مەكتەپ تابالدىرىعىن اتتاعان كەزدە ەڭ العاش قولعا الاتىن "الىپپە" وقۋلىعى بارلىعىمىز ءۇشىن كوزگە ىستىق. "الىپپەنى" العاش قولعا الىپ، پاراقتاعانىمىز دا، العاشقى ۇستازىمىز دا ەسىمىزدە. 3-4 ساعات وقىپ كەلىپ، ەكى-ءۇش داپتەر مەن ءبىر-ەكى كىتاپ سالىنعان سومكەنى اتىپ ۇرىپ، الاڭسىز ويىنعا كەتەتىن ەدىك. بىراق ول كەزدە ءبىز كورەتىن تەلەديدار كەيدە ءتۇرلى-ءتۇستى (ونداي تەلەديدارلارى بارلار وتە اۋقاتتى جاندار سانالاتىن) نەمەسە اق-قارا ەكراندى بولاتىن. تەلەكانالدى اۋىستىراتىن جەرى سىنىپ قالسا، گاراجدان اكەمىز اكەلىپ قويعان تىستەۋىك تەمىرمەن وڭدى-سولدى بۇراپ، كورسەتپەي قالسا، ءۇيدىڭ شاتىرىنا شىعىپ، "بىلاي بۇرا، سولعا بۇرا" دەپ تومەننەن كەڭەس بەرىپ تۇراتىن اتا-اجەلەرىمىزدىڭ ايتقانىن ورىنداپ، كەشكى ساعات وندا كورسەتىلەتىن "بايۋ-باي"دان كەيىن پىسىلداپ ۇيقىعا كەتەتىن ەدىك.

بۇل - كەڭەس داۋىرىندە تۋىپ، وكتيابريات، پيونەر، كومسومول بولعان اعا بۋىن ەمەس، تاۋەلسىزدىك العان جىلدارى دۇنيەگە كەلىپ، ەركىندىك داۋىرىندە كوزىن اشقان تاۋەلسىزدىك قۇرداستارىنىڭ "الىپپە ءداۋىرى", بالالىق شاعى ەدى.

ودان بەرى ونداعان جىلدار ءوتىپتى. تاريح تولقىنىمەن ەسەپتەسەك، از ۋاقىت بولعانىمەن، عارىشتىق جىلدامدىقتا، تەحنولوگيالىق داۋىردە بۇگىنگى ۇرپاقتىڭ بالالىق شاعىنان ءبىراز ارتتا قالعان جايىمىز بار ەكەن. ول كەزدە باۋىرلارىمىز سىلدىرماقپەن ۋانسا، قازىرگى سابيلەر تەلەفوننىڭ اۋەنىمەن جىلاعانىن قوياتىن زامان بولدى. كومپيۋتەردىڭ ءوزى تۇرماق، باعدارلامالارىنىڭ جىل وتكەن سايىن جاڭا ۆەرسيالارى، سمارتفونداردىڭ ءتۇر-ءتۇرى، ءتىپتى روبوتتاردىڭ سان الۋان تۇرلەرى شىعىپ، قولدانىسقا ەنىپ جاتقان بۇل ءداۋىر جاڭا ءداۋىر، جاڭا ۋاقىت.

وتكەن جىلدارى ەۆرەيدىڭ بەلگىلى عالىمى رويا تتسەزانانىڭ "بولاشاققا باعدار" كىتابىن تاپجىلماي وتىرىپ، اعىلشىن تىلىنەن قازاق تىلىنە ەكى ايدا اۋدارىپ شىقتىم. اۋدارىپ بىتكەنشە، تىنىم تاپپادىم. كيبەرنەتيكا مەن اقپارات جاڭالىقتارىنان تۇراتىن بۇل كىتاپتىڭ ءار پاراعىن پاراقتاعان سايىن بويىمدا ۇرەي بولدى. ول ۇرەي ء"بىزدىڭ قازاقتىڭ بالالارى وسىدان كەيىنگى جيىرما-ەلۋ جىلدا قالاي بولار ەكەن، قانداي ينتەللەكتۋالدى جەتىستىككە جەتە الار ەكەن" دەگەن ساۋال ەدى. وسى ساۋال ءالى دە ويىمنان ءبىر ءسات كەتكەن ەمەس...

بۇل - كوسموستىق داۋىردەگى ادامزات بالاسىنىڭ وركەنيەتتى قوعامداعى ورنىن انىقتايتىن بىردەن ءبىر ساۋال. سەبەبى، جاڭاعى كىتاپتا اقپاراتتىق ساۋاتتىلىق ءوز الدىنا، 3 D پرينتەردەن شىرىن شىعارۋ، 7D لازەرلىك ساۋلەلەرمەن ادام بەينەسىنىڭ كوشىرمەسىن جاساۋ سياقتى عىلىمي جاڭالىقتار جان-جاقتى باياندالادى. بۇل ءداۋىردىڭ ەرەكشەلىگى: ادامنىڭ تۇسىنگەنى، بىلگەنى - جەتكىلىكسىز، ەڭ باستىسى، ءتۇسىنىپ-بىلگەنىنەن وي قورىتىپ، ايتا ءبىلۋى، وقىعانىنان كەز كەلگەن سالادا، وندىرىستە جاڭا يدەيالار، جاڭا تەحنولوگيا جاساي الۋ قابىلەتى مىندەتتى سانالادى.

قوش. "كوڭىل - جۇيرىك دونەن" دەگەندەي، سوزبەن جىلجىپ وتىرىپ، وسىدان كەيىنگى ەلۋ جىلداي الدىعا كەتتىم، بىلەمىن. دەگەنمەن "ەلۋ جىلدا - ەل جاڭا" دەپ، ويمەن الدىعا جىلجىساق، بۇل ەلۋ جىلدان كەيىنگى ەلىمىزدىڭ بولاشاعى تۋرالى ءسوز ەكەن. ەلۋ جىلدان كەيىنگى ەلىمىزدىڭ يەسى، قىلشىلداعان قىرىقتاعى جىگىت اعالارى - بۇگىنگى ءبىرىنشى سىنىپتىڭ بالالارى. ال، كەرەك بولسا.

ءسوزىمىز "الىپپەمەن " باستالدى، "الىپپەمەن", "ساۋات اشۋدىڭ" ەرەكشەلىگىمەن جالعاستىرايىن.

مەن "كوزىم اشىلعاننان باستاپ" "كىتاپ-قاعاز" كورىپ، "ۇستازدار ديناستياسى" اتالاتىن وتباسىندا ءوستىم. بۇگىنگى كۇنى وسى ءبىلىم سالاسىنىڭ مامانى رەتىندە كوزىم انىق جەتىپ وتىرعان جايتتى ورتاعا سالامىن. دەمەك، مەن سياقتى قوعام مۇشەلەرىنە ءبىلىم بەرۋ سالاسى ەتەنە تانىس.

ءار ءپاندى وقىتۋدىڭ ءوز ەرەكشەلىگى بار. مۇنى ءبىز مەتوديكا دەيمىز. ءار ۇستاز ءوز ءپانىنىڭ عانا مەتوديسى. ول ءوز ءپانىن قالاي وقىتۋ كەرەكتىگى جونىندە عانا پىكىر بىلدىرە الۋى مۇمكىن. باسقا پاندەردى مازمۇنى مەن وقىتۋ ەرەكشەلىگى تۋرالى ءسوز ايتۋ - ىلۋدە بىرەۋ سانالاتىن ۇستازدىڭ عانا قولىنان كەلەدى. بۇل ءسوزىم كوپشىلىككە وي سالارىنا، سول كوپشىلىكتىڭ بۇل پىكىرمەن كەلىسەرىنە بەك سەنەمىن. ال ساباق بەرىپ جۇرگەن مۇعالىمنىڭ ءوزى ابايلاپ باساتىن باسپالداقتاردى اتتاپ ءوتۋ - وزگە ماماندىق يەلەرىنە ۇلكەن سىن بولماق. ءوز باسىم ءبىلىم سالاسىنان وزگە، قوسىمشا ماماندىقتاردى وسى سالالار بويىنشا يگەرىپ، جوعارى ديپلومىم بولسا دا، قارجى، ەكونوميكا، زاڭ سياقتى سالالارعا جاق اشۋدان اۋلاقپىن. بۇل سالالاردا مەنىڭ العان قوسىمشا ءبىلىمىم - تەك تۇسىنىك قانا. جوق، بۇل سىن ايتپاڭىز دەگەن ءسوز ەمەس. دەسەك تە، بايىبىنا بارماي، بايبالام شىعارماق كىمگە پايدا؟.

"الىپپەنى" قولعا العاندا "الىپپەگە دەيىنگى كەزەڭ", "الىپپە كەزەڭى", "الىپپەدەن كەيىنگى كەزەڭ" دەگەن ءوزىنىڭ وقىتىلۋ ءتارتىبى بار بولاتىن.

"الىپپەگە دەيىنگى كەزەڭدە" بالا سويلەۋگە، قورشاعان ورتا مەن مەكتەپپەن تانىسۋعا ت.ب. ۇيرەنەدى، ءتىل دامىتۋ، سوزدىك قورلارىن دامىتۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلەدى. جازۋ ماشىقتارى (قول ۇيرەتۋ جاتتىعۋلارى) ۇيرەتىلەدى.

ال "الىپپە كەزەڭىندە" ءارىپ ەلەمەنتتەرىن جازۋمەن، سىزۋدان باستايدى.

"الىپپەدەن كەيىنگى كەزەڭدە " ءوز بەتىنشە جازۋ جازادى، بەرىلگەن تاپسىرمالاردى (ەرتەگى، اڭگىمە ت.ب) وقي باستايدى. دەمەك بۇل كەزەڭدە بالا وزدەرى جازادى، ەرتەگى، اڭگىمە، جۇمباق، جاڭىلتپاش ت.ب. ءوزى وقيدى

"ساۋات اشۋدا" دا ءدال وسى مەتوديكا ساقتالعان. ساۋات اشۋعا دەيىنگى كەزەڭ، ساۋات اشۋ كەزەڭى، ساۋات اشۋدان كەيىنگى كەزەڭ.

"الىپپە" كەزەڭىندە دە، "ساۋات اشۋ كەزەڭىندە"دە بالا اا، تت، پپ، سس ارىپتەرى مەن دىبىستارىمەن تانىسادى. وسى دىبىستار ارقىلى بالا بۋىن قۇرايدى، بۋىننان ءسوز قۇرايدى. ودان كەيىن بۋىنداپ، ءسوز قۇراپ ۇيرەنە باستايدى. احمەت بايتۇرسىنوۆ مەتوديكاسىنان باستاپ بۇل قاعيدا قالىپتاسقان. مەتوديكادا ارىپتەردى اا، ءاا، بب دەپ الفاۆيت رەتىمەن وقىتۋ بۇرىن-سوڭدى بولماعان. بۇلاي وقىتۋ وقۋ مەتوديكاسى تالاپتارىنا ساي ەمەس.

بۇرىن "الىپپەنى" وقىعان سوڭ، "الىپپەمەن قوشتاسۋ" ەرتەڭگىلىگى وتەتىن مەكتەپتەردە. ودان كەيىن ەكىنشى جارتى جىلدىقتا "انا ءتىلى" ءپانىن وقۋ باستالاتىن.

ال قازىرگى "ساۋات اشۋ" ءپانى مازمۇنىندا "الىپپە" مەن "انا ءتىلى" مازمۇنى قاتار قامتىلعان: "ساۋات اشۋ -1" بولىمىندە "الىپپە" مازمۇنىن وقيدى، "ساۋات اشۋ-2" بولىمىندە بۇرىنعى "انا ءتىلى" مازمۇنىن وقيدى.

ەندى "الىپپە" مەن "ساۋات اشۋ"دىڭ ءبىر-بىرىنەن نە ايىرماشىلىعى بار دەگەن ساۋالعا كەلسەك، وقۋلىقتىڭ كولەمى جانە اتاۋى عانا. بۇگىنگى كۇنى تالاپتارعا ساي ءبىلىم مينيسترلىگى بۇل ماسەلەمەن ەگجەي-تەگجەيلى جۇمىس جۇرگىزىپ كەلەدى.

ورتا مەكتەپتەرگە ەنگىزىلىپ وتىرعان باعدارلامانىڭ اتاۋى دا - جاڭا بۋىن باعدارلاماسى. جاڭا بۋىن دەگەنىمىز - ەلۋ جىلدان كەيىنگى ەلدىڭ يەلەرى. ەرتەڭگى ەلدىڭ يەلەرى الاتىن ءبىلىمدى كەيدە جارىق جوق، كەيدە وتىن جوق بولىپ، اياعىمىزدان ەندى تۇرىپ جاتقان تاۋەلسىزدىك العان العاشقى كەزەڭدەگى ءوزىمىزدىڭ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ قالپىنا سالۋعا تىرىسۋ اقىلعا قونىمسىز كورىنەدى ەكەن. بۇل اقىلعا قونىمسىز بولسا، كەڭەستىك كەزەڭدەگى جۇيەنىڭ بىرىزدىگىن ايتۋ ءتىپتى. ورىنسىز. بالا وزىندىك ويىن كوپ جەتكىزۋ كەرەك، سويلەۋ داعدىسىن كوبىرەك قالىپتاستىرىپ، دامىتۋى كەرەك.

"الىپپەنىڭ" اتاۋى دا قايتا ورالار، "انا ءتىلى" دە بىرگە ورالار سول "الىپپەمەن". بۇل - ءبىلىم سالاسىنداعى مامانداردىڭ قۇزىرەتتىلىگىندە.

ءبىزدىڭ مىندەتىمىز: بالدىرعاندارىمىز بەن بالاۋسا بوبەكتەرىمىزگە جان-جاقتى، تەرەڭ تاربيە بەرۋ. ءوزىمىزدى زامان تالابىنا ساي وزگەرىستەرگە ۇيرەتۋ. بالالاردىڭ بويىنا "جۋسا، كەتپەيتىن، شاپسا، كەسىلمەيتىن ەتىپ", اتا-بابا قۇندىلىعىن ء"سىڭىرۋدىڭ " جولىن ويلاستىرۋ.

بۇگىنگى كۇنى ەۋروپانىڭ ءاربىر تۇرعىنىنىڭ ۇيىنە دەندەپ ەنگەن ءۇي شارۋاشىلىعىن اتقاراتىن روبوتتاردىڭ قازاقى ءتۇرىن، "مىڭ ءولىپ، مىڭ ءتىرىلىپ" قالعان ەلدىڭ رۋحى مەن ءدىلىن ساقتاپ قالاتىن ۇرپاق - بۇگىنگى ءبىرىنشى سىنىپ وقۋشىلارى. ەڭ بىرىنشىدەن، بۇل وقۋشىلارعا سويلەۋ داعدىسىن قالىپتاستىرىپ، ءوز ويىن ەركىن ايتقىزىپ، يدەيالارىن ورتاعا سالىپ ۇيرەتۋىمىز كەرەك.

تولقىننان تولقىن تۋسا - يگى، اتا جولىن قۋسا - يگى.  بۇل ۇلتتىق تاربيە، ەڭ الدىمەن،  "قۇتتى ورىن سانالاتىن" مەكتەپتىڭ ەنشىسىندە ەمەس، ەڭ الدىمەن، بالانى ومىرگە اكەلگەن اتا-انانىڭ نەگىزگى پارىزى.

اراي قاناپيا،

فيلوسوفيا دوكتورى، قاۋىمداستىرىلعان پروفەسسور،
شاكارىم ۋنيۆەرسيتەتى،شاكارىم ۋنيۆەرسيتەتى، گۋمانيتارلىق عىلىمدار كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى.

Abai.kz