قازاقستان - اگرارلى مەملەكەت دەپ ماقتانامىز. سويتە تۇرا، شەتەلدەن ەت ەكسپورتتايمىز. ەلىمىزدە اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىن ىلگەرىلەتۋ باعىتى بويىنشا قانشاما جۇمىستار اتقارىلىپ جاتىر. جاڭالىقتاردان مال شارۋاشىلىعىن دامىتۋدىڭ "سىباعا", "قۇلان", "التىن اسىق" باعدارلامالارىننىڭ ءجۇرىپ جاتقانىن ەستيمىز. ونىڭ ۇستىنە شەتەلدەن ملرد-تاعان اقشاعا ەتتى، ءسۇتتى مالداردى اكەلىپ جاتىرمىز. اۋىلشارۋاشىلىعى سالاسىنا مول مۇمكىندىكتى بەرە وتىرىپ، مۇحيتتىڭ ارعى جاعىنداعى پاراگۆاي مەن ۋرۋگۆايدان ەت تاسيتىنىمىز قالاي؟ ۇيات-اق دۇنيە.

قازەكەڭ ەتسىز ءبىر كۇن وتىرا المايتىن حالىق. ءبىز ءۇشىن تاعامنىڭ تورەسى - ەت. اتا-بابامىزدان ءتورت تۇلىكتى قولعا ءوسىرىپ، ەتىن، مايىن، تەرىسىن، ءسۇتىن قاجەتتىلىگىمىزگە پايدالانىپ كەلەمىز. بىراق سوڭعى جىلدارى ەتتىڭ ءوزى قازەكەمنىڭ تۇسىنە كىرەتىن جاعدايعا جەتتى. وعان سەبەپ ەلىمىزدەگى ەت باعاسىنىڭ قىمباتشىلىعى. ءبىر عانا مىسال، ءوزىم تۇرىپ جاتقان استانادا سيىر ەتى 1800-دەن، قوي ەتى 1500-1600-دەن، جىلقى ەتى 2000-نان باستالادى. بۇل استاناداعى ەڭ ارزان دەگەن ەت باعاسى. كەيبىر ساۋدا نۇكتەلەرىندە جوعارىداعى باعالاردان دا 300-500 تەڭگەگە قىمبات. سوندىقتان حالىقتىڭ كوپشىلىگى ەت ساتىپ الۋدى ازايتقان. وعان سەبەپ ماردىمسىز الاتىن زەينەتاقىسى مەن ايلىعى، جالدامالى پاتەرى. ەتتىڭ ورنىن باسقان كوكەنىستە ارزانداپ تۇرعانى شامالى. وعان دا كەيىن توقتالارمىز.

2019 جىلدىڭ قاڭتار-تامىز ايلارىندا قازاقستان 42 ملن-نان استام اقش دوللارىنا ءىرى قارا مالدىڭ ەتىن ساتىپ العان. ونىمدەردىڭ باسىم كوپشىلىگى بەلارۋس، ۋكراينا، رەسەي جانە پاراگۆايدان جەتكىزىلگەن. 3,4 ملن اقش دوللارىنا جىلقى ەتىن ۋرۋگۆاي، ارگەنتينا، بولگاريا، موڭعوليا، يسلانديادان ساتىپ الىپپىز. تومەندەگى ينفوگرافيكا مالىمەتى بويىنشا...

ءبىز سىرت ەلدەرگە ەت ەكسپورتىن شىعاراتىن ەل ەمەسپىز بە؟ جۇرتتان ساتىپ العانشا. سوندا قازاقتىڭ ەتى قايدا؟ اۋىلداعى فەرمەر اعالارىمىزدىڭ مالدارى قايدا؟ سۇراق كوپ. جاۋاپ جوق... شىنىمەن دە، ەتىمىز سىرتقى ەلدەرگە تاۋەلدى بولسا، اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسى ماماندارىنا ۇلكەن سىن.

وسى ۋاقىتقا دەيىن ەلىمىزدىڭ ەت ەكسپورتى كورشىلەس قىتاي مەن رەسەيگە شىعىپ كەلەدى. ول ەلدەر سوڭعى ۋاقىتتا قازاقستاندىق كاسىپكەرلەردىڭ ەتىنە توسقاۋىل قويىپ، الماۋدىڭ ارەكەتىنە باسىپ جۇرگەنى انىق. ويتكەنى ءوز شارۋالارىنىڭ ەتىن ساتىپ العان وعان الدەقايدا پايدالى. بۇل جاعدايدى 100 ملن-عا جۋىق مالى بار موڭعوليا مەملەكەتى ءالى كۇنگە باسىنان وتكىزىپ كەلەدى. موڭعوليا ەتىنىڭ سىرتقا شىقپاۋىنا كەدەرگى كەلتىرىپ كەلە جاتقان رەسەي تاراپى. بىزدەگى جاعداي سول جاعداي.

ەكىنشىدەن اۋىلداعى مال وسىرەتىن اعايىننىڭ مالىن جىلدا ۆەتەرينارلار كەلىپ قىرىپ كەتەدى. ونى ناقتى تەكسەرىپ جاتقان پەندە جوق. ۆەتەريناردىڭ ءبىلىمى مەن بىلىكتىلىگىن تەكسەرگەن ماماندا جوق-اۋ ءسىرا! ناعىز "شاش ال دەسە باس الاتىندار" وسىلار. ۆەتەريناريا اقساپ تۇرعان سالا. الدىمەن ۆەتەريناريا سالاسىن دامىتۋ قاجەت. بۇگىنگى ۆەتەرينار شارۋاعا مالدى كوبەيتۋدىڭ ارەكەتىن ەمەس، قىرۋدىڭ ارەكەتىن عانا تۇسىندىرە الاتىن جاعدايدا. ۆەتەرينار مامانىن دۇرىس جولعا قويماساق، مال شارۋاشىلىعىن دامىتا المايتىنىمىز اقيقات. قولىنداعى ازداعان مالىنان ايىرىلعان شارۋا، قايتىپ مال ءوسىرسىن. وعان قىرىلعان مال ءۇشىن بەرىلەتىن سۋبسيديا تىپتەن جوق. جوعارىداعى مال شارۋاشىلىعىنا بولىنەتىن قاراجاتتار قاراپايىم شارۋالارعا ەمەس، اۋقاتتى فەرمەرلەرگە عانا جەتەدى. ولارعا جەتۋ جولىندا دا ۇلكەن كەدەرگىلەر (جەمقورلىق، اعا-كوكە، بيزنەس-پلاندار) بارى انىق. كەدەرگىلەردى جويۋعا سالعىرتتىق جانە بار. وسىدان كەيىن ەتتى قالاي سىرتتان تاسىمايىق، اعايىن! ويلاناتىن-اق دۇنيە!

التىنبەك قۇمىرزاقتىڭ facebook پاراقشاسىنان

Abai.kz