وتكەن اپتانىڭ جۇماسىندا ۇقك مەن باس پروكۋراتۋرا سياقتى قۇزىرلى ورىندارعا ءجون سىلتەپ، اقىل ايتىپ وتىراتىن تاتيانا كۆياتكوۆسكايا حانىم مەن ونىڭ قاسىنا ەرگەن بىرقاتار تۇلعالار بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى وكىلدەرىمەن كەزدەستى. باستى تاقىرىپ - «قازاتومپرومنىڭ» بۇگىنگى جاعدايى مەن بولاشاعى دەپ بەلگىلەنگەن-ءدى.

بىردەن ايتا كەتەيىك، ءباسپاسوز ءماسليحاتىن وتكىزۋشى بەلسەندى توپتىڭ قاتارىندا «قازاتومپروم» ۇلتتىق اتوم كومپانياسىنىڭ ۆيتسە-پرەزيدەنتى سەرگەي ياشين، يادرولىق فيزيكا ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى ءادىل تولەۋىشوۆ، عالىم الماس تولەباەۆ پەن «زياتكەرلىك مەنشىك بيۋروسىنىڭ» ۆيتسە-پرەزيدەنتى نينا ساۆيتسكايا بولدى. قىسقاسى، اتوم سالاسىن جاڭعاقشا شاعاتىن كانىگى ماماندار. الدىمەن وسى اتالعانداردىڭ ۋاجىنە توقتالىپ كورەلىك.

جۋرناليستەردىڭ الدىنا قوس بىلەگىن سىبانىپ سالىپ كەلگەن كۆياتكوۆسكايا مۇحتار جاكىشەۆتى جازعىرۋدان ارتىق ماندىتىپ ەشتەڭە ايتا المادى. باياعى «ۋران كەن ورىندارىن زاڭسىز ساتىپ جىبەردى» دەگەن قۇر ايىپتاۋ بۇل جولى دا تىلگە تيەك بولدى. ەكس-دەپۋتاتتىڭ پىكىرىنشە، تۋىنداعان بارلىق قيىندىقتارعا قاماۋداعى ۇلتتىق كومپانيانىڭ ەكس-باسشىسى كىنالى ەكەن. مەملەكەت مەنشىگىندەگى كەن ورىندارىن ساۋدالاۋ ارقىلى ول ۇلتىمىزدىڭ، ەلىمىزدىڭ قاۋىپسىزدىگىنە ۇلكەن زارداپ شەكتىرىپتى-ءمىس.

وتكەن اپتانىڭ جۇماسىندا ۇقك مەن باس پروكۋراتۋرا سياقتى قۇزىرلى ورىندارعا ءجون سىلتەپ، اقىل ايتىپ وتىراتىن تاتيانا كۆياتكوۆسكايا حانىم مەن ونىڭ قاسىنا ەرگەن بىرقاتار تۇلعالار بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى وكىلدەرىمەن كەزدەستى. باستى تاقىرىپ - «قازاتومپرومنىڭ» بۇگىنگى جاعدايى مەن بولاشاعى دەپ بەلگىلەنگەن-ءدى.

بىردەن ايتا كەتەيىك، ءباسپاسوز ءماسليحاتىن وتكىزۋشى بەلسەندى توپتىڭ قاتارىندا «قازاتومپروم» ۇلتتىق اتوم كومپانياسىنىڭ ۆيتسە-پرەزيدەنتى سەرگەي ياشين، يادرولىق فيزيكا ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى ءادىل تولەۋىشوۆ، عالىم الماس تولەباەۆ پەن «زياتكەرلىك مەنشىك بيۋروسىنىڭ» ۆيتسە-پرەزيدەنتى نينا ساۆيتسكايا بولدى. قىسقاسى، اتوم سالاسىن جاڭعاقشا شاعاتىن كانىگى ماماندار. الدىمەن وسى اتالعانداردىڭ ۋاجىنە توقتالىپ كورەلىك.

جۋرناليستەردىڭ الدىنا قوس بىلەگىن سىبانىپ سالىپ كەلگەن كۆياتكوۆسكايا مۇحتار جاكىشەۆتى جازعىرۋدان ارتىق ماندىتىپ ەشتەڭە ايتا المادى. باياعى «ۋران كەن ورىندارىن زاڭسىز ساتىپ جىبەردى» دەگەن قۇر ايىپتاۋ بۇل جولى دا تىلگە تيەك بولدى. ەكس-دەپۋتاتتىڭ پىكىرىنشە، تۋىنداعان بارلىق قيىندىقتارعا قاماۋداعى ۇلتتىق كومپانيانىڭ ەكس-باسشىسى كىنالى ەكەن. مەملەكەت مەنشىگىندەگى كەن ورىندارىن ساۋدالاۋ ارقىلى ول ۇلتىمىزدىڭ، ەلىمىزدىڭ قاۋىپسىزدىگىنە ۇلكەن زارداپ شەكتىرىپتى-ءمىس.

كۇيەۋىنە «قارا كۇيەنى» ءبىرىنشى بولىپ جاققان اداممەن بەتپە-بەت جۇزدەسىپ، كوكەيدە جۇرگەن ءبىراز تۇيتكىلگە جاۋاپ العىسى كەلگەن بولۋى كەرەك، ءباسپاسوز ءماسليحاتىنا مۇحتار جاكىشەۆتىڭ جۇبايى ءجاميلا حانىم دا كەلىپتى. كەلگەنىن قايتەيىك، الدى-ارتىنا دەس بەرمەي جالعىز ءوزى ەسە سويلەگەن كۆياتكوۆسكايا ءجىبى ءتۇزۋ جاۋاپ بەرگەننىڭ ورنىنا، باسىنا اۋرتپاشىلىق تۇسكەن ايەلدى تابالاعان كەيىپتە: «مەنىڭ سىزگە سونشالىق جانىم اشىپ تۇرعان جوق» دەپ سالدى. بۇل جاۋاپ ءجاميلانى عانا ەمەس، سول جەردەگى ءبارىمىزدى دە ءبىرتۇرلى ىڭعايسىزداۋ كۇيدە قالدىردى. دەگەنمەن، قايسار ايەل العان بەتىنەن قايتپاي، ءوزىن مازالاپ جۇرگەن ساۋالداردى بىرىنەن كەيىن ءبىرىن جولدادى.

جاكىشەۆانىڭ: «ءسىز «قازاتومپروم» جونىندەگى قۇجاتتارمەن 2007 جىلعى تەكسەرۋ كەزىندە تانىستىم دەپ وتىرسىز. قازىرگى كۇنى وعان (قۇجاتتارعا - رەد.) تەك ارنايى رۇقساتپەن عانا جىبەرەدى، الايدا ءدال بۇگىن قورعاۋشىلار دا، قوعامدىق قورعاۋشىلار دا سول رۇقساتقا قول جەتكىزە الماي وتىر. ايتىڭىزشى، ءسىزدىڭ ول قۇجاتتارعا رۇقساتىڭىز بار ما؟» - دەگەن ساۋالىنا كۆياتكوۆسكايا: «قازىر ماعان ەشقانداي رۇقسات بەرىلگەن جوق. 2007 جىلى پروكۋراتۋرادا ول قۇجاتتار قۇپيا سانالماعان»، - دەپ جاۋاپ قاتتى. ەكس-دەپۋتاتتىڭ سوزىنە سەنەر بولساق، «قۇپيا» قۇجاتتارمەن بەيرەسمي تۇردە تانىسۋعا وعان دوستارى كومسەكتەسىپتى. بىلايشا ايتقاندا، كۆياتكوۆسكايا حانىمنىڭ دوستارى مەملەكەتتىك قۇپيانى جاريا ەتىپ جىبەرگەن (بۇگىنگى جاعداي اياسىنان قاراساق). الايدا، بۇل زاڭسىزدىقتارى ءۇشىن ولاردى جازالاپ جاتقان قۇزىرلى ورىنداردى بايقامادىق.

«شەشىنگەن سۋدان تايىنباس» دەمەكشى، قولعا شوقپار الىپ ۇرىسقا تۇسكەننەن كەيىن اياعىنا دەيىن بارۋدى ماقسات ەتكەن ءجاميلا جاكىشەۆا، ويلاماعان جەردەن جانە ءبىر ساۋالدى ورتاعا سىرعىتتى. ونىڭ بىلۋىنشە، 2007 جىلعى تەكسەرۋ ناتيجەسى بويىنشا كارىم ءماسىموۆ ءتيىستى قۇجاتتارعا قول قويعان، ول قۇجاتتا پرەمەر-ءمينيستردىڭ «قازاتومپروم» ۇلتتىق كومپانياسىنا ەشقانداي تالابى جوق ەكەندىگى كورسەتىلگەن. وسىعان بايلانىستى ءجاميلا حانىم: «ءسىز بۇل ىسكە ءماسىموۆتىڭ قاتىسى بولۋى مۇمكىن دەپ ەسەپتەيسىز بە؟» - دەپ سۇرادى. بۇعان كۆياتكوۆسكايا: «ءماسىموۆ نە، كۇنادان پاك اللاھ دەيسىز بە؟ ول دا ادام، ونى الداپ كەتتى»، - دەپ جالتارا جاۋاپ بەرىپ قۇتىلدى.

العىستىڭ ورنىنا، اباقتىعا جابىلدى

باسقا سپيكەرلەرگە قاراعاندا تۇرمەنىڭ ءدام-تۇزى «بۇيىرماعان» ەكى ۆيتسە-پرەزيدەنتتىڭ ءبىرى سەرگەي ءياشيننىڭ بۇرىنعى باسشىسىنا دەگەن كوزقاراسى ءتۇزۋ كورىندى.

«مەن ءوزىم مۇحتار جاكىشەۆپەن بەس جىل بويى بىرگە قىزمەت ىستەدىم. ول تالانتتى مامان، ءارى شەبەر ۇيىمداستىرۋشى. «قازاتومپرومنىڭ» قازىرگى جاعدايعا جەتۋىنە جاكىشەۆتىڭ سىڭىرگەن ەڭبەگى زور. بۇل ءۇشىن ءبىز وعان تەك العىس ايتۋىمىز كەرەك»، - دەپ توسىننان تۇرەن سالعان ول، مەملەكەت قاراماعىنداعى كەن ورىنداردى ساتۋ تۋرالى كەلتىرگەن كۆياتكوۆسكايانىڭ دەرەكتەرىمەن كەلىسپەيتىندىگىن العا تارتتى.

«ونداي دەرەكتەر مەندە جوق. ول كەزدەرى مەملەكەتتە مۇنداي كەلىسىمەردى جاساۋدىڭ بەلگىلى ءبىر ەرەجەلەرى بولاتىن. تەك سول ورىندالدى»، - دەيدى ۆيتسە-پرەزيدەنت. سونىمەن بىرگە ياشين مىرزا، مەملەكەتتىك «قۇپيا» دەرەكتەردى جاتقا بىلەتىن كۆياتكوۆسكايانىڭ: «مۇحتار جاكىشەۆتىڭ زاڭسىز ارەكەتىنەن كەيىن قازاقستان قازىرگى كەزدە رەسپۋبليكاداعى بارلىق ۋران كەن ورىندارىنىڭ 23 پايىزىن عانا يەلەنىپ وتىر» دەگەن مالىمدەمەسىن تەرىسكە شىعارىپ، اتالعان كورسەتكىش 23 ەمەس، 42 پايىز ەكەندىگىن ەسكەرتتى. جانە ۋران قورلارىن ءبولۋ تەك مەملەكەتتىڭ قۇزىرىنداعى ءىس دەپ ناقتىلادى.

تاتيانا كۆياتكوۆسكايانى جالپاق جۇرت 1995 جىلى سوتقا ارىز جازىپ، پارلامەنتتىڭ تاراتىلۋىنا ءبىر كىسىدەي ۇلەس قوسقان «تۇلعا» رەتىندە جاقسى تانيدى. جوعارعى جاقتىڭ قاس-قاباعىنا قاراي ءىس-قيمىل جاساپ، جۇكتەلگەن تاپسىرمانى تىڭعىلىقتى ورىندايتىن ول، ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ 1-ءشى ساۋىرىندە قانىنا سىڭگەن قاشانعى ادەتىنشە «قازاتومپروم» ۇلتتىق اتوم كومپانياسىنىڭ بۇرىنعى باسشىسى مۇحتار جاكىشەۆتى قارالايتىن «سەنساتسيالىق» مالىمدەمە تاراتقان. سودان كەيىن-اق، ارناۋلى قىزمەتتىڭ ادامدارى بازبىرەۋلەردىڭ بىلدىرگەن ەمەۋرىنىن ءتۇسىندى مە قايدام، جاكىشەۆ پەن ونىڭ ورىنباسارلارىن تۇتقىنعا الىپ، جەدەل تەرگەۋ امالدارىن جۇرگىزىپ باستادى. مۇنداي سوراقىلىقتى اباي اتام كەزىندە: «قازاقتىڭ قايسىسىنىڭ بار ساناسى؟ قىلت ەتەردە داپ-دايىن ءبىر جالاسى. پىسىقتىڭ بەلگىسى - ارىز بەرۋ، جوق تۇرسا دا بەس بەرەسى، التى الاسى...» دەپ ەكى-اق اۋىز سوزبەن ايتىپ جەتكىزگەن.

بۇل رەتتە ارينە، كۆياتكوۆسكايانىڭ جەكە باسىنىڭ جاكىشەۆتە التى الاسى، بەس بەرەسى بولماعانىمەن، «ستسەرايدە» بەكىتىلگەن ءرولدى «ويناۋعا» مىندەتتى. سونىمەن ءبىز مىنە، تاتيانانىڭ تاعى ءبىر «سيۋرپريزىنە» باس شايقاپ وتىرمىز

«قازاقستان» اپتالىعى، №23 (263), 18-ماۋسىم، 2009 ج.