6 sәuirdegi budjetten qúrylysqa bólingen qarjyny iygeru mәselesi qaralghan Ýkimet otyrysy «obanyng kezindegi kókpargha» úqsaydy.

Eldegi qalalardyng 60-70 payyzy karantinde. Songhy eki aida millionday adam júmyssyz qaldy. Shaghyn jәne orta biznes qúrudyng aldynda. Túrmysy nashar 1,5 millionnan astam adamnyng jaghdayy kýnnen-kýnge tómendeude. Songhy eki-ýsh kýnde koronaviruspen auyrghandardyng sany 200-dey adamgha ósti, yaghny pandemiya órshude.

Al, Ýkimet bolsa «bir kýn jyldy asyraytyn kezde» jer óndep kókónis, egin eguge janarmay men dotasiyalaryn bóluding ornyna, qúrylysqa shyghyndar deydi. Búl, eldegi jaghdaydan mýldem habarcyzdardyng sózi emes pe?
Búl jiyn memleketting mәselesin sheshu emes, budjet esebinen óz tirlikterin týgendeudi zandastyru ýshin jinalghan top. Olar eldi oilap otyrghan joq. Kerisinshe eldi kókpargha salyp satugha dayyn otyrghandar...

Búl jiyn 2010 jyly Parlament Keden odaghyna kiru turaly elge tiyimsiz 30-dan astam zandy eshqanday talqylausyz jarty saghatta qabyldaghan nemese 2015 jyly Parlament pen Ýkimetting jerdi Qytaygha satu turaly sheshimderining bir týri?! Búl, avtoritarlyq biylikting azghyn tirlikteri.

Pandemiyagha qarsy kýreske jinaghan qarjyny kórshi Ózbekstanmen salystyrsa, bizdiki qayyrshynyng auzyna tamyzghan sumen birdey. Osy sharagha Mirziyaev $1,0 mlrd bólgen. Al, «biz kóshbasshymyz» dep qalpaghyn aspangha atyp jýrgenderding barlyghynyng jinaghany sol somagha jetpedi.

Osynday jaghdayda «Samrúq-Qazyna» qorynyng tóraghasy A. Esimovtyn, «...Holdingte júmystan qysqartu bolmaydy, barlyghy óz oryndarynda qalady...», degen mәlimdemesi kónilge qonady. Osyny estigende memleket mýddesin oilaytyn, isker basshy, daghdarys menedjerining bolghanyna riza bolasyn.

Osynday kezde qiyndyqtan shyghynsyz shyghudyng birden-bir joly – ol qoghamnyng bir adamday tәrtip saqtap, bir jaghadan bas shygharyp kýresuinde.

Preziydent Q.Toqaev osydan eki apta búryn, «últtyq kompaniyalar ótken jyldyng 100% diviydentin budjetke tólesin dese, Ýkimet 50% deydi. Al, taghy bir ministr, «elge aqshalay kómek beru populizm», dep aidy aspannan shyghardy.

Bilim jәne ghylym minmstrligi «onlayn rejimde oqytu mýmkin emes», dep odan bas tartty. 2010 jyldan beri «sifrlandyrugha» bólingen bir trln. tenge qayda ketti?

Elde birlikting bolmauy, onyng azamattarynyng memlekettik tilde emes, 130 tilde sóilep, sonshama oi-oylap, barlyghynyng Qazaqstandy ortaq Otanym dep sanamauynda. Búl 30 jyldaghy qoyyrtpaq sayasattyng qorytyndysy.
Eldi biriktiretin ortaq iydeologiya joq.

Búl jerdegi tragikomediyalyq mәselening sheshilmeuine býkil qogham, onyng ishinde aldymen biylik jәne qazaqtar kinәli. Qazaqtyng otbasy donyzqoragha ainalyp ketkenine ghasyrdan asty. Ony moyyndaghymyz kelmeydi. Jasyramyz. Búl dert bizge әulie sanap jýrgen Shoqan, Abay, Ybyraylarmen keldi. Ókinishtisi, ony osy uaqytqa deyin Mústafa Shoqaydan basqa eshkim týsinbedi nemese týsinse de aitpady. Últtyng ruhany kósemi sanap jýrgen Abaydy Qasiyetti Qúran sýrelerimen qatar jattaytyndar, onyng qara sózderindegi, «...Qazaqtyng moralidyq dengeyi orystyng mújyghynan (turemshik dep týsininiz) tómen» (2-shi q.s.), «qazaqtyng qazaqtan basqa jauy joq...» (12 q.s.), «tiri qazaqtyng sózden amany joq, ólgen qazaqtyng jamany joq...» (13 q.s.), «qazaq enbek etuden góri, kezip el aralaghandy jaqsy kóredi...» t.b. sanalyq ta, sapalyq ta, tәrbiyelik te mәni joq sózderdi jattap ósken buyn últynyng dәstýrin mensinbeytin egoist, Otandy sýie almaytyn kosmopoliyt, ana tilin bilmeytin naqúrys, ne qanghybas bolmaghanda kim bolyp shyghady?!

Barlyq Qasiyetti kitaptarda «Qúdaydyng bir aty Halyq...», deydi. Biylik uaqytsha, memleket te ózgeredi, al halyq mәngilik! Al, halyq turaly aitylghan jogharydaghy sózder onyng qasiyetin ketiredi. Qasiyeti ketken elde namys, ruh, jiger, birlik pen bereke bolmaydy. Onday elge baq qonbaydy!

Keshegi Qorday oqighasy kezinde Áblyazov pen Erghaliyevanyng qazaqqa qarap aitylghan sózderinen keyin, búl elge olar barda eshqanday Goloshekinning keregi joq ekeni belgili boldy. «Ýy artynda dúshpan bar» degen osy bolar. Al, eldi kógertemiz dep olargha (kelesi Qosanovqa) erip jýrgenderding maqsattary qanday?!

S.Ábdildin aqsaqaldyn, «elge qanday da bolsa últjandy basshy kerek...» degeni kóregendigi edi.

Bolashaghyn oilaytyn el, últtyng qamyn oilaytyn úrpaghyn tәrbiyeleydi.
Preziydent myrza! El Sizdi tek Qazaqstannyng emes, әlemdegi barlyq qazaqtyng Preziydenti sanaydy jәne memlekettik tilding damuyna atsalysady dep senedi! Elge baqa, shayan, aqqu emes, birlik pen tәrtip kerek!
Tapsyrmany oryndamaytyn Ýkimet, Parlament, ne mәngýrt sheneunikterdi otsavkagha jiberu kerek! Búl iste El Preziydentti qoldaydy.

Janúzaq Ákim

Abai.kz