«Úly Otan soghysy» atauyn «Sovet-German soghysy» dep ózgertu kerek
1939 jyly Germaniya men SSSR-ding Polishagha basyp kiruinen bastalghan Ekinshi jahan soghysy sol kezdegi kartada belgilenilgen 73 memleketting 62-sin sharpydy. Yaghny búl alapat jer shary halqynyng 80 payyzyn qamtypty. Germaniya men Sovet Odaghy arasyndaghy soghys Ekinshi jahan soghysynyng bir bólshegi ghana. 1941 jylghy 22 mausymda bastalyp, 1945 jyly 8 mamyrda ayaqtalghan búl soghysty orystar «Úly Otan soghysy» dep atady. Batys elderinde bolsa búl teketiresting aty – «Shyghys maydan». Al Germaniyada búl soghys «Nemis-sovet soghysy» atauyna iye.
Álemdik tarhshylar qauymdastyghy «Úly Otan soghysy» atauyn qabyldaghan joq. Álbette, әmrika, pransuz, aghylshyn, t.b. taraptargha búl mýlde ýilespeydi. Olar qajet bolsa Resey tarapy german-sovet soghysyn «Sovet Odaghynyng Úly Otan soghysy» dep atasyn degen úsynys bildirip jýr.
Aldynda kenestik, keyin reseylik nasihattyng jeteginde jýrip biz de nemis-kenes soghysyn «Úly Otan soghysy» atap keldik. Qazir biz tәuelsiz elmiz. Qazaqstan reseylikterding iydeologiyalyq «kombikormyn» endi soqyr tauyq qúsap tere bermeui kerek. Oghan birneshe sebep bar.
«Úly Otan soghysyndaghy» jenis taqyryby býgingi tanda Resey ýshin әlemdegi kýlli orystyng basyn qosatyn iydeologiyalyq basty qúralgha ainalyp ketti. Fashistik Germaniyany jenuge aituly ýles qosqan, Mәskeuin keudesimen qorghaghan, Reyhstagyna jenis jalauyn tigip bergen qazaqtardyng enbegi mýlde dalada qaldy. Jaugha atylghan on oqtyng toghyzy Shymkent qorghasyn zauytynan shyqqanyn qay orys aityp jýr? Biz týgili ortaq jaudy jenuge orasan ýlesi bar AQSh pen Úlybritaniya eske alynbaydy. Qysqasyn aitqanda Jenis «jekeshelenip» ketti!
Sondyqtan tarihy túrghydan búl soghysqa qatysty óz ústanymymyzdy belgileuimiz kerek. Arada 75 jyl ótse de keler úrpaq ýshin aiqyndyq asa manyzdy.
Biz ýshin «Úly Otan soghysy» («Otan soghysy») – aqiqatynda 1635-1770 jyldardaghy jonghar basqynshylyghyna qarsy Qazaq-jonghar soghysy. Fashistik qonyr imperiya men Qyzyl imperiyanyng soghysy biz ýshin «Sovet-german soghysy» bolu kerek. Ákelerimiz de ózderi qatysqan soghysty dәl osylay ataytyn.
Eger biz «Úly Otan soghysy» degen kalikany paydalana beretin bolsaq Vlasov siyaqty orys generaldarynyng satqyndyghynan tútqyngha týsken nemese taghdyr tәleyimen týrli sebeppen maydan shebining arghy betine tap bolghan qandastarymyzdy «fashist, satqyn» degen kenestik aiyptaudan qútqara almaymyz. Okoptyng qay jaghynda bolghanyna qaramastan Ekinshi jahan soghysyna qatysqan әrbir qazaq bizge qymbat. Olardyng taghdyry qymbat, olardyng úrpaq aldyndaghy abyroyy qymbat. 9 mamyrda barshasynyng aruaghyna arnap qúran baghyshtaymyz!
Ekinshi jahan soghysyn bastaghan qazaq halqy emes. Ol osy soghystyng qúrbandyghy ghana. Taghy bir eskeretin jayt, birqatar qazaqtar Batystaghy qarsylasu qozghalystarynyng qatarynda, «Týrkistan» legionynda soghysqanda Qazaq elin sovet-resey bodandyghynan qútqaru ýshin soghysty. Olardy algha jetelegen de sovet ýkimetine degen jekkórushilik sezimi bolatyn. Olar Qazaqstannyng tәuelsizdigin ansady.
1948 jylgha deyin Ukraina Kóterilisshiler armiyasynyng (UPA) qatarynda Ukrainanyng azattyghy ýshin bolishevikterge qarsy soghysqan «Kolya» degen laqap atqa ie qazaq jigiti Omar Alayot slovak jerinde kezdesken orys politrugine: «Kolya voeval za otdelinui respubliku iz zemly UPA. Moskali – bandiyt, zavoeval Kazahstan, dal kolhoz y Sibiri» dep ashynuy osyghan dәlel (Margulan Boranbay paraqshasynan).
Sondyqtan 75 jyldyghy atalyp ótilmek jeniske sebep bolghan «Úly Otan soghysynyn» atauyn ózgertip «Sovet-german soghysy» atauyn ornyqtyrayyq.
Sizder qalay qaraysyzdar
Marat Bәidildaúlynyng әleumettik jelidegi jazbasy
Abai.kz
