ءىىى.

ابايدىڭ «سەگىزاياق» دەپ اتاعانى سەكىلدى - ءبىزدىڭ «ىرعاق» دەپ  اتاپ وتىرعان بۇل اتاۋىمىزدى «ولەڭىرعاق» دەپ اتاسا دا بولار ما ەكەن؟!. ويتكەنى، باتىس ادەبيەتىندەگى قالىپتاسقان اتاۋ - ىرعاقتان گورى «اياق الىس، اياق تەبىس، اياق باسىس» دەگەندەرگە كوبىرەك جاقىن كەلەدى. قازاقتىڭ اۋىزەكى تىلىندە «ىرعاق» - قوس ءسوز بولىپ تا، جەكە اتاۋ بولىپ تا قالىپتاسقان. اباي باتىس ادەبيەتىنەن العان بىلىمىنەن كەيىن، «سەگىزاياقتى» سىناپ كورۋ رەتىندە، بولسا ولەڭسوزدىڭ وسىنداي ىرعاقتى تۇرلەرىن قازاق ادەبيەتىنە قالىپتىرسا دەگەن ويمەن جازۋى دا مۇمكىن (مۇمكىن ەمەس، تىپتەن سولاي. وعان شاكارىمنىڭ ولەڭىرعاعى دا دالەل بولا الادى. ج.ح).

ءىىى.

ابايدىڭ «سەگىزاياق» دەپ اتاعانى سەكىلدى - ءبىزدىڭ «ىرعاق» دەپ  اتاپ وتىرعان بۇل اتاۋىمىزدى «ولەڭىرعاق» دەپ اتاسا دا بولار ما ەكەن؟!. ويتكەنى، باتىس ادەبيەتىندەگى قالىپتاسقان اتاۋ - ىرعاقتان گورى «اياق الىس، اياق تەبىس، اياق باسىس» دەگەندەرگە كوبىرەك جاقىن كەلەدى. قازاقتىڭ اۋىزەكى تىلىندە «ىرعاق» - قوس ءسوز بولىپ تا، جەكە اتاۋ بولىپ تا قالىپتاسقان. اباي باتىس ادەبيەتىنەن العان بىلىمىنەن كەيىن، «سەگىزاياقتى» سىناپ كورۋ رەتىندە، بولسا ولەڭسوزدىڭ وسىنداي ىرعاقتى تۇرلەرىن قازاق ادەبيەتىنە قالىپتىرسا دەگەن ويمەن جازۋى دا مۇمكىن (مۇمكىن ەمەس، تىپتەن سولاي. وعان شاكارىمنىڭ ولەڭىرعاعى دا دالەل بولا الادى. ج.ح).

مىسالى: ابايدىڭ «سەگىزاياق» ولەڭىندەگى «ال-ىس-تان» دەپ، ءۇش سوزىلىڭقى «- - -» ىرعاقتان قۇرالعان ۇلگىنى ورىسشا «مولوس», اعىلشىن، لاتىنشا «molossus» دەپ اتايدى. مۇنىڭ سىرتىندا: ءۇش قىسقا «ﮮ-ﮮ-ﮮ» ىرعاقتان قۇرالعاندى اۋەلگى گرەكشە «tridrahica» دەگەن اتاۋىنىڭ نەگىزىندە اعىلشىنشا «tridrash», ورىسشا «تريبراحي» دەپ، «براح»-«قىسقا» دەگەن ماعىنادا اتاپ، سوزىلىنقى ىرعاق پەن قىسقا ىرعاقتىڭ قوسىندىسىن «krit»-«كريت» دەپ اۋەلگى پايدا بولعان جەرى - كريتە ارالىنىڭ اتىمەن اتاپ ءجۇر. ورىستار مۇنى «كرەتيك» دەپ اتاۋى - ورىس ءتىلىنىڭ مادەنيەتى مەن تاريحىنىڭ دامۋىنا قاتىستى لاتىنشا «ereticus» دەپ، اعىلشىنشا «eretic» دەپ اتاۋدان قالىپتاسقان بولسا كەرەك[8]. ءبىر سوزىلىڭقى ىرعاقپەن باستالىپ، ەكى قىسقا ىرعاقپەن جالعاسىپ، سوڭىندا ءبىر سوزىلىڭقى ىرعاقپەن اياقتالاتىن «-ﮮﮮ -» ولەڭدى ورىس تىلىندە «حوريامب»، اعىلشىن تىلدەرىندە «choriamdus» دەگەن سياقتى ءتۇرلى-ءتۇرلى اتاۋلارمەن اتاپ، داستۇرلىك ادەبيەت پەن جاڭاشىل ادەبيەتتىڭ ۇلگىلەرىن زەرتتەپ ءجۇر. ءبىزدىڭ قازاقتىڭ ولەڭسوزىندە دە وسىلاردان كوپ بولماسا، كەم تۇسپەس تالاي ءبىر اتاۋلار قالىپتاسقان بولار ەدى، قازان توڭكەرىسىنەن كەيىن (اسىرەسە، ءستاليننىڭ زوبالاڭىنان سوڭ)  ءبىزدىڭ ادەبيەتىمىز ورىس ادەبيەتىنىڭ ۇلگىسىمەن بىرجاقتى دامىدى دا، باتىستان گورى تاريحى تەرەڭگە بويلايتىن شىعىس ادەبيەتىنىڭ ۇلگىسىنەن قول ءۇزىپ قالدىق. ورىسشاعا اۋدارىلعان اۋدارمالاردان، زەرتتەۋلەردەن وقىعان دۇنيەلەرىمىز ازدىق ەتەتىنى، كوپ جاعدايدا ءبىزدىڭ شىعىستىق ۇلگىگە سايكەسپەيتىنى دە بەلگىلى. ەجەلگى اراب ادەبيەتى تۇگىلى، قازان توڭكەرىسىنە دەيىنگى جازىلعان قازاق ادەبيەتى، قازان توڭكەرىسىنەن كەيىنگى توتە جانە لاتىن قارىپىندە جازىلعان، قازىرگە دەيىن مۇراعاتتار مەن مۇراجايلاردا جاتقان اسىل مۇرالاردى ءتۇپ نۇسقاسىنان وقي الاتىندارىمىز دا شامالى (بۇل - بولەك تاقىرىپتىڭ اڭگىمەسى، ءسوز ورايى كەلىپ قالعاندىقتان، كەيىننەن جازىلار دۇنيەمىزدىڭ جۇرتىن بەلگىلەپ وتىرمىز! ج.ح.).

ەندى جوعارىدا ايتىلعان مىسالعا قازاقتىڭ كۇي ونەرىندەگى الۋان ءتۇرلى ىرعاقتى، ءسوزسىز دىبىس پەن ۇندەردى قوسىڭىز - قانشالىقتى مول مۇرا، مول قازىنا ءبىزدىڭ كوكەيگە قونۋعا دايىن تۇرعانىن اڭداۋعا بولادى. جۇمەكەن سولاردان قولى جەتكەنىنىڭ بارلىعىن وقىپ، ۇيرەنگەن، تانىسقان، سول ارقىلى وزىندىك سونى جولىن تاپقان اقىن. وقىماي، ساۋاتسىز اقىن بولۋ، وقىپ ساۋاتتى اقىن بولۋدىڭ  ايىرماسىن ەرتە تۇسىنگەن. مول ساۋاتى ارقىلى جالاڭ ەلىكتەۋدەن دە ەرتە قۇتىلعان. ولەڭسوزدىڭ وزىندىك - جۇمەكەندىك جاڭا ءبىر ىرعاعىن قالىپتاستىرعان. ءبىر تاقىرىپتا مىڭداعان ولەڭ جازۋعا بولادى. ءبىر ىرعاقپەن ەكى ولەڭ جازىلسا، ەكىنشىسى ولپيىپ-سولپيىپ، ارتىق بولعاندىعى كورىنىپ-اق تۇرادى. كۇي دە - سول ىسپەتتى. قۇرمانعازىنىڭ «سارجايلاۋىن» ەكى قايتالاي جازۋعا كەلمەيدى. ءبارىبىر - «سارجايلاۋدان» الىنعانى ءبىلىنىپ قالادى. ءبىزدىڭ بۇل تاراۋعا مىسال ەتكەن جۇمەكەننىڭ «توپىراق» دەپ اتالاتىن تولعاۋى دا - ىشكى ىرعاعى شىڭىنا جەتكەن، قايتالانباس تۋىندى. ال كانە، وسى تولعاۋدىڭ سوڭعى ءتۇيىنىن وقىپ كورەيىك.

«بۇيىرماس» تا، «جازمىش» تا - كارى ۇعىم،

قالاي اتا - ءبىرىبىر عوي ءبارىبىر.

قاي جەردە ادام، ىرىس تاپتىڭ، قۇت قۇراپ،

قاي جەردە، ادام، ماڭدايىنا ءبىتتى باق،

قاي جەردىڭ دە ءوز تاعدىرى بار شىعار،

توپىراعىڭا بىتكەن تاعدىر - مىقتىراق.

تاۋىپتى اكەم باۋىرىندا ءبىر ۇرپەكتىڭ،

اكەمنىڭ دە تىلەگىن قارت تىلەپتى ءبىر تەكتى.

ول تۋعاندا كىم بىلگەن:

قاي قاباقتىڭ توپىراعى بۇرق ەتتى؟!

بولمادى، راس، قونىس ىزدەۋ ىقىلاس،

ءوز كورىنەن قاشپاعانى دا ىپ-ىراس

قىزىل ۆاگون - قىزىل، قىزىل وت - تىزبەك

جانىپ كەتتى دەسەدى عوي تۇندەردە

شۇبىرا ۇشقان وق قۇساپ.

ءتۇبى قايتىپ ورالار-اۋ دەپ ءبىز دە،

كۇتتىك، كۇتتىك - ءوتتى، ءبىتتى قان مايدان.

كىم بىلەدى، مايدان دا ەمەس،

اكەم سوناۋ شالعايدان

ءبىر بۇرق ەتكەن توپىراعىن كەتتى ىزدەپ؟!».

(جالعاسى بار)

"اباي-اقپارات"