5 tamyzda Bilim beru granttaryn taghayyndau jónindegi respublikalyq konkurstyq komissiya óz júmysyn bastady. Jyldaghy әdet boyynsha memlekettik bilim granty iyegerlerining tizimi 10 tamyzda "Egemen Qazaqstan" jәne "Kazahstanskaya pravda" gazetterinde jariyalanuy tiyis edi. Tamyzdyng 8-inde www.uchi.kz, www.zakon.kz veb-sayttarynda bilim granty iyelerining tizimi jariyalandy. Bilim jәne ghylym ministrligi óz saytynda búl aqparattyng jalghan ekenin, Bilim jәne ghylym ministrligining resmy qorytyndysy atalghan gazetterde jaqyn kýnderde jaryq kóretindigin mәlimdepti.

5 tamyzda Bilim beru granttaryn taghayyndau jónindegi respublikalyq konkurstyq komissiya óz júmysyn bastady. Jyldaghy әdet boyynsha memlekettik bilim granty iyegerlerining tizimi 10 tamyzda "Egemen Qazaqstan" jәne "Kazahstanskaya pravda" gazetterinde jariyalanuy tiyis edi. Tamyzdyng 8-inde www.uchi.kz, www.zakon.kz veb-sayttarynda bilim granty iyelerining tizimi jariyalandy. Bilim jәne ghylym ministrligi óz saytynda búl aqparattyng jalghan ekenin, Bilim jәne ghylym ministrligining resmy qorytyndysy atalghan gazetterde jaqyn kýnderde jaryq kóretindigin mәlimdepti.

Biraq qarapayym júrttyng búl mәlimdemege sengisi joq. Sonymen biyl 11-synypty barlyghy 165459 oqushy tәmamdaghan. Olardyng 91 018-i bilim beru granttarynan ýmitker. Onyng ishinde qazaq tilinde - 66 912 týlek, orys tilinde - 24 106 týlek qatysty. Búl mәlimet Bilim jәne ghylym ministrligining resmy sayty www.edu.gov.kz saytynan alynyp otyr. Demek bilim grantynan ýmitkerlerding 73 payyzy qazaq tilinde emtihan tapsyrghan. Yaghny mektep týlekterining 70 payyzy qazaqtildi ekendigin tanytady. Bilim jәne ghylym ministrligining baspasóz-qyzmetining mәlimdeui boyynsha Qazaqstan boyynsha, 2010-2011 oqu jylynda qazaq mektepterinde 1 542 313 oqushy, orys mektepterinde 846959 oqushy bilim alady. Payyzgha shaghatyn bolsaq, qazaq synyptarynda oqityndardyng ýlesi 64 payyzgha jetken. Al grantqa ýmitkerler odan 13 payyzgha artyq. Búnyng sebebi týsinikti de. Óitkeni orys mektebining týlekterining aitarlyqtay bóligi ÚBT-gha qatyspaydy. Olar mektepti bitirgennen keyin Reseyge attanady. JOO-nyng orys bólimine kóbine orys mektebin bitirgen qazaq balalary týsedi. Biraq soghan qaramastan memlekettik bilim grantynyng payyzdyq ýles salmaghy - 60x40 qalpynan tayar emes. Biz búl mәsele jóninde birneshe jyldan beri dabyl qaghyp kele jatqanymyzben, odan óner nәtiyje joq. Byltyrghy jýrgizgen saraptamamyzda da qazaq mektebin bitirip, memlekettik bilim grantyna ie bolghandardyng alghan úpayy orys mektebin bitirip, grantqa ie bolghandardan anaghúrlym artyq. Biz internette payda bolghan bilim granty iyegerlerining nәtiyjesine kóz jýgirtip kórgen edik. Orys tobyna týsushilerding arasynda 50 úpay, 59 úpay jinaghandar kezdesedi. Al qazaq tobyna týsushilerding tómengi baly - 80. Tipti Almaty men Astanadaghy bedeldi oqu oryndaryna 80-90 ballmen grantqa oqugha týsu mýmkin bolmaghan.
Qazir Qazaqstanda taza qazaq tilinde bilim beretin 3750 mektep bar. Orys tilinde bilim beretin - 1880, aralas bilim beretin 2090 mektep bar. Orys mektepteri qalalyq jerlerde jәne soltýstik ónirlerde moldap sanalghanymen, auyldyq jerlerde qazaq mektepteri kóbeyip, orys mektepteri kýrt azayghan. Mәselen Almatyda 180 mektepting 80-i qazaq tilinde, Astanadaghy 65 mektepting 20-sy orys, 20-sy qazaq, 25-sy aralas mektep. Óskemen qalasynda - 6, Qostanayda - 4 qazaq mektebi bar.
Demek qazaq mektebi týlekterining jyl sayyn qysymgha úshyrauy biylik nazaryna ilinetin kez jetti. Mýmkindiginshe, qazaq mektepterining týlekterine 80 payyz, orys mektebi týlegine 20 payyz bilim grantyn beru jayly sheshim qabyldaghan jón bolar edi. Biraq biylikting qazirgi jalpaqshesheyligi búl qadamgha apara qoymasy anyq. Sol sebepti de balalardy bilimi boyynsha baghalap, memlekettik bilim grantyn sol bilim nәtiyjesi boyynsha bólu qajet. Búl jyldaghydan qaraghanda, anaghúrlym әdiletti bolar edi.

Ázimbay Ghali, sayasattanushy: "Qazaq mektebining týlekteri sotqa jýginui kerek"
- Meninshe, payyzdyq ýles meylinshe әdil boluy kerek. Qazirgi resmy esep boyynsha qazaq synyptarynda barlyq oqushylardyng payyzy - 62, orys synyptarynda oqityndardyng ýles salmaghy - 34 payyz, basqa tilde oqityndardyng ýlesi - 4 payyz. Keybir demokratiyalyq memleketterde pozitivtik diskriminasiya sayasaty jýredi. Mysaly AQSh-ta ÚBT-da birdey úpay alghan jaghdayda qara nәsildiler nemese ýndisterge basymdyq beriledi. Bizde búl auyl mektebine jәne keybir mamandyqtargha qatysty boluy mýmkin.
Jalpy, әleumettik tendik saqtaluy kerek. Al ÚBT-da jinaghan úpay obiektivti kategoriya boluy tiyis.
Orys mektebin bitirushilerding basym kópshiligi - Reseyge ketedi. Búnday jaghdayda orys tobyna bólingen kvota oryndalmauy mýmkin. Sony oryndau maqsatynda baly tómen oqushylargha da grant bólinedi. Búl disproporsiya tughyzady. Sondyqtan absoluttik kórsetkishke baghynu kerek. Eger qazaq mektebining týlekteri 80 ballmen týse almaghan mamandyqqa orys mektebining týlekteri 60-70 ballmen týsetin bolsa, qazaq mektebining týlekteri sotqa jýginui tiyis. Bir bala ghana emes, birneshe ata-ana jinalyp, sotqa jýginse, búl mәsele ong sheshimin tabuy mýmkin

Búlbúl, ata-ana:

- Balam negizgi pәn retinde fizikany tandaghan edi. Orys tildi qospaghanda 80 úpay jinady. Tandaghan mamandyqtarymyzdyng arasynda Almaty qalasyndaghy Aviasiyalyq akademiya da bar edi. Internettegi mәlimetke senetin bolsaq, 76 úpaymen orys tobyna bizding kórshining balasy týsti de, 80 úpay jinaghan bizding atymyz joq. Degenmen ministrlikting resmy aqparatynyng jaryq kóruin kýtip, dәmelenip otyrmyz. Eger internettegi mәlimet rastalsa, búl әdiletsizdik qoy. Eldegi memleket qúraushy últ ókilderi ýshin әdiletsizdik. Onda balamyzdy qazaqsha oqytyp qajeti ne?

11 tamyz, 2011
Esengýl Kәpqyzy

http://www.turkystan.kz/page.php?page_id=36&id=6437