يليا جاقانوۆ. جاس قازاق
(پاتەتيكالىق ەلەگيا)
1942 جىل. جەلتوقساننىڭ سوڭعى كۇندەرى. كالينين مايدانى. قار جامىلعان كەڭ دالا.
ءۇستى قاراسۇر كەنەپپەن جابىلعان ءۇش "زيس" ماشينەسى ومبى قاردى جوسىلتا جارىپ، اۋزى ۇڭىرەيگەن ۇزىن بلينداجداردىڭ الدىنا كەپ توقتادى. ولاردى وسى شەپتەگى ديۆيزيا شتابىنىڭ باستىعى سەرەبرياكوۆ، ديۆيزيا كوميسسارى ەگوروۆ، 19-اتقىشتار پولكىنىڭ كومانديرى باۋىرجان مومىشۇلى، باتالون كوميسسارى مالىك عابدۋللين، 23-پولك كومانديرى يليا كاپروۆ، پولك كوميسسارى تاتار جىگىتى احمەتجان مۇحامەدياروۆ، كومسورگ بالتابەك جەتپىسباەۆ جانە تاعى باسقا دا ءبىر توپ كىشى كومانديرلەر مەن سولداتتار مۋزىكالاتىپ سالتاناتتى تۇردە قارسى الدى.
- ءتاڭىردىڭ مىنا راحىمىن قاراڭىز، عابە، مىنە، ەندى شامالى كۇننەن كەيىن 1943 جىلدىڭ ەسىگىن اشامىز. ءدىن امان قاۋىشىپ، جاڭا جىلدى مايدان تورىندە بىرگە وتكىزەتىن بولدىق، دەپ مالىك عابدۋللين جانى قالماي ەلپىلدەپ تۇر.
- جاڭا جىلدىق كەشتىڭ بار سالتاناتى دايىن، جولداس عابيدەن مۇستافين! - دەپ باۋىرجاننىڭ ءۇنى ساڭق ەتە ءتۇستى.
تۇرعاندار باۋىرجاننىڭ ءسوزىن قوشتاپ: "ۋرا-ا!" دەپ يەن دالانى باستارىنا كوتەردى.
وسى ءىلتيپاتتى سوزدەردەن كەيىن كۇتىپ العان سولداتتار ارتىستەردى ەكى توپقا ءبولدى: ەلۋباي ومىرزاقوۆ، كاماش باۋبەكوۆا جانە ودەسسالىق ءانشى ليدا اتماناكي باستاعان ءبىر توبىن "سىزدەر انا بلينداجعا جۇرىڭىزدەر" دەپ يىلە قولپاشتاپ، اي-شايعا قاراتپاي، جەلپىلدەتىپ الا جونەلدى.
(پاتەتيكالىق ەلەگيا)
1942 جىل. جەلتوقساننىڭ سوڭعى كۇندەرى. كالينين مايدانى. قار جامىلعان كەڭ دالا.
ءۇستى قاراسۇر كەنەپپەن جابىلعان ءۇش "زيس" ماشينەسى ومبى قاردى جوسىلتا جارىپ، اۋزى ۇڭىرەيگەن ۇزىن بلينداجداردىڭ الدىنا كەپ توقتادى. ولاردى وسى شەپتەگى ديۆيزيا شتابىنىڭ باستىعى سەرەبرياكوۆ، ديۆيزيا كوميسسارى ەگوروۆ، 19-اتقىشتار پولكىنىڭ كومانديرى باۋىرجان مومىشۇلى، باتالون كوميسسارى مالىك عابدۋللين، 23-پولك كومانديرى يليا كاپروۆ، پولك كوميسسارى تاتار جىگىتى احمەتجان مۇحامەدياروۆ، كومسورگ بالتابەك جەتپىسباەۆ جانە تاعى باسقا دا ءبىر توپ كىشى كومانديرلەر مەن سولداتتار مۋزىكالاتىپ سالتاناتتى تۇردە قارسى الدى.
- ءتاڭىردىڭ مىنا راحىمىن قاراڭىز، عابە، مىنە، ەندى شامالى كۇننەن كەيىن 1943 جىلدىڭ ەسىگىن اشامىز. ءدىن امان قاۋىشىپ، جاڭا جىلدى مايدان تورىندە بىرگە وتكىزەتىن بولدىق، دەپ مالىك عابدۋللين جانى قالماي ەلپىلدەپ تۇر.
- جاڭا جىلدىق كەشتىڭ بار سالتاناتى دايىن، جولداس عابيدەن مۇستافين! - دەپ باۋىرجاننىڭ ءۇنى ساڭق ەتە ءتۇستى.
تۇرعاندار باۋىرجاننىڭ ءسوزىن قوشتاپ: "ۋرا-ا!" دەپ يەن دالانى باستارىنا كوتەردى.
وسى ءىلتيپاتتى سوزدەردەن كەيىن كۇتىپ العان سولداتتار ارتىستەردى ەكى توپقا ءبولدى: ەلۋباي ومىرزاقوۆ، كاماش باۋبەكوۆا جانە ودەسسالىق ءانشى ليدا اتماناكي باستاعان ءبىر توبىن "سىزدەر انا بلينداجعا جۇرىڭىزدەر" دەپ يىلە قولپاشتاپ، اي-شايعا قاراتپاي، جەلپىلدەتىپ الا جونەلدى.
كۋلتبريگادانىڭ جەتەكشىسى، جازۋشى عابيدەن مۇستافين مەن ءانشى جۇسىپبەك ەلەبەكوۆ ەكەۋى 23-پولك كوميسسارى احمەتجان مۇحامەدياروۆتىڭ بلينداجىندا وڭاشا قالدى. عابيدەندە ءۇن جوق. وزىمەن ءوزى. جايشىلىقتا سويلەۋى قيىن سالقىنقاندى، تومىرىق جان تۇنجىراپ، قاتتى شارشاعان. جۇسىپبەك مۇحامەدياروۆتىڭ ءىلتيپاتىنا ءىشى جىلىپ: - ياپىراي، ايتشى ءىنىم، سەگىزىنشى ديۆيزياعا جەتتىك پە، جەتپەدىك پە؟ - دەپ بىردەن شۇيىركەلەسە كەتتى، - ءبىز ەلدەن قازان ايىندا شىقتىق. سودان بەرى مايدان شەپتەرىندە كونتسەرت بەرىپ كەلەمىز.
- سىزدەر موسكۆا تۇبىندە ءبىراز بوگەلدىڭىزدەر. ول جايدى مالىك عابدۋللين كۇندەلىكتى ءبىلىپ وتىردى. ءبىزدىڭ كالينين مايدانى العا جىلجىپ، الىستاپ كەتتى عوي. جوعارعى كوماندوۆانيە جول ازابىن ويلاپ، سىزدەردى جىبەرگىسى كەلمەپتى. بىزگە دەيىن ءجۇز سەكسەن... ءتىپتى، ەكى ءجۇز شاقىرىمداي جەر.
- سولاي بولدى، ءىنىم. ءبىز قيىلا وتىندىك. بۇل ديۆيزيا و باستا ءوزىمىزدىڭ الماتىدا 316-اتقىشتار ديۆيزياسى بوپ جاساقتالدى، سوعىس باستالعاندا ونى 8-گۆارديالىق ديۆيزيا، دەپ وزگەرتتى. ونىڭ ءبارىن بىلەمىز. مۇندا قازاق جىگىتتەرى كوپ، ونىڭ ىشىندە باۋىرجان مەن مالىك بار. جانە كومپوزيتور ءىنىم رامازان ەلەباەۆ بار. گەنەرال پانفيلوۆ... تولەگەن توقتاروۆتىڭ داڭقىن كوتەرگەن ديۆيزيا بۇل. ءولىم مەن ءومىر بەلدەسكەن سۇراپىل كۇندەردە سەندەردىڭ جۇزدەرىڭدى ءبىر كورۋدىڭ ءوزى نەگە تۇرادى؟
مۇحامەدياروۆ تا ءجۇزى جىلى، مىنەزى سىنىق، اڭگىمەگە ىلكىمدى، تاربيەلى جىگىت ەكەن. بىردەن شەشىلدى: - كالينين مايدانى وسى، اعاي. سىزدەر ءبىزدىڭ شەپتى جاعالاپ كەلدىڭىزدەر. ول - حولم - نوۆو - سۆينۋحوۆو - پودتسەپەچە - بورودينو - نوۆو - سوكولنيكي، ءتىپتى، ودان دا ءارى قاناتىن كەڭ جايعان قورعانىس شەبى. ءبىز شابۋىلدى ۇدەتتىك. ءبىزدىڭ ديۆيزيا قۋاتى زور 33-اتقىشتار ديۆيزياسىمەن ءتۇيىسۋى كەرەك. ول سولاي بولادى دا. كورەشەكتى سوندا كورسەتەمىز، فاشيستەرگە. ىرگەمىزدە حولم قالاسى. وعان كىرگەمىز جوق. قالانى جاۋ بومباسىنان ساقتاعىمىز كەپ، مىنە، قالىڭ ورماننىڭ ىشىندە تۇرىپ جاتىرمىز، - دەدى مۇحامەدياروۆ. جۇسىپبەك وسى ءسوزدى ىجداعاتپەن تىڭداپ وتىر. ال كوز الدىندا - رامازان!
جاڭا الگىندە بۇلار كەلىپ، ماشينەدەن ءتۇسىپ، وزدەرىن قارسى العان جاندارمەن امانداسىپ جاتقاندا: - جولداس كوميسسار، مىنانى قاراڭىز! وق تۋرا ماڭدايىمدى جالاپ ءوتتى، - دەپ كۇلە سويلەگەن جىگىت قولىنداعى وق تەسكەن قۇلاقشىنىن كورسەتىپ ەدى. ءسويتتى دە ول بەيتانىس جاندارعا ءبىر ءسات كوز توقتاتا قاراپ: - و، ەلاعا! جۇسەكە! - دەپ قۇشاق جايا ۇمتىلعان بولاتىن.
- قۇداي-اۋ، رامازانبىسىڭ؟ - دەدى ساسقالاقتاعان جۇسىپبەك.
- رامازان عوي، رامازان! - دەپ ەلۋباي دا وعان سۇرىنە-قابىنا تۇرا ۇمتىلدى - رامازان! وي، توبا-ا، مىنا مايدان دالاسى... مىڭ-مىڭ سولدات... وسىلاردىڭ اراسىندا رامازان! ءباز-باياعى جارقىلداعان كۇيى. وي، اينالايىن، رامازانىم!
جۇسىپبەك كوزى جاساۋراپ، رامازاندى ماڭدايىنان يىسكەپ: - وسى 23-پولكتامىسىڭ؟ - دەدى.
- ءيا، وسى پولك. مەدسانچاستامىن، - دەپ باس يزەدى.
رامازان سىپتىعىر، سىپا قالپى. بويى بيىكتەي تۇسكەن. جۇدەگەن. قىز جۇزىندەي ۇلپىلدەپ تۇراتىن جۇپ-جۇمساق اققۇبا رەڭى ءسال سولعىن تارتقان. اياز قارىپ توتىققان. ەكى جاعىنا پىشاق جانىعانداي. كىسىگە مەيىر توگە قارايتىن ايالى قوڭىر كوزى ەپتەپ شۇڭىرەيگەن.
جۇسىپبەك پەن ەلۋباي رامازاندى بىرىنەن سوڭ ءبىرى قۇشىپ ءسۇيدى.
ۇرىس دالاسىنىڭ قاس قاعىم ءساتى قىمبات. رامازان اماندىق-ساۋلىقتان كەيىن: "سالدەن سوڭ قايتىپ كەلەم", دەپ كوپ بوگەلمەي ءوزىنىڭ مەدسانچاسىنا قايتا جۇگىرىپ كەتكەن-ءدى.
مۇحامەدياروۆ: - اعاي، مەن، قازىر... - دەپ سىرتقا شىقتى.
جۇسىپبەك رامازاننىڭ وتباسى، اتا-تەگىن، تۋعان توپىراعىن جاقسى بىلەتىن-ءدى. ول جەر سۇلۋى كوكشەتاۋدان. ونىڭ ەڭبەكشىلدەر اۋدانىنداعى قۇدىقاعاش دەيتىن جەردەن. اشامايلى كەرەي ىشىندە اقسارىنىڭ ىرگەلى، ءورىستى بەرتىس اۋلەتىنەن. بەرتىستەن بەس قولدىڭ سالاسىنداي - قوجاعۇل، قوجامقۇل، ايشۋاق، بايشۋاق، جانشۋاق تۋادى ەكەن. رامازان وسىلاردىڭ ىشىندە قوجاعۇل اتاسىنا بارىپ تىرەلەدى. قوجاعۇل ءوز كەزىندە ءۋاليحاننىڭ ەڭ بەدەلدى قازىسى، ەل ءبيى بولعان ادام. ءۋاليحاننىڭ تاپسىرماسىمەن قىتايعا ەكى رەت بارعان دەسەدى. ءبىرجان سالدىڭ: "بالاسى قوجاعۇلدىڭ ءبىرجان سالمىن!" دەپ كوكىرەك قاعا شىرقايتىنى سودان. سول قوجاعۇلدان قوي اۋزىنان ءشوپ المايتىن مومىن، جاي شارۋا ادامى تۇرلىباي تۋادى. تۇرلىبايدان نۇرجان، ءبىرجان سال، ەرجان. وسى ۇشەۋى ءوز اكەلەرى تۇرلىبايعا توقتاماي، ازۋى التى قارىس ۇلى اتاسى قوجاعۇل ءبيدىڭ ىقپالىندا تاربيەلەنگەن. جاس كەزىندە نۇرجان دا جىگىت ءدۇرى بوپ، جيىن تويدا ءان شىرقاپ، سەرىلەرشە سايران سالعان، بىراق، ول سەرىلىگى ۇزاققا بارماي اتاسىنىڭ ىرقىمەن بيلىككە ارالاسقان. ءوز ەلىندە رۋ باسى بولعان. ءبىرجان سال بولسا اسپانداعى اققۋعا ءانىن جالعاپ، سەرىلىك قۇردى. سول جولدان تايمادى دا. ەرجان ەكى اعاسىنىڭ كولەڭكەسىندە تىپ-تىنىش شۋاقتى عۇمىر كەشتى. بۇل دا ونەرلى ەدى. دومبىرانى ادامشا "سويلەتكەن." كەلە-كەلە بويى بايسال تارتىپ، ونەردەن سۋىنا بەرگەن. ال ىشىندە بۋلىققان سول ونەرى نەمەرەسى - وسى رامازانعا دارىپتى. رامازاننىڭ ءوز اكەسى ەلەباي ول دا انمەن تىنىستاعان سىرلى كوكىرەكتى جان ەكەن. شەشەسى زەينەپ تە ەلدى سۇلۋلىعىمەن، انشىلىگىمەن تاڭعالدىرىپتى. اكە-شەشەسى رامازاندى انمەن تەربەتىپ، انمەن ايالاپ وسىرگەن. بۇل وسى اۋلەتتىڭ ۇزىلمەي كەلە جاتقان سالتى، ءداستۇرى، اتادان بالاعا اۋىسقان قالپى ەدى.
جۇسىپبەك رامازاندى 1929 جىلدىڭ جازىندا كوكشەتاۋدا كونتسەرت بەرىپ ءجۇرىپ، تانىپ بىلگەن-ءدى. و، ول ءبىر ەستەن كەتپەس ساۋلەلى كۇندەر ەدى. كوكشەتاۋداعى گاسترولدىك ساپارى ءبىر جارىم ايعا سوزىلعان-دى. ءبىرجان سالدى ءپىر تۇتاتىن جۇسىپبەك رامازاننىڭ انشىلىگىنە قۇلاي بەرىلىپ، قاي جەرگە بارسا دا ونى وزدەرىمەن بىرگە الا ءجۇردى. رامازاندى ۇكىدەي ۇلپىلدەتىپ، ارداقتاپ، ماقتاپ، ونىڭ ارعى تەگىن ءتىلى جەتكەنشە سيپاتتاپ، كونتسەرتتەرگە دە شىعارىپ ءجۇردى.
سول رامازان كەلەر جىلى اسكەر قاتارىنا شاقىرىلىپ، الماتىنىڭ اتتى اسكەر پولكىنا كەلدى. قاپشىعىندا گارمونى. ءبىر قولىندا دومبىرا. ءبىر قولىندا ماندولين. ول وسى پولكتە "جولداستار" اتتى العاشقى ءانىن جازدى. جاۋىنگەرلەر ونى مارش قىپ سولقىلداتتى.
جاۋىنگەرلىك مىندەتىن وتەپ بىتكەن ساتتە رامازان ەشقايدا بۇرىلماستان قازاق دراما تەاترىنا كەلىپ ءارتىس بوپ ورنالاستى.
رامازاننىڭ بۇدان كەيىنگى، ياعني مايدانعا اتتانعانعا دەيىنگى ءومىرىنىڭ ءار ءساتى جۇسىپبەكتىڭ كوز الدىندا.
ءالى ەسىندە، رامازان كونسەرۆاتوريادا وقىپ ءجۇرىپ، جازدا العاشقى كانيكۋلعا كەلگەنىندە ءجۇسىپبەككە "انا سىرى" دەگەن ءانىن كورسەتتى. وعان يسا ءسوز جازىپ بەرىپتى. انا جۇرەگىنىڭ بار مەيىرىمىن ءمولدىرەتىپ، سىرلى سەزىمدى، ساعىنىشتى انگە ءتۇسىرىپتى. بۇل ءان العاش رەت راديونىڭ ءانشىسى ءتامتى يبراگيموۆانىڭ ورىنداۋىندا ەفيردەن بەرىلدى. ال ءبىر كۇندەرى سوعىس باستالدى. كونسەرۆاتوريادا رامازانمەن قاتار وقىپ جۇرگەن كومپوزيتور قاپان مۋسين مەن ءانشى بەكەن جىلىسباەۆ «نارودنوە وپولچەنيەگە» الىندى. مۇقان تولەباەۆ شامالى ۋاقىت سونداي وپولچەنيەدە بولىپ، دەنساۋلىعىنىڭ كۇرت ناشارلاۋىنا بايلانىستى الماتىعا قايتتى. وعان ىلە-شالا رامازان دا الماتىعا ورالدى. جاۋ موسكۆا تۇبىنە جىلانداي جىلجىپ، كەلىپ تە قالدى. وسى كەزدە قازاقستاندىق 8-گۆارديالىق ديۆيزيانىڭ ەرلىك ىستەرى راديودان كۇن سايىن ساڭقىلداپ بەرىلىپ جاتتى.
1942 جىلدىڭ قىسى. ءبىر كۇنى رامازان فيلارمونيا زالىندا جۇسىپبەككە جولىعىپ: «سىزگە سالەم بەرۋگە ءارى قوشتاسۋعا كەلدىم، اعا! -دەپ، تولقي سويلەدى، - 8-گۆارديالىق ديۆيزيادا شىعىن كوپ كورىنەدى. بىراق، "بەرىسەتىن ءتۇرى جوق، جاڭا كۇشتەرمەن تولىقتىرىلىپ جاتىر،" دەيدى بىلەتىن جاندار. سول ديۆيزياعا الماتىدان ءبىر توپ جىگىتتەر ىرىكتەلىنىپ الىندى. مەن سونىڭ ىشىندەمىن، اعا. ەلدە انام مەن كىشكەنتاي قارىنداسىم، وزىمە تەتە اقانتاي مەن تاستان ىنىلەرىم قالىپ بارادى. جانە ءبىر اياۋلى جان... ونى ءسىز بىلمەيسىز. كەلىنىڭىز، جۇسەكە!»
جۇسىپبەك ىشتەي مۇلگىپ، رامازانمەن جۇزبە-ءجۇز سويلەسىپ وتىرعانداي كوپ جايدى كوز الدىنان وتكىزدى. سول رامازانى، مىنە، الاساپىران سوعىس الاڭىندا ءجۇر.
كوميسسار مۇحامەدياروۆ ءبىرازدان كەيىن بلينداجعا قايتىپ كەلدى. پەشكە ءبىر-ەكى كەسپەلتەك اعاش تاستادى. ءسويتتى دە ۇيقى قۇشاعىنا ەنگەن عابيدەنگە ءبىر قاراپ قويىپ،"قوزعامايىق" دەگەندەي ىم قاعىپ: - قالاي، اعا، جىلىندىڭىز با؟ انا جاقتا ەلۋباي ومىرزاقوۆ اعاي رامازاندى جىبەرەر ەمەس. ساعىنىسىپ قالىپتى. ءسال تاعات قىلىڭىز، قازىر كەلەدى، - دەدى ەزۋ تارتىپ.
جۇسىپبەك ونىڭ ءسوزىن باس يزەي قوشتاپ: ال، احمەتجان اينالايىن، ايتشى، رامازانىم قانداي جىگىت ەكەن؟ - دەدى.
- ايتتىم عوي، اعا، رامازانىڭىز سەگىز قىرلى، ءبىر سىرلى جىگىت دەپ مۋزىكانت. جۇرتتىڭ ارقاسىنا اسىناتىن ءبىر-ءبىر قاپشىعى بولسا، رامازاندا ەكى قاپشىق. ءبىر قاپشىعىندا كيىم-كەشەگى، تاماعى. ەكىنشى قاپشىعىندا - گارمونى، دومبىراسى، نوتا قاعازدارى. زيپا بويىنا ءمىن جۇقتىرمايدى. تاپ-تازا. جيناقى. ۇقىپتى.
- سولاي دە... اساي-مۇسەيىمەن ءجۇر ەكەن عوي، اينالايىن، - دەپ جۇسىپبەك ىشتەي تامىلجىدى.
مۇحامەدياروۆتىڭ ءسوزى جانىنا جايلى ءتيدى.
- رامازاندى وزىمە كومەكشى ەتىپ الدىم. سونداي ىلكىمدى. جىگىتتىڭ تورەسى!
- بۇل رامازان دەگەنىڭىز قۇداي بەرە سالعان تۋما تالانت.
- و، ول بولەك اڭگىمە، اعا. رامازاننىڭ ونەرلى جىگىت ەكەنىن بىردەن تانىپ-بىلگەن مالىك عابدۋللين وعان ونەرپازدار ءانسامبلىن قۇرۋدى تاپسىردى.
- ءا، بارەكەلدى! رامازانعا كەرەگى سول عوي.
- رامازان ديۆيزيانى ارالاپ ءجۇرىپ، ءبىر اپتانىڭ ىشىندە ەلۋدەن استام ءانشى، ءبيشى، مۋزىكانتتاردى ىرىكتەپ، تاڭداپ، تۇتاس ءبىر انسامبل قۇردى. سولاردىڭ ىشىندە ۆزۆود كومانديرى، دومبىراشى ەرباتىر ەرمەكوۆ، انشىلەر - تەمىربەك كوكەباەۆ، باقتيار مەڭدىعازيەۆ، جۇماجان بەكباۋوۆ، عابباس بەكقۇلوۆ جانە مەدسانچاستىڭ ءانشى، ءبيشى قىزدارى ديۆيزيادا نەشە ءتۇرلى ويىن-ساۋىق ۇيىمداستىرىپ، مايدان دالاسىن دۋمانداتىپ ءجۇر. ولاردى دا ءبىر تىڭداپ كورەسىزدەر، اعاي. ءبىزدىڭ فيلارمونيا!
- ە، ءجون.
وسى اڭگىمەدەن كەيىن مۇحامەدياروۆ ءسال كۇمىلجىپ: - تەك ءبىر ايىبى بوپ تۇر، اعاي. وسى اياز ءبىر جۇمسارماي قويدى. جاس قوي البىرت، "جىلىنامىز" دەپ، وسى جاقىندا جىگىتتەرمەن سىلتەڭكىرەپ جىبەرىپتى. بىزدە سپيرت بولادى، - دەدى جىميىپ.
مىنا سوزگە وقىس تاڭدانعان جۇسىپبەك: - رامازان با؟ - دەدى.
- ءوزىڭىز بىلەسىز، اسكەردىڭ ءتارتىبى قاتاڭ... ءوزىڭىز بىلەسىز، رامازاننىڭ ءۇنى التى قىردىڭ استىنا كەتەتىن بيىك تەنور. "جەر شوقتىعى كوكشەتاۋ" دەپ كەلەتىن اسقاق انگە باسقان. تىرس ەتكەن تىسىرىمىزدى اڭدىپ، بەتپە-بەت جاتقان جاۋ وقتى نوسەر عىپ بوراتتى-اي، كەپ. " رامازان، توقتات!" دەيمىز. "ولسەك تە، ءان ايتىپ ولەيىك" دەيدى رامازان. توقتامادى. ءبىر كەزدە بلينداجدىڭ الدىنا شىعىپ الىپ، ال، بيلەسىن. وعان دۇركىرەپ جىگىتتەر قوسىلدى. اڭدىپ.جۇرگەن نەمىستەردىڭ زۋىلداعان وقتارى بلينداجدىڭ ءۇستىن تۇتە-تۇتەسىن شىعاردى. قۇداي جارىلقاپ، ەشكىمگە وق تيمەدى. مۇندايدا نە ىستەۋ كەرەك؟ مەن ىشتەي تىندىم. كومەكشىمنىڭ ءتۇرىن قاراڭىز. امال جوق، باسقالارعا تىيىم بولسىن، دەپ رامازاندى ءبىراز سىلكىلەپ، انسامبلدەن الىپ، مەدسانچاستقا... قىزداردىڭ اراسىنا جىبەردىك. ءوزى مەدينستيتۋتتا ەكى جىل وقىپتى. دارىگەرلىك قابىلەتى بار. ۋكول سالادى. ءدارى-دارمەكتى جاقسى بىلەدى. قازىر سول مەدسانچاستا. "جازاسىن" وتەپ ءجۇر.
ايتىپ اۋىز جيعانشا رامازان دا كەلدى.
رامازان جۇسىپبەكتى قۇشىپ سۇيگىسى كەلدى، بىراق، ادەپ ساقتادى. ىشتە اقتارىلاتىن سىر كوپ. قالاي اعىتارىن بىلمەي ىركىپ-اق وتىر. جۇسىپبەك تە وعان ءۇنسىز سۇزىلە قارادى.
- ەلدىڭ اماندىعىن ايتىڭىزشى، اعا؟ - دەدى رامازان جەڭىل كۇرسىنىپ.
- ە، ەلدە ءبىر عانا تىلەك. ول - بارىنە... بار اۋىرتپالىققا ءتوزىپ، ەڭبەك ەتىپ، بار ءىستى مايدانعا جۇمىلدىرىپ، وتانىمىزدى جاۋدان قورعاپ قالۋ. ءوزىڭ بىلەتىن جىگىتتەردىڭ ءبىرازى مايداندا. كومپوزيتور دوسىڭ قاپان مۋسين باتىس مايدانىندا كورىنەدى. ءانشى دوسىڭ بەكەن جىلىسباەۆ حاركوۆ توڭىرەگىندە سوعىسىپ ءجۇر. مۇقان تولەباەۆ قۇرمانعازى وركەسترىندە ديريجەر احمەت جۇبانوۆتىڭ اسيسستەنتى. قارىنداسىڭدى وسى جاققا جۇرەردەن ءسال بۇرىن كوردىم. اينالايىن، قانيپا. قولىندا سەنىڭ اندەرىڭنىڭ نوتاسى بار ەكەن. قانداي ەستى، زەردەلى، بالا. جانى قالماي امانداستى. بەتىنەن ءسۇيدىم.
جۇسىپبەك رامازاننىڭ كوڭىلىنە ءار نارسە ءتۇسىپ، بوساعانىن سەزدى. جۇرەگىندە ۋايىم بار. سونى سەرگىتكىسى كەلىپ: - جاۋدى جەڭەمىز، رامازان! ءبارى دە ءبىر كۇنگىدەي بولمايدى. اڭقىلداپ ەلگە دە ورالاسىڭدار، اماندىق بولسا. جازمىشتىڭ ءىسى اۋلاق. ەكى ىنىڭمەن دە تابىسارسىڭ. ءسويتىپ، ءومىر ءجون-جونىنە كەلەر، - دەدى.
رامازان ىشتەگى جان تولقۋىن بىلدىرمەۋگە تىرىسىپ: - ءيا، جۇسەكە، سوعىس باسىلسا ءبارى دە ورنىنا كەلەدى، ءبارى... - دەدى، باس يزەي قوشتاپ.
ءبىر كەزدە سىرتتان دابىر-دۇبىر ەتكەن داۋىستار ەستىلدى. ىلە مۇحامەدياروۆ قاسىندا ەلۋباي مەن كاماش، ءبيشى شاريپا جانە ءبىر سولداتى بار ... سولداتتىڭ قولىندا قۇشاقتاعان قاپشىعى، ءبارى بلينداجعا كىرىپ كەلدى. عابيدەن ويانىپ كەتتى.
مۇحامەدياروۆ قاسىنداعى سولداتى ەكەۋى تاقتايدان جاسالعان ۇزىن ستولدىڭ ۇستىنە داستارقان جايىپ، نان، كونسەرۆى، كولباسا، اراق-شاراپتارىن قويا باستادى. قامپيعان قارا شاينەكتىڭ بۋى بۇرقىراپ، ەكى يىعىنان دەم الىپ، ول دا قايناپ تۇر. وسى كەزدە جۇسىپبەك پەن عابيدەن ءبىر-بىرىنە ىمداسىپ، دوربالارىنان قاتقان باۋىرساق، قاۋىنشەك، قۇرت-ىرىمشىك، جەنت، تالقاندى شىعارعان.
- و، شىركىن، قايران ەل! ءدام-تۇزىڭ-اي!
ءبارى قاۋقىلداسىپ، تامسانا سويلەپ، دۋ-دۋ اڭگىمە باستالدى.
وتىرىس دۇرىلدەپ قىزا بەرگەن شاقتا ءبىر سولدات رامازانعا گارمونىن اكەپ بەردى. رامازان گارمون تىلدەرىن جايلاپ باسىپ، "كاتيۋشانىڭ" لەپتى اۋەزىن لىپىلداتىپ، اندەتە جونەلدى:
راسسۆەتالي يابلوني ي گرۋشي،
پوپلىلي تۋمانى ناد رەكوي،
ۆىحوديلا نا بەرەگ كاتيۋشا،
نا ۆىسوكي بەرەگ نا كرۋتوي.
ءان قايىرماسىنا ءبارى ىرعالا قوسىلدى. جۇزدەرى جايناپ، كوزدەرى جارقىلداپ كەتتى.
وسى تۇستا كوميسسار: - ءبىزدىڭ باسقالاردان ارتىقشىلىعىمىز - رامازانداي ءوز كومپوزيتورىمىز بار. بىلەسىزدەر، ءبىزدىڭ پولك - جيىرما ءۇشىنشى پولك. ءوز پولكىمىزدىڭ مارشى بار. ءوز گيمنىمىز! رامازان جازدى. قازىر سول مارشتى تىڭدايسىزدار. قانە، رامازان! - دەدى كوتەرىلە سويلەپ.
رامازان ىركىلگەن جوق. گارمونىنىڭ سارعىش تۇيمەلەرىن سارتىلداتىپ:
ءبىز پانفيلوۆشى ەرلەرمىز،
قان مايداندا قارىسقان.
جاۋدى جايپاپ جەرلەيمىز،
وت تۇتانىپ، نامىستان! -دەپ قاتۋلى ءاندى ءزىلدى ۇنمەن باستاعاندا وعان مۇحامەدياروۆ جانە ونىڭ قاسىنداعى داياشى ەكى سولدات جامىراي قوسىلدى.
وتىرعاندار شۋىلداسا قول سوقتى. رامازاننىڭ ءجۇزى ءورت بوپ جاندى. ول قۇشتار سەزىمگە بەرىلىپ، سەرپىلىپ، شابىتى شالقىدى. وسى دۋ-دۋدىڭ اراسىندا عابيدەن جۇسىپبەككە بۇرىلىپ: "ەندىگى كەزەك سەنىكى، جۇسەكە!" دەگەندەي يشارات ءبىلدىردى. جۇسىپبەك اسپاي-ساسپاي قىزىلقوڭىر دومبىراسىن قورابىنان شىعاردى. بەتىن، پەرنەلەرىن جۇمساق الاقانىمەن سيپاپ، تيەگىن ءارى-بەرى قوزعاپ، ورنىنا قويدى: -دومبىرام دا توڭىپ قالىپتى، - دەپ باپپەن شەرتە باستادى، - رامازان... احمەتجان... ءبىز سەندەرگە ءان اكەلدىك. ءبىزدىڭ دە بار قۋاتىمىز - ءان. ال، تىڭداڭدار...
جۇسىپبەك دومبىرانى توسىنە قۇشىرلانا قىسىپ، ۇستەمەلەتە قاعىپ-قاعىپ جىبەردى. بۇل قاعىس - ارقا انشىلەرىنىڭ ءداستۇرلى قاعىسى. جۇسىپبەككە ءۇستى-ۇستىنە توپەگەن قاعىس قۋاتتى دەم بەرگەنى سونداي، ول كوزى شىراقتاي جانىپ:
بازارىڭ قۇتتى بولسىن، ارداقتى ەلىم،
قوياندى تۋ كوتەرگەن، دۋمان جەرىم.
قارقارالى، سۇلۋ كوكشە جەر شوقتىعى،
سارىارقا التىن اسۋ اسقار بەلىم! -دەپ ءانشىنىڭ ءانشىسى زورعا جەتەتىن كەڭ شىرقاۋ، بيىك ءاندى كوككە ورلەتە سامعاتتى. رامازاننىڭ كىرپىگىندە التىن تامشى جىلت-جىلت ەتتى. ول ءوزىنىڭ كوگىلدىر كوكشەسىن، ارقانىڭ كۇمىستەي جارقىراعان اقسەلەۋلى دالاسىن، كوكتورعىن ءشالى جامىلعان قاراعايلى، قايىڭدى ورمانداردى... اققۋلار سىزعان ايدىن كولدەر مەن اق ەرتىس، تۇماداي تۇنعان ەسىل وزەنىن... وقجەتپەس... بۋرابايدى كورىپ مۇلدە ەسى كەتتى. قىپ-قىزىل نۇر ويناعان جۇزىندە ىشتەي ءماز بولا شاتتانعان ساعىنىشتى جاننىڭ ءسابي كۇلكىسى دۋىلدادى. ول جۇسىپبەككە تاڭعالا، تابىنا قاراپ: -جۇسەكە، ء"لايلىمدى!" - دەدى.
شابىت وتىنا قىزىنعان جۇسىپبەك گارموننىڭ لىپىلداعان ءشاربات اۋەزىمەن ارقانىڭ جىبەك سامالى بوپ ەستى.
رامازان الماتىدان كەلگەن ارتىستەرمەن ديۆيزيانىڭ بولىمشەلەرىن ارالاپ، كونتسەرت بەرىپ، جەتى-سەگىز كۇن بىرگە بولدى. ءان سالدى، بي بيلەدى، گارمون تارتتى. قازاق، ورىس، تاتار، ۋكراين... تاعى باسقا دا حالىقتاردىڭ ءان-بيلەرى جاۋىنگەرلەردى شاتتىققا بولەدى. ول كونتسەرتتەر مۇلگىگەن ورمان الاڭىندا، وق بوراپ كەتسە بلينداجداردا، كەيدە ءتىپتى، جول ۇستىندە ءتىزىلىپ جاتقان وكوپتار الدىندا ءوتتى.
ەسىك قاعىپ كەلىپ تۇرعان جاڭا جىل -1943 جىلدىڭ دۋمانى دا ەستەن كەتپەستەي بولدى. بلينداجدىڭ بارىندە ارتىستەر جاعالاپ ءجۇرىپ شامپان اتىپ، كونتسەرت بەردى. ءار بلينداجدىڭ الدىندا اق قار، كوك مۇزدىڭ ۇستىندە قىزدىرمالاتا شۋىلداپ، بي بيلەدى. باۋىرجان مەن مالىك ۆالس يىرىمىنە تولقىنداي ءۇيىرىلدى.
نەمىستەر قۇتى قاشىپ، بەرەكەسى كەتىپ، شەگىنە بەردى، شەگىنە بەردى. كالينين مايدانى كۇن سايىن تولىعىپ، كۇشەيە ءتۇستى. 8-ديۆيزيا العا جىلجىپ، نەمىستەردى وكشەلەپ، ىعىستىرا قۋدى.
الماتىلىق ارتىستەردىڭ سوڭعى كونتسەرتى ستارايا رۋستە ءوتتى. قايتۋعا ءۇش كۇن قالعاندا ديۆيزيا شتابىنىڭ الدىندا ۇلكەن جيىن بولدى. ەكىنشى باتالوننىڭ كوميسسارى مالىك عابدۋللين كالينين مايدانى باس قولباسشىسىنىڭ العىس حاتىن وقىدى. ارتىستەرگە گراموتالار، سىيلىقتار ۇلەستىردى. ءبارى جاپىرلاپ سۋرەتكە ءتۇستى. جيىن سوڭى ارتىستەر مەن 23-پولك ءانسامبلىنىڭ بىرلەسكەن كونتسەرتىنە ۇلاستى. باۋىرجان مەن مالىكتىڭ بلينداجىندا سوڭعى قوناقاسىنىڭ تاماشاسى تاڭعا دەيىن سوزىلدى.
* * *
ساپەرلەر باتالونىنىڭ بلينداجى.
ارتىستەر وسى جەردە بۇيرىق بويىنشا ەلگە قايتار الدىندا تىرپ ەتپەي، تۇياق سەرپپەي ءۇش كۇن دەمالدى. بەس اي بويى مايدان شەپتەرىن جاعالادى. تىنىمسىز ءجۇرىس. ارقيلى جاعدايدا بەرىلگەن كونتسەرتتەر. ولار شارشاعانىن سەزبەگەن دە ەدى.
تۇسكى مەزگىل. ەكى سولدات بۋرجۋيكاعا وت جاعىپ، تاماق ءپىسىرىپ وتىر. بلينداج ءىشى جىپ-جىلى. باعانا ءۇن-ءتۇنسىز مىزعىپ كەتكەن جانداردىڭ ىشىندە اۋەلى ەلۋباي، ىلە قاتار جاتقان جۇسىپبەك، ودان سوڭ عابيدەن وياندى.
- وي، مىنا ءۇش كۇنگى دەمالىسىمىز ءۇش جىلعا بەرگىسىز بولدى-اۋ، - دەدى جۇسىپبەك، - ءوزىمىزدىڭ سارىجايلاۋدىڭ تورىندە جىبەك سامال جەلپىگەندەي راحاتقا باتىپپىن.
- ايتپا، جۇسەكە. مەن دە اۋىزىمنان سىلەكەيىم اعىپ، قاتىپ ۇيىقتاپپىن، - دەپ ەلۋباي قوشتادى، - قۇددى ءبىر قوستانايدىڭ ايلى ءتۇن تەربەگەن كوك توعايىنىڭ ءىشى...
وسى سوزدەردەن كەيىن ارقايسىسى وزدەرىنشە ارنەنى ويلاپ، كوپكە دەيىن ۇندەمەدى. زاتتارىن، بۋىنشاق-تۇيىنشەكتەرىن رەتتەدى. جۋىنىپ-شايىنىپ، ساقال-مۇرتىن قىردى. تۇسكى استان سوڭ جولعا شىعادى. ەلگە قايتادى. جۇسىپبەك ساعاتىنا قاراپ: - ماشينە قاشان كەلۋشى ەدى؟ - دەدى
- ءالى ءۇش ساعات بار، - دەپ ەلۋباي ورنىنان تۇرەگەلدى.
- رامازاندى قالايشا كورە الماي كەتەمىز، جۇسەكە؟ - دەدى عابيدەن مازاسىزدانىپ.
جۇسىپبەك ەش نارسە دەمەدى. ەلۋباي سىرتقا شىعىپ كەتتى. شىعا بەرگەنى سول ەدى: - جۇسەكە! بەرى كەل، بەرى! - دەپ ايقاي سالدى.
جۇسىپبەك ەلۋباي مەڭزەگەن شوق قايىڭعا قارادى. اياعىندا شاڭعى، ارقاسىندا قاپشىعى بار رامازان اسىعىپ-اپتىعىپ، ەڭكەڭدەپ ۇرىپ كەلەدى. انادايدان قولىن كوتەرىپ، بىردەمە دەيدى.
- مەنىڭ ۋاقىتىم تار، اعالار، - دەدى رامازان القىنعان كۇيى جۇسىپبەككە جاۋتاڭ-جاۋتاڭ قاراپ.
- حات جازدىڭ با، رامازان، الا كەتەيىن؟ - دەدى، جۇسىپبەك.
- جازدىم. ونى، ءوزىڭىز بىلەسىز، مۋزىكا مەكتەبىندە وقيتىن قارىنداسىم قانيپاعا بەرەسىز. كەلىنشەگىمنىڭ فاميلياسى ۆولكوۆا عوي، ءوزىم ەركەلەتىپ، "پوليۋشكو-پولە" دەيتىن ەدىم. حات سيرەك كەلەدى. ساعىندىم ءبارىن... ءبىر ءانىم بار ەدى، جۇسەكە.
جۇسىپبەك ءۇنسىز باس يزەي بەردى.
- ءيا، جۇسەكە، ءان. ەلگە سالەمىم سول. الا كەتىڭىز. مىنە، گارمونىمدى الا كەلدىم. بلينداجعا كىرەيىك. جىلى عوي.
رامازان اۋىر كۇرسىندى. كوز الدىندا اۆتوماتىن كوككە كوتەرىپ، ۋرالاپ جىعىلعان، تولەگەن! بوپ-بوز بوپ ۇيىلگەن جاس قابىر. وسى سۋرەت قابىرعاسىن سوكتى. بىراق، ول بويىن تەز جيىپ الدى. كوزىنەن ۇشقىن اتتى. قاناتىن جايعان جاس قىرانداي سىلكىندى. قاباعى تاس ءتۇيىلدى. بىردەن شىمىرلاپ باستالعان ءان "احوۋ" دەپ كەڭ تىنىس الا كوتەرىلگەندە، ول اۋەلەي بيىكتەپ، جۇرەكتى جارىپ جىبەرە جازدادى. زار توكتى. قىزىل قىرعىن... بىقسىعان كوك ءتۇتىن... ءورت قۇشاعىندا قار جامىلعان كەڭ دالا. سۇراپىل ەلەس رامازاننىڭ كوزىنە ىستىق جاس ءۇيىردى. مىنا ءان ءبىرجان سال مەن اقان سەرىنىڭ كەڭ شارىقتاۋى. سولاردىڭ دەمى. سولاردىڭ لەبى. سولاردىڭ قۋاتى. ارقانىڭ اڭىراعان ارقالى ءانى. سۇيەكتى. ءىرى. جۇسىپبەكتىڭ كوز الدىندا كوزىنەن وت شارپىعان ەر تولەگەن! نازىك جۇرەگى انگە تەز ءيىلدى. ازا بويدى قازا ەتكەن جوقتاۋ سارىنى قايىرمانىڭ باسىندا شيرىعا تۋلاپ، قاھار شاشىپ، جاۋعا ارىستانداي اقىرا شاپقان ەر تولەگەندى ارداقتاپ، بار الەمگە پاش ەتكەندەي مۇلدە شارىقتاپ، شيرىعىپ كەتتى.
ءبىراز ۋاقىتقا دەيىن بلينداج ءىشىن ءولى تىنىشتىق كەرنەدى. الدەن سوڭ جۇسىپبەك: - تاعى ءبىر ايتشى، - دەدى، رامازاننىڭ جۇزىنە تىك قاراۋعا ءداتى بارماي.
ءان تاعى دا جۇرەك سىزداتا باستالدى. ءجۇسىپبەك دومبىرا پەرنەسىن اقىرىن عانا ابايلاپ باسىپ، باياۋ شەرتىپ، ىڭىلداپ قوسىلا بەردى...
- تولەگەن جوق، ەندى. وشپەيتىن ەرلىگى اڭىزعا اينالدى. ونىڭ سول قۇدىرەتتى رۋحىن وسى انگە تۇسىرگەندەي بولدىم، جۇسەكە. ءان جۇرەگىڭىزگە قوندى. ءبىر ارمانىم وسى ەدى. ەلگە الا بارىڭىز، جۇسەكە. امانات، سىزگە! كىم بىلەدى، ارسىز اجال... - دەپ، رامازان قيپاقتاپ تومەن قارادى.
* * *
الماتىلىق ارتىستەر اقپان ايىنىڭ سوڭعى كۇنى كالينين مايدانىنان ەلگە قاراي بەت الدى. پويىز ۇستىندە رامازاننىڭ "جاس قابىر" دەگەن ءانى "جاس قازاق" بولىپ وزگەرتىلدى. ولەڭىن عابيدەن مۇستافين قايتا جازدى.
ءان العاش رەت الماتىدا قاليبەك قۋانىشباەۆتىڭ ۇيىندە، ءبىر ۇلكەن وتىرىستا تىڭدالدى. ودان كەيىن ەكى اپتادان سوڭ، جۇسىپبەك ونى وپەرا تەاترىنداعى ۇلكەن كونتسەرتتە ورىندادى. سول كۇننەن باستاپ "جاس قازاق" ءانى قازاقتىڭ ۇلان-عايىر دالاسىنا اڭىز ءان بوپ تارادى.
1943 جىل. 6 قاراشا.
جۇسىپبەك وپەرا تەاترىندا وكتيابر مەرەكەسىنە ارنالعان ۇلكەن كونتسەرتتە "جاس قازاقتى" شىرقايمىن دەپ، ساحنا تۇكپىرىندە ءوز كەزەگىن كۇتىپ وتىردى. كەنەت كالينين مايدانىنا بىرگە بارعان ءانشى كاماش باۋبەكوۆا جۇگىرىپ كەپ: - اعا، رامازاننان ايرىلدىق! - دەپ جىلاپ قويا بەردى.
اسپان اينالىپ جەرگە ءتۇستى. تاۋ-توعاي كۇڭىرەنىپ، بايتاق دالا اھ ۇردى. جۇسىپبەك نە بوپ كەتكەنىن بىلە المادى. جۇرەگى سوعادى، سوقپايدى. كوكىرەگى قارس ايىرىلدى. كونتسەرت جۇرگىزۋشى ساحناعا شىقتى دا:
- رامازان ەلەباەۆ! "جاس قازاق" ولەڭىن جازعان عابيدەن مۇستافين. ورىندايتىن جۇسىپبەك ەلەبەكوۆ! ءان سوۆەت وداعىنىڭ باتىرى تولەگەن توقتاروۆقا ارنالعان! - دەدى.
جۇسىپبەك تەڭسەلىپ، ورنىنان زورعا تۇردى. كوزى تۇك كورمەي ساحناعا شىقتى. شەرتىپ جىبەردى، دومبىرانى. ءورت شالعان ورىس ورمانى. ءجۇزى جايناپ، رامازان كۇلىمسىرەگەندەي بولدى. دومبىرانى قۇشىرلانا قىسىپ، قانداي قۇدىرەت بيلەدى، ارۋاعىن شاقىرىپ، پاڭ كوكىرەكپەن اڭىراتىپ سوزا بەردى، "جاس قازاقتى".
ءان ورىندالىپ بىتكەندە، بۇكىل زال دۇبىرلەپ ساحنانى جارىپ جىبەرە جازدادى.
كوز جاسىنا بۋلىققان جۇسىپبەكتىڭ ءدال وسى ساتتە رامازاننان ايىرىلىپ وتىرعان ازالى ءحالىن ەشكىم سەزگەن جوق. ەشكىم! جۇسىپبەك "جاس قازاقتى" ەكىنشى رەت ايتا المادى.
قارالى حاباردىڭ جايىن جۇسىپبەك كەيىن ءبىلدى، رامازان سول كالينين مايدانىندا نوۆو-سوكولنيكي سەلوسىن جاۋدان ازات ەتۋ ۇستىندە، قاراشانىڭ 4-جۇلدىزىندا وتىز ءۇش جاسىندا ەرلىكپەن مەرت بولىپتى.
ارادا شامالى ۋاقىت وتكەندە كومپوزيتور لاتيف ءحاميديدىڭ "رامازان" اتتى ءانى شىرقالا باستادى. رامازاننىڭ ەرلىك ءىسى اڭىزعا اينالدى.
1947 جىلى رامازان اسقاقتاتقان "جاس قازاق" ءانىنىڭ قۇدىرەتتى رۋحىمەن كومپوزيتورلار احمەت جۇبانوۆ، لاتيف حاميدي (ليبرەتتوسى مۇحتار اۋەزوۆتىكى) "تولەگەن توقتاروۆ" وپەراسىن جازدى.
جىل وزعان سايىن تولەگەن توقتاروۆ پەن رامازان ەلەباەۆتىڭ ەرلىك داڭقى ارتا بەردى. ءتاڭىردىڭ ءبىر مەيىرلى كۇنى جۇسىپبەك ەلەبەكوۆ اقىن مۇزافار الىمباەۆقا وسى ەكى باتىر جىگىتتىڭ قيامەتتىك دوستىعىن، كالينين مايدانىندا سىز بلينداجدا وتىرىپ، رامازاننان تولەگەندى ارداقتاعان "جاس قازاق" ءانىن قالاي ۇيرەنگەنىن قاز-قالپىندا جىر عىپ شەرتتى. ءمۇزافار ول حيكايانى تاپ سول كۇنى ء"بىر جاس قازاق" دەگەن اتپەن تەبىرەنىستى رومانس ەتىپ، ولەڭ جولىنا ءتۇسىردى. ونى ول سول زاماتتا جان دوسى كومپوزيتور سىدىق مۇحامەدجانوۆقا بەردى. سىدىق تۇڭعيىق ويعا ءتۇسىپ، ۇزاق تولعاندى. ول رامازاننىڭ بەكزات بولمىسىن بىلەتىن ەدى. رامازاننىڭ نۇرلى ءجۇزىن ەلەستەتكەندە ساۋساقتارى رويال كلاۆيشىندە ءدىرىل قاعىپ، كوزى جاسقا تولدى. قولى جۇرمەي قويدى. مۇزافار شىدامسىز جان، ىشتەي تىپىرشىپ: "بىردەمە شىعاتىن ءتۇرى بار ما؟" دەپ تۇرتپەكتەدى. سىدىق بىلق ەتپەدى.
ال، ءبىر كۇنى سىدىق "قازاقكونتسەرت" زالىندا جۇسىپبەك ەلەبەكوۆكە ء"بىر جاس قازاق" رومانسىن رويالدا ويناپ بەرىپ، وعان ءوزىنىڭ ماقپالداي جۇمساق قوڭىر داۋىسىن قوسىپ، قايتا-قايتا ايتىپ، جاڭا دۇنيەسىن وبەكتەدى-اي كەپ. جۇسىپبەك سەلت ەتپەدى. سىدىقتىڭ قۇتى قاشتى. جۇسىپبەك ءلام-ميم دەي المادى. كوزىنەن جاس سورعالادى. سولاي سولىقتاعان كۇيى: - بۇل رومانستى مەن ايتا المايمىن، سىدىق شىراعىم، مۇنى ءبىر-اق ادام ايتا الادى. ول - بەكەن جىلىسباەۆ! رامازاننىڭ دوسى. ەكەۋى موسكۆا كونسەرۆاتورياسىندا وقىدى. سوعىسقا بىرگە اتتاندى. بەكەن امان قالدى... سىدىقجان، بار ايتارىم وسى. سولاي ەت، - دەدى.
الماتى كونسەرۆاتورياسىنىڭ كونتسەرتتىك زالى. رومانس كەشى. پروفەسسور بەكەن جىلىسباەۆ اقىن مۇزافار الىمباەۆتىڭ سوزىنە جازىلعان كومپوزيتور سىدىق مۇحامەدجانوۆتىڭ:
ساعىنىشتى قام كوڭىلمەن ۇلاسىپ،
كۇز اسپانى بىردە كۇڭگىرت، بىردە اشىق.
ءبىر جاس قازاق وتىر وكوپ ىشىندە،
ەلدەن كەلگەن ءانشى اعامەن سىرلاسىپ - دەپ باستالاتىن ازالى رومانسىن تولعادى. ء"بىر جاس قازاق!" زال سىلتىدەي تىندى. ءبىر كەزدە دۇرىلدەپ قول سوعىلدى. جاۋتاڭ قاققان كوزدەردە جاس تامشىسى جىلتىلدادى. كومپوزيتور سىدىق مۇحامەدجانوۆ جۇرتقا باس ءيىپ، ءىلتيپات ءبىلدىردى. زالدا كوپتىڭ ءبىرى بوپ وتىرعان جۇسىپبەك ەلەبەكوۆ ساحناعا كوتەرىلدى. مۇڭدى جۇزىندە تارام-تارام ىستىق جاس. ول ءۇنسىز عانا جىلامسىراپ، بەكەندى وكسىپ-وكسىپ سۇيە بەردى، سۇيە بەردى.
"ەگەمەن قازاقستان" گازەتى
