Aghylshyn tilinde "statesman” degen keremet sóz bar. Ol sózdi batys qoghamynda sayasatta tәjiriybesi mol, qoghamda bedeli zor, ústanymdary men qúndylyqtary dúrys әri túraqty sayasatkerler men memleket qayratkerlerin sipattaghanda qoldanady. Mәselen, AQSh-ta naghyz “statesman” dep erterekte ómir sýrgenderding ishinen Dj.Vashington men A.Linkolindi, al keyingilerden marqúm senator Djon Makkeyndi songhy túyaq dep ataydy.

Steytsmenderding qatardaghy sayasatkerlerden basty aiyrmashylyghy – jeme-jemge kelgende ýnemi memleketting mýddesin jeke mýdde men partiyalastardyng mýddesinen joghary qoya biledi. Memlekettik instituttar men azamattardyng ómirine әser etetin sheshimder qabyldar kezde sayasy ambisiyasyn shetke ysyryp tastap, aqty "aq", qarany "qara" dep aitady. Eng bastysy, steytsmender ýnemi sózben de, ispen de "aqtyn" jaghynda bolugha tyrysady.

Al qazaq tilinde “statesman” sózi "memleketshil" dep qoldanylyp jýr. Kóp jaghdayda ol sózdi qazirgi sayasy rejimshil kisiler ózderining adamgershilikke qayshy, әdiletsiz jýiening ghúmyryn úzartatyn, qarapayym adamdardyng ómirine ziyan keltiretin әreketterin aqtau ýshin jii qoldanady. Odan qalsa biylikten әdil sheshimderdi talap etken adamdargha qarsy uәj aitu ýshin de "statesman” sózine jýginip, ózderi sekildi "memleketshil" bolugha shaqyrady. Yaghni, “statesman” bizding qoghamda mýldem búrys qoldanylyp jýrgen sózderding biri.

Alayda búl Qazaqstanda "statesman” dep ataugha bolatyn túlgha mýldem joq degendi bildirmese kerek-ti. Keshe baqilyq bolghan abyz aqsaqal Serikbolsyn Ábdildindi "tәuelsiz Qazaqstannyng 30 jyldyq tarihyndaghy songhy steytsmen" dep ataugha tolyq negiz bar. Óitkeni ol býkil sayasy karierasyn demokratiyanyng negizi sanalatyn tejemelik jәne tepe-tendik prinsiypining (check and balance) is jýzinde júmys isteuine arnaghan túlgha. Yaghni, ol atqarushy biylikting (preziydenttin) zang shygharushy biylik (parlament) pen sot biyligin tolyghymen óz baqylauyna alyp, memlekettik biylikti uzurpasiyalauyna qarsy bolghan adam.

Basqasha aitsaq, Serikbolsyn Ábdildin – jemqorlyq pen jaghympazdyq jaylaghan, ekijýzdilik normagha ainalghan, býkil memlekettik institut bir adamgha baylanghan qazirgi qazaqstandyq sayasy jýiening antidoty.

Ras, Serikbolsyn Ábdildin sayasy bәsekede qazirgi jýieden jenilgen adam. Sebebi ol prinsipsiz, adamgershilikten ada, әdil saylaudan qorqatyn qorqau sayasatkerler oilap tapqan oiyn erejesimen bәsekege týsti. Sondyqtan da S.Ábdildin 1993 jyly Jogharghy Kenes taratylghan kezde de, 1999 jylghy preziydent saylauynda da jenildi.

Desek te S.Ábdildin qúityrtqy sayasy oiyndarda jenilgenimen, tәuelsiz Qazaqstannyng sayasy tarihynda parasatty jenimpaz retinde qalatyn bolady. Óitkeni Ábdildinning sayasy múrasy – qazir Qazaqstan tap bolghan sayasy tyghyryqtyng aldyn alugha tyrysqan qayratkerding múrasy. Ábdildinning múrasy – diktaturagha qarsy túrghan sayasatkerding múrasy. Ábdildinning múrasy – jeke mýddeden últtyq mýddeni joghary qoyghan iri túlghanyng múrasy.

Ábdildin aqsaqal ózining tarihy missiyasyn abyroymen atqardy. Óz ómir joly arqyly avtoritarizm túsynda demokratiyalyq qúndylyqtargha ómir boyy adal bolu mýmkin ekenin dәleldep ketti.

Biraq búl Ábdildindey dara sayasatkerding halqyna adal qyzmeti osymen ayaqtaldy degendi bildirmeydi. Búdan bylay qazaq qoghamy ýshin S.Ábdildinning sayasy múrasy qyzmet etetin bolady. Ol ýshin Jogharghy Kenes taratylghanda tәi-tәy qadamyn basqan, abyz aqsaqal preziydent saylauyna qatysqanda mektep tabaldyryghyn attaghan men sekildi tәuelsizdik jyldarynda tughan úrpaq ta, 1990 jyldardaghy sayasy tarihtyng kuәgeri bolghan agha buyn da “S.Ábdildin múrasyn tanugha úmtylu, qúrmet bildiru, keyingi úrpaqqa jetkizu” degen ortaq azamattyq paryzgha barynsha adal boluy qajet. Sonday-aq sayasatkerlerding jana tolqyny Ábdildin múrasyn temirqazyqqa, elding bolashaghyna beyjay qaramaytyn sayasy belsendiler boytúmargha ainaldyruy tiyis. Sonda ghana S.Ábdildinning sayasy múrasy Qazaqstan halqy shynayy demokratiyagha qol jetkizetin kýnge deyin de, keyin de qyzmet etetin bolady.

Janynyz jәnnatta bolsyn, qazaqtyng songhy steytsmeni!

Shalqar Núrseyitov

Abai.kz