جەگىدەي جەيتىن كوپ جايتتاردىڭ ءبىرى - وسى. دارابوز بابامىز - ەر قابانبايدىڭ باسىنا شىراق جاعىپ جىراققا كەتىپ قالدىڭىز عوي، سوندىقتان قوعامدىق-اقپاراتتىق ويدىڭ اق جال تولقىنىن كەشۋ ماڭدايىنا جازىلعان ءىنىڭىز سىزگە ەل ىشىندەگى الگىندەي اڭگىمەلەردى جەتكىزۋدى وزىنە پارىز سانايدى. قىسقاسى، قابانباي باباڭىز تۋ جايقالتقان دالاڭىزدى قاجىمقاننىڭ بالاسى مايلىقتىڭ ورنىنا جۇرەتىن وسى كۇنىگى مايى قالىڭ قاعازداي  اركىمگە دار-دار ايرىپ بەرە سالۋدىڭ قامىن باستاپ كەتتى. بۇل ءسوزىمىزدىڭ شىندىعىنا كەيىن كوزىڭىز جەتەدى، اسىقپاڭىز. بۇگىن ءسۇيىنىپ وتىرعان كارىمىڭىزدىڭ ىسىنە سول كەزدە بىرگە كۇيىنەتىن بولامىز. ويتكەنى، ءسىز ءبىز بىلگەندە ۇلتشىل، ۇلت ءۇشىن ۋايىم قىلاتىن اعالاردىڭ ساناتىنانسىز.

ال ەندى اڭسار اكىمگە اراشا تۇسكەن سوزىڭىزگە كەلەيىك.

اڭسار دەگەن ازاماتتى ءوز باسىم، راس، جىعا تانمايمىن. ءتىپتى بىلمەيمىن. ەپتەپ بىلەتىنىم، بۇل جىگىت ۇزىناعاش جاقتاعى اقسەڭگىر دەگەن اۋىلدى مەكەندەيتىن 180 تۇتىنگە تيەسىلى جەردى الدەكىمدەرگە جىتىرىپ جىبەرىپ وسىدان ءبىراز جىل بۇرىن اتاققا شىققان ەدى. سودان  اڭسارىمىزدىڭ استانا بارعانىن، استانادان ايداپ وتىرىپ الماتى وبلىسىنا اكىم تاعايىندالعانىن، سودان اقسۋدىڭ تويىنا كەلگەنىن عانا بىلەمىن. قايتكەندە دە، ازاماتتىڭ اللا جولىن وڭعارسىن! ءىسى ىلگەرى باسسىن.  مەن سىناسام ونى دوس كوڭىلمەن سىنايمىن. بولسىن دەپ سىنايمىن. «جاقسىمىزدى جۇرت بىلايدا كورىپ باعالايدى، ءباسپاسوز سىنشى بولۋى كەرەك. ءبىزدىڭ ءىسىمىزدى قاتال سىنعا الىپ وتىرۋى كەرەك» دەگەندى سەرىك اعا ۇمبەتوۆ كەزدەسكەن سايىن ايتادى. اڭسار تۇرسىنحانۇلى دا سىنعا ءتوزىمدى، ىسكە ىلكىمدى بولسا، الماتى وبلىسىنىڭ تۋماسى رەتىندە الدىمەن مەن قۋاناتىن  شىعارمىن. جۇرت يگىلىگىنە جۇمىستاناتىن ازاماتقا  اتىنان ءتۇسىپ قول سوزاتىن مەنىڭ  الاششىل  دوستارىم دا قۋانادى!  ال وعان دەيىن ءبىز اڭساردىڭ اياق الىسىن «اڭدۋدان» ەش جالىقپايمىز.

اڭسار مۇساحانوۆ باسقاراتىن الماتى وبلىسى - ەلىمىزدەگى ستراتەگيالىق ماڭىزى ەرەكشە وبلىس. ول ەلدىڭ ەكونوميكاسىمەن قوسا، رۋحاني تۇلەۋىنە دە، قاۋىپسىزىدىگىنە دە ەرەكشە جاۋاپتى. سەبەبى، ءوزىڭىز ايتپاقشى، الماتى وبلىسى «قۇدايدىڭ ادىلدىگىنە كۇماندى» ىندىنىن ىس باسقان ەلمەن ىرگەلەس وتىر. سونداي ەلمەن ىرگەلەس قونىستانعان الماتى وبلىسىنىڭ باسشىسىنا «جامان ءۇيدىڭ تۇندىگىنە ۇقساپ» ء(بىزدىڭ وسى ءسوزىمىزدى اقسۋلىقتارعا  تەلىپ تۇسىنگەنىڭىزگە قاتتى قاپالانىپ قالدىم) جالباڭ-جالباڭ ەتىپ جاعىنباي، ەلى ءۇشىن ەڭسەرىپ ەڭبەك ەتۋىنە جاردەم جاسايتىن ءسوز ايتۋعا ءتيىسپىز.  بىز سوندا عانا «ءبىر اتانىڭ بالاسىنداي ۇيىسىپ، تاس-ءتۇيىن، شاشاۋسىز» ەلگە اينالامىز. ءبىز سوندا عانا «بىرەۋدىڭ كوز الارتۋى مەملەكەتتىگىمىزگە قاۋىپ توندىرمەي مە؟» دەپ جار استىنان جاۋ ىزدەگەن زاماننان وزىپ وزات ەلگە اينالامىز.

كامال اعا، توي ۇستىندە بىرەۋ توسىنداۋ سويلەپتى دەپ تومپياتىن ورتادان مەن باياعىدا كەتىپ قالعانمىن. بىراق، ءسىزدىڭ رەنىشىڭىزدى بەك تۇسىنەمىن. «ءاپ» دەگەننەن ءسوزىن «ەلىنىڭ قۋانىشىن بولىسەيىن دەپ كەلگەن قوناقتاردى شەنەۋدەن باستاعان» قىڭىر ىنىڭىزگە قىنجىلماعاندا قايتەسىز؟ ونىڭ ۇستىنە ءبىزدىڭ كەيبىر اعايىننىڭ ءتىلى - ەكى وشاققا ءبىر كوسەۋ - تۇرتپەسە، تۇرتىنبەسە، تىنىشى قاشادى. ايتكەنمەندە «ءاي، اتتەگەن-اي»،  اعاسى، مەن ەلىمنىڭ قۋانىشىن بولىسەيىن دەپ كەلگەن قوناقتاردى ەمەس، «اڭسار تۇرسىنحانىش» دەگەندە اپتىعىن باسا الماي اپى-كۇپى سويلەگەن «جالاڭاشتار جينالىسىنىڭ» (ىلەكەڭنىڭ) توزبايتىن، ءوڭىن بەرمەيتىن، وزگەرمەيتىن بۇگىنگى كەيىپكەرلەرىن شەنەگەن ەدىم عوي. ءبىز بىلەتىن كامەڭ دە قازاقتىڭ الگىندەي مىنەزىنە توزبەيتىن ەدى. قازاقتىڭ الگىندەي مىنەزىنە توزە الماۋشى ەدى ءبىزدىڭ كامەڭ... كاماعاسى، اڭسارداي ازاماتتاردى باۋىرىن قارعا توسەگەن سايىن سەمىرەتىن اسىراندى قاز قىلماي، «ارىعان سايىن تىڭ جورتاتىن» (ماحامبەت) ارعىماق ەتىپ شىڭداۋىمىز كەرەك. ماحامبەت باباڭىز ءبىر جورىق ۇستىندە ايتىپتى دەيدى:

«ارعىماق، سەنى ساقتادىم، قۇلاعىڭ سەنىڭ سەرەك دەپ،

ازامات، سەنى ساقتادىم، ءبىر كۇنىمە كەرەك دەپ».

ءبىز ءبىر بىرىمىزگە كەرەكپىز.  بىرىمىزگە ءبىرىمىزدىڭ كەرەكتىگىمىزدى مەن وسى كۇندەرى كوپ ۋايىمداپ ويلايتىن بولدىم. ۋايىمدايتىن سەبەبىم، ءبىز وزىنە ءوزى وتىرىك ايتاتىن، ءوزىن ءوزى وتىرىكپەن الدايتىن، وتىرىككە جۇباناتىن، وتىرىككە قۋاناتىن تايعاناق ۇلت بولىپ بارامىز. ەلىمىزدە «وركەندەگەن» وتىرىك اتتى «ونەركاسىپتىڭ» ەكى تىزگىن ءبىر شىلبىرى قازىر قازاعۋار، سوزقۋار  اعايىننىڭ قولىندا. سول اعايىن جاڭا زاماننىڭ زاڭعارىنان ساۋمالداپ توگىلگەن اۋانى لاستاپ، قازاقتىڭ تىنىسىن تارىلتىپ، ءتۇپسىز قاراڭعى تۇڭعيىققا جەتەلەپ كەلەدى.  قازاقتىڭ ساناسى ۋلانىپ جاتىر. قازاق «پسيحواپاتتاردىڭ زامانىندا» (ز. فرەيد) «ءبىر ۇرتى ماي، ءبىر ۇرتى قان» (اباي) بولىپ ءومىر سۇرۋگە ابدەن ۇيرەندى. بىراق، بۇدان دا ءتۇبى وتەمىز. ول ءۇشىن «تىلەرسەگىمىزدى تىلسە دە تىك تۇرىپ سويلەيتىن» مىنەزىمىزدى قايتادان تابۋعا ءتيىسپىز. تاپ وسى مىنەز، كامە، سىزدە بار. شاگىم جوق، سىزدە  بار. اينالاسىنداعى كولگىرسىگەن جۇرتتان  ەلباسىمىزدىڭ دا وسى كۇنى كوڭىلى ابدەن اينىعانىن مەن دە سەزەمىن، استاناعا جاقىن قابانباي كەسەنەسىندە شىراق جاعىپ وتىرعان ءسىز مەنەن جاقسى سەزەسىز.  ۇلىق بىتكەنگە عانا ۇنايتىن ءسوزدى ويدان-قىردان تەرىپ ايتۋدان تيىلىپ، ۇلى جيىندى ۇلاعاتتى ىسكە باستايتىن كۇن تۋار ما ەكەن قازاق ءۇشىن؟ اسپانمەن استاسقان تەڭەۋلەردىڭ باسى - استانا، اياعى - اۋىل. قىزىل سۋداي قاپتاعان سوزگە اعىپ ولە جازدايسىڭ. اقسۋدىڭ تويىندا دا مىنبەرگە مىنگەن اعايىن اتاسى ارزان سوزدەن ايانىپ قالعان جوق. سوعان قىنجىلدىم، سوعان كۇيىندىم. تاپ سونى جازدىم. بۇل تەك اقسۋدىڭ تويىندا بولعان كورىنىس ەمەس. اقسۋدان عانا كورىپ قايتقانىم ەمەس. اتىراۋدان دا كورگەنىم - وسى، اقتوبەدەن دە كورگەنىم - وسى. سونداي كول-كوسىر سوزگە، كورىنەۋ جاعىمپازدىققا شىداي الماعان مەيىرحان اقداۋلەتۇلى  («التىن وردانىڭ» دۇرىلدەپ تۇرعان كەزىندەگى باس رەداكتورى) اقتوبە وبلىسىنىڭ ءبىر الىس اۋدانىنداعى تويدان، توردەگى ورنىن تاستاپ كەتىپ قالعانى ەسىمدە.

«ابايداي ۇل تۋعىزعان قاسيەتتى قۇنەكەڭ مويىنداعان باسشىلاردى جاقتىرماعانىڭا تاڭمىن» دەپسىز. بۇگىنگى باسشىلار - ءسىز بەن ءبىز بولماساق، قۇنەكەڭ مويىنداي قوياتىن باسشىلار ەمەس. بۇنىڭىز ەندى، ءسىز ەكەۋمىزدە بار ەموتسيامەن ايتىلىپ كەتكەن ءسوز بولسا كەرەك. الدە ءسىز بۇگىنگى باسشى اتاۋلىنىڭ ءبارى قۇنانباي زامانىندا اتقا مىنگەن قاسقا مەن جايساڭنىڭ ۇرپاعى دەپ ويلايسىز با؟ ولاي ويلامايسىز، بىراق مەنىڭ باسشىلاردى جاقتىرماعانىما تاڭ قالاسىز. بۇتىنا تولىپ، بۇعاعى سالبىراپ، دارگەيىنە باس ۇرىپ كەلگەن بۇقارا حالىق وكىلىن كورسە، بۇقاداي كوزىن الايتىپ، ءىستىڭ ءمانىسىن بىلمەي لاعىپ سويلەيتىن باسشىلاردىڭ قولاڭسا ساسىعان قولتىعىنان اۋلاق تۇرعاندى ءجون كورەمىن ءوز باسىم. وندايلارمەن ءسىزدىڭ دە قولتىقتاسا قويۋىڭىز نەعايبىل. بىراق مەنىڭ بۇل سوزىمنەن قىزىمەت باسىنداعى ازاماتتار تۇگەلىمەن ءىرىپ-ءشىرىپ ءبىتىپتى دەگەن وي تۇيۋگە بولمايدى. قازاق ءۇشىن قابىرعاسى قايىسىپ جۇمىس قىلىپ جۇرگەن ازاماتتار بار. تاپ سول ازاماتتاردىڭ كەيدە جازىقسىز جاپا شەگىپ نەمەسە ورىنسىز سىنعا ۇشىراپ قالاتىنىنا جانىم اشيدى.

كام-اعا، باسشى كورسە باس سالىپ سىنايتىن ارىپتەستەرىم باسپاسوزدە جەتەرلىك. مەنى دە سولاردىڭ ءبىرى ەكەن دەسەڭىز جاڭىلىساسىز. بيلىكتە مەن جاقسى كورەتىن جىگىتتەر جوق ەمەس، بىراق «جاقسى كورۋ»، «قۇرمەتتەۋ» دەيتىن ادامزاتتا عانا بولاتىن ىزگى قاسيەتتىڭ بەلگىسىن ءوز شەگىنەن اسىرىپ جىبەرسە، قۇلشىلىق پەن تابىنۋشىلىق كەلىپ شىقپاق» (قاجىعۇمار شابدانۇلى). «لەنيننىڭ 100 جىلدىعى»، «وكتيابردىڭ 70 جىلدىعى»، «XXV سەزد» دەپ الاشاپقىن بولعان اعالاردىڭ الاوكپە تىرلىگى ەندى قايتالانباسا ەكەن دەيمىن مەن. ول الاوكپە تىرلىك لەنين مەن پارتيانى ورىنسىز دارىپتەۋدەن شىققان ەدى.  كامال اعا، وسى بىزدەر ءوزىڭىز جاقسى بىلەتىن باياعى كونە سوقپاققا ءتۇسىپ الىپ سوقتىرتىپ بارا جاتقان جوقپىز با، سۇڭعىلا ادامسىز، سونى ءبىر ويلاڭىزشى. راس، ەگەمەندىكتىڭ قادىر-قاسيەتىن ۇعا بىلەتىن ۋاقتى بولدى عوي...

قۇنەكەڭ «تىرىمىزگە - تورەلەر يە، ولىمىزگە - قوجالار يە» دەگەن ەكەن. دەسە دەگەندەي-اق، قۇنانباي زامانىنداعى ادامداردىڭ سويى بولەك بولعانعا ۇقسايدى. «بىزدەن بۇرىنعىلاردىڭ ەكى جاقسى قاسيەتى بولعان» دەپ قۇنەكەڭنىڭ زامانداستارىن، ودان ىلگەرى بابالار داۋىرىندەگى تۇلعالاردى اباي دا مويىندايدى. سويتەدى دە ءوز تۇسىنداعى باسشىلاردى: «باس-باسىنا بي بولعان وڭىكەي قيقىم، مىنەكەي، بۇزعان جوق پا ەلدىڭ سيقىن؟» دەپ جاقتىرمايدى. قيقىم-سيقىمداردى جاقتىرماۋ ابايدان باستالىپتى، بىزگە جەتىپتى، بىزدەن كەيىن دە جالعاسادى. سولاي، اعا.

وسىنشاما ءسوزدى اڭسار دەيتىن اكىمگە بولا ارناپپىز عوي. ءتىپتى ۇيات. الايدا، اڭسار تۋرالى ايتقانىمىزعا وراي ءسىز كولدەنەڭ تارتقان ۋاجگە جاۋاپ بەرە كەتپەسەم تاعى بولماس.

«وبلىسقا ەندى عانا اكىم بولىپ تاعايىندالعان اڭسار مۇساحانوۆتى تابالاي جونەلىپسىڭ. مەن دە تالدىقورعاندىقپىن. ەلدەن قول ۇزگەم جوق. مەن بىلەتىن جىگىتتەر اڭسار جونىندە وعاش ايتقان جوق ازىرشە. «دۇرىس» ازامات دەيدى. ءوزىم كەزدەسكەن ادامىم ەمەس. تالدىقورعانداعى سەنىڭ باۋىرلارىڭنىڭ ايتۋىنا قاراعاندا (مەن ولارعا كۇمانسىز سەنەمىن) جاڭا اكىم سەرىك ۇمبەتوۆتىڭ تاربيەسىن كورگەن. ال سەكەڭ قازاقتىڭ ءىشى-سىرتىن تۇگەل بىلەتىن ۇلت جاندى باسشى. ەندەشە ەلىنە تەگىن ادامدى قالدىرماسا كەرەك.

داۋرەن باۋىرىم! انا جىلى قىتاي ەلشىسىنىڭ:

-  قۇدايدا ادىلەت جوق. ءبىر جارىم ميلليارد قىتايعا بەرگەن جەرى اناداي، ون ميلليون قازاقتىڭ جەرى مىناداي، - دەگەنى ەسىڭدە مە؟» دەيسىز. تۇسىنبەدىم. اڭساردى سىناساق  جەرىمىزدى قىتاي الىپ قويا ما؟ الدە ارتىق-كەم سىناي قالساق اڭسار اكىم  الماتى وبلىسىنىڭ جەرىن قازاققا وكپەلەپ  قىتايعا بەرە سالا ما؟ بەتىنە قاراپ سويلەۋگە بولمايتىن اڭسار كىم سونشاما؟ كىمنىڭ شىكىراسى ول؟ ساۋالىڭىز جاۋاپسىز جەتىمسىرەمەسىن دەدىك، ايتپەسە اڭسار مۇساحانۇلىنا قاتىستى بارىمىزدى جوعارىدا بايان ەتكەنبىز.  وعان قوسىپ-الارىمىز كەم. ال كارىم قاجىمقانۇلىنىڭ اتا-تەگى تۋرالى سوزگە شورقاقپىن. ءوزى ءومىربايان دەرەگىن تياناقتاپ جاريالعان سايتتاردا قاجىمقان اقساقالدىڭ اتى-ءجونى كورسەتىلە بەرمەيدى ء(سىز سەكىلدى شاي ءىشىپ وتىرىپ ءجون سۇراسۋدىڭ رەتى كەلمەگەندىكتەن وقىعانىمدى ايتامىن). اناسى تۋىسقان ۇيعىر ۇلتىنان ەكەن. ۇلى اناسى جاعىنان پرەمەرمەن تۋىساتىن بولساق، بەك قۋانىشتىمىز. وسىدان بىلاي «ءبىز - كارىم ءماسىموۆ ەكەۋمىز جوڭعار الاتاۋىنىڭ باۋىرىندا ءومىر سۇرگەن ايگىلى قوبىزشى مولىقبايدىڭ ۇرپاعىمىز» دەپ ايتا جۇرەتىن بولامىن. شىن ءسوزىم بۇل.

كامال اعا، اقسۋدىڭ تويىنان شىعارىپ اكىم مەن پرەمەردى «ماتاپ سويلەگەن» ءسىزدىڭ ءسوزدىڭ استارىن جاقسى تۇسىنەمىن. سىزدىكى دۇرىس، مەنىكى دە دۇرىس سياقتى. بىراق ەكەۋمىزدە ەكى قيسىن. ءسىز ماسەلەگە ۇلكەندىك جولمەن، قازاقى سالتپەن كەلەسىز.  ايتكەنمەندە، ەسكەرە ءجۇرىڭىز، استانادان ءورىپ شىعاتىن اقجاعالىلاردىڭ ساياساتتاعى ويىنى ءسىزدىڭ قازاقى جوباڭىزعا پىسقىرمايدى. سىزبەن كەلىسپەيدى. قازاق ويىنىڭ كاتەپتى قارا نارى ءابىش  اعانى دا (كەكىلباەۆتى ايتامىن) بۇل ورتا اياعان جوق، عۇلاما سوزدەرىن قۇلاعىنا دا ىلگەن جوق. ايتپەسە، وسى جۇيەنى، وسى جۇيەدەگى «جۇگەرمەكتەردى» ابەكەڭ «ەگەمەن قازاقستاندا» جارىق كورگەن ماقالالارىمەن، سالتاناتتى جيىنداردا سويلەگەن سوزدەرىمەن ەسەيتۋگە تىرىسىپ-اق باعىپ ەدى. سانالارىنا قازاقتىڭ ارامان اڭسارىن سىڭىرۋگە بارىن سالىپ باپتانىپ-اق ەدى. بولمادى. ابىز اقساقال دەگراداتسياعا ۇشىراپ، دىڭكەلەپ شىقتى. ال ءبىز ولاي ەتە المايدى ەكەنبىز. ءبىز باردى بار، جوقتى جوق دەپ ارنەنى اتىمەن ايتۋعا ءتيىسپىز. سوندىقتان اڭسار بولسىن، باسقا بولسىن الدەكىمدەردىڭ «دۇرىس ازامات» دەگەنىنە الاقايلاپ الاقان سوعا سالمايمىز. ءسىزدىڭ «دۇرىس ازاماتىڭىز» اقسۋدىڭ تويىندا جازىپ بەرگەن دايىن قاعازدى ارەڭ وقىدى. دايىن قاعاز، دايىن ءسوز.

«قارا جاتاق» دەگەننەن شىعادى، جاڭا اكىم اقسۋ اۋدانى قۇرىلىپ ەل جەر جىرتىپ، تراكتوردىڭ تىزگىنىنە وتىرا باستاعان جىلداردى عانا بايانداماسىنا قوسىپتى. 25 جاسىندا ءاليحان بوكەيحانوۆتىڭ تاپسىرۋىمەن قازاقتىڭ تۇڭعىش اتا زاڭىن جازعان بارلىبەك سىرتتانوۆ، وقۋ اعارتۋ ىسىمەن ەرتە شۇعىلدانعان ءبىلال سۇلەەۆ، مامان-تۇرىسبەكتىڭ قاراعاشتاعى مەكەتەبى جونىندە جارىتىپ جاق اشپادى. ءباتيما اپاڭىز دا، ەگەۋبەك اعاڭىز دا اياۋلى الاش ۇلدارىنىنىڭ ەسىمىن ەسكەرمەستەن اڭسارلاتىپ اڭقىعان سوڭ راس، قاتتى ىزالاندىم. كۇيدىم.  سەكسەن جىلدىقتا ەسىمدەرى اتالىپ ەرەكشە ەسكەرىلگەن تۇلعالار - تراكتىرشىلەر مەن سۋشىلار، مالشىلار مەن ساۋىنشىلار بولدى. جوق، ويباي، مەن سۋشى مەن بۋشىدان قاشپايمىن،  ەڭبەك ادامدارى ماڭگىلىك قۇرمەتتەلسىن، بىراق، اقسۋدىڭ ارداگەر ۇلدارى قايدا قالدى،  ولاردىڭ اتتارىن ايتۋ ءالى دە قاۋىپتى مە، ءبىز ءوزى قاي عاسىردا، قاي قوعامدا ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز دەگەن ويلار ەڭسەرىپ، ەڭسەم شوككەنىن جاسىرماستان جازدىم. سول ءۇشىن كىنالاساڭ اعايىن، قولىڭدامىن، نە ىستەسەڭ دە ءوزىڭ ءبىل.

«اڭسار تۇرسىنحانىش» دەپ القىنعانداردى شەنەگەن شاعىن ماقالامىزدى وقىپ «توبەمىنەن جاي تۇسكەندەي بولدى» دەپسىز عوي. جاي وتىنا جانىپ كەتسەك تە شىندىق وسى - اكىم مەن پرەمەر قازاق قوعامىنىڭ پىكىرىمەن ەسەپتەسپەيدى دە، ەسەپكە المايدى دا. سوندىقتان ول ەكەۋى ءۇشىن جىرتىلۋدىڭ، اتالعان ەكەۋدى قورعاشتاپ، «ءوز اۋىلىڭنىڭ تويىنا نەگە قۋانبايسىڭ» دەپ ءبىزدى تەككە جازعىرۋدىڭ قاجەتى شامالى، اعا. استاناداعى اعايىنعا، اسىرەسە الگى «داۋرەن نە تىندىرىپ تاستادى» دەيتىن اعاما مەنىڭ وسى  سوزدەرىمدى جەتكىزەرسىز. ءيا، مەن ءالى ەشتەڭە دە تىندىرماپپىن. بىراق ءبورى بۇلكەكپەن قاي قيىردى كەزسەمدە (اقتوبەدە، اتىراۋدا) اۋىلىما: اقسۋ مەن قاپالىما، قارعا تامىرلى قازاعىما قىزمەت ەتىپ ءجۇرمىن دەگەن تۇسىنىكتەمىن.  مەنىڭ ازدى-كوپتى ماقالالارىم باسىلىپ شىققان  گازەتتەر («التىن وردا»، «جاس الاش»، «قازاق ادەبيەتى»، «جاس قازاق»، بۇگىنگى اباي.كز اقپاراتتىق پورتالى) اۋىلىما الاقانداي بولسا دا جارىق ءتۇسىرىپ، اقپارات جەتكىزىپ  جۇرگەن شىعار دەگەن ويدامىن. بۇل ءسوزدى ءسىزدىڭ «داۋرەن-اۋ! كىنا ىزدەگەنشە وتكەن جىلى تويلانادى دەگەن وسى تويدىڭ باسى-قاسىندا ءبىر جىل بولىپ كەم-كەتىگىن تولتىرىپ، شاۋىپ جۇرسەڭ قانداي جاراسار ەدى. تاعايىندالعان اكىم اڭسار مۇساحانوۆ تۋرالى «... قانداي ىستە قايرات تانىتتى، وسى كۇنگە دەيىن نە ىستەپ، نە قويدى» دەپ سۇراپسىڭ. وسى سۇراقتى وزىڭە قاراتا قويىپ كورشى. جاۋابىڭ قانداي ەكەن؟» دەيتىن ساۋالىڭىزعا قىسقا جاۋاپ رەتىندە ۇسىنامىن. قاناعات تۇتپاساڭىز ءوزىڭىز بىلەسىز.

وتكەن جىلى تويلانۋعا ءتيىس اقسۋدىڭ سەكسەن جىلدىعى قىزىلاعاش قىرعىنىنان سوڭ كەيىنگە قالدى. الاپات وقيعا بولعان كۇنى دابىل قاعىپ العاش حابار تاراتقان Abai.kz سايتى بولدى. مەنىڭ جاڭا قىزمەتىم، ءيا، ءسىزدى جابىرقاتىپ،  كوڭىلىڭىزگە قونباعان  Abai.kz اقپاراتتىق پورتالىنان وقيعا بارىسىنا قانىققان ازاماتتار اتىراۋ، ماڭعىستاۋدان باستاپ، ارقا مەن التايدىڭ اراسىندا كومەك قورىن قۇرىپ، قول سوزۋعا ۇمتىلدى. Abai.kz قىزىلاعاشتان كەيىن اقسۋاتتاعى اعايىننىڭ جانۇشىرعان داۋىسىن دەر كەزىندە جالپاق جۇرتقا جاريا ەتتى. ازاماتتار تاعى دا قور اشىپ، قارجات جيىپ، اس-اۋقاتىن، ازىق-تۇلىگىن تابيعات اپاتىنا ۇشىراعان جۇرتتىڭ اۋزىنا توستى. Abai.kz سايتىنىڭ پىكىرلەر الاڭىندا ەلىمىزدىڭ سەرگەك ويلى ۇلى مەن قىزى ءبىرىن-ءبىرى قايراپ، ءۇن قوسىپ ورتاق ىسكە جۇمىلدى. مەن سول كەزدە «نايماندار، ءبىرىڭدى-ءبىرىڭ شاپقا تۇرتكەندى قاشان قوياسىڭدار؟ اۋىلدا نە اتالارىڭنىڭ قۇنى قالدى؟» دەپ ءسىزدى تابالاپ كەتكەن قورتىق ويلى اعايىنمەن سالىستىرعاندا   ساناسى تۇنىق، رۋحى بەرىك، ۇلتتىق دەڭگەيدەگى ۇستانىمعا  كوتەرىلگەن   قازاقتىڭ ەر جىگىتتەرىن كورىپ سۇيىنگەن ەدىم. ۇلى بابامىزدىڭ جامباسى تيگەن قاسيەتتى مەكەندە شىراق جاعىپ، پەنداۋي اڭگىمەدەن كەتكەن سىزدەي جاندى ىبىرسىعان سوزگە  ەرتىپ  نامىسىڭىزعا «نايزا شانىشقانداردى» ويلاپ تاعى دا كۇيىنۋمە تۋرا كەلدى.

كام-اعا، ارتىق-كەم ءسوز بىزدەن دە كەتكەن بولار. ۇلكەننىڭ كەرەك ءسوزى مەن ءىسىن ۇلگى ەتىپ وسكەن قازاقتىڭ بالاسىمىز. تۇسىنۋگە، تۇسىنىسۋگە قاشاندا ماقۇلمىز. سوندىقتان ءسىزدىڭ جايما-شۋاقتاي كەلىپ  قاداپ ايتىپ قابىرعادان قويعان ساۋالىڭىزدىڭ بارىنە ىركىلىپ جاۋاپ بەرىپ، اقتالۋدى ارتىق كوردىم. ويتكەنى ءبىز قانداي ماسەلەنى دە قاباقپەن ۇعىساتىن ەدىك قوي. سول سىيلاستىقپەن  سىزگە جازعان حاتىمنىڭ سوڭىنا نۇكتە قويامىن. ءاماندا ەل امان جۇرت تىنىش بولسىن.

قۇرمەتپەن، داۋرەن ءىنىڭىز

«اباي-اقپارات»